علل گرایش جوانان و نوجوانان به سؤ مصرف مواد اعتیاد آور (ویژه نوجوانان و جوانان )
سلام
تا به حال به این مسئله فکر کردین که چطور یک نفر به مواد مخدر معتاد می شه؟ آیا به نتیجه خاصی هم رسیدین یا نه؟ در اینجا علل مختلف گرایش جوانها را به مواد اعتیادآور بررسی می کنیم. بسیاری از جوانها و حتی پدر و مادرها فکر می کنن که دلیل اعتیاد فرد، اصرار دوستان بوده است. در حالی که این تنها انگیزه سوء مصرف مواد در جوانان نیست. اگر بخواهیم انگیزه های مصرف مواد مخدر جوانها را بشناسیم، فهرست بلند بالایی میشه، نگاه کنین:
کنجکاوی، کسب لذت، تسکین درد، فراموش کردن مشکلات، شوخی و خنده، هیجان طلبی یا میل به خطر کردن، احساس بزرگ شدن، پیوستن به گروهی خاص، و . . . این علل با وجود این که چندان مهم به نظر نمی رسند، باعث اعتیاد میلیونها انسان شده اند. بیشترین لذت اعتیاد جوان در ایران دو عامل کنجکاوی و کسب لذت است.امروزه متخصصین، یک عامل را زمینه اعتیاد نمی دانند و معتقدند عوامل مختلف دست به دست هم میدن و فرد را معتاد می کنن. این عوامل تشکیل شدن از عوامل فردی ( عوامل روانی، زیستی و بیولوژیک )، عوامل خانوادگی و عوامل اجتماعی. هر کدام از این سه عامل به تنهایی نیز قادرند تا موجب گرایش فرد به اعتیاد شوند.
یکی از مهمترین عوامل گرایش جوانان و نوجوانان به مصرف مواد اعتیاد آور کنجکاوی و هیجان طلبی است .
عوامل فردی
فشارهای عصبی و بیماریهای روحی :
کسانی که دائماً در معرض فشارهای عصبی و محیطی قرار دارن، بیشتر از دیگران در معرض خطر گرایش به اعتیاد هستن. موقعیت هایی همانند کنکور، از دست دادن نزدیکان، شکستهای عاطفی، مالی، شغلی، تحصیلی، انتخاب همسر، و . . . ممکن است در زندگی هر جوانی پیش آید و اگر شما راه صحیح مقابله با آن ها را ندانید، امکان دارد برای دستیابی به تسکین و آرامش مقطعی، به مواد اعتیادآور روی آورید. از آن جایی که امروزه رابطه بین بیماریهای روانی و اعتیاد به اثبات رسیده، خیلی خوب است که جوانها به جای راه حلهای مقطعی و نادرست (توسل به مواد اعتیادآور و . . .) به فکر یافتن راه حل های مناسب برای رفع مشکلات خود باشند.
سن بحرانی :
سنین شانزده تا بیست و چهار سال، سنین پر خطر برای جوانان محسوب میشوند.
شخصیت های خاص :
بعضی از افراد با خصوصیات شخصیتی خاص خودشان، بیشتر در معرض خطر اعتیاد قرار
می گیرن. به طور مثال کسی که به خاطر خجالت و رودربایستی، توان نه گفتن به دوشتش را نداره، ممکنه با هر تعارف ساده به مصرف مواد، آلوده بشه. ممکنه یک نفر در نتیجه کمبود اعتماد به نفس سراغ مواد بره و یا برعکس اعتماد به نفس بالایی داشته باشه و فکر کنه که با مصرف مواد به هیچ وجه معتاد نمی شه . حالا فردی را تصور کنین که دائماً تو خودشه و با کسی حرف نمی زنه. این فرد بدنبال مصرف مواد، اخلاقش عوض میشه و فکر میکنه می تونه مشکل رفتاری خودش را تا آخر عمر با مصرف مواد برطرف کنه، در صورتیکه اعتیاد به مرور زمان مشکلات او را چندین و چند برابر خواهد کرد. جوانی که دائماً نظرش عوض میشه و در تصمیم گیری ضعیفه، در آن لحظه خاص که باید برای یک عمر زندگیش تصمیم بگیره، اشتباه می کنه و همه چیز خراب میشه.
