دانلود تحقیق معرفی توانبخشی

تعریف واژه توانبخشی (1) که گاهی از معادل‌های «توان‌ یابی»، «بازتوانی» و «نوتوانی» نیز برای آن استفاده می‌شود، به «مجموعه‌ای از اقدامات و فعّالیت‌‌های پیگیر و هماهنگ و زمان بندی شده خدمات پزشکی ، پیراپزشکی ، حرفه‌ای و اجتماعی گفته می‌شود که به قصد درمان و ارتقاء سطح کارائی معلولین به منظور دست‌یابی به یک زندگی تا حد امکان مستقل انجام می‌گردد» ، گفته می‌شود.

با توجه به رابطه توانبخشی با معلولیت لازم است با تعریف معلولیت (2) نیز آشنا شویم که عبارت است از : «مجموعه‌ای از عوامل جسمی ، ذهنی و اجتماعی که به نحوی در زندگی فرد اثر سوء گذاشته و او را از زندگی طبیعی باز می‌دارد».

سابقه و تاریخچه توانبخشی از آنجائی که معلولیت از نظر تاریخی سابقه‌ای به قدمت تاریخ بشری دارد ، قدر مسلم توانبخشی معلولین علی‌الخصوص در جنبه‌های اجتماعی و حمایتی با آن، هم‌سابقه بوده است .

البته در سوابق تاریخی مواردی از برخوردهای منفی در تمدن‌ها و فرهنگ‌های مختلف ذکر شده است از جمله مردم هند باستان معلولین را به رودخانه‌ها می‌انداختند ولی در جوامع دینی و ادیان الهی همواره بر برخورد انسانی و شایسته با معلولین سفارش شده و به آنها مانند بقیه افراد نظر شده است.

با گذشت زمان و پیشرفت دانش و به خصوص فن آوری توسعه یافته امروزی توانبخشی به مرحله‌ای رسیده است که قشر عظیمی از معلولین امکان زندگی و فعّالیت‌ در حد افراد سالم را پیدا کرده‌اند .

فعّالیت‌‌های سازمان یافته و رسمی در قالب انجمن‌ها و مجامع قانونی در زمینه توانبخشی سابقه‌ای در حد یک قرن دارند.

انجمن‌ جهانی توانبخشی (3) (N.R.A) فعّالیت‌ رسمی خود را در سال 1920 میلادی شروع کرده است .

سابقه فعّالیت‌ توانبخشی‌های حرفه‌ای نیز به همین سال بر می‌گردد.

در حالی که انجمن توانبخشی اطفال (C.D.R.C) ار سال 1935 میلادی کار خود را شروع کرده است.

1.

Rehabilitation 2.

Handicap 3.

National Rehabilitation در کشور ما اولین تشکیلات توانبخشی در تهران در زمان ناصرالدین شاه ایجاد شد و در سال 1304 هجری شمسی «جبار باغچه بان» اولین مدرسه تعلیم «کرولال»ها را تأسیس کرد و به دنبال آن انجمن‌هایی از قبیل «انجمن توانبخشی ایران» و «انجمن حمایت از کودکان» فعّالیت‌ خود را شروع کردند.

اهمیت توانبخشی براساس آمار سازمان جهانی بهداشت در سال‌‌‌ 1981 که سال جهانی معلولین نامیده شد، در حدود 500 میلیون نفر در سراسر جهان به نحوی دچار انواع معلولیت هستند.

این میزان در حدود یک دهم جمعیت جهان را شامل می‌شود و یک سوم این گروه را کودکان تشکیل می‌دهند.

گرچه با پیشرفت‌های فراوان علم پزشکی و کنترل بسیاری از بیماریهای شایع و همه‌گیر، مانند سل ، جذام ، فلج اطفال و ...

امکان معلولیت از طریق این قبیل بیماریهای اپیدمیک کاهش یافته است ولی از طرف دیگر زندگی صنعتی و شهر نشینی و عوارض ناشی از آنها مانند سوانح و حوادث شغلی ، رانندگی ، بیماریهای قلبی و عروقی ، عوامل روحی و روانی ، مواد مخدر و از این قبیل باعث شده است نسبت افراد معلول به اشخاص سالم کاهش نیابد.

بنابراین اهمیت و نقش توانبخشی بیش از گذشته جلوه‌گر می‌شود چرا که اگر فرد معلول با استفاده از فعّالیت‌‌های توانبخشی به درجه‌ای از استقلال در زندگی شخصی برسد، از صرف امکانات و اتلاف وقت افراد سالم برای نگهداری از وی کاسته شده و نتایج مثبت اجتماعی، روانی ، اقتصادی و خانوادگی فراوانی به جای می‌گذارد.

