بسیاری از بچه ها عاداتی دارند که آزاردهنده است. این پنج عادت معمول آنهاست که والدین از آن شکایت می کنند: ناخن جویدن، مکیدن شست، پیچیدن مو، دست کردن در بینی و نگه داشتن نفس. شاید عادات فرزندتان، شما را اذیت یا نگران کند، اما آرام باشید. در بیشتر موارد یک عادت تنها مرحله ای در فرآیند رشد طبیعی است و علتی برای نگرانی وجود ندارد.
* عادت چیست
عادت یک نمونه از رفتار است که تکرار می شود و فرد معمولاً از وجود آن آگاه نیست. اگرچه خوشبختانه بچه ها از رفتار خود آگاه نیستند اما در مورد والدین این طور نیست. اگر فرزند کوچک شما معمولاً یک دستش را در دهانش می چپاند و دست دیگرش را در موهایش حلقه می زند، احتمالاً این مسئله شما را دو برابر اذیت می کند، اما این تعجب آور نیست. عادات، تمایل دارند که به صورت گروهی و دسته ای با هم نمایان شوند.
* ناخن جویدن
اگر انگشتان خیس کودک و خرده های ناخن روی زمین برای شما آشناست، بدانید که در این زمینه تنها نیستید! یکی از معمول ترین عادات بچگی جویدن ناخن یا دست کردن در بینی است. بعضی از تحقیقات نشان داده اند ۳۰ تا ۶۰ درصد بچه های بین سنین ۵ تا ۱۰ سال، یک یا بیش از یک ناخن را می جوند، همچنان که ۲۰ درصد نوجوانان این کار را انجام می دهند. (این عادت در کودکان پیش دبستانی کمتر معمول است). گاهی اوقات، یک کودک شاید ناخن پایش را هم بخورد.دختران و پسران به طور مساوی مستعد بروز این عادت در سال های اولیه زندگی خود هستند، اگرچه، هر چه بزرگتر می شوند، پسران تمایل بیشتری به ناخن جویدن دارند.
* پیچیدن مو
اکثر کودکانی که موی خود را تاب می دهند، نوازش می کنند یا می کشند، دختران هستند. تاب دادن مو ممکن است در سال های اولیه کودکی نمایان شود و شاید مقدمه و سرآغازی باشد برای کشیدن مو که ممکن است برای کودک مضر باشد. بیشتر کودکانی که موی خود را می پیچند و یا می کشند، وقتی بزرگتر می شوند عادت خود را ترک می کنند، اما کسانی که این عادت را ترک نمی کنند، اصلاح رفتارشان می تواند به ترک عادت کمک کند. اگرچه برای کسانی که کشیدن موی خود را از نوجوانی آغاز می کنند ترک این عادت سخت تر است و شاید این نشانه ای از اضطراب، افسردگی و یا بی نظمی ناخواسته ناشی از وسواس باشد.
* دست کردن در بینی
دست کردن در بینی که به شکل عادت در می آید، اگرچه معمولاً در کودکی آغاز می شود، اما احتمالاً تا بزرگسالی ادامه پیدا می کند. اگر سخت باور می کنید، نتایج مطالعه بر ۱۹۹۵ نفر از بزرگسالان را ملاحظه کنید. این مطالعه نشان می دهد ۹۱ درصد آنها دست در بینی خود می کنند و نزدیک ۸ درصد از آنها آن را می خورند!
* مکیدن شست
محبوبیت شست به عنوان انگشت انتخابی برای مکیدن این را می رساند که خوش طعم تر از انگشت اشاره است اما برتری شست به عنوان انتخاب تصادفی از آنجا ناشی می شود که شست وقتی داخل دهان می شود با حرکات تصادفی نوزاد ارتباط برقرار می کند. همچنین بعضی از بچه ها انگشتان، دست ها و یا کل مچ خود را علاوه بر شست یا به جای آن می مکند. اغلب کسانی که شست خود را می مکند کودکان کم سال هستند.
در حقیقت در همه جا از یک چهارم تا نیمی از کودکان دو تا چهار ساله شست های خود را می مکند. بیشتر کودکان برای رسیدن به آرامش و راحتی، شست خود را می مکند. اما تکرار یا زیاد شدن مکیدن شست بعد از چهار تا ۶ سالگی می تواند مشکلاتی از جمله مشکلات دندانی، عفونت شست یا انگشت و یا مورد تمسخر قرار گرفتن را ایجاد کند.
