آیین اسلام هدف کلی خود را انسان سازی در عالی ترین سطح دانسته است و شاید از همین روست که خداوند متعال رفتار و کردار پیامبر بزرگوار را برای همه جهانیان الگو و اسوه قرارداده چنان که خداوند در قرآن کریم (سوره احزاب آیه 21) می فرمایند:
«لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه» آن حضرت از عالی ترین تجلیات خلقی و روحی انسانی برخوردار بودند.
رسول خدا- صلی الله علیه و آله و سلّم- در کتاب نهج الفصاحه می فرمایند: «در روز رستاخیز هیچ عمل و رفتاری ارزشمند تر از خلق خوب و نیکو نیست.
مقدمه :
پیش از آن که کودک مدادی را به دست گیرد و با آن بنویسد ، باید تمرینات زیادی را در زمینه چگونگی به دست گرفتن و کنترل مداد و هماهنگی دست و چشم انجام داده باشد . با ارائه بازیها و فعالیتهای ساده ای می توانیم به او کمک کنیم که چنین کنترلی را کسب کند .
تعدادی از بازیها و فعالیتها در مرحله اول فصل نوشتن ارائه شده است . در این مرحله فرصتهای فراوانی برای تمرین به دست گرفتن مداد فراهم گردیده که با کاربرد حروف همراه نمی باشند .
فعالیتهای این فصل در واقع مکمل فعالیتهای پیش از خواندن است که قبلاً در باره آن توضیح داده شده است . همزمان با این فعالیتها سعی کنید ، کودک شما با کارهای زیر آشنا شود:
حل پازل، نقاشی روی کاغذ ، نوشتن با گچ و مداد رنگی ، صندوقهای پستی ، ساختن خانه هایی با مکعبهای چوبی و سایر کارهایی که با دست انجام می گیرد.
شاید بخواهید از مدادهای معمولی باشند استفاده کنید . حسن این مدادها این است که نگهداری آن در دستهای کوچک کودک ساده تر از مدادهای معمولی انجام می گیرد . بازی با خمیر نیز به هماهنگی و رشد عضلات دست کمک می کند .
هدف از فعالیتهای مرحله دوم نوشتن ، درست نویسی شکل حروف و نوشتن برخی از کلمات است . نوشتن و خواندن باید همراه هم پیش بروند .
این نکته نیز حائز اهمیت است که اگر چه خواندن و نوشتن را می توان دوش به دوش آموزش داد ، اما نکته نیز حائز اهمیت است که اگر چه خواندن و نوشتن را می توان دوش به دوش آموزش داد ، اما نوشتن به علل مختلف مهارت بسیار پیچیده تری است . با این حساب توانایی کودک در نوشتن بسیار ضعیفتر از توانایی او در خواندن می باشد.
اگر می خواهیم کودک عادات نادرستی در نوشتن پیدا نکند، باید از همان ابتدا عادات صحیح درست نوشتن شکل حروف را در او بوجود آوریم. عادات ناصحیح در نوشتن حروف، پیشرفت کودک را در سنین بالاتر کند می سازد. برای کودک نوشتن حروف چه به صورت درست و چه نادرست کار ساده ای است.
بنابراین از همان ابتدا سعی کنید که کودک حروف را درست بنویسد. اگر شما خود در این باره با مشکلی مواجهید بهتر است از چارت حروف استفاده کنید.
چارت حروف:
ا ل ب ن
در این چارت روش درست نوشتن حروف نشان داده شده است- کودک باید از محل ستاره شروع کرده و در جهت فلشها کار نوشتن را انجام دهد.
کار را با نوشتن نام کودک آغاز کنید:
اولین کلمه که اغلب کودکان خواندن و نوشتن آن را یاد می گیرند، نامشان است. اگر نام کودک طولانی است، بهتر است قسمتی از آن را آموزش دهیم، مثلاً ناصر به جای ناصرالدین.
نام کودک را، با حروفی روشن و بزرگ روی کاغذ بنویسید. از او بخواهید که از آغاز تا پایان کلمه را با انگشت دست ردگیری کند. با آرامی او را در ردگیری درست حروف یاری کنید.
