همه ما، در هر سن و جایگاهی، تحول را به سادگی نمیپذیریم و تحول برایمان ، با اضطراب و هیجانی نهفته و گاه آزاردهنده،همراه است.
فرا رسیدن فصل مهر برای پیش دبستانی ها،تحولی بزرگ و برای دانشآموزان دغدغهای مجدد،است.
با شروع فصل پاییز و فرا رسیدن سال تحصیلی جدید، یکی از مشکلات والدین تنظیم زمان خواب و استراحت کودکان نیز از راه میرسد.
تغییری که چندان خوشایند کودکان نیست.
برای کودکان پیش دبستانی،که تاکنون زمانی مشخص برای خواب و بیداری وجود نداشته، که اگر هم داشته، با هر تفریح و گردشی به سادگی تغییر یافته و به هم خورده است، علاقهای به خوابیدن در زمان مشخص ندارند، چرا که به طور ذاتی از قرار گرفتن در چارچوب و قوانین میگریزند...
.
ایجاد تحول به صورت تدریجی، بهترین و آسانترین شیوه تنظیم ساعت خواب و بیداری کودکان است.
نخستین حرکتهای به سوی نظم خواب و استراحت کافی و در نتیجه شاداب بودن کودک، فراگیری بیشتر کودک را در پی دارد.
اما پژوهشها نشان میدهد، 25 درصد کودکان و والدین آنها ،بر سر مسئله خواب با مشکل روبه رو هستند، پژوهشگران راهکارهای سادهای را برای تنظیم خواب کودک به این شرح ارائه میکنند: - روی زمان خوابی که برای فرزندتان در نظر گرفتهاید، تأکید داشته باشید، حتی اگر با مخالفت او رو به رو شدید.
امّا تأکید شما نباید به صورت تحکم و دعوا بیان شود، بلکه با برنامهریزی درست و گوشزد کردن زمان خواب و استراحت، به نتیجه مطلوب میرسید.
- در مقابل لجبازی فرزندتان صبر داشته باشید، دعوا و مجادله راه حل صحیحی نیست.
- از والدین موفقی که برنامه منظمی برای فرزندانشان در نظر گرفته و در اجرای آن نیز موفق بودهاند، کمک بگیرید.
- برای مدتی همراه فرزندتان بخوابید و بعد از به خواب رفتن او، از کنارش بلند شوید.
در واقع مقدمات خواب مثل مسواک زدن، پوشیدن لباس خواب و ...
را همراه او انجام بدهید تا به گمان اینکه همراه شما میخوابد، لجبازی نکند.
این کار دروغ گفتن به کودک نیست .
همراه شدن و اطمینان دادن به او است.
چرا کودکان از خواب میگریزند؟
بسیاری از کودکان با وجود خستگی زیاد و خوابآلودگی، خوابیدن را دوست ندارند و برای بیدار ماندن با خود و دیگران نبرد میکنند.
دلیل این رفتار، پرتحرک بودن ذاتی کودکان و علاقه آنها به جستجو کردن، شناختن، کنجکاوی و بازی و تفریح است و به همین دلیل فکر میکنند با خوابیدن فرصت دست یافتن به تازهها از دست میرود.
از طرفی دوست دارند بزرگ بودن را تجربه کنند و همه آنها را کودک نپندارند.
روان شناسان به دلیل این شناختها، تأکید دارند که زمان خواب و بیداری کودکان باید براساس ویژگیهای فردی آنها و میزان نیاز آنها به خواب یا به اصطلاح «ضریب خواب» تنظیم شود .
این تفاوتهای فردی نیز چندان متفاوت نبوده و میتوان با اندکی تفاوت، برنامه دقیق و منظمی را در نظر گرفت.
به طور مثال، متوسط نیاز یک کودک 5 ساله به خواب و استراحت، 10 تا 11 ساعت در طول شب است.
بنابراین اگر کودک باید ساعت 7 صبح برای رفتن به مهد کودک یا مدرسه آماده شود، باید ساعت 8 تا 9 شب بخوابد .
بنابراین با توجه به ویژگیهای فردی، میزان تحرک هر کودک وخصوصیات خاص او زمان مناسبی را برای خواب و استراحت او در نظر گرفت.
مشورت با متخصص اطفال نیز شیوه مناسبی است.
