اولین دروغی که گفتم کی بود؟
تا به حال فکر کرده اید که چرا و چقدر دروغ گفته اید ؟ حتی در پاسخ به این سوال هم قدری دروغ بگویید . بسیاری از ما دروغ گفته و می گوییم ولی اکثرا نمی دانیم از چه زمانی و به چه علتی دروغ گفته ایم انچه که در مورد دروغ گویی مهم و ناپسند است ، تاثر اختلاطی است که این عمل بر روابط انسانها بر جای می گذارد . چرا که زندگی اجتماعی انسانها بر اساس اعتماد نسبی متقابل استوار است و دروغ این اعتماد را سست می کند . روانشناسان تعاریف مختلفی از دروغ ارایه داده اند که یک عامل در همه انها مشترک است و ان نوعی تعریف حقیقت است . به طور قطع جنبه اجتماعی دروغ بسیار مهم است . در واقع دروغ برای فریفتن دیگری و قبولاندن گفتار و رفتاری است که با حقیقت مطابقت ندارد . انچه مسلم است دروغگویی هم مثل بسیاری از رفتارهای فردی و اجتماعی ریشه در دوران کودکی دارد . بنابراین شناخت و جلوگیری از دروغگویی در کودکان ، در واقع پیشگیری از دروغگویی و یا حداقل عدم تقویت این رفتار در بزرگسالی است .
چرا و چگونه کودک دروغگویی را یاد می گیرد ؟
بعضی ها معتقدند کودک به هنگام تولد ، دروغگویی را نیز با خود می اورد . این اعتقاد خیلی هم دور از واقعیت نیست ، چرا که کودک در نتیجه ارتباط و زندگی اجتماعی ( محیط خانواده ، اولین اجتماعی که کودک در ان قرار می گیرد ) دروغگئویی را می گیرد و در می یابد که برای زندگی در اجتماع لازم است به برخی مخفی کاریها و یا فریب متقابل که به صورت ادب ، ابزار محبت ، بدخواهی و ... متجلی می شود دست زند . به این ترتیب کودک به مرور در می یابد که نم یتواند همواره افکار و احساساتش را به صورت واقعی به همان شکل یکه در درونش می گذرد – نشان دهد و در برخی مواقع لازم است آنها را از صافی بگذراند تا در روابطش با اطرافیان اختلاف پیش نیاید بنابراین گاهی دروغ های کودکانه ناشی از نوعی فشار اجتماعی است که شکل اولیه ان در خانواده و از جانب والدین ایجاد می شود .
علل دروغ در کودکان
دروغ واقعیتی است که بی تردید همه از ان بیزارند . بله دروغ یک واقعیت است زیرا با انکه حقیقتی در درون ان نیست متاسفانه موجود است . حتما شما هم با افاردی روبرو شده اید که این واقعیت ناخوشایند را در میان سایر وقایع اخلاقی خود جای داده اند . جالب انکه هر کس دلیل خاصی برای این عمل دارد و به گونه ای ان را توجیه می نماید . انچه مسلم است علل دروغگویی در بزرگسالان و کودکان متفاوت است .
کودک زمانیکه مرتکب تخلف یا نافرمانی می شود به دلائل مختلف به دروغ متوسل می وشد و این یک پاسخ طبیعی است و مهم ترین دلیل این عکس العمل این است که او اقندر قوی نیست که واقعیت را بیان کند و در حققت قادر به پذیرش مسئولیت خطائی که مرتکب شده و اقرار بدان نیست . در لحظه ارتکاب اشتباه ، نفس خردسالانه وی تصویر ناخشوایندی از او ترسیم می نماید و کودک خود را گناهکار می پندارد ، اما مایل نیست این تصویر در برابر چشم دیگران نیز ظاهر شود . او نمی خواهد اطرافیان گناهکارش بخوانند و تصور بدی از وی داشته باشند . لذا به این دلیل کاملا طبیعی و از طرفی به لحاظ انکه موقعیت دروغ گفتن را فراهم می بیند و راستگویی را باعث به درد سر افتادن خویش می یابد ، دروغ می گوید .
عوامل دروغ
مهم ترین عوامل سازنده دروغ عمدتا تظاهر و اخفا هستند . برخی کودکان تمایل زیادی به تظاهر و بزرگنمایی دارند و سعی می کنند در بیان توانایی ها و کسب موفیت هاشان اغراق کنند . این کودکان معمولا فعال ، پر هیجان و پر جنب و جوش هستند . ولی بر عکس کودکانی که بیشتر به مخفی کاری ، انکار و عدم انجام کاری تمایل دارند ، کودکانی بی قید ارام و ترسو هستند .
رفع نیاز
یکی از دلایلی که روانشناسان برای دروغگوی یدر کودکان بر شمرده اند ، رفع نیازهای کودک است . کودک قبل از یادگیری و استفاده از زبان از نوعی تخیل برخوردار است که خیلی زود اجازه فیب دیگران را به او می دهد . تصور کنید کودکی که گرسنه است و یا چیزی را می خواهد چطور با گریه و فریاد سعی در به دست اوردن ان می کند و وقتی به مقصودش رسید چقدر سریع گریه اش قطع می شود ! همینطور است کودکی که برای جلب نظر و توجه اطرافیان از خشم یا زیبایی خود استفاده می کند . طبیعی است که هر چه بیشتر کودک به این وسیله به اهدافش برسد این رفتار در او تقویت شده و درغگویی و رسیدن به هدف برای او تلقی می شود و این چیزی نیست جز نتایجی که کودک از اولین تحریف هایش در حقایق بدست اورده است .
