دانلود تحقیق مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان

چکیده : غالب جوامع شناخته شده در طول تاریخ در چنبره قدرت و سطیره مردان قرار داشته اند مردان بودند که به وظایف و نقش ها را توزیع می کردند و به رفع حقوق و مقررات می پرداختند و اداره سیاسی و اقتصادی جوامع را به عهده داشتند ظهور اسلام در محیطی که زن را مایه ننگ و شرمساری می دانست تلاش این دین تازه برای زدودن و غبارهای شرک و جهالت و نجات انسانها بویژه جنس زن از غل و زنجیرهای گران جاهلی مدفوعی است که بخشی جداگانه می طلبد عقب ماندگی زنان را باید بیش از هر چیز در فرهنگ مرد سالارانه حاکم بر جوامع گذشته دانست زنان ایران پس از انقلاب در پرتو سیره و سخنان امام به صورت مثبت نسبت به ابعاد مختلف نظام سیاسی حساسیت نشان دادند و رابطه فعالی با آن برقرار کردند امام خمینی ابعادی از مشارکت سیاسی را به عنوان تکلیف مطرح کردند و این حقوق سیاسی را با وظایف شرعی پیوند زدند .

مقدمه با پی گیری خط سیر اندیشه حکومتی و رفتار علمی امام چه بینش از انقالب و چه پس از آن به این تقسیم می رسیم که امام از ژرفای عقیده و اندیشه خویش به اصل دخالت انسانها در عرضه سرنوشت ایمان و التزام داشته اند امام به این نکته دقیق تر توجه داشتند که بحران مشارکت بحران مشروعیت را هم از پی خواهد داشت و نظام سیاسی ای که وقار به پیشگیری از پدید آمدم بحران مشارکت نباشد باید منتظر فرو ریختن پایه های مشروعیت خویش و در نهایت فروپاشی خود باشد امام در این اندیشه حکیمانه خویش متاثر از روح آیات وحی است که انسان را مسول سرنوشت خویش و سرنوشت انسان را در گروه اراده و حرکت و اقدام فردا می داند می رسیم به این مساله که آیا در ضرورت مشارکت سیاسی – اجتماعی تعادل بین زن و مرد وجود دراد یا خیر ؟

ما را بر آن داشت که در این باره به جمع آوری گفته های امام (ره ) و بزرگان در این زمینه بپردازیم .

مشارکت سیاسی اجتماعی زنان از دیدگاه امام خمینی جهان مردی بزرگترین مورخ ایرانی بیهقی تاریخ را مذکر و از آن مردان می داند مضمون این سخن واقعیتی تلخ است که تاریخ بشر وقوع آن را شاهد بوده است .

مظلومیت زن و مرحومیت او از حقوق انسانی اش در میان غالب اقوام و ملل در طول تاریخ امروزه از قضایایای مسلم به شمار می آید .

غالب جوامع شناخته شده در طول تاریخ ئر چنبره قدرت و سیطره مردان قرار داشته اند مردان بودند که وظایف و نقشها را توزیع می کردند و به وضع حقوق و مقررات می پرداختند و اداره سیاسی و اقتصادی جوامع را به عهده داشتند .

ویژگی های تجسمی و روحی زن در دنیای قدیم به لحاظ شرایط ویژه آن نقش های خاصی را برای او ایجاب می کرده است و با همین نقش های تحمیلی جایگاه اجتماعی زن تعیین و مشخص می شده است .

در عین حال تاریخ نمونه هایی را سراغ دارد که برخی زنان توانسته اند تا قدرت مدیریتی خود را در سطح خانواده و قبیله و بالاتر از این در اداره امور سرزمینی بزرگ به ظهور برسانند نمونه ای از این زنان را در قرآن کریم می یاییم قرآن کریم از زنی که نام او در تاریخ بع بلقیس شهرت یافته است خبر می دهد که در سرزمین سبا مقام فرمانروایی داشته است حکایت نانه ای که بین سلیمان پیامبر و او ردو بدل شده است و ماجرای اسلام آوردن وی در پایان در قرآن آمده است .

اما این نمونه ها در تمام تاریخ به صورت استثنا یافت می شود آنچه که به صورت پایدار به چشم می آید این است که زن محکوم شرایط از جمله مقررات و قوانین و آداب و رسومی بوده که تنها با هدف تامین منافع مردان وضع شده بود نگاهی به تاریخ اجتماعی ملل باستان مانند ایران هند ، چین ، یونان و مصر نشان می دهد که جنس زن به طور غالب یا در شمار انسان محسوب نمی شده و یا این که بیشتر نقش ابزرای داشته است .