مشکلات جسمانی :
بعضی ها برای تسکین درد از مواد مخدر استفاده می کنن، در صورتیکه پزشکان با بهره گیری از داروهای مسکن می تونن طوری درد رو کنترل کنن که فرد به آن داروها وابسته نشه.
عدم آگاهی از خطرات مصرف مواد مخدر :
گروهی دائماً در حال تبلیغ برای مواد مخدر هستن، برای اینکه یا رفتار خودشون رو توجیه کنن
و یا مواد شون رو بفروش برسونن. ولی اگر جوانها از خطرات و عوارض مصرف مواد واقعاً اطلاع درستی داشته باشن، محاله که هر گونه ماده اعتیادآوری را مصرف کنن.
نگرش مثبت به مواد مخدر :
مجموع اطلاعات غلط و باورهای نادرست، موجب میشه که فرد، نگرش و دیدگاه مثبتی نسبت به مصرف مواد مخدر پیدا کنه و زشتی مصرف برایش از بین بره، اینکه ببینم اطلاعات درست را از کجا بگیریم و از کی بشنویم، اهمیت زیادی داره.
مشاغل خاص :
بعضی از مشاغل خاص که فعالیت جسمی سنگین و تغییر ساعتهای خواب و بیداری را بدنبال دارن، فرد را مستعد ابتلا به اعتیاد می کنن. کسانی که این مشاغل رو دارن، باید بیشتر مراقب خودشان باشند.(1)
« اضطراب، افسردگی شدید، پرخاشگری و رفتارهای ضد اجتماعی، زمینه ساز بروز اعتیاد هستند.»
مجموعه مهارتهای زندگی – فصل 9
عوامل خانوادگی
ممکنه، همه خانواده ها، در همه زمینه ها، کاملاً موفق نباشن. ساختار خانواده ها همیشه یکسان نیست. بعضی خانوادها، بی پرسرپرست یا تک سرپرست هستن. این چنین خانواده هایی، معمولاً با مشکلاتی مواجه می شوند. مشکلات و دشواریهای خانوادگی، در شرایطی دیگری نیز پیش می آید. مثلاً وقتی که در بین افراد خانواده، فردی معتاد است، تعداد اعضاء خانواده زیاد هستن و یا روابط خانوادگی متشنج است. اگر چه همه این عوامل، مشکل آفرین هستن، اما باید بدانی که برای هر مشکلی، یک راه حل درست و منطقی وجود دارد. استفاده از مواد اعتیادآور، قطعاً راه حل رفع این مشکلات نیست و در این دشواری ها خواهد افزود.
چنانچه تو با یکی از این مشکلات مواجه هستی، به چگونگی رفع آنها فکر کن، با مشاور مدرسه یا یک بزرگتر مورد اعتماد، مشورت کن. مطمئناً راه حل مناسبی برای حل مشکلات خودت پیدا میکنی.(2)
« اعتیاد راه حل رفع مشکلات نیست »
« در خانواده هایی پر تنش روابط عاطفی بین اعضاء کاهش می یابد و احتمال گرایش آنان به اعمال بزه کارانه و مواد اعتیادآور بسیار بیشتر است.»
عوامل اجتماعی
در دسترس بودن مواد مخدر :
یک از عوامل اعتیاد در میان جوانان در دسترس بودن مواد است. اما سؤال اینه که مگر قند و شکر در دسترس بیماران مبتلا به مرض قند نیست؟ پس چرا آن را مصرف نمی کنند؟
2- راهنمای آموزش مهارت زندگی
زندگی در محله های آلوده :
خواه ناخواه همنشینی با آدمهای معتاد و محله هایی که افراد معتاد و بی بند و بار در آنها زندگی می کنند، انسان را تحت تاثیر قرار میده. ساکنین این محله ها بیشتر از سایرین در معرض خطر هستن اما در این محله ها هم، جوانهایی هستند که معتاد نمیشن !!! آنها چکار می کنن؟
باورها و آداب نادرست فرهنگی:
بعضی مناطق کشورمان مصرف مواد را کار ناپسندی نمی دونن، این موضوع خطر بزرگی محسوب می شه. چقدر خوبه که این باورها را تغییر دهیم.
