دانلودتحقیق مفاهیم پایه فناوری اطلاعات عوامل موثر بر توسعه آن و مقایسه آن با فناوری مولد

انجمن فنّاوری اطلاعات امریکا: زمینه‌های کاری در IT را در محدوده مطالعه، طراحی، توسعه، پیاده‌ سازی، مدیریت وپشتیبانی ازسیستمهای مبتنی بر کامپیوتر تعریف می‌کند.

فناوری اطلاعات شامل دو مؤلفه است: الف فناوری ‏Technology ب اطلاعات Information فناوری ( تکنولوژی) چیست ؟

فنّاوری عبارت است ازمجموعه‌ای ازفرایندها، روشها، فنون، ابزار، تجهیزات، ماشین آلات و مهارتهایی که توسط آنها کالایی ساخته می شود یا خدمتی ارائه می گردد فنّاوری عبارت است ازکاربرد علوم درصنایع با استفاده از رویه‌ها ومطالعات منظم وجهت‌دار.

علم با مطالعه طبیعت به بررسی رفتارهای طبیعی و فیزیکی می‌پردازد و بدنبال کشف پدیده‌ها است در حالیکه فنّاوری، با بکار گیری ایده‌ها و دستاوردهای علمی خدمات و کالای مورد نیاز بشر را ارائه می کند.

فناوری عامل تبدیل منابع طبیعی، سرمایه و نیروی انسانی به کالا و خدمات است که عناصرمتشکله یا ارکان آن عبارت است از: سخت‌افزار، انسان افزار یا نیروی انسانی متخصص، فناوری متبلور در اسناد و مدارک یا اطلاعات، سازمانها یا نهاد افزار.“ اطلاعات چیست؟

تعاریف متعددی از اطلاعات وجود دارد (تعاریف مبتنی بر معنا (معنا شناختی) و تعاریف مبتنی بر کمیت) *الف تعریف واژه نامه ALA اطلاعات عبارت است از تمام ایده ها، واقعیتها و کارهای خلاقانه ذهن که به صورت رسمی یا غیر رسمی و به هر حالتی ثبت، منتشر و یاتوزیع گردیده است.که ممکن است بصورت مستند یا غیرمستند باشد.

براساس استاندارد مارک اطلاعات مستند به یکی از صور ذیل است: الف- کتاب ها: مواد متنی که به صورت تک نگاشت می باشند.

ب- پیایندها: مواد متنی که بصورت منظم تکرار می شود مانند نشریات ادواری ج- نقشه ها: موارد جغرافیایی شبیه نقشه های مسطح یا کره ها د- فایلهای کامپیوتری: که در کامپیوترها ونرم افزارهای مختلف استفاده می شود.

ه موارد شنیداری ودیداری: شامل اطلاعات صوتی، نوارهای کاست،تصاویرو......

و حالات ترکیبی: که بصورت ترکیبی از موارد فوق می باشد *ب تعریف مبتنی بر نظریه اطلاعات: اطلاعات کمیتی است که با بیت ها اندازه گیری و بر حسب احتمالات پدیدار شدن نماد ها تعریف می شود.( این تعریف به بار معنایی توجه ندارد) *ج در فرهنگ انفورماتیک اطلاعات عبارت است از هر مجموعه ای از عناصر دیجیتال ، حروفی یا نمادی که دارای مفهوم آشکار و مشخص بوده و می تواند در معرض پردازش اتوماتیک قرار گیرد مفهوم فناوری اطلاعات *الف- فنّاوری اطلاعات تلفیقی ازدستاوردهای مخابراتی، روشها و راهکارهای حلّ مسأله وتوانایی راهبری با استفاده از دانش کامپیوتری است.

*ب- فنّاوری اطلاعات شامل موضوعات مربوط به مباحث پیشرفته علوم وفنّاوری کامپیوتری، طراحی کامپیوتری، پیاده سازی سیستمهای اطلاعاتی وکاربردهای آن است.

*ج- فنّاوری اطلاعات تلفیقی از دانش سنتی کامپیوتروفنّاوری ارتباطات به منظور ذخیره، پردازش وتبادل هرگونه داده ( اعم برمتن، صوت، تصویرو...

) است.

*د- فنّاوری اطلاعات واژه‌ای کلی است که برای وسعت بخشیدن به‌محصولات وخدمات الکترونیکی حاصل از نوآوریهای مخابراتی و رایانه‌ای استفاده می‌شود *ﻫ- فنّاوری اطلاعات مجموعه ای از سخت افزار، نرم افزار وفکرافزاراست که گردش وبهره برداری از اطلاعات را امکانپذیر می سازد.

*و- فنّاوری اطلاعات عبارت است ازهمه شکلهای فنّاوری که برای ایجاد، ذخیره سازی واستفاده ازشکلهای مختلف اطلاعات ، شامل: اطلاعات تجاری، مکالمات صوتی، تصاویر متحرک، داده های چند رسانه ای و...

به کارمی رود.

تعریف جامع : فنّاوری اطلاعات شاخه ای ازفنّاوری است که با استفاده ازسخت افزار، نرم افزارو شبکه افزار،مطالعه وکاربرد داده وپردازش آن را درزمینه های : ذخیره سازی ، دستکاری، انتقال ، مدیریت ، کنترل، و داده آمایی خودکار امکانپذیر می سازد.

ویژگی فنّاوری اطلاعات عبارت فنّاوری اطلاعات بکرّات در زمینه های نو و جدید در معانی مختلف به کار می رود و شاید بتوان گفت تنها توافقی که بر معنای آن وجود دارد آن است که فنّاوری اطلاعات موضوعی داغ است!

فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) چیست؟

فناوری اطلاعات و ارتباطات شامل سه مؤلفه است: الف فناوری ‏Technology ب اطلاعات Information ج ارتباطات Communication ارتباطات چیست؟

“ارتباطات فرایندی است که ارگانیسمها را به یکدیگر پیوند می‌دهد.” این ارگانیسم ممکن است به دو دوست که با هم صحبت می‌کنند، روزنامه‌ها و خوانندگان آنها، کشور و خدمات پستی و سیستم تلفن آن اشاره داشته باشد.

در هر ارتباط چهار جزء اصلی وجود دارد که عبارتند از: الف- فرستنده ب- گیرنده ج- پیام د- محیط ارتباطی هدف از برقراری ارتباط انتقال پیام(نماد) از طریق محیط ارتباطی بین فرستنده و گیرنده است.

فنّاوری اطلاعات وارتباطات دو واژه «فنّاوری اطلاعات» و«فنّاوری اطلاعات وارتباطات» ازیک مفهوم برخورداربوده و معمولاً به‌جای یکدیگر نیزاستفاده می‌شوند اگرچه درمنابع اطلاعاتی متعلق به کشور آمریکا معمولاً ازفنّاوری اطلاعات و درمنابع اروپایی ازفنّاوری اطلاعات و ارتباطات استفاده می‌شود.

گاهی فنّاوری ارتباطات را به‌شکل: هرگونه روشی برای تبادل اطلاعات بین دو یا چند نقطه تعریف می‌کنند دراین صورت مشخص است که مفهوم فنّاوری اطلاعات وارتباطات (ICT) ذیل مفهوم فنّاوری اطلاعات قرارمی‌گیرد وفنّاوری اطلاعات بار معنایی کاملتری را دربر خواهد داشت.

مقایسه فناوری مولد و فناوری اطلاعات فناوری مولد جامعه صنعتی فناوری اطلاعات جامعه اطلاعاتی ویژگیهای فناوری مولد (Productive Technology) ) جامعه صنعتی( ازمواد خام طبیعی استفاده می کند.موتور محرّکه آن ماشینهای منبعث ازموتور بخار است.محصولهای نهایی آن محصولی تجسمی است.محدود به موقعیت مکانی است.

آثار زیست - محیطی آن حیات کره زمین را تهدید می کند.

با توجه به ویژگیهای فناوری مولد ، ویژگیهای فناوری اطلاعات چگونه خواهد بود؟

ویژگیهای فنّاوری اطلاعات (Information Technology) ) جامعه اطلاعاتی( مادّه اولیه آن اطلاعات (مادّه خام ذهنی) است.موتور محرّکه آن کامپیوتر است.

محدود به موقعیت مکانی نیست.تأثیر مخرّب زیست محیطی ندارد.محصولهای نهایی آن محصولی تجریدی (غیر قابل تجسم) است.

عوامل مؤثر برتوسعه فنّاوری اطلاعات ( به لحاظ تاریخی) رشد فنّاوری ریزپردازنده ها وکوچک شدن ابعاد آنها کاهش بهای کامپیوترها گسترش استفاده از کامپیوتر و کاربرد آنها توسعه شبکه های ارتباطی( زیر ساخت ) عوامل مؤثر برتوسعه فنّاوری اطلاعات رشد فنّاوری ریزپردازنده ها وکوچک شدن ابعاد آنها SSI, MSI,LSI,VLSI,USI کاهش بهای رایانه ها گسترش استفاده از کامپیوتر توسعه شبکه های ارتباطی سرعت رشد اینترنت به دلیل خصایل ممتاز محیط اینترنت، ضریب نفوذ آن بیش از همه رسانه ها بوده است: ˜ تلفن در طی 74 سال به 50 میلیون کاربر دست یافت.

˜ رادیو در طی 38 سال به 50 میلیون کاربر دست یافت.

˜ تلویزیون درطی 13سال به 50 میلیون کاربر دست یافت.

˜ شبکه کابلی درطی10سال به 50 میلیون کاربر دست یافت.

˜ اینترنت در طی 4 سال به 50 میلیون کاربردست یافت!

مقایسه فناوری اطلاعات و فناوری مولد از نظر قابلیت اعتماد تفاوت مایکروسافت وجنرال موتورز بیل گیتس: اگرفنّاوری جنرال موتورز با سرعتی همسان فنّاوری کامپیوتر پیشرفت کرده بود، امروز اتومبیلهایی سوار می‌شدیم که: سرعتشان 22000 مایل بر ساعت بود!

مصرف بنزین آنها 4 لیتر درهر 1000 مایل بود!!

بهای آنها 25 دلار بود!!!

پاسخ جنرال موتورز 1- بدون هیچ دلیلی ماشین شما در روز دوبار تصادف می‌کرد!

2- هردفعه که خطهای وسط خیابان را ازنو نقاشی می‌کردند شما باید یک ماشین جدید می‌خریدید!

3- گاه وبیگاه ماشین شما درخیابانها از حرکت باز می‌ایستاد وشما چاره‌ای جز استارت (Restart) مجدد نداشتید!

4- هربار که جنرال موتورز مدل جدیدی را به بازار عرضه می‌کرد خریداران ماشین باید رانندگی را از اول یاد می‌گرفتند چون هیچ یک ازعملکردها وکنترلهای ماشین مانند مدل قبلی نبود!

5- فقط یک نفر ازماشین می‌توانست استفاده کند مگر اینکه با خرید ماشین مدل 95 یا NTبرای آن صندلیهای بیشتری خریداری می‌کردید!

6- صندلیهای جدید همه را مجبور می‌کردند تا بدن خود را متناسب واندازه آنها بکنند!

7- گاهی اوقات دراثر کارهایی مانند گردش به‌چپ ماشین شما خاموش (Shut Down) می‌شد واستارت آن نیز ازکار می‌افتاد دراین‌گونه موارد چاره‌ای جز نصب مجدد (Reinstall) موتور نداشتید!

8- چراغهای اخطار وضعیت بنزین، روغن وآب با یک چراغ (General Fault) تعویض می‌شدند!