تنظیم زمان مناسب تنظیم زمان مشخص برای خواب، ساعت بیولوژیک بدن را تنظیم کرده و ساعت خواب و بیداری کودک به طور طبیعی پس از گذشت مدتی منظم میشود.
اشاره کردیم که یک کودک 5 ساله به 10 تا 11ساعت خواب در طول شب نیاز دارد، از این رو میتوان برنامه منظمی را به این شکل برایش در نظر گرفت: ساعت 8 شب، نوشیدنی گرمی مثل یک لیوان شیر (چای اصلاً توصیه نمیشود) به او بدهید، سپس از او بخواهید مسواک زده و به دستشویی برود.
او را به رختخواب هدایت کنید و برایش کتاب بخوانید (کتابهای ترسناک اصلاً توصیه نمیشود).
ساعت8:20 ، چراغ اتاق فرزندتان را خاموش کنید.
ساعت 8 شب، نوشیدنی گرمی مثل یک لیوان شیر (چای اصلاً توصیه نمیشود) به او بدهید، سپس از او بخواهید مسواک زده و به دستشویی برود.
اگر این برنامه بهطور مرتب و هر شب در ساعت معین تکرار شود، به عادتی فراموش نشدنی در کودک تبدیل میشود که پس از مدتی بدون نیاز به همراهی یا تذکر شما انجام میشود.
هنگامی که فرزندتان خوابید، از ایجاد هر گونه سر و صدای ناگهانی جداً بپرهیزید، چرا که از خواب پریدن کودک باعث به هم ریختن زمان خواب او و کسلی و کلافگی او میشود.
بنابراین پس از آماده شدن کودک برای خواب، او را به رختخوابش هدایت کنید تا بدون تغییر وضعیت بخوابد.
یکی دیگر از مشکلات والدین، امتناع کودکان از خوابیدن در تختشان است.
این امتناع با آغاز فصل پاییز به ویژه در پیش دبستانی ها و کلاس اولیها نمود بیشتری مییابد، بنابراین والدین باید صبر و حوصله بیشتری به خرج بدهند.
برای اینکه با آغاز فصل پاییز، این مشکل بر مشکلات دیگر افزوده نشود، بهتر است از مدتها قبل ،کودک را به خوابیدن در تخت خود عادت بدهیم تا با شروع سال تحصیلی، مشکل امتناع کودک از خوابیدن در تخت خود برطرف شود.
خستگی، کلیدی برای خواب خوب اشاره کردیم که کودک باید کاملاً خسته باشد تا راحت و خوب بخوابد.
برای این منظور تنظیم برنامهها باید در جهت تخلیه انرژی کودک باشد.
پس لازم است تا عصرها برنامههای پرتحرک و ساعات پایانی شب، برنامههای کم تحرکتر در نظر گرفته شود.
بازیهای پر تحرکی مثل دوچرخه سواری، فوتبال، بسکتبال، شنا و ...
بهترین گزینه است.
اما کمی قبل از خواب،مطالعه کتاب، بازی با پازل و...
توصیه میشود.
در حقیقت همانطور که بازیهای پرتحرک، انرژی کودک را تخلیه میکند، بازیهای آرام، ذهن او را برای خواب و استراحت آماده میکند.
بازی با کامپیوتر و بازیهایی از این دست، پیش از خواب به هیچ وجه توصیه نمیشود.
خواب و استراحت تنها زمانی انرژی از دست رفته کودک را به او باز میگرداند که کودک خوابی آرام و شیرین داشته باشد، بنابراین کمی مدارا و برنامهریزی صحیح، خواب شیرینی را برای کودک رقم خواهد زد.
نـکـات مـهـم : * اگر کودک در اتاق خواب خودش می ترسد،مهم است که ترس او را جدی بگیرید ، کودک را آرام کرده و سعی کنید با هم پی به علت ترس ببرید .
به کودک این فرصت را دهید که در مورد مشکل احتمالی و هیجانات یا چیزهای جالبی که برایش اتفاق افتاده با شما صحبت کند،حتی کودک می تواند وقتی در تخت خود دراز کشید از زبان خودش داستانی برای شما بگویید و در مورد این داستان با او صحبت کنید و مطمئن شوید که تخیلات در ذهن او نمانده.
این مسئله کمک می کند که کودک با آرامش بیشتری به خواب فرو رود.