مثلاً هنگام نوشتن آ بگویید: «از بالا تا روی خط زمینه خطی عمودی می کشیم و سپس یک سرکش از طرف راست به چپ روی آن می گذاریم»
این عمل را چند بار تکرار کنید و آن گاه مدادی در اختیارش بگذارید. همیشه از صدا و نه از اسم حروف استفاده کنید.
روش درست به دست گرفتن مداد از اهمیت برخوردار است، بدیهی است که برای کودک نشستن پشت میز به صورتی راحت و راست بهتر از نشستن روی کف اتاق است. مداد باید بین اولین انگشت و شصت قرار گرفته و با انگشت میانی نگه داری شود. به او کمک کنید تا مداد را در بالای هر حرف حرکت دهد، او راتشویق کنید که حروف را درست بنویسید و علاوه بر این درباره طرز نوشتن هر حرف با او صحبت کنید.
این کار را به مدت چند روز و هر روز دوبار تکرار کنید. سعی کنید آن را فقط در زمانی انجام دهید که کودک شاد و سرحال است. طول جلسه های تمرین نیز باید کوتاه باشد.
پس از چندین جلسه تمرین روی حروف، می توانید از او بخواهید تا روی نامش که به صورت نقطه چین است بنویسد. کار دیگر این است که یک ورقه طلق روی نام کودک بگذاریم و از او بخواهیم حروف را ردگیری کند.
به موازات تشکیل حرف، کودک را تشویق کنید تا دستورات شفاهی را که در مرحله نوشتن با انگشت تمرین کرده اید با صدای بلند تکرار کند حفظ دستورات به این طریق باعث می شود که در مواقعی که شما همراهش نیستید حروف را درست بنویسید.
تا این لحظه کودک باید با حروف کاملاً آشنا شده باشد. بنابراین می توانید از او بخواهید تا نام خود را در زیر نوشته شما کپی کند. بودن شما در کنار کودک بویژه در نخستین مراحل که نشانهایش برای نوشتن حروف بویژه می تواند مؤثر باشد.
وقتی کودک اعتماد کافی در کپی کردن حروف از روی نوشته های شما را به دست آورد، به او کارتی بدهید که اسمش روی آن نوشته شده باشد، از او بخواهید تا از روی کلمه کپی بردارد.
با تمرین کافی اغلب کودکان خیلی زود ترتیب شکل حروف موجود در نامشان را یاد میگیرند و این توانایی را به دست می آورند که بدون نگاه کردن به سرمشق بطور مستقل کلمه را بنویسند.
فرآیند ردگیری با انگشت و کپی کردن را که دربالا شرح دادیم، می تواند درباره سایر کلمات آشنا نیز به کار گرفته شود. هدف باید این باشد که بتدریج همه حروف الفبا به کودک تعلیم داده شود.
نوشتن با انگشت در هوا:
موقعی که چند دقیقه وقت اضافی دارید، بازی نوشتن در هوا را انجام دهید. از کودک بخواهید تا یکی از کلماتی را که می داند با انگشت در هوا بنویسد، به او بگوئید فرض کند انگشتش یک مداد است و نیز به او تذکر دهید، حروف را درست بنویسد. در مورد حروف مشکل در حرکت انگشت به او کمک کنید.
برای جالبتر ساختن بازی، کنار کودک بنشینید و از او بخواهید تا کلمه یا حروفی را در هوا بنویسد و شما آن را حدس بزنید. بازی نوشتن ، حدس زدن را می توانید به نوبت انجام دهید.
نوشتن در مقطع پیش دبستانی می تواند بصورت بازی و نقاشی انجام شود بطور مثال حرف ا از بالا به پایین را می توان بصورت باران از بالا به پایین در نقاشیها که مبدأ آن از ابرهای نقاشی می باشد بکشند.
و خطهای اقی را می توان در آبهای دریا و رودخانه بکشند و خطهای ا از پایین به بالا در چمنهای نقاشی بکار بیرند.