9- برای خاموش‌کردن ماشین باید دکمه استارت را می‌زدند!

10- جنرال موتورز خریداران ماشینهایش را مجبور به خرید نقشه‌های راههایی می‌کرد که ممکن بود اصلاً به درد رانندگان نخورد.

هرگونه تلاش برای پاک کردن این Option منجر به‌کاهش کیفیت عملکرد تا پنجاه درصد وبیشتر می‌شد!

11- کیسه هوا قبل از بازشدن درهنگام تصادف ازشما می‌پرسید: جامعه اطلاعاتی و ویژگیهای آن جامعه چیست؟

جامعه شناسان تعاریف متعددی را از جامعه ارائه می دهند.

بعنوان مثال: «ویلفردوپارتوجامعه شناس ایتالیایی » جامعه جمعی از ذرات انسانی است که در یک رابطه متقابل یا پیچیده قرار دارند.

صورت واقعی این هیأت اجتماعی متنوع و متعدد است و عوامل گوناگونی موجب تشکیل آن می شوند.

«هنری گیدینگزجامعه شناس آمریکایی» «جامعه دسته ای از مردم است که برای نیل به هدف عام المنفعه در حال همکاری هستند.

« ژرژ گورویچ جامعه شناس فرانسوی» جامعه واقعیتی کلی و کثیرالاجزا و جامع جمیع جهات است.

«امیل دورکیم» جامعه را مجموعه ای از افراد میداند که گردهم آمده اند و مناسبات و روابطی در میان آنها حاکم است این روابط بوسیله مقررات، مؤسسات یا نهادهای اجتماعی مستحکم شده و برای اجرا و حفظ آنها مکافات یا ضمانت اجرایی وجود دارد جامعه را مجموعه ای از افراد میداند که گردهم آمده اند و مناسبات و روابطی در میان آنها حاکم است این روابط بوسیله مقررات، مؤسسات یا نهادهای اجتماعی مستحکم شده و برای اجرا و حفظ آنها مکافات یا ضمانت اجرایی وجود دارد علم جامعه شناسی : علم جامعه شناسی از قرنها قبل و توسط کسانی چون سقراط، افلاطون، ابن خلدون، مونتسکیو و سایر فلاسفه دیگر بنیان نهاده شده است.

که آن نیز از تعاریف متعددی برخوردار است بعنوان مثال: اگوست کنت جامعه شناسی را علم قوانین کلی پدیده های اجتماعی می داند که خود حاصل عمل تاریخی و واقعیات اجتماعی پیچیده ای است که بصورت کلی اخذ شده و در قالب قوانین درآمده است.

به زبان ساده جامعه شناسی علمی است که در رابطه با روابط انسانها و زندگی گروهی آنان مطالعه می کند و بعبارت بهتر علم جامعه است.

دگرگونی های اجتماعی دگرگونی های اجتماعی معمولا در سه بعد بروز می کند: الف) دگرگونی شکل و ریخت جامعه نظیر کوچک شدن روستاها در اثر مهاجرت روستائیان به شهرها و بزرگ شدن شهرها ب) دگرگونی در نهادهای اجتماعی شامل : دگرگونی در نهاد خانواده نظیر پدر‌سالاری، زن‌سالاری و ...

دگرگونی در نهاد اقتصاد نظیر اقتصاد شبانی، کشاورزی،صنعتی و اطلاعاتی دگرگونی در نهادهای آموزشی دگرگونی در نهاد حقوق (قانون‌گذاری، قضاء و دادرسی) دگرگونی در نهاد حکومت ج)دگرگونی در کم و کیف ارتباط و پیوند متقابل نهادها منشا تغییرات در جامعه منشا تغییرات دو دسته است : عوامل غیر ارادی و عوامل ارادی شبیه : جنگ رشد علوم و فنون عوامل جمعیتی وقایع طبیعی افراد برجسته تغییر در دانش و فرهنگ عوامل موثر در تغییر جوامع صنعتی و تحقق جوامع اطلاعاتی کدامند؟

دسته بندی جوامع بشری الف ـ جامعه اولیه مبتنی بر جمع آوری آذوقه و انجام شکار ـ انسانهای نخستین ب ـ جامعه ایلیاتی (Tribal) جوامع قبیله ای همراه با اهلی کردن حیوانات و اقتصاد شبانی دـ جامعه روستایی (Rural) مبتنی بر کشاورزی ج ـ جامعه شهری همراه با افزایش جمعیت و ایجاد قانون هـ ـ جامعه صنعتی (Industrial) مبتنی بر صنعت و ـ جامعه اطلاعاتی (Information) مبتنی بر اطلاعات مقایسه جامعه شهری و روستایی مقایسه ویژگی‌های جامعه شهری و صنعتی جامعه اطلاعاتی( تاثیر فناوری اطلاعات بر وجوه مختلف جامعه) از سال1970مطرح شده است و به ویژه در نیمه دوم دهه 1990مورد توجه واقع شد.

تعریف جامعه اطلاعاتی( جامعه فراصنعتی) : تعاریف از زوایای مختلف : تکنولوژیک، اقتصادی، شغلی، مکانی و فرهنگی جامعه اطلاعاتی مبتنی بر نوآوری های چشم گیر فناوری در پردازش، نگهداری و انتقال اطلاعات و تأثیر آن در وجوه مختلف حیات اجتماعی است.

جامعه اطلاعاتی بر پایه اقتصاد مبتنی بر اطلاعات ( در مقابل اقتصاد مبتنی بر کالا) جامعه اطلاعاتی بر پایه تغییرات شغلی و ایجاد مشاغل مبتنی بر اطلاعات جامعه اطلاعاتی مبتنی بر شبکه های اطلاعاتی که مکانهای مختلف را به هم وصل میکند و تاثیر بر زمان و مکان را می رساند.

