ستاره‌بینی٬ اَختَربینی یا تَنجیم بررسی رابطه زادروز افراد و ویژگیهای شخصیتی آنها از طریق ارتباط دادن آن به اجرام آسمانی میباشد.
در این شبه علم با محاسبه نموداری موسوم به زایچه که نحوه قرارگیری خورشید و سیارات در صورت‌های فلکی را در زمان زایش فرد نشان میدهد، سعی بر پیش‌گویی سرنوشت و ویژگیهای اخلاقی فرد میشود.
کتاب‌های عامه‌پسند بسیاری در این زمینه نوشته شده است از قبیل طالع‌بینی و غیره.
به عقیده کارل گوستاو یونگ بخش قابل ملاحظه‌ای از ستاره‌بینی (طالع‌بینی) بر پایه فرافکنی‌های ناخودآگاهانه و احتمالاٌ هم‌زمان‌انگاری تصاویر بسیار عاطفی در آسمان شب بوده است.
اخترشناسی اخترشناسی یا نجوم بخشی از دانش فیزیک است که به بررسی و روشنگری دربارهٔ رویدادهای بیرون از کرهٔ زمین و جو آن می‌پردازد.
این دانش به مطالعهٔ خاستگاه، فرگشت (تکامل)، و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی پیکره‌هایی که در آسمان رصد می‌شوند (و فرای زمین قرار دارند) پرداخته و فرآیندهایی که با آنها پیوند دارند را می‌پژوهد.
اخترشناسی یکی از اندک دانش‌هایی است که علاقه‌مندان ذوقی و غیرحرفه‌ای (آماتور) هنوز در آن نقش مهمی ایفا می‌کنند، به‌ویژه در کشف و زیرنظر داشتن پدیده‌های زودگذر.
دانش اخترشناسی را نباید با ستاره‌بینی یا تنجیم اشتباه گرفت.
ستاره بینی یک «شبه علم» است که می‌کوشد سرنوشت افراد را به وسیلهٔ ردگیری مسیر پیکره‌های آسمانی پیشبینی نماید.
با آن‌که این دو رشته یعنی اخترشناسی و ستاره بینی هر دو خاستگاهی مشترک دارند، ولی تفاوت زیادی میان آنهاست.
دانشهای مرتبط با اخترشناسی ستاره‌شناسی یا اخترشناسی ستاره‌ای : بخشی از دانش اخترشناسی که به بررسی ستارگان می‌پردازد.
نجوم رصدی زیست‌اختر‌شناسی: دانش بررسی پیدایش و فرگشت (تکامل) سامانه‌های زیستی در کیهان.
اخترسنجی: دانش بررسی جایگاه پیکره‌ها; و اجرامِ فلکی در آسمان و دگرگونی در جایگاه آنها.
این دانش به تعریف سامانهٔ مختصاتی برای شناسایی جایگاه پیکره‌ها به‌کار می‌رود و همچنین به مسئلهٔ جنبش‌شناسی پیکره‌ها در کهکشان ما می‌پردازد.
کیهانشناسی: دانش بررسی سراسر کیهان و فرگشت آن.
اخترشناسی کهکشانی اخترشناسی فراکهکشانی: دانش بررسی پیکره‌ها (معمولاً کهکشانها) در بیرون از کهکشانِ ما.
اخترشناسی سیاره‌ای: سیاره‌شناسی، شناخت و بررسی چگونگی تکوین سیارات بَرگِردِ ستارگان مادر.
رصدگر کسی که آسمان (به طور خاص پدیده‌های نجومی) را رصد می‌کند رصد گر می‌گویند.
رصد به معنای دیدن است.
واژه ی نپاهشگر یا نپاهنده هم برای این کار وجود دارد.
ستاره خوشه پروین.
ستارگان کره‌های سوزانی از گاز می‌‌باشند که بر خلاف سیارات خود منبع نوراند.