اهداف توانبخشی ( 1) • 1.

پیشگیری از معلولیت با توجه به اصل مهم تقدم پیشگیری بر درمان ، این موضوع در توانبخشی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد و مهمترین هدف توانبخشی به شمار می‌رود .

آموزش اقدامات بهداشتی ، واکسیناسیون ، مشاوره ژنتیکی و ...

می‌تواند از بروز بسیاری از معلولیت‌های مادرزادی و ارثی جلوگیری کند.

• 2.

جلوگیری از پیشرفت معلولیت در مواردی که شخص به هر علت دچار نوعی معلولیت شده باشد، با انجام اقدامات درمانی و آموزشی می‌توان از پیشرفت معلولیت وی جلوگیری کرد .

استفاده از اندام مصنوعی در افراد قطع عضو شده و وسایل کمکی در افراد فلج عضو مانع از پیشرفت معلولیت و زمین‌گیر شدن شخص می‌شود.

• 3.

خود اتکائی معلول یکی از اهداف اساسی توانبخشی سعی در جهت خود کفایی و خود اتکایی شخص معلول است بطوری که وی را قادر سازد تا حد امکان نیازهای اصلی و اساسی خود را شخصاً رفع کند .

به عنوان مثال در مورد افراد نابینا با استفاده از آموزش خط بریل و عصای مخصوص، فرد معلول تا حد زیادی مستقل خواهد شد.

• 4.

تطابق متقابل زندگی معلولین با جامعه 1.

Rehabilitation Goal با گسترش خدمات و تسهیلات اجتماعی و افزایش آگاهی معلولان نسبت به شرایط جدید خود و پی بردن به سایر توانائی‌های باقیمانده و با استفاده از وسایل کمکی مانند عصا ،‌ صندلی چرخ‌دار از یک سو و ایجاد تغییراتی در مجاورت داخل و خارج ساختمان‌ها مانند نصب آسانسور ، سطح شیب دار و ...

امکان مراجعه و استفاده معلولان از خدمات اجتماعی به طور مستقل و بدون کمک دیگران فراهم می‌گردد.

دست‌یابی به موارد چهار گانه فوق به عنوان اهداف اساسی محور فعّالیت‌‌های همه جانبه توانبخشی را تشکیل می‌دهند.

انواع توانبخشی ضایعات وارده به انسان در دو حیطه جسم و روان صورت می‌گیرد .

لذا متخصصین توانبخشی معمولاً محدوده کاری خود را در دو قسمت «توانبخشی جسمی» و «توانبخشی روانی» تقسیم کرده و انجام می‌دهند.

در توانبخشی جسمی، فعّالیت‌‌ها در جهت آماده‌سازی و بازسازی ساختمان بدن فرد آسیب دیده متمرکز می‌شود که شامل اقدامات درمانی ، تجویز وسایل کمکی و اندام مصنوعی و بالا بردن سطح کارآیی جسمی معلول است.

در توانبخشی روانی دو اقدام اساسی عبارتند از حل مشکلات و ضایعات روانی فرد با استفاده از داروها یا روان درمانی مناسب و نیز آماده سازی روحی فرد آسیب دیده در جهت پذیرش شرایط جدید و مقابله با مشکلات پدید آمده و بازگشت مجدد به اجتماع.

از دیگر اهداف در توانبخشی روانی بالا بردن ضریب اعتماد به نفس ، افزایش ظرفیت تحمل و ایجاد فرصت زندگی غیر وابسته نام برده شده است.

تیم توانبخشی ( 1) توانبخشی یکی از نمونه‌های بارز کار گروهی و جمعی است.

همه افرادی که در این زمینه فعّالیت‌ می‌کنند به دنبال هدف مشترکی هستند که کمک به شخص آسیب دیده برای بدست آوردن حداکثر پتانسیل ممکن است.

هرچند که امکان دارد اقدامات توانبخشی هم‌زمان انجام نشود ولی بایستی در زمان بندی مشخصی و به صورت هماهنگ با یکدیگر انجام شود تا بهتر به اهداف مورد نظر به دست یابد.

استراتژی توانبخشی استراتژی اصلی در توانبخشی بر سه اصل استوار است.

الف) بدن (جسم) : شامل اقدامات و فعّالیت‌‌های مربوط به بدن انسان اعم از سیستم جسمی و روانی فرد.

ب) فعّالیت‌ (کار) : شامل فعّالیت‌‌ها و مهارت‌های کاری و شغلی مورد نیاز شخصی.