ضعف فرهنگ مشاوره :
معمولاً جوانها وقتی با مشکلی مواجه می شن، مایلند خودشان، مشکلاتشان را حل کنند، در حالی که همیشه قادر به این کار نیستند . در اینصورت فرد می تواند از افراد صاحبنظر کمک بگیردکه مسلماً پدر و مادر و یا افراد متخصص در امر مشاوره هستند. اگر چه فرهنگ مشاوره علمی در میان خانواده های ایرانی هنوز آن طور که شایسته است پذیرفته نشده، ولی همه ما باید برای آن اهمیت بسیاری قائل شویم.
مشکلات اقتصادی :
بیکاری و فقر از دیگر علل اعتیاد در بین جوانهاست، در حالی که اعتیاد نه تنها درمانی برای فقر و بیکاری نیست بلکه مشکلات بیشتری را ایجاد می کند.
دوستان ناباب :
بیش از نیمی از معتادان کشورمان اولین بار مصرف مواد مخدر را به تعارف دوستانشان آغاز کردن. این رو هم بدونین که همیشه دوستان ناباب نیستن که مواد تعارف میکنن، شاید دوست شما خودش آگاهی نداشته باشه و از شما بخواد که مواد رو با هم تجربه کنین. شما چکار می کنید؟
« چون مواد هست پس مصرف کنم » فقط یک بهانه است.
اوقات فراغت و فعالیتهای جایگزین:
آیا در زندگیت برنامه ریزی داری؟ اوقات بیکاری ات را چطور می گذرونی؟ اگر برای زندگیت،
برای اوقات کاری و اوقات بیکاری ات برنامه نداری، مواظب باش چون این خودش یک زنگ
خطره. به چیزهایی که علاقه داری فکرکن، استعداد های خودت را بشناس و سعی کن زندگیت را، با چیزهایی که تو را سرگرم می کنند و دوستشون داری، پر کنی. مثلاً عده ای از بچه ها به ورزش روی می یارن، عده ای دیگر مطالعه در کتابخانه ها و فرهنگسراها را ترجیح می دن، بعضی از جوانها به کارهای هنری مثل تئاتر، موسیقی و . . . می پردازن و یا به کلاسهای مختلف می رن، تو چکار می کنی؟ پرداختن به کوه نوردی، شنا، اردو، مسابقات فرهنگی، ورزشی و مطالعه می تونه تو را از خطر حفظ کنه.
« خیلی خوبه که برای هر روزمان، یک برنامه مشخص داشته باشیم و آن را همان روز انجام بدهیم. »
منابع :
مجموعه مهارتهای زندگی – فصل 9 – چگونه می توان مراقب سلامت خود بود. صفحات 236 الی 240 راهنمای آموزش مهارت زندگی – انتشارات صندوق کودکان سازمان ملل متحد ( یونیسیف )
نویسنده و مؤلف: ابوالقاسم ریاحی
مأخذ : ماهنامه ژرفای تربیت- شماره 27
پیشگیری از اعتیاد
مقدمه
هدف از پیشگیری
پیشگیری در پزشکی
پیشگیری از اعتیاد
سطوح پیشگیری
ارزش سطح بندی اقدام های پیشگیری
جمعیت هدف
نحوه انتخاب گروه هدف
روشهای اجرائی در پیشگیری
مکانهای ارائه آموزش و اطلاع رسانی
استفاده از روشهای جایگزینی در جهت تغییر شرایط محیط کار
مقدمه
تجربیات سالهای گذشته در ایران وجهان در رابطه با تولید و عرضه مواد مخدر و همچنین درمان معتادان نشانگر این است که این نوع مبارزه همه جانبه بوده و نتایج حاصل از آن اثر بخشی لازم را ندارد.
