مواد اکسید کننده
اکسنده های مایع و جامد چه هستند؟
اکسنده ها مواد جامد یا مایعی هستند که آماده دریافت اکسیژن خالص یا دیگر مواد اکسنده مانند بروم ، کلر یا فلوئور می باشند. آنها همچنین شامل موادی هستند که با اکسنده های قابل اشتعال ( سوختنی ) واکنش شیمیایی می دهند . بدین معنا که اکسیژن با دیگر مواد تشکیل ترکیب شیمیایی داده و در نتیجه شانس ایجاد یک حریق یا انفجاررا افزایش می دهد . این واکنش ممکن است به طور خودبخود دردمای اتاق یا گرمای کم اتفاق بیفتد . مایعات و جامدات اکسید کننده می توانند حریق شدید و انفجار خطرناک را ایجاد نمایند .
معمولترین مایعات و جامدات اکسنده عبارتند از :
- بروم - اسید نیتریک
- بروماتها - نیتریتهاونیتراتها
- ایزوسیانوراتهای کلریت - پربراتها
- کلراتها - پرکلراتها
- دی کروماتها - پریوداتها
- هیدروپراکسیدها - پرمنگناتها
- هیپوکلریتها - پراکسیدها
- پراکسیدهای غیر آلی - پراکسی اسیدها
- پراکسیدهای کتون - پرسولفاتها
مواد شیمیایی دیگری وجود داردکه اکسنده هستند. برای مثال هوای مایع باعث انفجارهای زیادی می گردد . زیرا مشخصات یک اکسنده را داراست.هوای مایع درحدود 30 درصد اکسیژن دارد ، بنابراین یک اکسنده قوی به شمار می آید. بنابراین وقتی که هوای مایع تبخیر می شود در حجمی از اکسیژن ،غنی می گردد لذا حجم بیشتری از اجزاء با سرعت کمی تبخیر می گردند . نیتروژن مایع ایمن تر است و بعنوان یک مایع خنک کننده بر اکسیزن مایع ترجیح داده می شود .
هر ماده ناشناخته دیگرنیز بهمین ترتیب عمل می کند ، مخصوصاً کریستالهای یک حلال از پراکسیدشناخته شده است ( مانند اترها ) که خطرناک بودن آن به طور مسلم تشخیص داده شده است .
مواد اکسنده چه کار می توانند انجام دهند ؟
مواد اکسنده می توانند :
به سرعت گستره یک آتش را افزایش می دهند و آن را شدت می بخشند .
باعث می شوند ، ذراتی که به طور عادی نمی سوزند ، آمادگی سوختن با سرعت زیادرا پیدا کنند .
باعث می شوند که مواد قابل اشتعال به خودی خود بدون حضور هیچ عاملی بسوزند . منابع افروزش می تواند یک جرقه یا شعله باشد .
وقتیکه یک ماده اکسنده در تماس با ذرات قابل اشتعال قرار می گیرد چه اتفاقی می افتد ؟ این به ثبات ماده مربوط می شود . کمی ثبات یک ماده اکسنده بیشتر از شانس واکنش خطرناک آن می باشد.
آیا مواد اکسنده طبقه بندی شده اند ؟
انجمن ملی حفاظت از آتش NFPA کد430 ( 1995 ) کدی است برای انبار کردن جامدات و مایعات اکسنده ، مواد اکسنده را طبق توانایی آنها در ایجاد اشتعال خودبخودی و چگونگی افزایش سرعت سوختن طبقه بندی کرده است .
اکسنده های دسته اول :
در تماس با مواد سوختنی ، به طور جزئی سرعت سوختن را افزایش می دهند .
در تماس با مواد سوختنی باعث ایجاد افروزش خودبخودی نمی گردند .
اکسنده های دسته دوم :
در تماس با مواد قابل اشتعال به طور متوسط سرعت سوختن را افزایش می دهند .
ممکن است در تماس با یک ماده قابل اشتعال ، باعث افروزش خودبخودی گردند.
اکسنده های دسته سوم :
در تماس با مواد قابل اشتعال ، به شدت سرعت سوختن را افزایش می دهند .
در تماس با ماده قابل اشتعال یا مواجهه با گرمای کافی ، باعث تجزیه شدید و ادامه آن می گردند.
اکسنده های دسته چهارم :
در تماس با مقدار معینی آلاینده ، منفجر می شوند .
در مواجهه با مقدار کمی گرما ، ضربه ( شوک ) یا اصطحکاک ، منفجر می شوند .
سرعت سوختن مواد قابل اشتعال را افزایش می دهد.
باعث اشتعال خودبخودی مواد سوختنی می شوند .