* حبس کردن نفس
اگر کودک دوساله شما عادت دارد که تهدید کند: «نفسم را نگه می دارم تا سیاه شوم.» این می تواند برای به دست آوردن چیزی که می خواهد، تجربه خطرناکی باشد. اگرچه این رفتار، رفتار معمولی است و معمولاً از شش تا ۱۸ ماهگی شروع می شود و به ندرت تا سنین شش تا هفت سالگی باقی می ماند اما بیشتر هشداری برای والدین است تا خطری برای کودک.
حبس کردن نفس یک بازتاب است که معمولاً با گریه کردن به علت یک جراحت کوچک، عصبانیت، ترس یا درماندگی شروع می شود. در بعضی موارد، کودک به قدری نفس خود را حبس می کند که از حال می رود و گاهی ممکن است دچار حمله کوتاهی شود. حمله ای که نتیجه حبس نفس است به تنهایی خطرناک نیست، مگر این که کودک هنگام افتادن زخمی شود. با پزشک کودک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید اگر غش و یا حمله به کودک دست داد، برای او خطرناک نخواهد بود.
برای والدین مهم است که بدانند چگونه به این رویداد واکنش نشان دهند و آیا ترس آنها این رفتار کودک را قوی تر می کند یا خیر. والدین شاید احتیاج داشته باشند بدانند چگونه محدودیت هایی برای فرزند خود تعیین و خود بر ترس ها و اضطراب های ناشی از حبس تنفس غلبه کنند.
* چه چیزهایی در ایجاد یک عادت مؤثر است
چرا انگشتان پسر شما همیشه در دهانش است یا موهای دخترتان به شکل پروانه بالای سرش پیچیده است کارشناسان اعتراف می کنند همیشه مطمئن نیستند که چه چیز موجب بروز عادت می شود، اما عادت رفتاری آموخته شده است که نتیجه ای مثبت را برای فرزند فراهم می کند. عادات شاید به عنوان یک تفریح برای کودک افسرده یا بیشتر به عنوان یک سیستم تقلیدی برای آرام کردن اضطراب باشد. بار دیگری که شما شاهد جویدن ناخن کودک یا پیچیدن موی سرش بودید، سعی کنید به خاطر بیاورید که آیا او اخیراً تجربه اضطراب آوری داشته است یا نه. کودک شما شاید در تلاش است که فشار روحی خود را تسکین دهد همان طوری که شما برای کاهش اضطراب و افسردگی ورزش می کنید. از طرف دیگر، برخی از مردم با عادات خود زمانی درگیر می شوند که آرام هستند مانند زمان پیش از خواب یا هنگام گوش دادن به موسیقی.
در نوزادان مکیدن شست یک رفتار آرامش بخش متداول است که رابطه لذت بخشی با تغذیه کودک دارد. این رفتار ممکن است به خاطر پیوستگی و رابطه مثبت آن تا نوجوانی ادامه یابد. اما شاید علت ناخن جویدن کودک تان در خود شما باشد. آیا شما ناخن خود را می جوید مطالعات نشان می دهد که ناخن جویدن ارتباط قوی با ژنتیک دارد. با این وجود گاهی کودکان برای جلب توجه یا فریب دادن والدین عادتی را انجام می دهند.
اگر کودکان احساس کنند که والدین به آنها بی توجه هستند، ممکن است عادت آزاردهنده ای انجام دهند چرا که می دانند این عادت عکس العمل پدر یا مادر را برمی انگیزد. برای مثال، اگرچه نگه داشتن و حبس نفس غیرارادی است، کودکی که نمی خواهد زود به رختخواب برود، ممکن است یاد بگیرد که با بدخلقی، حبس نفس و ترساندن والدین، اجازه پیدا می کند تا بیشتر بیدار بماند. حمایت یا اضطراب بیش از حد ممکن است ناخواسته عادت را نیرومندتر کند.