جامعه اطلاعاتی مبتنی بر تغییر و تحولات فرهنگی ویژگیهای جامعه اطلاعاتی جامعه اطلاعاتی ارائه کننده مدلی نوین از جامعه است که در آن : مفاهیم سنتی آموزش ، کسب و کار ، اقتصاد و تجارت متحول میگردد.

ارزشهای اطلاعاتی جایگزین ارزشهای مادی میشود.

اطلاعات بسرعت تولید و در اختیار همه قرار میگیرد.

فعالیتهای کاری بیشتر در پردازش اطلاعات است تا در تولید صنعتی یا کشاورزی.

پردازشها بصورت الکترونیکی انجام میشود.

نقش زمان و مکان فیزیکی کم رنگتر و امکان حضور مجازی ایجاد می شود.

مهارتها و مشاغل جدید در عرصه فناوری ارتباطات و اطلاعات ایجاد میگردد.

نحوه ارتباط و تعامل انسانها تغییر می کند.

شاخصهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و روشهای مدیریت و سازماندهی متحول میگردد بنابراین جوامع طلاعاتی مبتنی بر فناوری اطلاعات در حال شکل گیری هستند و بشر بتدریج بیش از پیش زندگی در این گونه جوامع را تجربه می کند.

اما فناوری مولد و استفاده از آن در زندگی بشر حذف نخواهد شد بلکه بتدریج رباتها جایگزین انسان در جامعه صنعتی شده و با نظارت اطلاعاتی انسان مایحتاج صنعتی بشر را تامین می کنند.

زیر ساخت‌های فنّی – اجتماعی جامعه اطلاعاتی محققان برای استقرار جامعه اطلاعاتی عوامل بسیاری را بیان می‌کنند که مهمترین آنها به شرح ذیل است زیرساخت‌های ارتباطات از راه دور؛ ”زیرساخت ارتباطی“ بیان کننده شبکه‌هایی است که به طور فیزیکی انتقال و ارتباط را تأمین می‌کنند و بیشتر ناظر به وجه سخت‌افزاری تحقق جامعه اطلاعاتی است جامعه کشاورزی با راه‌های شوسه آسفالت شناخته می‌شدند و جامعه صنعتی با لوله‌کشی‌های نفت و گاز، باید جامعه اطلاعاتی را با زیرساخت‌های فیبر نوری و مخابراتی معرفی کرد.

زیرساخت‌های مرتبط با دانش؛ بیشتر ناظر به اندیشه خلاق و خبرگی متخصصان، اندیشمندان و فنّاورانی است که بازیابی، پردازش و فراورش دانش را به عهده دارند.

زیرساخت‌های فنّاوری رابط اطلاعات.

بیشتر ناظر به محیط حقوقی و پیمان‌های مناسبی است که نحوه ارتباط و همزیستی داده‌های مختلف و کاربری آنها را مهیا می‌سازد.

مدل توسعه فناوری اطلاعات «UNDP» (ورود به عصر اطلاعات) این مدل با همکاری چند مؤسسه بین‌المللی معتبر برای توسعه فناوری اطلاعات در کشورهای درحال توسعه فراهم شده است.

این مدل شامل پنج مؤلفه است: توسعه زیرساخت ایجاد شبکه ارتباطی مناسب توسعه دسترسی همگانی توسعه منابع انسانی آموزش و تربیت متخصصان افزایش مهارتهای فنی درکاربران افزایش قابلیت‌های کارآفرینی توسعه سیاست‌ها (محیط حقوقی، قوانین نظارتی و خط مشی‌های اجرایی ) تدوین سیاستهای شفاف و جامع توسعه چهارچوب قانونی و نظارتی Å حقوق مالکیت معنوی نظام مالیاتی عادلانه توسعه محتوا وکاربرد توسعه کاربردهای بخشی و فرابخشی در زمینه‌های بهداشت و درمان الکترونیک، تجارت الکترونیک، آموزش الکترونیک، دولت الکترونیک و غیره بومی‌سازی کاربردها (از لحاظ زبان مورد استفاده و غیره) توسعه دسترسی همگانی به کاربردها توسعه نهادها ایجاد و توسعه شرکتهای کوچک و متوسط( SME ) Small Medium Enterprise ایجاد و توسعه انکوباتورها ( مراکز رشد) Incubator تأمین مالی و اعتبارات حمایت از افزایش کارایی و اثربخشی نهادها ایجاد دسترسی به بازارهای محلی و بین‌المللی برای بخش خصوصی هر یک از پنج محور مدل UNDP در کدام یک از سه دسته زیر ساخت جامعه اطلاعاتی که قبلا توضیح داده شد می گنجند؟

تقسیم بندی جهان از دیدگاه توسعه اطلاعات پیشتاران: شامل درصدی ازکشورهای جهان مانند: تندروندگان: شامل درصدی ازکشورهای دیگر جهان مانند: آیندگان: شامل 20درصد ازکشورهای جهان مانند: آغاز گران: شامل درصدی ازکشورهای جهان مانند: بازماندگان : شامل درصدی ازکشورهای جهان مانند : بروز شکاف دیجیتالی میان کشورهای شمال وجنوب (Digital Divide) درکشورهای شمال تعداد بیشتری کامپیوتر وجود دارد.

( نسبت به جمعیت آنها) درصد کاربران اینتـرنت مربوط بهکشورهـای شمال بیشتر هستند شاخص های دیگر نیز شبیه تعداد مراکز ISP ، تعداد خطوط تلفن ، پهنای باند دسترسی به شبکه های کامپیوتری و ...در این گونه کشورها از مقدار بالاتری نسبت به سایر کشورها برخوردار است.

تاثیر فناوری اطلاعات بر اقتصاد و تجارت فناوری اطلاعات بر وجوه مختلف یک جامعه تاثیر خواهد گذاشت مقدمه فناوری اطلاعات در زمینه های مختلف اقتصادی تاثیری شگرف خواهد گذاشت از نظر اشتغال، توسعه‌این فناوری موجد مشاغل جدید با کیفیتی نو و برتر است.