برخی از نمونه های طبقه بندی شده مواد اکسنده کدامند ؟
انجمن حفاظت ملی آتش ( NFPA ) کد 430 ( 1995) کدی برای انبار کردن مایعات و جامدات اکسنده می باشد . لیستی از نمونه های زیادی از انواع مواد اکسنده طبق سیستم طبقه بندی NFPA تهیه کرده است .
برخی از این نمونه ها شامل :
نمونه هایی از دسته اول اکسنده ها طبق دسته بندی NFPA :
نیترات آلومینیوم پرسولفات آمونیوم
پراکسید باریوم نیترات منیزیوم
دی کرومات پتاسیم نیترات پتاسیم
نیترات نقره دی کرومات سدیم
نیترات سدیم نیتریت سدیم
پرسولفات سدیم نیترات استرانتیوم
پراکسید استرانتیوم اسید تری کلروایزوسیانوریک
حلالهای پراکسید هیدروژن ( با وزن بین 8 تا 27.5 درصد )
اسید نیتریک ( با غلظت 40 درصد یا کمتر )
حلالهای اسید پرکلریک ) با وزن کمتر از 50 درصد )
دی هیدرات دی کلرو ایزوسیانورات سدیم
پربورات سدیم ( تک آبی )
نمونه هایی از دسته دوم اکسنده ها طبق دسته بندی NFPA :
کلرات کلسیم پرکلرات منیزیوم
پرمنگنات پتاسیم پرمنگنات سدیم
پراکسید سدیم پرکلرات سدیم ( تک آبی )
هیپو کلرات کلسیم ( 50 درصد یا با وزن کمتر )
اسید کرومیک ( تری اکسید کروم )
1و3 دی کلر 5و5 دی متیل هیدرات
پراکسید هیروژن ( با وزن 27.5 تا 52 درصد )
اسید نیتریک ( با غلظت بیشتر از 40 درصد و کمتر از 86 درصد )
کلریت سدیم ( 40 درصد یا با وزن کمتر )
نمونه هایی ازدسته سوم اکسنده ها طبق دسته بندی NFPA :
دی کرومات آمونیوم برومات پتاسیم
کلرات پتاسیم دی کلرو ایزو سیانورات پتاسیم
کلرات سدیم دی کلرو ایزو سیانورات سدیم
پراکسید هیدروژن ( با وزن بین 52 تا 91 درصد )
اسید نیتریک ، فیوم ( غلظت بیشتر از 86 درصد )
حلالهای اسید پرکلریک ( با وزن 60 تا 72 درصد )
کلریت سدیم ( با وزن بیشتر از 40 درصد )
نمونه هایی از دسته چهارم اکسنده ها طبق دسته بندی NFPA :
پرکلرات آمونیوم : ( ذراتی با اندازه بیشتر از 15 میکرون )
پرمنگنات آمونیوم
پراکسید هیدروژن ( با وزن بیشتر از 91 درصد )
حلالهای اسید پرکلریک ( با وزن بیشتر از 72.5 درصد )
تترا نیترو متان
جامدات و مایعات اکسنده چگونه آتش و انفجار خطرناک به وجود می آورند ؟
سوختن مستلزم اکسیداسیون ذرات قابل اشتعال ( سوختنی ) می باشد . وقتی که یک ذره قابل اشتعال می سوزد ، در ترکیب آن ذره با اکسیژن یک واکنش شیمیایی اتفاق می افتد و به دنبال آن گرما و گازها و اغلب نور ( شعله ها ) تولید می شود. هوا معمولتری منبع اکسیژن برای سوختن است ، بنابراین مواد اکسنده می توانندباعث اشتعال ذرات با اکسیژن شده و یک آتش را تا زمانیکه هوا وجود ندارد حمایت کنند.
اگرچه اغلب مواد اکسنده به خودی خود نمی سوزند ، اما آنها می توانند ترکیبات زیاد شعله وروانفجاری را در ترکیب با مواد قابل اشتعال مانند زیرتشکیل دهند :
مواد آلی ( کربن دار) مانند کاغذ، چوب ، مایعات قابل اشتعال و شعله زا ، گریسها ، واکسها تعداد زیادی پلاستیک ومنسوجات
فلزات ریز شده نرم
اکسنده های دیگر مانند هیدرازین ، هیدروژن ، هیدریدها ، سولفور یا ترکیبات سولفوردار
فسفرها ، آمونیاک یا ترکیبات آمونیاک دار
برخی از مواد اکسنده با هیچ ماده قابل اشتعالی سازگار نیستند . این اکسنده ها می توانند در واکنش با آب اسیدهای غیر آلی یا مواد اکسنده دیگر، خطرناک باشند .