* از عهده عادت کودک خود برآیید
خوشبختانه بیشتر عادات از بین می روند. بعضی از آنها والدین را عصبی می کنند در حالی که بعضی دیگر قابل تحمل تر هستند، در بیشتر موارد، اگر یکی از والدین به عادت بی توجهی کند، آن عادت کم کم متوقف می شود به علت این که کودک دیگر نیازی به آن ندارد. گاه کودک به مرور زمان آن عادت را ترک می کند. بیشتر عادات، در واقع زمانی که کودک به سن مدرسه می رسد از بین می روند اما اگر فکر می کنید که زمان آن رسیده است که به کودک خود کمک کنید تا عادات خود را ترک کند این راه ها شاید کمکتان کند.
۱- تذکر دهید چه چیزهایی را درباره رفتارهایش دوست ندارید و چرا
این روش می تواند برای کودکان سه ساله کاربرد داشته باشد و کمک می کند تا هوشیاری کودک از مسئله زیاد شود. جملاتی چون «وقتی ناخنت را می جوی ناراحت می شوم»، «این کار خوبی نیست» و «می خواهی این عادت را ترک کنی» را می شود به کودک گفت. مهمتر از همه، بار دیگر اگر کودک را در حال ناخن جویدن یا پیچیدن موی خود دیدید او را نکوهش یا سرزنش نکنید. تنبیه، تمسخر یا انتقاد می تواند با تشدید رفتار کمک کند.
۲- کودک را در روند ترک عادت شریک کنید
اگر کودک پنج ساله شما گریان از کودکستان آمد به علت این که دیگر بچه ها او را به خاطر مکیدن شستش مسخره کرده اند، باید متوجه شوید که این راه کمک طلبیدن فرزند از شماست. والدین باید از کودکان بپرسند چگونه می توانند برای متوقف کردن عادت به آنها کمک کنند.
۳- شفاف و قاطعانه رفتار جایگزینی را که از فرزند می خواهید بیان کنید
برای مثال، زمانی که کودک را در حال ناخن جویدن دیدید به جای گفتن «ناخن هایت را نجو» سعی کنید بگویید «بیا با انگشتان مان بازی کنیم» این کار می تواند هشیاری کودک را درباره عادت افزایش دهد و یادآور خوبی باشد. برای پرت کردن حواس کودک می توانید کاری را به او واگذار کنید مانند کمک کردن در کارهای آشپزخانه (به کار بردن مواد تهوع آور اما مطمئن و غیرسمی می تواند مانع ناخن جویدن یا مکیدن شست شود اما ادامه این کار می تواند از تأثیر آن بکاهد).
۴- رفتار مثبت کودک خود را تقویت کنید
خودتان را کنترل کنید. اگر دختر شما ناخن هایش را بلند می کند به او اجازه دهید از سوهان ناخن استفاده کند و یا هر زمان که پسر شما از مکیدن شست خودداری کرد، با جایزه دادن به او این رفتار مثبت را تقویت کنید.
۵- جایزه دادن به رفتار خوب کودک را فراموش نکنید
اگر شما به رفتار بد کودک توجه کنید اما به رفتار خوب او توجهی نشان ندهید، رفتار خوب در طول زمان از بین خواهد رفت. عادت مثبت جدید باید به طور محکم جایگزین شود قبل از این که عادت قبلی از بین برود.
* چه زمانی یک عادت دیگر تنها یک عادت نیست
در بعضی موارد یک عادت می تواند موجب بروز مشکلات روحی یا جسمی شود. برای مثال اگر کودکی دست در بینی خود می کند، احتمالاً به علت این است که چیزی در بینی اش گیر کرده و او ناآرام است. عادات، خودشان می توانند موجب مسائل و مشکلات پزشکی چون «خون دماغ شدن در اثر دست کردن در بینی»، «فرو رفتن ناخن در گوشت دست»، مشکلات دندانی چون بدجفتی (که در این بیماری آرواره پائین و بالاروی هم جفت نمی شوند) یا عفونت انگشت یا شست دست شود. هنگامی که عادت بر روابط اجتماعی کودک تأثیر منفی بگذارد یا مانع عملکرد روزانه او شود، دیگر یک عادت ساده تلقی نمی شود. کودکان در سنین بالاتر که دائم شست خود را می مکند، احتمالاً اضطراب و استرس زیادی را تجربه می کنند. اگر کودکان به علت این که نمی توانند شست خود را خارج از دهان خود نگه دارند و در صحبت کردن دچار مشکل می شوند و مورد تمسخر واقع می شوند، این رفتار در پشت یک عادت ساده پیشرفت کرده است.
