دانلود مقاله روانشناسی ورزش

تاریخچه مختصری از روانشناسی ورزش

روانشناسی ورزش به شکلهای مختلف از همن زمانی که روانشناسی پا به عرصه وجود گذاشت، بوجود آمده است. نخستین مطالعه ثبت شده در روانشناسی ورزش در قرن نهم انجام شده است. نورمن تریپلیت[1] (1898) آنچه را که به عنوان نخستین آزمایش در روانشناسی اجتماعی و نخستین آزمایش در روانشناسی ورزش ذکر می‌شود را انجام داد.

تریپلیت پدیده تسهیل اجتماعی (به طور مفصل در فصل 6 مورد بحث قرار می‌گیرد) را مورد بررسی قرار داد. او ثابت کرد که دوچرخه سواران تمایل دارند وقتی با شخص دیگری مسابقه می دهند نسبت به زمانی که به تنهایی دوچرخه سواری می‌کنند، سریعتر برانند. اما تریپلیت پژوهش مربوط به ورزش را بیشتر دنبال نکرد وتا 1920 که اصول روانشناسی ورزش به طور رسمی به ثبت رسید، کاری در این مورد انجام نگرفت.

در 1925 کلیمن گریفث[2] آزمایشگاه پژوهشی ورزش را در دانشگاه الینوئز[3]تاسیس کرد. گریفث، که روانشناسی ورزش را تثبیت کرد و کرسی دانشگاهی برای آن بوجود آورد، دو کتاب درسی مهم را نیز منتشر ساخت و به عنوان مشاور تیمهای حرفه ای ورزشی به کار خود ادامه داد، به همین دلیل اغلب به «پدر روانشناسی ورزش» معروف است. اما روند اولیه روانشناسی ورزش بسیار کند بود و آزمایشگاه پژوهشی ورزش در 1932 به دلیل فقدان بودجه تعطیل شد.

(جارویس، 1380، ص15)

بین 1930 و 1960 (حداقل در جهان غرب) فعالیتهای اندکی در رشته روانشناسی ورزشی انجام گرفت. در اتحاد جماهیر شوروی (سابق) روانشناسی ورزش به طور رسمی مدت کوتاهی بعد از جنگ جهانی دوم مطرح گردید. البته بدستآوردن اطلاعات صحیح راجع به عملکرد روانشناسی ورزش شوروی در دوره جنگ سرد دشوار است، اما عموماً باور بر این است که، در خلال بازیهای المپیک ملبورن[4] (1960) تیمهای اروپا شرقی برای تیم های ملی خود روانشناسان ورزشی استخدام کردند (کریمرواسکولی 1994).

مسلماً می دانیم که در اوایل 1970 تیمهای روسیه و آلمان غربی برای افزایش عملکرد ورزشکارانشان در رویدادهای بین المللی روانشناسان ورزشی استخدام کردند.

روانشناسی ورزشی در آمریکا از 1960 فعالیت مجدداش را شروع کرد و چند سال بعد در انگلیس و باقی کشورهای اروپایی شکل گرفت. این رشته به سرعت در جهان توسعه یافت و از جدیدترین اصولعلمی برخوردار گردید. جالب است که تا اخیراً مطالعه روانشناسی ورزش دقیقاً به جای قرار گرفتن در قملرو روانشناسی در حوزه علوم ورزشی قرار دسته بندی می شد. اما این موضوع به مرور تغییر مکان داد، به طوری که در 1986 انجمن روانشناسی شناخت و در 1993 جامعه روانشناختی انگلیس بخش روانشناسی تمرین و ورزش را تاسیس کرد.

