فوتبال و اقتصاد، دو واژه ای که در دنیای امروز به یکدیگر پیوند خورده اند و حیات و بقای فوتبال را حفظ کرده اند. فوتبال با رشد فزاینده ای که در کشورهای جهان پیدا کرده است به عنوان بخشی از جریانات جامعه در اقتصاد حاصل از آن نیز تأثیر گذاشته است.
فوتبال به کمک اسپانسرهای موجود، حامی کالاهای خصوصی و دولتی است به گونه ای که قادر است در برهه های مختلف در بازار اقتصاد کالایی را در اذهان مردم به عنوان یک نمونه تأیید شده رونق بخشد. فوتبال به کمک حامیان مالی خود که در آن تلویزیون نیز نقش مهمی دارد، زندگی حرفه ای را ادامه می دهد. فروش امتیاز بازی ها به تلویزیون نیز یکی از بخش های قابل بحث در اقتصاد فوتبال است. فوتبال اگر چه یکی از پردرآمدترین رشته های ورزشی است، اما مخارج هنگفتی را نیز باید صرف نگهداری آن کرد. یکی از پرخرج ترین بخش های فوتبال ورزشگاه هاست، مکانی که تابلوهای تبلیغاتی به زیباترین شکل در آن آذین شده است. خرید بازیکنان نیز یکی از پرخرج ترین و به نوعی پردرآمدترین قسمت های تیمداری و فوتبال است. زمانی که در رشد سالیانه اقتصاد فرانسه فوتبال ۳ درصد تأثیرگذار است، نمی توان از کنار آن به راحتی گذشت. نگاه کنید به باشگاه های بزرگی چون منچستر یونایتد یا رئال مادرید که نام باشگاه را برخود دارند و جزو کارخانجات و تراست های درآمدزا محسوب می شوند. در دنیای امروز نمی توان بدون حمایت شرکت های بزرگ و تبلیغ کالاهای روز به ورزش به ویژه، به فوتبال ادامه داد و بخش فروش رایت بازیها به تلویزیون نیز یکی از راه های درآمدزا برای فوتبال است. گردش پول در فوتبال امروز به گونه ای سیستماتیک شده که دیگر گریزی از آن نیست، فوتبال حرفه ای ما نیز بدون این نگاه هرگز قادر به ادامه زندگی نخواهد بود.
نتایج یک پژوهش علمی نشان می دهد که 62 مانع جدی در راه توسعه اقتصادی صنعت فوتبال در ایران وجود دارد.
به گزارش "الف"، این تحقیق که توسط دکتر علیرضا الهی استاد دانشگاه تهران، با هدف شناسایی موانع توسعه اقتصادی صنعت فوتبال در ایران و ارایه راهکارهای مناسب صورت گرفته است، بر استفاده از روشهای علمی و همچنین توسعه همزمان بخش ها و عناصر مختلف ورزش کشور برای صنعتی کردن فوتبال تاکید کرده است.
در این پژوهش با کاربرد روش تحقیق کیفی، ابتدا به بررسی وضعیت اقتصادی صنعت فوتبال در ایران پرداخته شده و اطلاعات مالی و اقتصادی لیگ حرفه ای فوتبال ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. سپس به مطالعات تطبیقی پرداخته شده که در آن وضعیت اقتصادی صنعت فوتبال در کشورهای انگلستان، اسپانیا و ژاپن به تفصیل مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است.
نتایج این بررسی نشان می دهد که 9 مولفه اعم از: سرمایه گذاری و حمایت مالی، توسعه نهادها، حمایتهای دولتی، سازماندهی و هدایت هواداران، پخش رسانه ای، نیروی انسانی، امکانات و فضاهای ورزشی، توسعه حقوقی و قانونی و توسعه علمی پژوهش، نقش محوری و اساسی در توسعه اقتصادی صنعت فوتبال ایران ایفا می کنند.