بعنوان مثال در استرالیا نرخ رشد شاغلان در این بخش در فاصله سالهای 1996 تا 2000 بیش از 30 درصد بوده است در ایرلند این نرخ برابر 18 درصد در فاصله سالهای 92 تا 99 می باشد و متوسط سهم اشتغال فناوری اطلاعات و ارتباطات در 15 کشور عضو اتحادیه اروپا برابر 3/9 درصد بوده است.

از طرف دیگر با توجه به‌اینکه استفاده از فناوری اطلاعات موجب افزایش سود و بهبود وضعیت صنایع می‌گردد لذا باعث افزایش تولید ناخالص داخلی نیز خواهد بود همچنین از اواسط دهه 1990 نشانه هایی از افزایش بهره‌وری حاصل از کاربرد فناوری اطلاعات در آمار دیده شده است.

این همه حکایت از تاثیر مثبت فناوری اطلاعات بر اقتصاد دارد.

قطع نظر از دستاوردهای اقتصادی فناوری اطلاعات، استفاده از این فناوری ساختارهای اقتصادی جوامع را بسوی اقتصاد دیجیتالی یا اقتصاد شبکه‌ای سوق می دهد.

همچنانکه گفتیم امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یکی از زمینه‌های نوین به سرعت در حال تأثیر گذاری بر اقتصاد است.

در اقتصاد جدید که مبتنی بر شبکه‌های کامپیوتری است محیط کسب و کار در حال تبدیل به محیطی دیجیتالی (رقمی) است.

چنین اقتصادی را با عناوینی همچون: اقتصاد دیجیتالی Digital Economy اقتصاد اینترنتی Internet Economy اقتصاد مبتنی بر شبکه Network Economy اقتصاد مبتنی بر وب (Webonomics)Web Economy اقتصاد جدید New Economy نیز نام می برند.

بصورت ساده میتوان گفت اقتصاد دیجیتال به اقتصادی اطلاق می‌گردد که قسمت اعظم آن بر پایه فناوریهای دیجیتال شامل شبکه‌های ارتباطی، رایانه‌ها، نرم‌افزارها و سایر فناوریهای اطلاعاتی است.

مؤلفه های اکوسیستم اقتصاد دیجیتالی واژه اقتصاد دیجیتال گویای یک تحول اقتصادی است، تحولی که در کلیه مؤلفه‌های اقتصاد همچون محصولات، مصرف‌کنندگان، فروشندگان، واسطه‌ها، خدمات پشتیبانی، بازار و فرآیندهای آن مؤثر خواهد بوددر این قسمت مختصری پیرامون ویژگی هر یک از این مولفه ها در اقتصاد دیجیتال صحبت می کنیم.

محصولات و خدمات (Product & Service): در اکو سیستم اقتصاد دیجیتالی بسیاری از محصولات و خدمات بصورت دیجیتالی ارائه می شود.

به عنوان مثال می توان به موارد ذیل اشاره کرد: الف- محصولات اطلاعاتی و سرگرمیها همچون: مستندات کاغذی، کتابها، روزنامه‌ها، مجلات، کوپن‌ها، مقالات تحقیقاتی، مواد آموزشی، اطلاعات مربوط به محصولات شبیه مشخصات محصول، کاتالوگها و منوالها، اطلاعات تصویری همچون عکس‌ها، کارت پوستالها، نقشه‌ها و تقویم‌ها، اطلاعات صوتی همچون نوارهای موسیقی و سخنرانیها، فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی همچنین بازیها و نرم‌افزارهای سرگرمی.

ب- بلیط‌ها و رزروها در خصوص هتلها، کنسرتها، وقایع ورزشی، خطوط هوایی و حمل و نقل‌ها، دستورات مالی مثل چکها، کارتها و اسناد اعتباری ج- خدمات و فرآیندها شبیه خدمات دولتی، پیغامهای الکترونیکی مثل نامه‌ها، تماسهای تلفنی و دورنگار، فرآیندهای تولید ارزش تجاری شبیه سفارش، انعقاد قرارداد، حراجها، آموزش از راه دور ، پزشکی از راه دورو موارد مشابه دیگر مؤلفه های اکوسیستم اقتصاد دیجیتال مصرف کنندگان(Consumers) : یکی دیگر از مولفه های اقتصاد دیجیتالی هستند که در فضای وب به جستجوی نیاز خود می پردازند.

آنان خریداران بالقوه کالاها و خدمات ارایه شده و یا تبلیغ شده در اینترنت هستند.

مصرف‌کنندگان بدنبال اطلاعات دقیق‌تر، مقایسه کالاها و خدمات، اعلام مناقصه و انجام مذاکرات توسط روشهای الکترونیکی و در فضای وب می باشند.

فروشندگان (Sellers) : فروشگاههای الکترونیکی روی وب هستند که محصولات و خدمات خود را تبلیغ و به فروش می رسانند واسطه ها (Intermediaries) : ارائه کننده خدمات اینترنتی هستند بعنوان مثال ایجاد و مدیریت بازارهای الکترونیکی را بعهده دارند این واسطه ها معمولا سیستم های رایانه ای هستند که تحت عنوان واسطه های الکترونیکی نامیده میشوند.

خدمات پشتیبانی (Support Services) : ایجاد و پشتیبانی فضای دیجیتال شبیه صدور گواهینامه، خدمات ایجاد اعتماد به فضای دیجیتال و موارد مشابه را شامل می شود.