بیشتر عادات مشکلات جدی ایجاد نمی کنند و هنگامی که کودکان بزرگتر می شوند از بین می روند. اما شما اگر نگران عادات کودک خود هستید با دکترش صحبت کنید.
بچه های سبز(۱)
آیا شما بچه های سبز را می شناسید ؟
بچه های سبز کسانی هستند که مواظب هوا و آب و خاک هستند آنها دقت می کنند تا جایی آلوده نشود و انرژی هدر نرود ، چون کره زمین تنها جایی است که می توانیم زندگی کنیم بنابراین باید مواظب آن باشیم.
بچه های سبز می دانند که چه کارهایی خوب است و چه کارهایی برای زمین ضرر دارد و به آن عمل می کنند.آیا شما هم جز بچه های سبز هستید ؟
ما در اینجا نکاتی را به شما خواهیم گفت که هر قدر تعداد بیشتری از این نکته ها را بکار ببندید ، شما هم درگروه بچه های سبز جای خواهید گرفت.
مراقبت از آب
- بچه های سبز هنگام مسواک زدن ، شیر آب را باز نمی گذارند ، در یک لیوان آب می ریزند و با همان آب دهانشان را می شویند.
- بچه های سبز هنگام حمام کردن شیر آب را باز نمی گذارند و آب بازی نمی کنند و به مادر اصرار نمی کنند که وان را پرازآب کند چون می دانند با این کارکلی آب هدر می رود.
- بچه های سبز می دانند که نباید از صابون و شامپو بیش از حد نیاز استفاده کنند . چون مواد شوینده باعث آلودگی بیشتر آب می شوند و تصفیه آن را دشوار می کنند.
- بچه های سبز موقع آب خوردن ، شیر آب را باز نمی گذارند تا آب خنک شود ، از یخجال آب خنک برمی دارند یا درون لیوان یخ می اندازند و بعد آن را پر از آب می کنند.
- بچه های سبز چند بطری آب آشامیدنی در یخچال می گذارند تا ناچار نباشند شیر آب را برای خنک شدن باز بگذارند وآب را هدر دهند..
- بچه های سبز برای آب کردن یخ خوراکی های منجمد، آن ها را زیر آب روان قرار نمی دهند ، بلکه از قبل آن ها را در مکان مناسب یا یخچال قرار می دهند تا در طی زمان یخ آن ها باز شود.
- بچه های سبز در فواصل مسواک زدن، شستن دست و رو، وضو گرفتن و ... شیر آب را می بندند.
- بچه های سبز به پدر و مادر خود توصیه می کنند تا لوله های آب گرم را عایق بندی کنند تا برای رسیدن آب گرم به شیر لازم نباشد شیر آب باز بماند و مقدار زیادی آب هدر رود.
- بچه های سبز موقع ظرف شستن ، شیر آب را باز نمی گذارند . بلکه ظرفشویی را پر از آب می کنند و مایع ظرفشویی در آن می ریزند و ظرف ها را در آن می شویند.
- بچه های سبز ، سبزی ها و میوه ها را در لگن ظرفشویی یا یک ظرف مناسب شستشو ریخته و نمی گذارند شیر آب بی جهت باز و آب آن روان باشد.
- بچه های سبز آبی که برای شستن سبزی و میوه استفاده کردند را در ظرف دیگری جمع آوری کرده و برای آبیاری گل ها و فضای سبز استفاده می کنند.
- بچه های سبز اگر در خانه باغچه دارند ، مخزنی را قرار می دهند تا هنگام باران ، آب درون آن جمع شود تا هنگام آبیاری باغچه ، از آن آب استفاده کنند.
- بچه های سبز در صورت تخلیه آب حوضچه خانگی یا آکواریوم ماهی، آب تخلیه شده را که مملو از نیتروژن و فسفر است، برای آبیاری گل ها و فضای سبز بکار می برند.
- بچه های سبز در باغچه از آفت کش ها استفاده نمی کنند چون این مواد در آب حل می شوند و آب های زیر زمینی را آلوده می کنند.
