دانلود تحقیق روش نامگذاری و فرمول نویسی ترکیبات دوتایی

روش نامگذاری و فرمول نویسی ترکیبات دوتایی:

ترکیبات دوتایی ترکیباتی هستند که از دو نوع عنصر تشکیل شده اند، هرچند که ممکن است تعداد اتمهای آن زیاد باشد. مانند:  H2O, SO3, N2O3 و ..... این ترکیبات به سه گروه زیر تقسیم می شوند:

الف) ترکیبات دوتایی فلز با نافلز

ب) ترکیبات دوتایی نافلز با نافلز

ج) ترکیب های دوتایی هیدروژن و نافلز که در واقع یک نوع ترکیب دوتایی نافلز با نافلز است.

الف) ترکیبات دوتایی فلز - نافلز:

 - فرمول نویسی:

- برای نوشتن فرمول شیمیایی این ترکیبات باید به روش زیر عمل نماییم:

۱- نماد شیمیایی فلز را سمت چپ و نماد شیمیایی غیرفلز را سمت راست می نویسیم. درست مانند جایگاه آنها در جدول تناوبی.

۲- ظرفیت فلز را اندیس غیرفلز و ظرفیت غیرفلز را اندیس فلز قرار می دهیم.

۳- در صورت امکان اندیسها را ساده می کنیم.

مثال: می خواهیم فرمول ترکیب اکسی‍ژن با آلومینیم را بنویسیم:

۱- نماد شیمیایی فلز یعنی نماد آلومینیم (Al) را سمت چپ و نماد شیمیایی غیر فلز یعنی اکسیژن (O) را سمت راست می نویسیم.

Al O

۲- ظرفیت فلز آلومینیم ۳ است که به عنوان اندیس غیرفلز قرار می دهیم(Al O3). ظرفیت غیر فلز یعنی اکسیژن برابر ۲ است که به عنوان اندیس برای فلز قرار می دهیم. یعنی:

Al2O3

  3- 2 با ۳ ساده نمی شود. بنابراین فرمول ما بدون تغییر می ماند.

Al2O3

 - نامگذاری:

 برای نامگذاری این ترکیبات به روش زیر عمل می کنیم:

۱- ابتدا نام فلز را می نویسیم.

۲- اگر فلز ما چند ظرفیتی بود ظرفیتی را که در ترکیب ما دارد، به صورت اعداد یونانی در پرانتز نمایش می دهیم. اعداد یونانی به شکل زیر هستند:

1- I                                       6-VI

2- II                                      7- VII

3-III                                      8- VIII

4- IV                                      9- IX

5- V                                       10- X

۳- نام غیرفلز را نوشته و پسوند " ید" را به انتهای آن می افزاییم. در بعضی از غیرفلزها با افزودن پسوند "ید" نام غیرفلز مقداری تغییر می یابد. به عنوان مثال:

اکسیژن ------ اکسید                           نیتروژن ------ نیترید

گوگرد (سولفور) -------سولفید              فسفر --------  فسفید

هیدروژن ------- هیدرید                      

اگر توجه نمایید فرمول شیمیایی ترکیب را از چپ به راست خواندیم، یعنی همانطور که نوشته بودیم. ابتدا فلز و سپس غیرفلز. در حالت کلی از الگوی زیر پیروی می نماییم:

" نام فلز + (ظرفیت فلزهای چند ظرفیتی با اعداد یونانی) + نام غیرفلز + ید"

مثال:  نام ترکیب زیر را بنویسید. 

Al2O3

۱- نام فلز را می نویسیم: " آلومینیم"

۲- فلز ما چند ظرفیتی نیست بنابراین نیاز به نوشتن ظرفیت ندارد.

۳- نام غیرفلز را می نویسیم. " آلومینیم اکسیژن"

۴- پسوند " ید" را افزوده و در صورت نیاز نام غیرفلز را تغییر می دهیم.

آلومینیم اکسید

ب) ترکیبات دوتایی نافلز - نافلز:

 - فرمول نویسی:

برای نوشتن فرمول این ترکیبات شما باید تشخیص بدهید که خاصیت فلزی کدام غیرفلز بیشتر است، سپس این غیرفلز را فلز فرض کرده و فرمول نویسی را تقریباً مانند فرمول نویسی ترکیبات فلز - نافلز انجام می دهیم. برای تشخیص اینکه کدام یک از غیرفلزهای ما ضعیف تر است از سری زیر می توان استفاده نمود:

Si - B - P- H- C - S - I - Br - N - Cl - O -F

در سری فوق عناصری که سمت چپ قرار دارند غیرفلزهای ضعیف تری هستند و هرچه از چپ به راست پیش می رویم غیرفلزها قویتر می شوند.