انرژی ستارگان ناشی از واکنشهای هسته‌ای است.
ماده اصلی تشکیل دهنده بیشتر ستارگان هیدروژن است.
هیدروژن موجود در ستارگان طی فرآیند همجوشی هسته ای به هلیوم تبدیل میشود و در حین این واکنش گرما و نور بسیار زیادی تابش مییابد.هر ستاره دارای دوره عمر میباشد که بسته به نوع ستاره متفاوت است.
ستارگان حجیم با نور بیشتر و حرارت زیاد عمر کوتاهتری نسبت به ستارگان کم نور و کوچک دارند.
پایان عمر هر ستاره بستگی به میزان ذخیره هیدروژن در آن دارد.
زمانی که هیدروژن درون ستاره‌ای پایان یابد هلیوم تبدیل به سوخت اصلی میشود و می‌‌سوزد.
سوختن هلیوم سبب ایجاد گرمای بسیار زیادی میشود که تا آن زمان در ستاره پیش نیامده بوده است.
این گرمای زیاد سبب انبساط ستاره میشود و حجم آن را چند برابر می‌کند.
مثلاً اگر زمانی خورشید شروع به سوزاندن هلیوم کند آنقدر انبساط مییابد که زمین در حجم زیاد آن محو میشود!
این انبساط تا سر حد مریخ ادامه پیدا کرده و سپس متوقف میشود.
مرحلهٔ بعدی بستگی به نوع ستاره دارد.
ستارگان عظیم پس از این مرحله آنقدر انبساط یافته‌اند که دیگر نمی‌تواند جاذبه‌ای روی سطوح بیرونی خود داشته باشند.
پس از آن این ستارگان منفجر شده و تبدیل به نواختر میگردند.
هرچه ستاره بزرگتر میزان نواختر بزرگتر.
غولها تبدیل به ابرنواختر میگردند.
پس از آن این ستاره‌ها بسته به نوع نواختر ادامه عمر می‌‌دهند.
نواختران معمولی تبدیل به کوتوله شده و عمری طولانی را آغاز می‌کنند.
اما ابر نواختران در خود فرو می‌‌ریزند و ستارگان بسیار کوچک و حجیمی به نام ستارگان نوترونی بوجود می‌‌آورند.این ستارگان عمر طولانی دیگری در پیش خواهند داشت.
بعد از آن کوتوله‌ها یا کوتوله‌های سفید تبدیل به کوتوله سیاه شده و تا آخر جهان زندگی خواهند کرد.
واژه ستاره در زبان پهلوی به ریخت stârag و اَختَر آمده بود.
به گروهی از ستارگان که با نیروی گرانش به هم پیوستگی داشته باشند خوشه ستاره‌ای می‌گویند.
بعد (ستاره‌شناسی) در دانش ستاره شناسی، در اصطلاحات دستگاه مختصات آسمانی، به طول جغرافیایی بُعد گفته می شود.
متداولترین دستگاه مختصات، عبارت است از تصویر طول و عرض جغرافیایی کره زمین بر آسمان.
درست در راستای استوای زمین، استوایی آسمانی در فضا تجسم میشود که آن را معدل‌النهار نام گذارده‌اند.
همچنین درست در بالای قطب‌های زمین قطب‌هایی در آسمان فرض می شود به نام قطب‌های آسمانی.
با بهره گیری از این مفاهیم کره ای به نام کره آسمان در پیرامون زمین پنداشته می شود که این مختصات بر روی آن مشخص می گردد.
در این مختصات به جای طول جغرافیایی اصطلاح بعد و بجای عرض جغرافیایی اصطلاح میل بکار می رود.
با بهره گیری از مختصات آسمانی، هر نقطه از آسمان را می توان مشخص کرد.
حروف یونانی آلفا و بتا به ترتیب برای نشان دادن بعد و میل بکار می روند.
بعد کوچک‌ترین زاویه بین دایره ساعت صفر و یک شی آسمانی معین است.