(جارویس، 1380، ص16)

روانشناس ورزش چه کسی است؟

این سوال می تواند به دو روش مطرح شود: چه کسانی می توانند خودشان را روانشناسان ورزشی معرفی کنند و روانشناسان ورزشی چه کاری انجام می دهند؟ در مورد پرسش نخست، فعلاً در انگلیس ثبت نام اجباری روانشناسان ورزشی وجود ندارد، بنابراین (از لحاظ نظری) هر کسی می تواند خودش را یک روانشناس ورزش معرفی کند. البته، غیر اخلاقی است که کسی به اندازه کافی آموزش ندیده باشد و بخواهد از عنوان روانشناس ورزش استفاده کند. انجمن علوم تمرین و ورزش انگلیس (BASES)[5] دفتری برای ثبت نام روانشناسان ورزشی دارد. در کنفرانس سالیانه 1998 بخش روانشناسی انجمن روانشناختی تمرین و ورزش انگلیس اصول اعطای عنوان روانشناس اخبره ورزش (اختصاصاً به افراد واجد شرایط) را تصویب کرد. برای ثبت نام در دفتر BASES به عنوان روانشناس ورزش، یا فرد بایستی ابتدا مدرک روانشناسی و سپس درجه بالاتری در رشته ورزش داشته باشد یا ابتدا مدرک علوم ورزشی و سپس درجه بالاتری در روانشناسی ورزشی بگیرد.

برای دستیابی به اجازه نامه از جامعه روانشناختی انگلیس، ابتدا بایستی شخص دارای مدارک روانشناسی تایید شده جامعه روانشناختی انگلیس باشد و سپس دوره آموزش کار عملی تحت نظارت بعد از دوره لیسانس مصوب این جامعه را بگذارند.

مباحثی پیرامون اعتبار بخشی روانشناسان ورزش وجود دارد. طرح نام نویسی BASES از روانشناسان ورزش تنها از 1992 پا به عرصه وجود گذاشت و تعداد زیادی از روانشناسانی که قبلاً به عنوان روانشناسان ورزش کار می کردند یا نام نویسی نکردند و یا واجدالشرایط تشخیص داده نشدند. آنشیل[6] (1992) خاطر نشان ساخت بسیاری از روانشناسان که تمام وقت با ورزشکاران کار می کردند، یا فرصت لازم برای جمع آوری مدارک را پیدا نکردند، یا اصلاً تمایلی به ادامه روند طولانی مدت شیوه‌های مورد نیاز برای نام نویسی را نداشتند و بدین ترتیب این نام نویسی برخی از مجربترین اساتید در حوزه روانشناسی ورزش انگلیس را در بر نمی گیرد.

از طرف دیگر، نام نویسی اجباری ملاکی برای رهایی عموم از تردیدها یا شناخت روانشناسان ورزشی غیر واجد شرایط را فراهم آورد. موضوع اعتباربخشی روشی برای مجبور ساختن کسانی است که از عنوان روانشناس استفاده می کنند، تا قانوناً ثبت نام نمایند، به طوری که هم اکنون این موضوع در برخی از کشورها به واقعیت پیوسته است و احتمال دارد این مورد در قرن آینده در انگلیس نیز انجام پذیرد.

راجع به سوال دوم باید گفت، کار روانشناسان ورزش کاملاً متنوع است. انجمن روانشناسی ورزش اروپا (1996) سه تکلیف مهم مربوط به روانشناسان ورزش را شناسایی کرد.

پژوهش: تحقیق در همه جنبه های روانشناسی ورزش؛ هم نظری و هم عملی.

تعلیم و تربیت: آموزش دانشجویان، کارمندان و ورزشکاران در حوزه روانشناسی.

کاربرد: اندازه گیری و مداخله در مسائل مربوط به ورزش. این جنبه می تواند شامل عمل به عنوان مشاور برای کل تیم یا مشاوره کردن با تک تک اعضای تیم باشد.

