چیست :
بتن در مفهوم بسیار وسیع به هر ماده یا محصولی که از یک ماده چسبنده با خاصیت سیمانی شدن تشکیل شده باشداتلاق میشود . این ماده چسبنده عموماً حاصل فعل و انفعال سیمانهای هیدرولیکی و آب میباشد . حتی امروزه چنین تعریفی از بتن شامل طیف وسیعی از محصولات میشود. بتن ممکن است از انواع مختلف سیمان و نیرپوزولانها ، سرباره کورهها ، مواد مضاف ، گوگرد ، مواد افزودنی، پلیمر ، الیاف و غیره تهیه شود . همچنین در نحوه ساخت آن ممکن است از حرارت ، بخار آب ، اتوکلاو ، خلاء و فشارهای هیدرولیکی و متراکم کنندههای مختلف استفاده شود . در اینجا سعی میشود از بتنی صحبت شود که مخلوطی از سیمان و آب و سنگدانه و در نهایت مواد افزودنی است . اولین سؤالی که در اینجا مطرح میشود این است که ارتباط بین مواد تشکیل دهنده مخلوط بتن چیست ؟ سه امکان وجود دارد : ابتدا ممکن است تصور شود که اصل ماده ساختمانی ماده چسبندهای است که از هیدراتاسیون سیمان و آب ناشی شده است . و سنگدانهها بعنوان مواد ارزان و پر کننده این ماده چسبنده میباشند ، امکان دوم این است که سنگدانههای درشت بعنوان سنگهای بنایی که توسط ملات بهم پیوستهاند در نظر گرفته شود و این ملات دوغاب سیمان و سنگندانههای ریز دانه میباشد . امکان سوم این است که بتن بعنوان مادهای از دو فاز مختلف یعنی سیمان هیدراته شده و دانههای سنگی در نظر گرفته شود . بنابراین خواص بتن به خواص هر یک از فازها و فصل مشترک این دو فاز بستگی دارد .
هر یک از این نظریات دوم و سوم محدودیتهایی داشته و میتوانند برای بیان رفتار بتن بکار روند . لیکن در نظریه اول این مسائل وجود ندارد . اگر تصور شود که میتوان سیمانی ارزانتر از سنگدانهها نیز تهیه کرد ، این سؤال پیش میآید که آیا میتوان سیمان و آب را به تنهایی بعنوان یک ماده ساختمانی ( بتن ) بکار برد ؟ پاسخ قطعاً منفی است و علت آن تغییرات حجمی بالای خمیر سیمان است . جمع شدگی خمیر خالص سیمان تقریباً به 10 برابر جمع شدن بتنی با 250 کیلوگرم سیمان در متر مکعب میرسد . همین مسائل برای خزش و وارفتگی نیز مطرح است . علاوه براین حرارت زیاد تولید شده ناشی از مصرف سیمان به مقدار زیاد، بخصوص در آب و هوای گرم سبب ایجاد ترک خواهد شد . همچنین مشاهده میشود که سنگدانهها نسبت به خمیر سیمان در مقابل حملات مواد شیمیایی پایدارترند اگر چه خمیر سیمان نیز در این محیطهای خورنده نسبتاً پایدار است . بنابراین صرف نظر از قیمت ، مواد سنگی در بتن بسیار مفید خواهند بود .
عملیات اجرایی یک ساختمان :
در ساختمان ابنیه اعم از بنای عمارات و یا ابنیه فنی ، مراحل مختلف اجرایی هر عنصر بتنی که برای احداث مجموعه قسمتهای بتنی لازم میآید ، به شرح زیر است :
- اجرای سازهای موقتی جهت نگهداشتن قسمتی که بتن ریزی میشود تا هنگام سخت شدن بتن ( حایل بندی یا پایه گذاری موقت )
- احداث سطوحی صاف و ممتد ولی موقتی بر سازه قبلی که وضع مهندسی خارج ساختمان در دست اجرا را مشخص نماید این سطوح در واقع قالب برای بتن ریزی است و این کار “ قالب بندی ” نامیده میشود .