بعد مانند زمان بر حسب ساعت و دقیقه بیان میشود.
نقطه صفر بُعد نقطه اول حمل یا نقطه برابران بهاری میباشد.
ستاره‌شناسی در ایران دوران پیش از اسلام دانش ستاره‌شناسی در ایران مانند دیگر نقاط جهان پیشینه طولانی دارد.
به راستی از آن جا که ابزار کار آن آسمانی پاک و دو چشم تندرست خداداد است، از نخستین علومی است که بدست انسان مورد توجه قرار گرفته است.
برخی برخی از نقوش تخت جمشید را نشانه‌ای از آشنایی سازندگان آنها با اخترشناسی می‌‌دانند؛ از این میان است نقش حمله شیر به گاو که در بسیاری حجاری های تخت جمشید هست.
مطالعاتی هم روی جهت گیری چهارطاقی‌های بجا مانده از آتشکده‌های کهن نشان داده است که می‌توان رابطه‌هایی میان ساختمان آنها و طلوع و غروب اجرام سماوی یافت.
ولی از دوران پیش از اسلام به جز کتاب زیج شهریار سند مکتوبی بر جای نمانده است.
ابوریحان بیرونی در کتاب "آثارالباقیه عن القرون الخالیه" اطلاعات نغزی درباره باورها اقوام گذشته درباره اخترشناسی ارایه کرده است.
متن پررنگ== دوران پس از اسلام == ستاره شناسان ایرانی بزرگ ستاره شناسان اسلامی را پایه ریزی می‌‌دهند.
پس از دوران خلافت مامون که دارالترجمه نامی خود را برای برگردان آثار علمی ملل گوناگون بنیاد نهاد، پیشرفت اخترشناسی بمانند علوم دیگر سرعت فراوانی گرفت.
نخستین محاسبات دقیق قطر زمین در همین زمان و بدست برادران بنوشاکر انجام گرفت.
(توضیحات بیشتر در کتاب" تاریخ اخترشناسی اسلامی" بدست نللینو.) یکی از انگیزه‌های توجه ویژه به اخترشناسی در دوران اسلامی تعیین سالنامه و اوقات شرعی است که نیازمند مشاهدات و محاسبات دقیق ستاره‌شناسیی است.
"هندسه کروی" که بدست ابوالوفای بوزجانی شناسایی شد این محاسبات را به گونه بزرگ تسهیل کرد.
به گونه سنتی در دربار شاهان و امرای ایرانی همیشه شاعران و منجمان سلطنتی وجود داشتند و این امر به رونق پیشه منجمی می‌‌افزود.
البته از رایزنی منجمان برای تعیین زمانهای سعد و نحس بهره گیری می‌‌شد؛ ولی خود این امر نیازمند [[مدیا:مدیا:مثال.ogg]] سالهای متمادی تحصیل و مطالعه بوده است.
زیج‌های بسیاری در دوران اسلامی نوشته شده‌اند که واپسین آنها در سده ۱۸ میلادی و در هند تهیه شده است.
ستاره‌شناسی در دوران معاصر در دوران معاصر آشنایی ایرانیان با اخترشناسی با برگردان مقالات بیگانه در نشریات همگانی آغاز شد- سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۰-.
آغاز انتشار مجله فضا در دوران فتح ماه رویداد دیگری است که به آشنایی ایرانیان با اخترشناسی نوین کمک کرد.
انتشار این گاهنامه که به برپایی کانونی موسوم به "کانون فضایی ایران" هم انجامید تا سال ۱۳۵۷ ادامه داشت.
گاهنامه «مرزهای بی کران فضا» نیز در میان نشریات پارسی زبان تخصصی پس از انقلاب از معدود نشریاتی بود که به زمینه فضا می‌‌پرداخت.