دسته بندی های دروغ
از دروغ دسته بندی های مختلفی شده است از جمله دکتر شکوه نوابی نژاد در کتاب رفتارهای بهنجار و نابهنجار دروغ را بشرح ذیل دسته بندی کرده است :
دروغ بازی ، که کودک با آن حوادث تخیلی یا بازی را به دیگران می باوراند.
دروغ پوچ ، کودک برای جلب توجه افراد دیگر بکار می برد .
دروغ انتقام جویانه ، که از نفرت ناشی می شود.
دروغ خود خواهانه ، که برای فریب دیگران است .
دروغ عرفی ، بمنظور حفظ و مراقبت از یک دوست است .
دروغ عادتی ، بدلیل نتیجه گیری از الگوهای در دسترس و ....
بازی و دروغ
بعضی از دروغ های کودکانه جنبه بازی و شوخی دارند . مثلا وقتی کودکی از رفتار کسی تقلید می کند و یا با انکه پای چپ و راست خود را می شناسد ، کفش هایش را عوضی می پوشد و ااین کار لذت برده و تفریح می کند . وقتی این تمایل به بازی در کودک تقویت شود در واقع کم کم عادت دروغ در او بوجود می آید و به تدریج به قدرت حربه ی مخفی کاری و تظاره پی می برد .
تغییرات جسمانی دروغ
دروغ مثل بازی ، نتیجه تخیل است و در واقع تلقین یک امر خطا است و برای تلقین کردن لازم است تخیلی در ذهن بر انگیخته شود بنابراین دروغگویی مستلزم ان است که از چیزی که باید گفته یا کرده شود یک درک انی به جود اید . دروغ وقتی وجود دارد که در ذهن دروغگو ، حقیقتی که گفتار و رفتار نشان می دهند در مجاورت میل به بیان نادرست آن باشد و این مجاورت جلوه های حقیقی ، باعث نوعی آَفتگی هیجانی می وشد یا برخی واکنشهای عضلانی ، تنفسی یا حرکتی را ظاهر م یکند که بر حسب صفاتشان متفاوتند ، مثل : رنگ پریدگی ، برافروختگی و سرخ شدن صورت ، هیجان ، تناقض گویی ، تحریک یا تحلیل قوا و ولی این علایم وقتی که فرد کم کم به رفتارش مسلط شود ، کمتر آشکار می شود و بنابراین بر حسب عادت ، دروغ گفتن آسانتر می شود . به طوری که در گفته ها و کردار برخی افراد تشخیص دروغ از راست مشکل و در بعضی موارد محال است .
علت دروغ گویی
یافتن و درک حقیقت ، اولین گام برای اموزش راست گویی به کودکان است . بین دروغگویی و داستان پردازی تفاوت بسیار است . بچه ها با قدرت تخیل قوی شان قادرند از ماجرایی ساده ف صحنه شگفت انگیز و خیالی بسازند تا حدی که شنونده را مسحور واقعه کنند . در این بین وظیفه والدین ان است که در عین احترام گذاشتن به تخیلات کودک او را تشویق کنند تا بین رویدادهای واقعی و انچه که در خیال خود تجسم م یکند ، فرق گذارد .
در خصوص اموزش راست گویی به کودک توجه به چند نکته زیر می تواند مفید باشد :
سعی کنید همیه در صدد یافتن راه حل مشکل باشید نه سرزنش و شماتت کودک
با فرزندانتان روراست و یک رنگ باشید . سعی کنید هر روز چند دقیقه ای را برای گفتگوهای دو نفره اختصاص دهید . کودکان اغلب تمایل دارند انچه که موجب ناراحتی و دلهره انان شده با والدینشان در میان گذارند . برای مثال وقتی او از درس ریاضی نمره پایینی می گیرد سعی کنید بدون انکه او را مورد شماتت و سرزنش قرار دهید احساسات و گفته های او را بپذیرید و این امکان را برای او به وجود اورید که اگر بار دیگر قصد داشت مشکلش را رد کمال صداقت با شما در میان گذارد ، بدون کمترین ناراحتی این کار را انجام دهد .
روش دیگر برای تشویق کودک به راستگویی ان است که علاقه و اعتماد خودتان را به او نشان دهید . با توجه نشان دادن نسبت به کارها فعالیتها و بنرامه های روزانه کودک و پرس و جو درباره انچه که برای او اهمیت دارد ، به راحتی می توانید به نقطه ضعف ها و کمبودهای او پی ببرید .
برای کودک توضیح دهید زمانی که ما راست می گوییم دیگران به ما و گفته هایمان اعتماد می کنند و افکار و رفتارشان را برای پایه صحبت های ما بنا می کنند . اگر یک نفر مدام دروغ بگوید ، هیچ کس حرف او را قبول نخواهد کرد و خیلی زود از جمع دوستانش ترد خواهد شد .