- آهن بندی یا میلگرد ( آرماتور ) در داخل قالب که آهن گذاری یا آرماتوربندی نام دارد . این آرماتورها ممکن است :
* برای بتن مسلح باشد (در این صورت میلگردها در ابتدا غیر فعال میباشند)
* یا برای بتن پیش تنیده (در این صورت آرماتورها از ابتدا فعال خواهند بود) که با آهنهای مربوط به بتن مسلح تکمیل میشوند .
- بتن ریزی در داخل قالب که قبلاً آهن بندی در آن انجام شده است .
- قالب برداری پس از سخت شدن بتن به حد کافی .
میلگرد گذاری ( آرماتور بندی )
- علل استفاده از فولاد در بتن :
1- افزایش تنش کششی در بتون .
2- ترکیب بتن و فولاد در بتن مسلح
3- افزایش دوام بتن
4- افزایش مقاومت برشی
5- افزایش مقاومت فشاری با استفاده از فولادهای جدید .
6- پیوستگی کامل بین فولاد و بتون در مقابل ترکهای ناشی از کشش
قالب بندی
1- نقش قالب بندی :
قالب بندیها غالباً عناصر موقتی میباشند که شکل و منظره ظاهری کار را تأمین نموده و بتن تازه را تا زمانی که سخت شود ، نگاه میدارند
چون قالب بندی باید شکل و منظره ظاهری ساختمان را تأمین کند و مدتی که کارکنان برای جاگذاری قالب و برداشت آن صرف میکنند قابل ملاحظه است لذا قالب را باید جزو عناصر اصلی و اساسی اجرای ساختمان محسوب داشت از این جهت باید دقت ویژه در مراحل مختلف کار یعنی تهیه طرح و حسابهای غنی و شرایط کار گذاری و برداشت قالبها و رعایت مراتب برای این که مصرف دوباره آن میسر باشد ، به عمل آید تا مشخصات قرار داد با حداقل هزینه رعایت و عملی گردد .
2- هزینه قالب بندی :
هنگامی که تخمین هزینه یک قسمت از ساختمان مطرح است ، معمولاً هزینههای مختلف مربوط به یک مترمکعب بتن کار شده مورد نظر واقع میگردد . واضح است که هر قدر هیکل ساختمان پیچیدهتر مثلاً نازکتر یا بلندتر باشد ، سهم قالب بندی در هزینه آن بیشتر خواهد بود .
3- عناصر تشکیل دهنده قالب بتن :
قالب معمولاً از به هم پیوستن پنج قسمت مختلف تشکیل میشود . این عناصر عبارتند از : پوسته ( یا سطح تماس با بتن ) ، استخوان بندی ، تکیه گاه ، وسائل ایمنی و ملحقات .
مهمترین وسائل مورد استفاده در قالب بندی چوب و فلز میباشند . که در اینجا ما به قالبهای فلزی میپردازیم .
قالب های فلزی :
قالبهای فلزی معمولاً فولادیاند ، که بشکل ورقهای نازک 3 تا 5 میلیمتری و یا صفحات ضخیمتر 7 تا 12 میلیمتری به کار برده میشوند . از این صفحات برای ساختن قطعات استاندارد شده ( صاف یا انحنادار ) که بتوان در شرایط مختلف با اتصال آنها به یکدیگر به کار برد ، استفاده میشود . اکثر مواردی که این نوع قطعات به کاربرده میشود ، در پیش سازی قطعات ساده مشابه هم به تعداد خیلی زیاد است .