بچه ها چه چیزی یاد می گیرند؟
اصول پایه- اکثر بچه های آمادگی دلشان می خواهد همه چیز را درباره دنیا و اینکه هر چیزی چطور کار می کند یاد بگیرند! معلمان آمادگی اغلب بر اساس این شور و شوق کارهایی پیشنهاد می کنند که بچه ها را به شیرجه زدن عمیق تر در موضوعات مورد علاقه شان تشویق می کند، بچه ها از همه طریق حتی بدن آنان و موجودات خانگی تحقیقی در اندازه های حیات می کنند. اغلب آمادگیها، یادگیری و تجربیات مدرسه ای سنتی تری نسبت به پیش دبستانی ها، ارائه می دهند. اما آمادگی هم باید همچنان کنجکاوی بچه ها را برای یادگرفتن بیشتر درباره دنیای اطراف برانگیزاند. این وظیفه معلم آمادگی است که به بچه ها کمک کند در هنگام کار راحت باشند و با مهارتهای خواندن و نوشتن و ریاضی مربوط در حین اکتشاف مهم شان ، آشنا شوند.
زبان و خواندن و نوشتن:
بچه های آمادگی در همه جا به کلمات توجه می کنند در کتابها، در سوپر مارکت، در ایستگاه اتوبوس و خانه. آنها از طریق شعرهای مسخره . معر با زبان بازی می کنند.
این کار سرگرمی بامزه است اما قدم بسیار مهمی در راه خواندن هم هست.
معلم ها انواع متنوعی از شعرها، داستانها و کتابهای غیر داستانی را با صدای بلند برای بچه ها می خوانند. بچه های آمادگی یاد می گیرند که حروف و صداها با هم کلمات را تشکیل می دهند. اینکه می شود حروف الفبا و صداهایشان را تشخیص داد.
مقدمه خواندن و نوشتن در قالب واحد کار:
از آنجا که در دوره آمادگی، بایستی کودکان به تدریج با مقدمه خواندن و نوشتن آشنا شوند خود را آماده برای رفتن به دبستان نمایند. لازم است که کودکان با استفاده از کلمات ساده که می شنوند، بتوانند صدای اول یا آخر آنها را درک کنند. و گاه گاهی مربری از آنها سوال نماید که مثلاً اول کلمه انار چیست؟
آنرا کشیده بگویند تا کودک بداند که مثلاً اول کلمه انار (اَ) می باشد و اگر مربی با چگونگی آموختن با روش تدریس کلاس اول آشنا نیست، لازم نیست که کودکان را بدآموز نماید. در صورتی مربی می تواند دست به این کار بزند که خود با روش تدریس فارسی کلاس اول آشنا باشد. بداند چطور از لوحه های دوره آمادگی استفاده نماید. همین روش برای نوشتن نیز بکار می رود البته با روشهای خاصی فقط در پیش دبستان اعمال می شود.
نوشتن کلمات از روی نقطه چین
ترکیب بازی:
با استفاده از حروفی که کودک در حال حاصر مشغول فراگیری آن است و با حروفی که قبلاً یاد گرفته است چند کارت برای یادگیری درست کنید. از این کار می توان در مواقع فراغت و حتی اگر فرصت آن 5 دقیقه باشد، استفاده نمود.
برای جالبتر ساختن کارتها می توانید تصویری مناسب در بالای آن رسم کنید و چند مداد رنگی و یک مداد در اختیارش بگذارید.
1- حرفی را که اول یا آخر آن کلمه مدنظر می باشد همراه با عکس یا شکل در یک کارت بصورت نقاشی و حروف بصورت نقطه چین کشیده شده و کارتها را بین بچه ها تقسیم و پخش می کنیم و آنها بعد از رنگ کردن شکل و شناسایی شکل مربوطه و گفتن اسم آن حروف را باز روی نقطه چنین می کشد و یا می نویسد. برای این که کودک شکل درست کلمه و یا حروف را بنویسید، می توانید در شروع هر کلمه با حروف نقطه ای بگذارید.
فعالیتهایی برای نوشتن:
درک ان مطلب از طرف کودک که نوشتن یک وسیله ارتباطی و بیان فکری می باشد، از اهمیت برخوردار است. برای رسیدن به چنین هدفی او را تشویق کنید تا در فعالیتهای نوشتنی تا آن جا که ممکن است شرکت کند.
تردیدی نیست که کودک می تواند انواع کارهای نوشتنی را ضمن فعالیتهای روزمره انجام دهد. تا آن جا که می توانید او را تشویق کنید تا نوشتن را کاری لذت بخش و خلاق تلقی کند