( کم توجهی و بیش فعالی در بچه ها از ، تشخیص تا درمان)
شیطنت و سر به هوایی از خصوصیات دوران کودکی است . کودکان اغلب پر تحرکند و به سختی به نظم تن در می دهند تصور کنید فرزندتان چنان بازیگوش باشد که قادر به کنترل وی نباشید و هر چه بیشتر به وی آموزش می دهید , کمتر یاد بکیرد. این کابوس را تحت عنوان اختلال بیش فعالی – کم توجهی نام گذاری کرده اند.
دکتر هریش هافمن نخستین فردی بود که این اختلال را توصیف کرد. در سال1845 از زمانی که پسرش سه سال داشت برای او کتاب مصوری تالیف کرد که در مورد کودکان و رفتار آنها بود. در این کتاب داستانی بود با نام فیلیپ ناآرام این داستان در واقع اولین توصیف واقعی از پسر بچه ای مبتلا به اختلال بیش فعالی کم توجهی است. در 1902 سر جورج استیل کودکانی را توصیف کرد که علی رغم محیط مناسب تربیتی مشکلاتی اساسی در کنترل رفتارشان داشتند. امروزه مشکل این کودکان با عنوان اختلال بیش فعالی کم توجهی شناخته می شود.
این اختلال در بر گیرنده ی میزانی از بی توجهی تکانشگری و بیش فعالی است که از سطح متوسط بالاتر باشد. در اوایل زندگی آغاز می شود ولی نشانه های آن که معمولاَ قبل از 7 سالگی شروع می شوند بیشتر در خانه مدرسه و موقعیت های اجتماعی آشکار می شود. این کودکان غالباَ کنترل ضعیفی بر تکانه هایشان دارند و به زبان ساده هر کار که دلشان بخواهد می کنند. همین امر منجر به شکایت والدین و مربیان می شود. به طور کلی کمبود توجه بی قراری و عدم آرامش از جمله شکایت های دائمی است که علیه این کودکان شنیده می شود.
نکته مهم درباره این بیماری این است که غالباَ این کودکان به سختی شناسایی می شوند و لذا رفتارهای نامناسب اولیا و مربیان رفتارهای نابهنجارشان را تشدید می کند. به همین دلیل آگاهی از این اختلال و مداخله در درمان آن برای مشاوران، مربیان و خانواده ضروری است. یکی از علائم پر تحرکی کودکان بیش فعال حرکت بیش از حد معمول و دویدن وپریدن به جای راه رفتن است. در گذشته نیز کودکان به این اختلال دچار می شدند , اما متناسب با نوع زندگی بچه ها ی قدیم بیشتر بالای دیوار و درخت بودند و این اختلال کمتر تشخیص داده می شد. سر و صدا ی زیاد با صدای بلند حرف زدن و عدم تمرکز در کلاس درس و مهمانی از دیگر علائم این کودکان است.
این اختلال در پسرها 3 تا 5 برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده دیده می شود. البته برای تشخیص والدین باید علائم کمبود توجه و بیش فعالی در مدت 6 ماه دیده باشند. ضمن این که معمولاَ این اختلال از 3 سالگی به بعد تشخیص داده می شود. البته 1 تا 2 درصد نوجوانان و بزرگسالان نیز مبتلا هستند که رابطه ای با نژاد یا طبقه ی اقتصادی اجتماعی ندارد.
کم توجهی، حواس پرتی، فعالیت بیش از حد و اعمال بدون کنترل علایم اصلی اختلال بیش فعالی کم توجهی هستند که در افراد مختلف شدت و ضعف و تنوع علایم یکسان نیست. به همین دلیل بر اساس بارز بودن هر یک از علامت ها بیماری را به سه دسته ی بیش فعال، کم توجه و دسته ی مختلط تقسیم می کنند.
فعالیت بیش از حد
این بچه ها دائماَ در حال حرکت هستند , به اشیا دور و بر دست می زنند و مرتب صحبت می کنند . با بزرگتر شدن این بچه ها در سنین نوجوانی و بزرگسالی به تدریج قادر خواهند بود بر اعمال خود مسلط شوند اما در درون خود احساس بی قراری می کنند. این افراد دائماَ خود را مشغول کرده و اغلب چند کار را با هم انجام می دهند و از کارهایی که نیاز به آرام بودن دارند (مثل مطالعه) لذت نمی برند.