مصاحبه‌های اختصاصی با فضانوردان، ارتباط با مراکز فضایی، گرفتن مطالب اختصاصی (همانند داستان‌های یوری گلازکف یا زندگی نامه آندریان نیکلایف به قلم خودش) و بسیاری دیگر از مطالب نو و ابتکاری دیگر، با پافشاری بر توانمندی‌های فضایی شورویها،از ویژگیهای شاخص مرزهای بی کران فضا، در دوران انتشار بود.
از دیگر اقدامات جنبی این گاهنامه، برگزاری نمایشگاه‌های فضایی- ستاره‌شناسیی به مناسبت‌های گوناگون، نشست‌های به سامان همراه با نمایش فیلم و سخنرانی و همچنین راه اندازی بازار فضایی، برای ایجاد ارتباط بیشتر با مخاطبان خود بود.
به فراخور سی امین سالگرد پرواز گاگارین نمایشگاه عکسی روبه روی سینما آزادی برگزار کرد که بدست شادروان دکتر حسابی گشایش شد.
این گاهنامه بخش‌هایی از صفحات خود را به اخترشناسی اختصاص داده بود که کسانی همچون توفیق حیدرزاده و بهرام عفراوی در آن مطلب داشتند و عناوینی همچون «آسمان شب» به خوانندگان اجازه می‌‌داد تا چگونگی ستارگان را به گونه مرتب دنبال کنند.
گاهنامه دانشمند نیز در برگردان مقالات ستاره‌شناسیی پیشینه طولانی دارد.
پس از انقلاب تا پیدایش دوباره دنباله دار هالی فعالیت چشمگیری در نشریات ایرانی به چشم نمی‌خورد؛ جز چاپ دو کتاب "شناخت مقدماتی ستارگان" و "ستاره‌شناسی به زبان ساده" (هر دو از انتشارات گیتا شناسی) که فعالیت‌های فردی و کارساز کسان دوستدار بودند.
با پیدایش دنباله دار هالی در نشریات و به ویژه در گاهنامه دانشمند به اخبار پیوسته بااین امر پرداخته می‌‌شد.
تلاش‌های مهندس احمد دالکی از استادان دانشگاه شهید بهشتی در آن زمان برای آشنایی همگانی با اخترشناسی چشمگیر است.
پس از افول دنباله دار هالی انتشار مقالات ستاره‌شناسیی در گاهنامه دانشمند ادامه پیدا کرد که بیشتر این مقالات گزینش و برگردان آقای توفیق حیدرزاده بود که پیش از این نیز کتاب "شناخت مقدماتی ستارگان" را برگردان و منتشر کرده بود.
راه اندازی بخش "آسمان در این ماه" بدست وی که به بررسی رویدادهای رصدی آسمان هر ماه می‌‌پرداخت کارایی فراوانی در آشنایی خوانندگان با ستاره‌شناسی رصدی داشت.
مرکز رصد خانه زعفزانیه نیز از سال ۱۳۶۷ با کوشش آقای مهندس دالکی آغاز به کار کرد و پس از او مهندس حسین رضایی این مرکز را به پیش برد و سپس محمد رضا نوروزی (او پیشتر از دانش آموختگان همین مرکز بوده) سرپرستی این مرکز را بر دوش گرفت.
اکنون بانو فریبا یزدانی سرپرست این مرکز است.
رصد خانه زعفرانیه در اخترشناسی آماتوری ایران بسیار کارساز بوده است و بسیاری از نخستین‌ها در اخترشناسی آماتوری ایران وهمینطور بسیاری از کسان و گروههای آماتوری در ایران از این مرکز سرمشق گرفته اند.
در سال ۱۳۷۰ توفیق حیدرزاده مجله نجوم را منتشر کرد که انتشار آن سرآغازی بر آشنایی جدی خوانندگان پارسی زبان با اخترشناسی شد.
هم اکنون، پس از ۱۵ سال، نجوم تنها نشریه همگانی اخترشناسی است که در خاورمیانه منتشر میشود [نیاز به ذکر منبع].