لذا برخورد با معضل اعتیاد باید فراگیر باشد به نحوی که این تلاشها علاوه بر مبارزه با تولید و عرضه بر پیشگیری متمرکز گردد.
لذا با توجه به خلاء موجود در زمینه پیشگیری و وجود دیدگاهی جامع در برخورد با معضل اعتیاد نیست به ترجمه کتاب پیشگیری و کنترل اعتیاد تألیف M.GRANT M.GOSSOP اقدام نمودم که مقاله حاضر چکیده بخشی از کتاب مذکور است امیدوارم که مورد استفاده سیاستگزاران و دست اندرکاران امر مبارزه با مواد مخدر قرار گیرد.
به طور کلی مفهوم اقدام های مداخله ای به منظور پیشگیری در نتیجه پیشرفت علم پزشکی گسترش یافت و کشف عوامل بیماری زا، واکسیناسیون و آموزش، همگی نمونه هایی از موفقیت علم پزشکی در پیشگیری از بیماریهای می باشند.
هدف از پیشگیری :
در رابطه با سوء استفاده از داروها و مواد یا موضوع اعتیاد، هدف از پیشگیری این است که جمعیت هدف به هیچ وجه از داروهای اعتیادآور استفاده نکند و خود را در معرض خطرارت ناشی از اعتیاد و آسیب های ناشی از آن قرار نداده و مانع از بروز آسیب های اجتماعی پیامد آن گردد. به علاوه هدف دیگر پیشگیری می تواند کنترل عوارض وحشتناک مربوط به اعتیاد باشد.
پیشگیری در پزشکی :
مهمترین موفقیت بشر در پیشگیری حاصل تجربه ارزشمندی است که از کنترل بیماری های عفونی به دست آمده است، به نحوی که این اصل موجب کاهش مرگ و میر میلیونها انسان در جهان شده است. در پیشگیری از بیماریهای عفونی مهمترین راهبردی که باعث موفقیت گردید این بود که برای کنترل این بیماریها سه هدف جداگانه در نظر گرفته شد که این سه هدف شامل عامل بیماری زا ( میکروب )، میزبان ( فرد بیمار ) و محیط ( شرایط محیطی ) می باشند. دز این روش برای ایجاد بیماری و گسترش آن فقط عامل بیماری زا ( میکروب ) کافی نیست و لازمه شیوع بیماریها وجود میزبان ( فرد بیمار ) و شرایط محیطی مناسب لازم است. لذا این حقیقت مورد توجه همه پزشکان قرار گرفت که برای برخورد با بیماری ریشه کن کردن آن تنها برخورد با عامل بیماری زا کافی نبوده و باید آسیب پذیری افراد را کاهش داد. همچنین شرایط محیطی را به نحوی تغییر داد که امکان گسترش نداشته باشد و از افرادی به فرد دیگر منتقل نگردد.
پیشگیری از اعتیاد :
موفقیت الگوی پیشگیری از بیماریهای عفونی بسیاری از دانشمندان علوم رفتاری و اجتماعی را بر آن داشت که امکان استفاده از الگوی بالا در معضلات اجتماعی – روانی را بررسی کنند. هر چند که پیچیدگی موضوع در اینگونه معضلات بیشتر است.
یکی از معضلات اجتماعی – روانی موجود، مربوط به مواد مخدر است. بر اساس این الگو تنها برخورد با عامل بیماری زا ( تولید و توزیع مواد مخدر ) کافی نیست و لازم است که میزبان (افراد در معرض اعتیاد ) نیز واکسینه شده و شرایط محیطی (اقتصادی، سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی ) نیز به گونه ای تغییر یافته تا امکان بروز اعتیاد منتفی گردد. هر چند که برنامه ریزی برای هدفهای سه گانه، عامل بیماری زا، میزبان و محیط در اعتیاد بسیار پیچیده تر از الگوی پزشکی است.