ظهور اسلام در محیطی که زن را مایه ننگ و نکبت و شرمساری و بدبختی می دانست و هیچ گونه استقلالی برایش قایل نبود و حرمت و شرافتی جز حرمت و شرافت خانواده برایش نمی شناخت و تلاش این دین تازه برای زدودن غبارهای شرک و جاهلیت و نجات اسنهانها ئ بویژه جنس زن از غل و زنجیرهای گران جاهلی موضوعی است که بحثی جداگاه می طلبد اما به اجمالی می تواند گفت که اسلام بزرگترین گام ها را در راه احیای شخصیت زن بازگرداندن او به جایگاه شایسته انسانی اش برداشت و به صراحت اعلام داشت که زنان حقوقی برابر و همانند مردان دارند .

مفهوم مشارکت سیاسی – اجتماعی (مشارکت سیاسی را می توان به مثابه مجموعه ای از فعالیت ها و اعمال تعریف کرد که (شهروندان خصوصی ) به وسیله آن اعمال در جستجوی نفوذ یا حمیات از حکومت و سیاست خاصی هستند .

هر عملی سیاسی را مستلزم دو نوع اراده و تصمیم است : نخست اراده بر عما یا عدم عمل و اقدام سیاسی و دوم اراده نسبت به جهت آن عمل به عنوان مثال شخصی ابتدا نسبت به مشارکت در اصل انتخابات مجلس یا ریاست جمهوری تصمیم می گیرد و سپس جهت عمل خود را که به کدام نامزد انتخابی رای خواهد داد معین می کند در هر دو صورت هم اصل مشارکت و هم جهت مشارکت سیاسی مبتنی بر اراده و تصمیمی است که خود متکی بر انگیزه ها و مبانی روانشناختی فرهنگی و اعتقادی ویژه است .

با اندک تغییراتی می توان تعریف فوق از مشارکت سیاسی را به مشارکت اجتماعی نیز تعمیم داد .

تغییری که در تعریف فوق داده می شود این است که در مشارکت اجتماعی به معنای خاصش شهروندان در پی نفوذ و یا حمایت از قدرت سیاسی نیستند بلکه در دیگر عرصه هیا اجتماعی مانند آموزش و پرورش صنعت ، فرهنگ و ...

وارده می شوند .

(آلن یبرفت ) مسیر مشارکت را رشد توانایی اساسی بشر از جمله شان و منزلت انسانی و مسوول ساختن او در باروری نیروی تصمیم گیری و عملی که سنجیده و از روی فکر باشد می داند .

وضعیت مشارکت زنان در جوامع امروزی مشارکت سیاسی زنان در جوامع امروزی با موانع گوناگونی روبروست تلاش در جهت برابر سازی حقوق اجتماعی و فردی زن و مرد نتوانسته است در سطوح فرهنگی و باورها و ذهنیت و واقعیت ها دگرگونی اساسی پدید آورد .

(رفع موانع حقوقی و نوسازی اجتماعی تدریجی ضرورتا موجب گسترش مشارکت زنان در زندگی سیاسی نمی نگرد چنان که در جوامع غربی نیز رفع این موانع زمینه مشارکت در زندگی سیاسی نمی گردد چنان که در جوامع غربی نیز رفع این موانع زمینه مشارکت سیاسی زنان را گسترس نداده است این واقعیت موجب رواج برخی نظریات در خصوص حدود توانایی مشارکت زنان در زندگی سیاسی گردیده است مبنی بر این که طبع زنان با سیاست به معنی قدرت و خشونت الفتی ندارد در واقع در نگرش های لیبرالس نسبت به مشارکت زنان در زندگی سیاسی تاکید می شود که زنان باید خودشان را با واقعیت زندگی سیاسی سازش دهند و خصال (مردانه) لازم را کسب کنند .

از سوی دیگر در نظریات سوسیالیستی و فمنیستی پذیرش عدم الفت طبع زنان با واقعیت قدرت به معنای رایج در جوامع مدرن صنعتی تاکید می شود که در راه حل نه تغییر در خصلت زنان بلکه تغییر در ساخت قدرت و مالکیت است : دولت و سیاست پدیده ای مرد سالارانه است و تنها با تغییر در ساخت قدرت می توان زنان را از لحاظ سیاسی فعال ساخت وگرنه مشارکت زنان در زندگی سیاسی به مفهوم فردی رایج آن در حقیقت به معنای (زن زدایی ) است به طور کلی دو گرایش عمده در جنبش زنان وجود داشته است یکی از گرایش سوسیالیستی که تغییر در نظام سیاسی – اقتصادی موجود را شرط رهایی زنان می داند .