مؤلفه های اکوسیستم اقتصاد دیجیتال سازمانهای مرتبط با ایجاد زیرساخت (Infrastrcture Companies): سازمانهایی هستند که تدارک سخت افزار و نرم افزارهای مورد نیاز اقتصاد دیجیتال را به عهده دارند سازندگان محتوا(Content Creators) : سازمانهایی که عهده دار ایجاد محتوای مناسب برای بکارگیری در اقتصاد دیحیتال هستند (مثلا نرم افزارهای مناسب) شرکای کسب و کار (Business Partners) : سازمانهایی هستند در کنار فروشندگان و خریداران در فضای تحت وب به همکاری می‌پردازند بازارهای الکترونیکی (Electronic Marketplaces) : فضاهایی هستند که امکان تعاملات تجاری بین خریداران و فروشندگان را بصورت تحت وب ایجاد می کنند.

بصورت خلاصه می توان گفت دراقتصاد دیجیتال: ارتباط بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بیشتر و فاصله بین آنها کمتر میشود چرا که فناوری اطلاعات مرزهای جغرافیایی را از بین خواهد برد مشتری‌گرایی بیشترو محصولات وخدمات کاملا سفارشی و مبتنی بر سلایق مشتریان ارائه می‌گردد.

مفاهیمی چون کسب و کار الکترونیکی( E_ Business) ، تجارت الکترونیکی(E _ Commerce) و بازاریابی بلادرنگ(Real_ Time Marketing) تعریف می‌شوند.

تجارت الکترونیکی چیست؟

و ازچه انواعی برخوردار است؟

تجارت الکترونیکی E_Commerce) ) چیست؟

تجارت الکترونیکی را می توان ذیل مفهوم اقتصاد دیجیتال مورد توجه قرار داد.

برای تجارت الکترونیکی تعاریف مختلفی ارائه شده است که برخی از آنها در این قسمت ارائه می شود : تجارت الکترونیکی بر پردازش وانتقال الکترونیکی داده‌ها،شامل متن،صداوتصویر مبتنی می‌باشد و شامل فعالیتهای گوناگونی از قبیل مبادله الکترونیکی کالاها و خدمات،تحویل فوری مطالب دیجیتالی و انتقال الکترونیکی می‌شود.

تجارت الکترونیکی فرایند خرید،فروش یا تبادل‌محصولات،خدمات واطلاعات از طریق شبکه‌های کامپیوتری و اینترنت است.

تجارت الکترونیکی به معنی انجام تجارت کالا و خدمات با استفاده از ارتباطات راه دور و ابزارهای مبتنی بر آن می‌باشد بطور کلی می توان گفت تجارت الکترونیکی بر سه جنبه خرید ، فروش و مبادله با استفاده از روشهای الکترونیکی تاکید دارد.

اما کسب و کار الکترونیکی E_Business)) چیست و با تجارت الکترونیکی چه تفاوتی دارد ؟

کسب و کار الکترونیکی چیست؟

E_Business)) کسب وکار الکترونیکی واژه‌ای است که به معنی اجرای کسب و کاربا استفاده ازارتباطات راه دور (telecommunications) می باشد.

بعنوان مثال فرآیند ثبت و صدور مجوز مبتنی براینترنت، ثبت نام اینترنتی دانشجویان یا اداره یک دادگاه الکترونیکی از جمله مواردی هستند که در مقوله کسب و کار الکترونیکی قرار می‌گیرند و در حوزه تجارت الکترونیکی قلمداد نمی‌شوند.

بنابراین می توان گفت: کسب و کار الکترونیکی از معنای وسیعتری نسبت به تجارت الکترونیکی برخوردار است که نه تنها شامل خریدوفروش است بلکه شامل ارائه خدمات به مشتریان،همکاری با شرکای بنگاه و اجرای معاملات در یک سازمان نیز می‌باشد.

گاهی کسب و کار الکترونیکی که شامل مفهوم وسیعتری نسبت به تجارت الکترونیکی است با فرمول ذیل بیان می‌شود: EB=EC+BI+CRM+SCM+ERP در این فرمول: (Electronic Business) EB به معنی کسب و کار الکترونیکی، (Electronic Commerce) EC تجارت الکترونیکی، (Business Intelligence) BI هوشمندی شرکتها، (Customer Relationship Management) CRM مدیریت ارتباط با مشتری، (Supply Chain Management) SCM مدیریت زنجیره تأمین، (Enterprise Resource Planing) ERP برنامه‌ریزی منابع بنگاه می‌باشد.

بنابراین تجارت الکترونیکی یکی از مولفه های کسب و کار الکترونیکی است که بر خرید و فروش تاکید دارد.

سوال : به نظر شما مفهوم هر یک از واژه های ذیل چیست؟

هوشمندی شرکتها مدیریت ارتباط با مشتری مدیریت بر زنجیره تأمین برنامه‌ریزی منابع بنگاه تاریخچه تجارت الکترونیکی از اواخر دهه 1970 به گونه ای تجارت الکترونیکی مورد توجه قرار گرفته است.

نظیر EFT یا Electronic Fund Transfer به معنی انتقال الکترونیکی سرمایه که بیشتر در سازمانهای بزرگ و انستیتوهای مالی مطرح گردید.

سپسEDI ( Electronic Data Interchange) یا مبادله الکترونیکی داده مطرح شد که کاربرد های غیر مالی را هم اضافه کرد.

و بالاخره در دهه 1990 با افزایش نرخ کاربری اینترنت تجارت الکترونیکی به معنی فعلی مطرح شد.

تجارت الکترونیکی نیز شبیه فناوری اطلاعات به رشته های مختلف علمی باز می گردد.

به عبارت دیگر interdisciplinary است.

به عنوان مثال به رشته های ذیل مرتبط است: ابعاد تجارت الکترونیکی برای تجارت الکترونیکی می توان مطابق شکل سه بعد را مد نظر قرار داد که عبارتند از : محصول یا خدمت(product/service) ، فرایند (process) و عامل تحویل (delivery agent) که مکعبی را ایجاد می کنند هر یک از ابعاد فوق می‌تواند بصورت سنتی (فیزیکی) و یا مجازی محقق گردد.