به دلیل این که روانشناسی ورزش رشته ای جدید و گسترده است، این امکان برای روانشناسان ورزش هست تا دانسته هایشان رادر تمام جنبه ها رشد دهند. امروزه، ملاحظه خواهید کرد که رشته های تخصصی بسیار زیادی در روانشناسی ورزش شکل گرفته است. برای مثال یک روانشناس ممکن است متخصص حوزه انگیزش باشد (به فصل 8 مراجعه کنید). آنها ممکن است صرفاً در موضوع انگیزش به پژوهش بپردازند، به مربیان راجع به انگیزش آموزش دهند و ممکن است با افراد ورزشکار در جهت بهبود انگیزشان کار کنند.

(جارویس، 1380، ص19)

فصل اول

نقد عملکرد ورزشی

سطح انگیختگی

کنترل و هدایت انرژی

فنون آرمیدگی

تمرین تجسمی

تمرکز

اطمینان

بخش اول:

«نقد عملکرد ورزشی»

اغلب ورزشکاران بیش از 15 ساعت در هفته را به تمرین اختصاص می دهند. هزینه‌هایی را هم که صرف تجهیزات، بیمه، مربیگری، و مسافرت آنان می شود، به این زمان تمرین باید اضافه کنیم. در مجموع تمام این تلاشها و مخارج برای “اجرای خوب” در مسابقات مهم صرف می شود.

با چنین سرمایه گذاریی، تعجبی ندارد که هر کس به دنبال پیروزی در رقابت باشد و به همین دلیل است که برنامه های روانشناسی ورزشی مورد توجه قرار می گیرند. یک برنامه استاندارد روانشناسی ورزشی شامل هدف گذاری، تمرین آرمیدگی، تجسم و تمرین تمرکز است. چنین برنامه ای نیازمند زمان و تلاش است، ولی این مهارتها در سایر زمینه های زندگی مانند مطالعه و کار نیز بکار می آیند، بنابراین عموماً سرمایه گذاری در آن مقرون به صرفه است.

برخی از روشها و مهارت ها مانند تمرینات آرمیدگی، پیش از اینکه با اطمینان در مسابقات مهم به کار گرفته شوند، به تمرین زیادی نیاز دارند، اما برخی دیگر چنین نیستند. یکی از این فعالیتها که ورزشکاران می توانند فوراً از آن سود ببرند و به شیوه‌ای آسان آن را انجام دهند، نقد عملکرد ورزشی است.

یک نقد عملکرد موثر: اطمینان از افزایش می دهد، برای هر نوبت تمرین، هدف را مشخص می کند؛ به تکمیل راهبرد رقابتهای آتی کمک می کند؛ و زیان عملکرد ضعیف را به حداقل می رساند.

طرح زیر، پیامدهای احتمالی یک مسابقه را به شکلی ساده نشان می دهد. اجازه دهید تا هر موقعیت را به طور جداگانه بررسی کنیم و ببینیم که گذراندن چند دقیقه از وقت به نقد عملکرد، چه ارزشی خواهد داشت.

(وینتر، مارتیز، 1379، ص27)

الف) عملکرد خوب، برد

این، حالتی است که ورزشکاران برای آن تلاش می کنند و زمانی که اتفاق بیفتد، باید آن را جشن گرفت؛ بویژه اگر در یک مسابقه مهم رخ دهد.

احتمالاً شما از اینکه خوب عمل کرده اید و بازی را برده اید، احساس رضایت می‌کنید. نقد عملکرد می تواند برای ایجاد اطمینان و تقویت رفتار خوبی که انجام داده‌اید، مفید باشد. بسیاری از ورزشکاران نخبه تمایل دارند از اجرای خود یک مرور ذهنی به عمل آورند، مسابقه را تجسم کنند و احساس موفقیت را فراخوانی نمایند. اما عده ای هم پس از یک اجرای خوب ورزشی جشن می گیرند و انتقاد از عملکرد خود را فراموش می کنند؛ که کار بسیار ساده ای است.