ج) محیط اطراف : در برگیرنده تطبیق محیط اطراف و شرایط شغلی و حرفه‌ای اجتماعی فرد است.

Rehabilitation Team برهمین اساس فعّالیت‌‌های توانبخشی فرد آسیب دیده از ابتدا تا بازتوانی کامل در قالب سه تیم تقسیم بندی می‌شود.

برهمین اساس فعّالیت‌‌های توانبخشی فرد آسیب دیده از ابتدا تا بازتوانی کامل در قالب سه تیم تقسیم بندی می‌شود.

• تیم توانبخشی پزشکی (M.R.T) (1) : مجموعه اقدامات و فعّالیت‌‌هایی را در بر می‌گیرد که مسؤلیت بازتوانی جسمی و سلامتی بیمار را بر عهده دارد.

اولویت اول در برخورد با بیمار با این تیم است.

ترکیب اصلی این تیم عبارتند از : پزشک متخصص طب فیزیکی (2) : که مسئولیت هماهنگی اعضای تیم را بر عهده دارد و انجام اقدامات درمانی را نیز عهده دار است و در صورت لزوم از مشاوره سایر تخصص‌های درمانی از قبیل ارتوپد و جراح مغز و اعصاب استفاده می‌کند.

تنظیم برنامه درمانی معلول و نیز تجویر وسایل کمکی مناسب و ...

زیر نظر او انجام می‌شود.

پرستار توانبخشی : پرستاری است که دوره آموزشی توانبخشی را گذرانده و نحوه مراقبت‌های خاصی از معلولین را فرا گرفته است و اقدامات درمانی را تحت نظر پزشک طب فیزیکی انجام می‌دهد.

فیزیوتراپیست (3) : کارشناسی است که کار با بیمار در حوزه مشکلات مربوط به حرکت اندام‌ها ، قدرت و توان عضلانی ورزش‌های درمانی و تقویتی ، حفظ تعادل و حرکت مفاصل ، کاهش درد و ...

فعّالیت‌ می‌کند و یکی از نقش‌های اصلی در تیم توانبخشی پزشکی را برعهده دارد.

کار درمان : مسئولیت آموزش فعّالیت‌‌های روزانه بیمار ( A.D.L) (4) در منزل ( شامل طرز لباس پوشیدن ، حمام کردن، مسواک زدن ، خوردن و...) و در مدرسه و محیط فعّالیت‌ اجتماعی و شغلی را عهده دار است.

ادیولوژیست (5) :در زمینه مسائل مربوط به کاهش شنوایی بیمار و چگونگی افزایش آن و نیز استفاده از وسایل کمکی شنوایی از قبیل سمعک و طـرز کارکرد آن با تیــــم همکاری دارد.

گفتار درمان : در صورتی که فرد معلول دچار مشکلات گفتاری شده باشد، در جهت تقویت آن و مهارت‌های گفتاری با بیمار فعّالیت‌ می‌کند.

ارتوپدی ( 6) : تهیه و آموزش نحوه استفاده از وسایل کمکی مانند انواع بریس و یا اندام مصنوعی جهت حفظ و استحکام بخش های آسیب دیده اندامها بر عهده این عضو گروه است .

کارشناس تغذیه : که نوع و میزان رژیم غذایی مناسب بیمار براساس نیازهای پزشکی و برنامه دارویی بیمار و میزان فعّالیت‌ وی را تنظیم و ارائه می کند.

خانواده بیمار : در راستای هماهنگی فعّالیت‌‌های درمانی، آموزشی و همکاری لازم با بیمار و اعضای تیم ، نقش مهمی را خانواده فرد معلول بر عهده دارند که بدون همکاری آنها اقدامات توانبخشی نمی‌تواند به اهداف خود نائل شود.

در برخی از کشورها گروههای دیگری از قبیل تنفس درمان ، روانپزشک ، هماهنگ کننده ، تفریح‌گر، نیز در تیم پزشکی قرار داده می‌شوند.

2 .

تیم توانبخشی حرفه ای ( شغلـی ) V.R.T (7) 1.

Medical Rehabilitation Team 2.

Physiatrist 3.

Physiotherapist 4.

Activities of Daily Living 5.

Audiologist 6.

Orthotist and Prothist 7.

Vocational Rehabilitation Team پس از انجام فعّالیت‌‌های اولیه درمانی و هماهنگ بـا آنو به منظور ایجاد فرصت شغلی مناسب با شرایط فرد معلول و در صورت امکان بازگشت وی به شغل قبلی ، توانبخشی حرفه‌ای کار خود را شروع می‌کند .