امروزه ماهنامه نجوم به سردبیری بابک امین تفرشی، فعالیت‌های خود را در زمینه‌های گوناگون گسترش اخترشناسی در میان مردم گسترش داده است؛ از آن میان: برگزاری کلاس‌های آموزش اخترشناسی برای مقاطع سنی گوناگون، برگزاری سمینارهای ماهانه درباره موضوعات روز اخترشناسی برای عموم، برگزاری سلسله نشست‌های نمایش و نقد علمی فیلم‌های علمی-تخیلی به نام "سینما-فضا" و کمک به انجمن نجوم ایران در برگزاری باشگاه ماهانه نجوم تهران در چهارشنبه پایانی هر ماه در آمفی تئاتر مرکزی دانشگاه امیرکبیر است.
همچنین امروز گروههای اخترشناسی آماتوری فراوانی در سطح ایران پرکار هستند که می‌توان به گروه روجا و ادیب اصفهان و انجمن ستاره شناسی اهوازو مرکزنجوم آستان حضرت عبدالعظیماشاره کرد.
تلسکوپ رصدخانه مکدونالد دانشگاه تگزاس در آستین حاوی تلسکوپ هابی ابرلی با قطر آیینه مرکب ۹ متر و ۲۰ سانتیمتر تلسکوپ یا اختربین وسیله‌ای است برای دیدن اجرام فضایی دور بصورت واضح و دقیق .
پیشینه ستاره شناس چینی در سال ۱۶۷۵ میلادی با مدل کره سماوی و اسطرلاب اغلب گالیله را نخستین کسی می‌‌دانند که از تلسکوپ برای مشاهدات نجومی بهره گرفت.
تا آن زمان شناخت بشر از آسمان محدود به قوه بینایی بود و ابزاری برای مشاهده آسمان وجود نداشت.
اخترشناسانی چون گالیله و کپلر به کمک تلسکوپ دامنه آگاهی بشر از هستی را وسعت بخشیدند.
این منجمان با بهره گیری از تلسکوپ، بر باورهای باطل بشر درباره مرکزیت زمین در کائنات، خط بطلان کشیدند.
تلسکوپ در سده ۱۸ میلادی برای ستارهشناسان به ابزاری غیر قابل چشمپوشی بدل شده بود.
با پیشرفت فن تراش عدسی‌ها و دانش اپتیک، تلسکوپهای بزرگتر و بهتر در رصد خانه‌ها نصب شد.
حال آدمی سیارات و ستارگانی را می‌‌دید که پیش از اختراع تلسکوپ از وجود آنها بی خبر بود.
او به یاری تلسکوپ پی برد جهان بزرگتر از پندارهایش است.
با افزایش بزرگنمایی و وضوح تصاویر تلسکوپها، دامنه شناخت بشر از دنیای پیرامونش، بزرگ و بزرگتر شد.
با این حال در آغاز سده بیستم، اغلب ستاره شناسان اعتقاد داشتند که، جهان فقط از یک کهکشان تشکیل شده است که همان راه شیری است که منظومه خورشیدی از اجزای آن است.
در سال ۱۹۲۴ ادوین هابل، ستاره شناس امریکایی با استفاده از تلسکوپ ۱۰۰ اینچی خود کهکشانهای بسیاری، خارج از کهکشان راه شیری، رصد کرد.
وی مشاهده کرد که کهشکانها در حال دور شدن از یکدیگر هستند.
پس جهان در حال گسترش است.
کشف وی بار دیگر مرزهای شناخت هستی را فروریخت و در پی آن نظریه انفجار بزرگ مطرح شد که تاکنون بهترین پاسخ به دورشدن کهکشانهاست.
اخترشناسان برای مشاهده بهتر آسمان، تلسکوپها را در کوهستانها و نواحی عاری از گرد و غبار و نور شهرها، نصب می‌کنند با این وجود برای رصد آسمان، در بند شرایط جوی هستند.