بعنوان مثال یک محصول می‌تواند حالت کاملاً دیجیتال داشته باشد یا آنکه کاملاً فیزیکی و غیر دیجیتال باشد همچنین فرآیندهای تجاری می‌تواند بصورت کاملاً مجازی (مبتنی بر شبکه‌های رایانه‌ای) انجام پذیرد یا آنکه همچون روشهای سنتی اجرا گردد.

مطابق شکل این سه بعد مکعبی را پدید می‌آورد.

ناحیه‌ای از این مکعب که هر سه بعد بصورت فیزیکی اجرا می‌شود گویای تجارت سنتی (traditional) است و هر چه به سوی ناحیه‌ای پیشروی نمائیم که هر سه بعد کاملاً مجازی باشند تجارت الکترونیکی از حالت سنتی به سوی حالت کامل (کاملاً مجازی pure) پیش خواهد رفت.

حالات بین این دو وضعیت، تجارت الکترونیکی ناقص (partial)محسوب می‌شوند.

بعنوان مثال در خرید کتاب توسط فروشگاه آمازون Amazon.com اگر تحویل کتاب هم الکترونیکی باشد مبین تجارت الکترونیکی کامل و در صورتیکه تحویل کتاب بصورت پستی انجام پذیرد تجارت الکترونیکی ناقص است در اکثر موارد تجارت الکترونیکی بصورت ناقص می باشد.

در این جدول آدرس برخی از فروشگاههای الکترونیکی ایران آمده است.

این فروشگاهها در حال حاضر از روش تجارت الکترونیکی ناقص بهره مندند.چرا که حتی در مورد محصولات دیجیتالی وجود بستر پرداخت الکترونیکی نیز برای تجارت الکترونیکی کامل لازم است.

آدرس برخی از فروشگاههای الکترونیکی در ایران انواع سازمانها از حیث میزان بهره مندی از EC: سازمانها نیز به لحاظ روش تجاری خود می توانند در سه دسته قرار گیرند.

سازمانهای brick-and-mortar : سازمانهای کاملا سنتی ( رویه های فیزیکی) سازمانهای click –and-mortar : برخی از فعالیتهای آنها با بهره‌گیری از تجارت الکترونیکی است.

سازمانهای Virtual: مبتنی بر تجارت الکترونیکی کامل Pure می باشند تمرین: عملکرد یک فروشگاه الکترونیکی را بررسی نمایید.

تجارت الکترونیکی بسته به آنکه مبتنی بر اینترنت یا سایر شبکه های کامپیوتری باشد به دو دسته تقسیم می شود.

EC over the Internet EC over Private Networks : LAN ,..

انواع تجارت الکترونیکی تجارت الکترونیکی از حیث تراکنش هابه انواع مختلفی تقسیم می شود که برخی از آنها عبارتند از: الف ـ ارتباط بنگاه و بنگاه(B2B(Business _ to _ Business الگویی از تجارت الکترونیکی را گویند که طرفین معامله شرکتها یا بنگاهها می باشند.بعنوان مثال ارتباط تجاری بین سازندگان قطعات خودرو و خودروسازان از این نوع است.

ب ـ ارتباط بنگاه و مصرف‌کننده (B2C(Business _ to _ Consumer الگویی از تجارت الکترونیکی را گویند که بسیار متداول بوده و ارتباط تجاری مستقیما بین شرکتها ومشتریان یا مصرف‌کنندگان برقرار می‌شود ج ـ ارتباط مصرف‌کنندگان و شرکتها(C2B( Consumer _to_ business در این حالت اشخاص حقیقی به کمک اینترنت فرآورده‌ها یا خدمات خود را به شرکتها می‌فروشند.

دـ ارتباط مصرف‌کننده با مصرف کننده(C2C(Consumer _to_ consumer در این حالت ارتباط خریدوفروش بین مصرف‌کنندگان است.مزایده‌ها و مناقصه‌های کالا از طریق اینترنت در این مقوله می‌گنجد.

( p2p) هـ ـ ارتباط بین بنگاهها و سازمانهای دولتی(Business _to_ Administration) B2A شامل کلیه تعاملات تجاری بین شرکتها و سازمانهای دولتی است.پرداخت مالیاتها و عوارض از این قبیل تعاملات محسوب می‌گردد.این حالت به عنوان ارتباط بنگاهها و دولت(B2G) (Business _to _Government) نیز نامیده می‌شود.

وـ ارتباط بین دولت و شهروندان(G2C( Government _to _citizens الگویی از تجارت الکترونیکی است که در آن ارتباط بین دولت و آحاد مردم که شامل بنگاههای اقتصادی،مؤسسات دولتی و کلیه شهروندان می‌باشد با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برقـــرار می گردد این الــگو یکی از مولفه های دولـــت الــکتـرونیـکی E_ government نیز می باشد.

زـ ارتباط بین بنگاهها و کارمندان(B2E(Business _to_ Employee الگویی از تجارت الکترونیکی است که در آن یک سازمان خدمات،محصولات یا اطلاعات مورد نیاز را به کارکنان خود تحویل می‌دهد.

ح ـ فعالیت‌های تجاری سیار(MC( Mobile Commerce شامل تعاملات تجاری است که در یک محیط بی‌سیم به صورت سیار انجام می‌پذیرد.

ط ـ تجارت الکترونیکی درون سازمانی(Intra business) شامل کلیه فعالیتهای درون سازمانی در رابطه با مبادله کالا،خدمات یا اطلاعات بین واحدها و کارکنان مختلف یک سازمان می‌باشد.

ی ـ ارتباط بین دولتها(G2G(Government _to_ Government این الگو شامل ارتباط تجاری بین دولتها در زمینه‌هایی شبیه صادرات و واردات (و یا بین سازمانهای دولتی) می‌باشد.