به هر حال، نقد عملکرد ورزشی، و نه نقد نتیجه مسابقه، یک سرمایه گذاری مدبرانه است. در یک نقد عملکرد، شما بر اعتماد به نفس خود، و اینکه فشار را چقدر خوب تحمل کرده اید، و یا تمرکز خود را چگونه حفظ نموده اید، تاکید می کنید. سعی کنید که به پذیرفتن اجرای خوبتان بسنده نکنید؛ بلکه به خود پاداش دهید، رفتار مثبتی با خود داشته باشید، و بیش از همه به خاطر داشته باشید که عاملی باعث اجرای خوب شما شد.

(وینتر، مارتیز، 1379، ص28)

ب) عملکرد خوب، باخت

وزشکار نخبه باخت را دوست ندارد؛ ولی این واقعیت را می پذیرد که با وجود خوب عمل کردن و بهترین بازی خود را عرضه کردن، بازهم احتمال باخت وجود دارد. در نتیجه، پس از باخت خود بسختی تلاش می کند تا افسرده و آشفته نشود و در عوض، به جنبه های مثبت اجرای خود فکر کنند. آنها به طور حتم، راهبردها و برنامه های تمرینی خود را برای بهتر عمل کردن در نوبت بعد، مرور می کنند، ولی با سرزنش کردن خود به خاطر چیزی که در کنترل آنها نبوده است، اعتماد به نفس خود را نابود نمی کنند. بله، اندکی زجرآور است که خوب اجرا کنید، ولی برنده نشوید، و خیلی طبیعی است که به احساسات شما لطمه وارد شود. اما باید کیفیت عملکرد خود را بازشناسی کنید. فقط به نتیجه فکر نکنید. کمی هم به شیوه ای فکر کنید که با آن با موقعیت سخت برخورد کرده اید. به شیوه ای فکر کنید که تمرکز کرده اید؛ و به روشی که با استفاده از آن تا پایان مسابقه مصمم مانده اید. این حالتهای روانی، مفید و موثرند. آنها را نادیده نینگارید؛ زیرا در این صورت، بار دیگر که به آنها نیاز دارید، در اختیار شما نخواهند بود.

(وینتر، مارتیز، 1379، ص28)

ج) عملکرد ضعیف، برد

این حالت اغلب در رقابتهای محلی که حریف زیاد قوی نیست، رخ می دهد. معمولاً ورزشکاران ناپخته با قبول ستایشها و تحسینهایی که به خاطر برنده شدن از آنها می شود، خودشان را گول می زنند. از سوی دیگر، ورزشکاران پخته و بالغ که به پیشرفت می اندیشند، از مردم به خاطر حسن ظنشان تشکر می کنند؛ و در عین حال با جدیت به کار می پردازند تا عملکرد ضعیف مجدداً تکرار نشود.

(وینتر، مارتیز، 1379، ص28)

گاهی وارد رقابتی می شوید که در آن، حریف خود را به آسانی شکست می‌دهید. در این زمان:

عملکرد خود را چگونه به طورعینی نقد می کنید؟

آیا تمرکز ضعیف خود را به فراموشی می سپارید و یا سعی می کنید که از این موقعیت درس بگیرید و برای دفعه بعد طرح بهتری بریزید؟

د) عملکرد ضعیف، باخت

احتمالاً ترجیح می دهید چنین نتیجه ای را فراموش کنید. مسلماً زمانی که نقد خود را به انجام رساندید، فراموش کردن بهترین کاری است که می توانید انجام دهید. بهترین روش این است که شخص دیگری در انتقاد به شما کمک کند تا از عدم درک صحیح انتقاد به وسیله افسردگی طبیعی، جلوگیری به عمل آید. اگرنقد به طورعینی و واقعی انجام شود، به راههای مثبتی برای ارتقای عملکرد آتی شما منجر خواهد شد.

در ابتدا، احتمالاً شما را دلداری نخواهند داد؛ ولی اغلب ورزشکاران برجسته به شما خواهند گفت که آنها مهمترین درسهای خود را از بدترین اجراهای خود آموخته اند.

(وینتر، مارتیز، 1379، ص28)

خلاصه