انواع تلسکوپ تلسکوپ گالیله‌ای بزرگنمایی در این تلسکوپها بر اساس یک عدسی که در جلوی دهنه تلسکوپ قرار دارد انجام می‌گیرید و روش استفاده شده در آنها مانند دوربین‌های دوچشمی معمولی است.
هزینه این تلسکوپها در سطوح حرفه‌ای عموماً بسیار بیشتر از مدل‌های دیگر است، و کیفیت بهتری را نیز ارائه می‌کنند.
تلسکوپ نیوتنی یک تلسکوپ مدرن آماتوری بزرگنمایی در این تلسکوپها بر اساس یک آینه مقعر انجام میشود که روی آن پوششی از آلومینیوم دارد.
پوشش آلومینیومی باعث میشود که اکسیده شدن آن باعث از بین رفتن قابلیت بازتاب آینه نشود.
در بعضی دیگر از تلسکوپها از نقره استفاده میشود سپس روی آن پوششی قرار می‌گیرد که اکسیده نشود.
روش کارکرد این تلسکوپهای نیوتونی بدین صورت است: ابتدا پرتوها وارد تلسکوپ می‌شوند، سپس توسط آینه مقعر اصلی به نزدیکی دهانه تلسکوپ باز میگردند، و از آنجا توسط یک آینه یا منشور به سمت چشمی تلسکوپ بازتابیده می‌شوند.
این تلسکوپها عموماً قیمت مناسبی نسبت به نوع‌های دیگر دارند، و استفاده زیادی از آنها بخصوص در نجوم آماتوری میشود.
تلسکوپهای نیوتونی عموماً طول بلندی دارند، همچنین پس از مدتی نیاز به تمیز کردن آینه، و پس از آن بسته به کیفیت روکش آلومینیوم آینه، نیاز به تجدید روکش دارند.
تلسکوپ کاسگرین تلسکوپهای نیوتنی عموماً بلند هستند، و هنگامی که اندازه آینه اصلی آنها بزرگتر میشود، طول تلسکوپ بسیار زیاد میشود.
برای حل این مشکل از روشی به نام کاسگرین استفاده میشود.
در این روش، مرکز آینه اصلی تلسکوپ توسط تکنولوژی خاصی سوراخ شده، و چشمی در پشت تلسکوپ قرار می‌گیرد.
همچنین آینه یا منشور جلوی تلسکوپ که پرتوهای نور را به سمت بدنه، یه چشمی هدایت می‌کرد، اکنون تنها پرتوها را به صورت مستقیم به آینه اصلی بازتاب می‌کند.
تلسکوپ فضایی مادون قرمز IRAS در این روش به دلیل اینکه پرتوها طول تلسکوپ را دوبار طی می‌کنند، طول تلسکوپ به نصف کاهش مییابد.
از روش کاسگرین در لنزهای آینه‌ای دوربین‌ها نیز استفاده میشود.
تیغه اشمیت در بسیاری از تلسکوپهای امروزی، برای رفع مشکلات و خطاهای نوری که بخاطر نوع تراش آینه بوجود می‌آید، در دهانه تلسکوپ تیغه باریکی به نام تیغه اشمیت قرار می‌گیرد که کار تصحیح این خطا را بر عهده دارد و بر اساس تراش و خطای آینه ساخته میشود.
تلسکوپ اشمیت-کاسگرین تلسکوپ اشمیت-کاسگرین به تلسکوپی گفته میشود که از هر دو فن‌آوری کاسگرین و تیغه اشمیت در آن استفاده شده باشد.
این روش عموماً برای تلسکوپهای ۸ اینچ به بالا به کار می‌رود.
تلسکوپ نیوتونیتلسکوپ کاسگرینتلسکوپ گالیله ایتلسکوپ اشمیت-کاسگرین