در صورتیکه نمی توانید سری فوق را به خاطر بسپارید از اصول هشتگانه ابتدای مقاله پیروی نمایید.

برای فرمول نویسی ترکیبات نافلز - نافلز به ترتیب زیر عمل می کنیم:

۱- با توجه به توضیحات بالا نافلز ضعیف تر را شناسایی می کنیم.

۲- نماد شیمیایی نافلز ضعیف تر را سمت چپ و نماد شیمیایی نافلز قوییتر را سمت راست می نویسیم.

۳- ظرفیت غیرفلز سمت چپ را اندیس غیرفلز سمت راست قرار داده و ظرفیت غیرفلز سمت راست را اندیس غیرفلز سمت چپ قرار می دهیم.

۴- در صورت امکان اندیس ها را ساده می کنیم.

توجه نمایید غیرفلز سمت راست یا قویتر با کمترین ظرفیت خود در ترکیب شرکت می نماید.

مثال: می خواهیم فرمول ترکیبات بدست آمده از فسفر و کلر را بدست آوریم.

۱- فسفر نسبت به کلرغیرفلز ضعیف تری است.

۲- نماد شیمیایی فسفر را سمت چپ و کلر را سمت راست می نویسیم.

PCl

3- کلر از کمترین ظرفیت خود یعنی ۱ استفاده می نماید ولی فسفر دارای دو ظرفیت ۳ و ۵ است بنابراین دو ترکیب خواهیم داشت.

PCl3

PCl5

4- اندیس ها ساده تر نمی شوند.

- نامگذاری:

برای نامگذاری این ترکیبات از الگوی زیر استفاده می نماییم:

" تعداد اتمهای عنصر سمت چپ با لفظ یونانی + نام عنصر + تعداد اتمهای عنصر سمت راست با لفظ یونانی + نام عنصر سمت راست + ید"

اگر تعداد عنصر سمت راست یک باش از ذکر تعداد خودداری می نماییم. لفظ های یونانی برای اعداد مختلف عبارتند از:

۱ مونو    ۲ دی   ۳ تری   ۴ تترا    ۵ پنتا    ۶ هگزا   ۷ هپتا   ۸ اکتا   ۹ نونا   ۱۰ دکا

گاهی اوقات تعداد اتمهای سمت چپ را ذکر نمی کنند.

مثال:

فسفر تری کلرید PCl3                           فسفر پنتا کلرید PCl5

دی فسفر پنتا اکسید  P2O5                          دی بور تریوکسید B2O3

سیلیسیم دیوکسید  SiO2                       کربن مونوکسید   CO

گاهی اوقات این ترکیبات را مانند ترکیبات دوتایی فلزهای چند ظرفیتی با نافلزها نامگذاری می نمایند، این روش غلط نیست ولی روش فوق بهتر است، به مثال های زیر توجه کنید:

ید(III) فلوئورید IF3            ید(V) فلوئورید IF5              نیتروژن(III) اکسید N2O3

اما مثال های زیر به هیچ وجه درست نیستند:

ید(III) تری فلوئورید IF3                       دی نیتروژن(III) اکسید N2O3

 ج) ترکیبات دوتایی هیدروژن - نافلز:

 - فرمول نویسی:

برای نوشتن فرمول این ترکیبات باید به سری زیر توجه نماییم:

Si - B - P- H- C - S - I - Br - N - Cl - O -F

نماد عناصری که سمت چپ هیدروژن قرار دارند در سمت چپ نماد هیدروژن نوشته می شود و نماد عناصری که در سمت راست قرار دارند در سمت راست نماد هیدروژن نوشته می شود، البته استثناهایی مانند:

NH3 , CH4

نیز وجود دارند. که با اینکه از لحاظ غیرفلزی بودن قویتر از هیدروژن هستند، ولی نمادها در سمت چپ هیدروژن قرار می گیرد.

- نامگذاری:

برای نامگذاری این ترکیبات ابتدا نام هیدروژن را نوشته و سپس نام غیرفلز را پسون " ید " ذکر می نماییم. مانند:

هیدروژن یدید HI        هیدروژن برمید HBr    هیدروژن سولفید H2S

اگر نماد شیمیایی عنصر سمت چپ نماد شیمیایی هیدروژن قرار بگیرد از روش نامگذاری غیرفلز غیرفلز استفاده می نماییم.

مثال:

 کربن تترا هیدرید CH4                         نیتروژن تری هیدرید  NH3