اعمال بدون کنترل ( بی اختیاری )
به نظر می رسد که بچه قادر نیست قبل از انجام عمل فکر کند یا جلوی واکنش هایش را بگیرد. این بچه ها اغلب مطالب نامربوطی را به زبان می آورند و کنترلی بر بروز احساسشان ندارند. گاهی کنترل غذا خوردن خود را از دست داده و بسیار پرخور می شوند. از همین رو در اطفال چاق اختلال بیش فعالی کم توجهی به عنوان یکی از علل مهم چاقی همواره باید مدنظر باشد. رفتارهای بی اختیار با افزایش سن از بین نمی روند و در بزرگسالی نیز ممکن است فرد اعمالی را انجام دهد که قادر به کنترل آنها نباشد.
کم توجهی
کم توجهی شایع ترین علامت «اختلال بیش فعالی- کم توجهی» است. این بچه ها در تمرکز بر روی موضوع مشکل دارند و ممکن است پس از چند دقیقه، کار را ناتمام رها کرده و کار دیگری را شروع کنند. البته در صورتی که از کار لذت ببرند مشکلی در تمرکز نخواهند داشت. این افراد با کوچک ترین صدا یا نور، حواسشان پرت می شود، در توجه به جزئیات مشکل دارند و در اثر کم توجهی مرتباً دچار اشتباه می شوند. خیلی وقت ها به یاد نمی آورند وسایلشان را کجا گذاشته اند، در طول روز مرتباً می خوابند، گیجند و حرکات آهسته ای دارند.
علایم معمولاً در سنین پایین و به صورت تدریجی ظاهر می شود و فعالیت بیش از حد و بی اختیاری در رفتار نیز پیش از کم توجهی بروز می کند. خیلی وقتها کودکی که دچار فعالیت بیش از حد می شود و نمی تواند در مدرسه آرام بگیرد، به سرعت مورد توجه قرار گرفته و به احتمال زیاد بیماری وی تشخیص داده خواهد شد، اما کودکی که تنها دچار کم توجهی است ممکن است به راحتی نادیده گرفته شود و تمام عمر از این مشکل تشخیص داده نشده، رنج ببرد.
AD HD تنها نیست.
در این کودکان، بعضی از اختلالات بیش از افراد طبیعی دیده می شود که این مسئله ممکن است مشکلاتی را در تشخیص پیش آورد. مهم ترین این اختلالات عبارتند از:
مشکلات یادگیری
30-20 درصد این کودکان در یادگیری مشکل دارند که این مسئله در 8 درصد بچه های طبیعی نیز دیده می شود. در سال های پیش از مدرسه، این ناتوانی ها به شکل مشکلاتی در درک برخی صداها و بیان برخی از کلمات بروز می کنند اما در سنین مدرسه به صورت مشکلاتی در خواندن، هجی کردن و نوشتن دیده می شوند.
تیک ها
در درصد کمی از این بیماران اختلال عصبی به نام «سندروم توره» دیده می شود. این افراد تیک های مختلفی مثل پلک زدن پی در پی، پرش های عضلات صورت، تیک های صوتی، سرفه های عادتی، بالاکشیدن بینی و تکرار برخی کلمات دارند. این تیک ها با درمان تا حدودی کنترل می شوند. اکثر مبتلایان به سندروم توره، «اختلال بیش فعالی- کم توجهی» را به طور همزمان دارند.
مشکلات رفتاری
40-20 درصد از بیماران در رفتارهای اجتماعی مشکل دارند که در موارد شدید می توان به شکل رفتارهای ضد اجتماعی بروز یابد. این گروه از کودکان اغلب دروغ می گویند، دزدی می کنند، با دیگران درگیر می شوند و بسیار مستعدند که در مدرسه فاجعه به بار آورده و یا با پلیس مسئله پیدا کنند. همچنین این کودکان، غالباً رفتارهای تهاجمی دارند، به مردم توهین می کنند، اشیاء را خراب می کنند و بسیار مستعد اعتیادند.
اضطراب و افسردگی
بعضی از بیماران، افسردگی و اضطراب را نیز به طور همزمان دارند. اگر افسردگی یا اضطراب تشخیص داده شده و درمان شود، بهتر می توان مشکلات ناشی از بیش فعالی- کم توجهی کودک را کنترل کرد.