پوستهها را گاهی با آسیا آلومینیم میسازند که بسیار سبکتر از پوسته های فولادی است . ( وزن مخصوص 7/2 در مقابل 8/7 فولاد ) و دارای این مزیت است که زنگ نمیزند و ارزش آن پس از استفاده بیشتر از ارزش فولاد مشابه است . عیب آن گرانی قیمت و حساسیت به بعضی سیمانها ( سیمان پرتلند ) و همچنین بیشتر از فولاد به بتن میباشد .
نحوه متصل کردن قالبهای فلزی :
این قالبها در ابعاد از پیش تعیین شده توسط شرکت ، متناسب با نوع کار درخواست داده میشود و پس از ساخت آنها در کارخانههای ذوب آهن برای پیمانکار فرستاده میشوند . ابعاد قالبهایی که بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد قالبهای 1 متری با عرض 30 سانتیمتر و همچنین قالبهایی به طول 50 و 10 و 30 سانتیمتری با عرضهای متفاوت میباشد .
البته از قالبهای مدور نیز به عنوان قالبهای ستون استفاده میشود این قالبها که طرز کار با آنها بسیار آسان است طبق سفارش شرکت و متناسب با مقطع ستونها ساخته میشود .
طریقه اتصال این قالبهای فلزی بوسیله گوههای فلزی به شکل ذوزنقهای میباشد که بوسیله ضربه درون جاهای مخصوص خود محکم میشوند و باعث یکپارچه شدن قالبها میگردند . پس از آماده شدن قالبها و در واقع پایان کار قالب بندی توسط استاد قالب بند بتن ریزی انجام میشود
زمان و نحوه باز کردن قالب ها :
مدت زمان لازم از موقع بتن ریزی تا هنگام جدا سازی قالبها ، در کارهای مختلف متفاوت است مقدار آن بستگی به نوع بتون استفاده شده ، آب و هوا ، شرایط محیطی محل اجرا و نحوه عمل آوری بتن دارد . به طور کلی مناسبترین زمان برای باز کردن قالب ، براساس مقاومت بتون و نحوه تأثیر این مقاومت برسایر قسمتها تعیین میشود . زمان باز کردن قالبهای زیر تیرها و سقفها طولانیتر از زمان باز کردن قالبهای جانبی است . برای جدا سازی باید دقت لازم به عمل آید ، تا به گوشهها و لبههای بتون آسیبی وارد نشود . پس از جدا سازی قالب نیز باید تا مدتی از برخورد هر گونه جسمی به سازه بتونی جلوگیری شود . قبل از آزاد سازی بخشهای زیرین قالببندی و حائلها لازم است با دقت درگیری بین قالب و سطح بتن را آزاد ساخته ، پس از اطمینان کافی از استحکام بتن ، قالبها را به آرامی از یکدیگر جدا کنیم لازم است بلافاصله پس از جدا سازی قالب از بتن عمل آوری بتن آغاز شود .
کارآئی بتن
بتن کارا بتنی است که بتوان براحتی آن را ساخت ، حمل نمود ، در قالب مورد نظر و متراکم نمود بدون این که در یکنواختی آن در طول مراحل فوق تغییر حاصل شود . کارآئی بتن بستگی به عوامل زیر داشته و پیمانکار ملزم به رعایت آن میباشد .
اسلامپ
کارآئی بتن به میزان اسلامپ و روانی بتن ساخته شده بستگی دارد . پیمانکار وظیفه دارد بتن مورد نظر را براساس اسلامپ خواسته شده (نظارت) و طبق نقشههای اجرائی اجرا نماید . بتنهائی که به هنگام ریختن ، اسلامپشان با مشخصات خواسته شده مطابقت ننماید مردود بوده ، باید از مصرف آن خودداری شده و از کارگاه خارج گردند . اضافه نمودن آب برای بالا بردن اسلامپ بتنهای سفت شده پس از ساخت بهیچ وجه مجاز نیست و این امر باعث تغییرات کلی خواهد شد . بسته به میزان اسلامپ ، و نوع کاربرد بتن به 4 گروه سفت ، خمیری ، شل و آبکی تقسیم میشود .