تلاش برای گره زدن وضعیت سنتی زن با وضعیت سنتی زن با وضعیت دینی جامعه ایرانی و نسبت دادن پس ماندگی زن به متون دینی تلاشی غیر منصفانه و نگرشی تک بعدی به موضوعی ریشه دار و عمیق اجتماعی است .

عقب ماندکی زنان را باید بیش از هر چیز در فرهنگ مردسالارانه حاکم بر جوامع گذشته و حتی امروز دانست اگر چیزی هم در میان متون دینی یافت می شده که موافق طبع و اقتصادی این فرهنگ بوده به سرعت بر سر زبان ها و نوک قلم های جاری می شده و ترویج می یافته است .

در میان متون ادبی علمی به جامانده از این چهارده قرن پس از اسلام چیزی که بسیار به چشم می آید کاستن از شان انسانی زن و کم شمردن توان روحی و اخلاقی اوست و برای اثبات این امور بسیاری از روایات مخدوش موثق انگاشته شده و یا مفاهیم آن به مصادره درک های بیمار گونه رفته است اما کمتر می توان در این متون عظیم استنادی به آیه صریح قرآن در مورد برابری حقوق انسانی زن یافت که ولهن مثل الذین علیهن بالمعروف 6 ( مانند همان (وظایفی ) که بر عهده زنان است به طور شایسته به نفع آنان (برعهده مردان است ) است ) البته باید متذکر شد که نگرش های محدود کننده نقش اجتماعی – سیاسی زن خاص جامعه ایرانی یا جوامع شرقی نبوده نیست و متفرکران فلسفی و سیاسی و علمای مذهبی غرب نیز تصوری مثبت نسبت به نقش اجتماعی – سیاسی زن خاص جامعه ایرانی یا جوامع شرقی نبوده و نیست و متفکران فلسفی و سیاسی و علمای مذهبی غرب نیز تصوری مثبت نسبت به نقش اجتماعی – سیاسی زن نداشته اند (هکل تفاوت میان زنان و مردان را مثل تفاوت میان حیوانات و نباتات می دانست و معتقد بود به محض این که زنان زمام حکومت را به دست گیرند دولت دچار مخاطره می شود زیرا زنان اعمال خود را نه به موجب مقتضیان کلی (معقول ) بلکه به حکم تمایلات و عقاید دلبخواهانه و جزیی تنظیم می کنند .

ژان ژاک روسو در کتاب امیل می گوید : جستجوی حقایق انتزاعی و عقلی و مبادی و اصول و علوم و دانشها و هر آن چیزی که نیازمند تعیم باشد خارج از حد ادراک زن است / مطالعات زن باید کلا عملی باشد وظیفه آنها اعمال اصولی است که مردان کشف کرده اند در اروپا دشمنی با جنبش زنان در کشورهای کاتولیک مذهب شدیدتر بود تا در کشورهای پروتستان مذهب .

از نظر مذهبی استدلال می شد که شرکت زنان در زندگی عمومی و سیاسی موجب تضعیف رابطه آنها با زندگی خانوادگی می شود حق رای سیاسی تنها در اوایل قرن بیستم در بیشتر کشورهای اروپایی مورد شناسایی قرار گرفت .

(در انگلستان در سال 1918 در آمریکا در سال 1920 در ایتالیا در سال 1925 و در فرانسه در سال 19744 کشور سوئیس بیش از هر کشور دیگری در اعطای حق رای به زنان مقاومت کرد سرانجام در سال 1971 حق رای زنان در انتخابات دولت فدرال در یک رای گیری عمومی تصویب شد با این حال برخی از کانتون ها همچنان حق رای زنان را در امور ایالتی به رسمیت نشناختند امام و مشارکت سیاسی اجتماعی زنان با پیگیری خط سیر اندیشه حکومتی و رفتار علمی امام خمینی چه پیش از انقالب و چه پس از آن به این نتیجه می رسیم که امام از ژرفای عقیده و اندیشه خویش به اصل دخالت انسان ها در عرصه سرنوشت ایمان و التزام داشته اند امام به این نکته دقیق توجه داشتند که بحران مشارکت بحران مشروعیت را هم از پی خواهد داشت و نظام سیاسی ای که قدر به پیشگیری از پدید آمدن بحران مشارکت نباشد باید منتظر فروریختن پایه های مشروعیت خویش و در نهایت فروپاشی خود باشد .