- بچه های سبز هیچ وقت موادی مانند رنگ یا روغن ماشین یا بنزین را درون مسیر فاضلاب نمی ریزند چون این مواد را باید بزرگترها به محل های بازیابی ببرند.
- بچه های سبز هرگز در آب رودخانه ها و دریاچه ها آشغال نمی ریزند چون به حیوانات داخل آب صدمه می زند و ممکن است در بین این زباله ها گیر کنند.
- بچه های سبز برای اطمینان از سلامت لوله ها و شیرهای آب، آن ها را بطور مرتب کنترل می کنند ودر صورت خرابی برای رفع مشکل و تعویض واشر آن ها به بزرگتر ها کمک می کنند.
- بچه های سبز زمانی که به مسافرت می روند ، شیر فلکه بعد از کنتور آب را می بندند.
- بچه های سبز از محل دقیق شیر فلکه آب خانه خود مطلع هستند تا در صورت نبودن بزرگترها و بروز ترکیدگی در لوله آب، از وارد شدن خسارت به خانه و هدر رفتن آب جلوگیری کنند.
- بچه های سبز وقتی می بینند لوله آب منطقه ای شکسته و آب به هدر می رود یا آب مکانی آلوده شده است فورا به سازمان آب منطقه شان اطلاع می دهند.
- بچه های سبز در فصل هایی که وسایل خنک کننده آبی مورد استفاده قرار می گیرند، به طور مرتب آن ها را مورد بازدید قرار می دهند واز نبود نشت در آن ها مطمئن می شوند.
- بچه های سبز برای شستشوی اتومبیل از چند سطل آب بجای شیلنگ استفاده می کنند.
- بچه های سبز برای نظافت حیاط به جای شیلنگ آب از جارو استفاده می کنند.
- بچه های سبز به مادران خود توصیه می کنند وقتی مقدار لباس های چرک کم است ماشین رختشویی را روشن نکنند.
- بچه های سبز برای کنترل مصرف آب، همواره میزان مصرف خود را با مصرف مجاز (مندرج در قبوض آب بها) مقایسه می کنند.
مکیدن شست در کودکان
«مکیدن شست» یا انگشت، یکی از عادات رایج دوران کودکی است. این رفتار برای کودکان خردسال کاملاً طبیعی و عادی است، ولی اگر بعد از ۶ سالگی باز هم کودک مبادرت به مکیدن شست کند، نیاز به درمان و رسیدگی دارد، زیرا موجب به هم ریختگی ردیف دندان ها، فک و آرواره می شود. پژوهش ها نشان می دهند حدود ۷۵ درصد کودکان خردسال (تا یک سالگی) مُشت یا انگشتان خود را در دهان می گذارند و می مکند. انجام این کار برای این گروه سنی از کودکان آرامش بخش، سرگرم کننده و لذت بخش است. به طور معمول، کودکان زمانی مبادرت به مکیدن انگشت خود می کنند که یا خسته اند، یا ناراحت اند و یا حوصله شان سر رفته است.
● علت مکیدن شست
انگشت مکیدن طبیعی ترین پاسخ کودک هنگام رویارویی با فشار روانی، اضطراب و مشکلات هیجانی - امنیتی است. روان شناسان معتقدند برای درمان این رفتار در کودکان زیر ۶-۵ سال نباید عجله کرد، زیرا بسیاری از این گونه عادت ها به تدریج و با افزایش سن کودک کاهش می یابند و به کلی از بین می روند. اما اگر کودک ۷ ساله ای نتواند این عادت خود را ترک کند، والدین و اطرافیان او باید درصدد درمان او برآیند، زیرا ترک چنین عاداتی در سال های بعد (نوجوانی) بسیار دشوارتر می شود. در صورتی این عادت را در زمره اختلال بررسی می کنند که تا سنین ۱۶-۱۲ ادامه داشته باشد. مطالعات نشان می دهند که در حدود ۱۵ درصد کودکانی که از ۵ سالگی به بعد انگشت خود را می مکند، دچار مشکلات عاطفی - هیجانی ناشی از ورود به مدرسه و دوره پیش دبستانی هستند. بیشتر این کودکان شدیداً به پدر و مادر و اطرافیان شان وابسته و متکی هستند.