ک ـ تجارت مشترک (CC(Collaborative Commerce الگویی از تجارت الکترونیکی است که در آن افراد یا گروهها بصورت برخط(Online) با یکدیگر همکاری و تشریک مساعی می‌نمایند.

لازم به ذکر است که انواع فوق کاملا مستقل از یکدیگر نبوده و طبق تعریف برخی از آنها که تاکید بر خرید و فروش ندارد در قالب کسب و کار الکترونیک می گنجد.

سهم تجارت الکترونیکی از طریق B2C وB2B بیش از حالات دیگر گزارش شده است سوال : به نظر شما حجم تجارت الکترونیکی انجام شده در جهان بیشتر در کدام یک از دو مدل B2C وB2B می گنجد؟

قواعد تجاری علت جدا سازی مدلها آن است که مدلهای مختلف قواعد متفاوتی دارند مثلا: در معاملات بین شرکتها(B2B) عملیات بصورت رسمی همراه با ارتباط مستقیم مصرف‌کننده و خریدار و توأم با مذاکرات پیچیده است همچنین تسویه‌‌حساب ممکن است پس از دریافت کالا یا خدمات توسط خریدار انجام می‌‌شود.

در تبادلات بین شرکتها و مصرف‌‌کنندگان (B2C) که به صورت خرده‌‌‌‌‌فروشی(Retail) انجام می‌پذیرد عملیات بصورت غیر رسمی و با مذاکره ساده همراه با ارتباطات غیر مستقیم مصرف‌کننده و خریدار است ضمنا ابتدا عملیات پرداخت انجام شده و سپس تحویل کالا یا خدمات صورت می‌پذیرد.

مزایای تجارت الکترونیکی( برای سازمانها، مشتریان و جامعه) برخی از مزایای تجارت الکترونیکی عبارتست از: .

گسترش بازارها به بازارهای ملی و بین‌المللی .

دسترسی سریع به اطلاعات دقیق تجاری و حذف تلفات زمانی .

کاهش هزینه‌های تبلیغات و سربار .

ارتقای رفاه عمومی مردم .

افزایش رقابت و ارتقای کیفیت محصولات و خدمات .

افزایش سرمایه‌گذاری و درآمد .

کاهش هزینه‌های تولید،پردازش،توزیع،ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات .

ایجاد فرصتهای شغلی جدید .

امکان خرید محصولات و خدمات از سراسر جهان ودر مد‌ت‌زمان محدود گسترش فضای انتخاب برای مشتریان .

افزایش سرعت تحویل محصولات و خدمات بویژه فرآورده‌های دیجیتالی و بهبود زنجیره عرضه .

امکان شرکت در حراجهای مجازی(مبتنی بر شبکه‌های رایانه‌ای) .

امکان ارتباط مشتریان در فضای الکترونیکی و تبادل ایده و انتقال تجربیات تجاری .

کاهش هزینه‌های رفت‌وآمد شهری و مسافرت برای خرید،و نتیجتا آلودگی محیطی و ترافیک کمتر *بهینه‌سازی ارتباط خریداران و فروشندگان از طریق حذف واسطه‌ها معایب تجارت الکترونیکی برخی از معایب تجارت الکترونیکی را میتوان بصورت ذیل بیان نمود: .

مشکلات امنیتی تعاملات تجاری از طریق شبکه‌های رایانه‌ای .

کاهش حجم فروش و سطح درآمد مردم .

تضعیف بازارهای داخلی و انتقال فوری تقاضاهای داخلی به رقبای خارجی .

کاهش نیروی شاغل و افزایش نرخ بیکاری محدودیتهای تجارت الکترونیکی ازجمله محدودیتهای مطرح در استفاده از تجارت الکترونیکی که لازم است مد نظر قرار گیرد عبارتند از: .

لزوم وجود بانکداری الکترونیکی توانمند و دقیق .

فقدان استانداردها و قواعد پذیرفته شده جهانی در مورد امنیت،کیفیت و قابلیت اعتماد .

پهنای باند ارتباطی ناکافی .ضعف ابزارهای نرم‌افزاری در رابطه با کاربردهای مختلف تجارت الکترونیکی .

حفظ امنیت اطلاعات و محرمانه بودن اطلاعات شخصی .

توسعه محیط حقوقی لازم به منظور اجرای تجارت الکترونیکی *روشهای مطمئن و کارا برای تائید احراز هویت خریدار و فروشنده *فقدان اعتماد و مقاومت مشتریان و نبود فرهنگ تجارت On line چرخه تجارت (Trade cycle ) چرخه تجارت گویای مجموعه تبادلاتی است که بین عرضه‌کننده کالا یا خدمات و خریدار انجام می‌پذیرد که شامل مراحل ذیل است: الف ـ فعالیتهای پیش از فروش (pre _ sales ): این فعالیتها شامل جستجو وانتخاب عرضه‌کننده مناسب،انجام مذاکرات لازم و توافق در رابطه با شرایط و چگونگی معامله است.

ب ـ انجام معامله (Execution): دراین مرحله خریدار کالا یا خدمات مورد نیاز خود را انتخاب و سفارش(order) خرید انجام می‌پذیرد و فروشنده نیز اقدام به تحویل (Delivery) موارد نیاز خریدار می‌نماید.

ج ـ تسویه حساب(Settlement) :در این مرحله عملیات ارسال صورتحساب توسط فروشنده و پرداخت توسط خریدار انجام می‌شود.

د ـ خدمات پس از فروش (After _ sales) :مرحله آخر از چرخه تجارت است که شامل خدماتی از قبیل رسیدگی به شکایات و نارضایتی مشتریان و تعمیر و نگهداری می‌باشد.

مراحل بهره‌‌‌برداری از تجارت الکترونیکی (الگوی ساده B2C) الف ـ ایجاد فروشگاه الکترونیکی با تواناییهای مورد نیاز( یک سایت وب با آدرس مشخص شبیه WWW.

Amazon.

Com و بصورت مشتری پسند )