محور اصلی کار این تیم آموزش حرفه‌ای است و تطابق شرایط شغلی و حرفه‌ای معلول با شرایط ایجاد شده فعلی است.

اعضای این تیم عبارتند از : کار درمان : که نقش اصلی و اساسی را در تیم به عهده دارد.

گفتار درمان : ( در صورت نیاز ).

مشاور شغلی ( کاریاب ) :‌که با بررسی وضع معلول شغل مناسبی را به وی راهنمایی می کند.

روانشناس : که آمادگی روحی مناسب را جهت ورود به اجتماع و محیط کاری در معلول ایجاد می‌کند.

اعضای این تیم زیر نظر متخصص طب فیزیکی فعّالیت‌ می‌نمایند .

فعّالیت‌ تیم توانبخشی حرفه‌ای در قالب مراحل سه گانه زیر انجام می‌شود: مرحله اول : پذیرش و ارزشیابی حرفه‌ای که شامل شروع اولیه فعّالیت‌ و ارزیابی وضع جدید معلول است.

مرحله دوم : آموزش حرفه‌ای و یاد دادن و آموزش بیمار جهت استفاده از باقیمانده توان جسمی و فعّالیت‌‌های روزانه.

مرحله سوم : کاریابی و اشتغال، پیدا کردن شغل مناسب و بکارگیری فرد آسیب دیده در وضعی که با شرایط جدید جسمی و روحی او تناسب داشته باشد.

3.

تیم توانبخشی اجتماعی ( S.R.T) (1) کار این تیم معمولاُ هم‌زمان با اقدامات دو تیم ذکر شده قبل، شروع و دنبال می‌شود.

هدف اصلی از کار این گروه آماده کردن شرایط روحی بیمار برای ورود مجدد به صحنه اجتماع و حل مشکلات ناشی از آن است.

بدون همکاری و تلاش این تیم فعّالیت‌‌های تیم‌های پزشکی و حرفه‌ای کم اثر و گاهی بی‌اثر می‌شود چرا که اگر بیمار از نظر روحی آمادگی لازم را نداشته باشد ممکن است در مقابل درمان نیز واکنش منفی نشان داده و آن‌ را بی اثر کند .

اعضای تیم توانبخشی اجتماعی عبارتند از: روانپزشک : که مسئولیت درمان مشکلات روانی اجتماعی را برعهده دارد.

روانشناس : که نقش مشاوره و آماده سازی روحی بیمار برعهده اوست.

مدد کار اجتماعی : رابط بین معلول و اجتماع است.

خانواده معلول : در این میان نقش اساسی و مهم را دارا هستند.

اهداف تیم توانبخشی اجتماعی عبارتند از : • آموزش چگونگی ورود به اجتماع .

• آموزش مسائلی که معلول در اجتماع با آنها روبرو می‌شود و چگونگی برخورد با آنها.

• آموزش تطبیق با شرایط جدید اجتماعی .

هماهنگی تیم های توانبخشی : 1.

Social Rehabilitation Team اعضای تیم‌های توانبخشی ممکن است هر چند هفته ی ماهانه به منظور هماهنگی فعّالیت‌‌های زیر، جلساتی با یکدیگر داشته باشند: • تنظیم و هماهنگی برنامه درمانی بیمار.

• مشاوره اهداف کوتاه و بلند مدت.

• تعیین طول هر دوره درمان توانبخشی.

• آموزش خانواده بیمار.

• بررسی پیشرفت بیمار .

منابع : • حلم سرشت پ ؛ دل پیشه الف ، (1371) ؛ توانبخشی و بهداشت معلولین ، انتشارات چهــر ، صفحات 25-10.

• walter R.Frontera , Julie K.Silver: Essentials of physical medici ne and rehabilitation (2002).

• Randall L .

Braddom physical medicine & Rehabilitation (1996).

• WWW.VCP Synchrehab.

org/ program/ consultings/ psr/ oo : cfm-Rehabiliation goal (2002).

• WWW.SW.

org / clinical-cotent/adult / pmr/ Rehabilitation team.htm(2002).

• WWW.Slrc.

org / Rehabilitation team (2002).

• WWW.Strong health .

com/ services/ pmr/ rehabilitation services/ social werker.

cfm (2002).

• WWW.Mechigan gov/mdcd/vocational rehabilitation(2002).

• WWW.World rehab found.

Org/about /History (2002).

• National rehab .

org/website/history (2002).

• WWW.Dss.State.mo.us/dfs/rehab/vocational rehabilitation services (2002).

• WWW.modern Rehab principle/goals of rehabilitation (2002).

• WWW.cdrc.ohsv.edu/history (2002).