بر اساس داده های این طرح پژوهشی، صنعت فوتبال درواقع یک مقوله مهم و تأثیرگذاری در رشد اقتصاد ملی کشورهای توسعه‌یافته قلمداد می‌گردد. به طوری که دارای تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم در بهبود وضعیت اقتصادی کشورها می‌باشد. از جهت دیگر، صنعت ورزش فوتبال، اثرات مستقیم و ملموسی در حوزه‌های مسائل اقتصادی و اجتماعی مانند افزایش تولید ناخالص داخلی(GDP)، کاهش هزینه‌های بهداشتی و درمانی و کاهش آمار بزهکاری و ... به همراه خواهد داشت.
این تحقیق با برشمردن تاثیرات شگرف صنعت فوتبال بر تولید ناخالص داخلی(GDP) برخی کشورهای توسعه یافته و صاحب فوتبال، نوشته است: سال 2006 مقدار 48.1 میلیارد یورو فقط از ناحیه صنعت فوتبال به GDP آلمان اضافه شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد آلمان هدف خود را از برگزاری مسابقه جام جهانی توسعه گردشگری قلمداد کرده است. این بررسی در فوتبال اسپانیا هم بسیار جالب است. به طوری که ارزش وجودی صنعت فوتبال این کشور در سال 2002، 64.4 میلیارد یورو بوده که تقریباً 0.9 درصد از GDP اسپانیا در 2002 را به خود اختصاص داده است، همچنین 47 هزار شغل از صنعت فوتبال در این کشور بوجود آمده است.
این طرح تحقیقاتی در بخش دیگری، با اشاره به برخی موانع در پیشبرد توسعه اقتصادی صنعت فوتبال و بویژه مواردی که تحقق 9 مولفه ذکر شده را با مشکل مواجه می کنند، و لزوم اراده ملی برای رفع این موانع تاکید کرده است: نکته‌ای که بایستی در آسیب‌شناسی موانعی که در توسعه پشتیبانی و حمایت ملی شناسایی شده‌اند مورد توجه قرار گیرد این است که برخی موانع خارج از محیط فوتبال است و قاعدتاً از حیطه کنترل صنعت ورزش خارج است و از جمله متغیرهای اثرگذار می‌باشند و چنانچه یک اراده و تصمیم ملی در سطح کلان کشور برای حل آن اتخاذ نگردد این معضل همچنان لاینحل خواهد ماند.
این پژوهش علمی در پایان با ارائه راهکارها و پیشنهاداتی، مواردی را برای برون رفت از شرایط فعلی و تبدیل فوتبال غیرحرفه ای و غیرصنعتی ایران به یک صنعت اقتصادی مفید برای جامعه، مطرح می کند.
این موارد عبارتند از:
• ایجاد منطق هزینه – فایده در باشگاه‌های حرفه‌ای فوتبال کشور
• تشکیل کمیته تخصصی خصوصی‌سازی در ورزش کشور زیر نظر بالاترین مقام ورزش کشور
• ایجاد سیستم جامع اطلاع‌رسانی به هواداران صنعت فوتبال
• تدوین برنامه زمانی فرایند خصوصی‌سازی باشگاه‌های حرفه‌ای فوتبال
• ایجاد شفافیت در اطلاعات مالی و اقتصادی صنعت فوتبال و افشاسازی قراردادهای بازیکنان و مربیان
• بررسی روشهای موجود خصوصی‌سازی به منظور انتخاب مؤثرترین روش برای واگذاری باشگاه‌ها
• ایجاد پیش‌زمینه‌های لازم برای خصوصی‌سازی باشگاه‌های فوتبال و نیز پیوستن برخی از آنها به بازار بورس
• بهبود کیفیت و استفاده از فناوری‌های مدرن در پخش زنده مسابقات فوتبال
• پیگیری و تحقق منابع درآمدی بالقوه و جدید صنعت فوتبال نظیر موبایل رایت، پخش اینترنتی و صحه‌گذاری