* اگر کودکتان به این دلیل که واقعا هراسان است؛ هر کاری می کند که با ترس مواجه نشود و اگردر رختخوابش نمی ماند و نمی تواند به خواب برود ( البته نه فقط به این دلیل که دوست دارد تا دیروقت بیدار بماند!) ممکن است مسائل عاطفی اساسی داشته باشد که نیاز به بررسی دارد، هر چند ممکن است شما در ابتدا احساس کنید نیازی به مشـاوره ندارید، اما در این زمینه یک مشاور می تواند به شما کمک شایانی نماید .
واحد بهداشت مرکز آموزش پیش دبستانی امام حسین (ع) نظر خوانندگان :0/فعال مواردی که باید در سنین 3 تا 6 سال در کودکانمان جدی بگیریم سنین پیش از دبستان، سنین بسیار مهمی در مراحل رشد و تکامل کودکان است که در این مسیر ممکن است مجموعه ای از اختلالات برای کودک پیش آید که لازمه ی آن بذل توجه بیشتر واقدام مناسب در جهت درمان این مشکلات است.
از جمله این مشکلات می توان : بیش فعالی، لکنت زبان، ناخن جویدن، شب ادراری، کمرویی، اضطراب و ...
را نام برد .
به دلیل اهمیت موضوع در این قسمت به طور اجمالی بیش فعالی توضیح داده می شود .
بیش فعالی ممکن است همه کودکان به نظر بزرگسالان بیش فعال باشند، ولی این طور به نظر میرسد که بعضی کودکان هرگز از حرکت باز نمیایستند، آنان در سنین پیش از دبستان، بدون اینکه هدفی داشته باشند بدون وقفه میدوند، بالا و پایین می پرند، میخزند و...
وقتی که بزرگتر میشوند ناتوانی مشخصی برای آرام نشستن نشان داده و بطور افراطی تمایل به بی قراری دارند و فعالیتشان بی هدف و تصادفی است.
کودکانی که بیش از اندازه فعال اند مشکلاتی نیز در توجه و تمرکز دارند، معیارهای این اختلال عبارتست از: الف) بی توجهی، حداقل سه مورد از موارد زیر را شامل می شود : 1- اغلب در تمام کردن کارهایی که شروع کردهاند با شکست مواجه میشوند.
2- اغلب به نظر میرسد که گوش نمیکنند.
3- به آسانی بر آشفته میشوند.
4- در تمرکز نمودن روی کارهای مدرسه یا سایر وظایفی که نیاز به توجه طولانی دارد دچار اشکال هستند.
5- در دلبستگی به فعالیتهای بازیچهای مشکلاتی دارند.
ب) انگیختگی ناگهانی، حداقل سه مورد از موارد زیر را شامل می شود : 1- اغلب پیش از فکر کردن عمل میکنند.
2- بطور افراطی از یک فعالیت به فعالیت دیگر میروند.
3- از لحاظ نظم در کارها دچار اشکال هستند.
4- نیاز به مراقبت زیاد دارند.
5- مرتباً در کلاس فریاد میزنند.
6- در موقعیتهای گروهی و بازیها رعایت نوبت نمیکنند.
ج)بیش فعالی ، حداقل دو مورد از موارد زیر را شامل می شود : 1- مرتباً در اطراف میدوند و از در و دیوار بالا میروند.
2- در آرام نشستن دچار اشکال بوده و دائماً میلولند.
3- تحمل نشستن در جایی را نداشته و از این حیث دچار مشکلند .
4- به هنگام خواب بیش از اندازه در اطراف حرکت میکنند.
5- همیشه در حال رفتن و عمل کردن هستند، چنانکه گویی توسط یک موتور تحریک میشوند.
این علامتها باید توسط بزرگسالان در محیط کودکستان و پیشدبستانی گزارش گردد.
اگر والدین و آموزگاران از نظر این رفتارها توافق نداشتند به گزارش مربیان بهای بیشتری باید داد زیرا آنان با رفتار های طبیعی و معمولی هر سن آشنایی بیشتری دارند .
این رفتارها باید قبل از 7 سالگی شروع شود و حداقل شش ماه تداوم داشته باشد.
با آرزوی آن روزی که با رسیدگی به موقع، تشخیص و درمان این اختلال کودکانی سالم و با نشاطی را به دبستان بفرستیم.
منبع: روانشناسی مرضی کودک – دکتر آزاد