کلام جاودانه امام مبنی بر این که (میزان رای ملت است ) بهترین گواه اهتمام و اعتقاد امام به مشارکت سیاسی ملت و دخانیت آنان در تعیین سرنوشت خویش است امام علی در این اندیشه حکیمانه خویش متاثر از روح آیات وحی است که انسان را مسوول سرنوشت خویش و سرنوشت انسان را در گرو اراده آیات وحی است که انسان را در گرو اراده و حرکت و اقدام خود او می داند می رسیم به این مساله که آیا در ضرورت مشارکت سیاسی – اجتماعی ، تفاوتی بین زن و مرد وجود داد یا خیر ؟

سیره علمی و اسلوب فکری و میراث سخنان امام نشان می دهد که ایشان در این مساله زن و مرد را برابر می دیدند و بلکه به جرات می توان گفت که دلگرمی امام و ارجگذاری و قدردانی و تشویق ایشان نسبت به مشارکت جویی زنان بیش از مردان بوده است امام پیروزی نهضت اسلامی ایران را بیش از هر چیز مدیون مبارزات سیاسی زنان می دید تاکید امام خمینی بر نقش سازنده و ارزنده زنان در عرصه های سیاسی – اجتماعی سبب شد تا نوعی خودباوری و اعتماد به نفس در زنان در پدید آید که بیش از آن سابقه نداشت زنان برای نخساین بار به اهیمت نقش سیاسی – اجتماعی خویش واقف شدند این وضعیت زمینه مناسبی برای مشارکت جویی زنان بود .

زنان ایرانی پس از انقلاب در پرتو سیره و سخن امام به صورت مثبت نسبت به ابعاد مختلف نظام سیاسی حساسیت نشان دادند و رابطه فعالی با آن برقرار کردند اطلاعاتشان از نقش نخبگان سیاسی جامعه فزونی یافت تصویری روشن از جایگاه خویش در نظام سیاسی یافتند و به این ترتیب فرهنک سیاسی مشارکتی در یمان قشر زنان شکل گرفت.

امام خمینی ابعادی از مشارکت سیاسی را به عنوان تکلیف مطرح کردند و این حقوق سیاسی را با وظایف شرعی پیوند زدند و بعد از استقر از جمهوری اسلامی در ایران متغیری به مفهوم مشارکت سیاسی افزوده شد و آن گروه از مردم و توده های ناآگاه سیاسی را که نه انگیزه هایی برای مشارکت داشتند و نه شناختی از مواضع و گرایشات حزبی به نوان تکلیف شرعی به پای صندوقهای همه پرسی و انتخابات کشاند .

امام خمینی مشارکت سیاسی مردم را نه فقط حق آنان که واجب شرعی و فرضیه دینی می دانست زیرا سرنوشت جامعه در گرو مشارکت افراد در عرصه های سیاسی و اجتماعی است و در این مساله فرقی بین زن و مرد قایل نبود .

(زن باید در مقررات اساسی مملکت دخالت کند .

) (خانم ها حق دارند در سیاست دخالت بکنند تکلیفشان این است ) (شرکت در این امر (انتخابات ) برای زن و مرد از وظایف ملی و اسلامی است .

) (زن باید در سرنوشت خود دخالت داشته باشند ) ابعاد و زمینه های مشارکت سیاسی اجتماعی زن 1 - حق انتخاب بسیاری از صاحبنظران مذهبی دایره ریاست مرد را به حیطه امور اجتماعی و عمومی می کشاندند و بر این باور بودند که آیه (الرجال قوامون علی النساء) برتری جنس مرد را بر جنس زن اثبات می کند و از این رو زن همان گونه که در محیط خانواده تحت سرپرستی و ریاست مرد است جنس زن هم در جامعه تحت سرپرستی مردان باید باشد و بنابراین زنان حق رای دادن و رای گرفتن ندارند اما بر اساس اجتهاد فقهی امام خمینی زنان حق انتخاب شدن و انتخاب کردن را دارند : (شما باید در همه صحنه ها و میدان ها آن قدری که اسلام اجازه داده وارد باشید ...

همان طوری که مردها فعالیت می کنند .

برای انتخابات خانم ها هم باید فعالیت بکنند برای این که فرقی بین ما و شما و دیگران در سرنوشتتان نیست سرنوشت ایران سرنوشت همه است ) (زن ها حق رای ارند بالاتر از غرب است این مسایلی که ما برای زن ها قائل هستیم حق رای دادن دارند حق انتخاب دارند حق انتخاب شدن دارند .

) 2 مشارکت در سازندگی جامعه تاکید امام خمینی (ره) بر مشارکت زنان در سازندگی جامعه به این مفهوم است که ایشان با هر گونه فعالیت اجتماعی – سیاسی زنان که اثری سازنده در عرصه جامعه داشته باشند و به غنای حرکت و حیات جامعه بیانجامد موافق بوده اند سفارشهای مکرر امام بر تداوم حضور زنان در عرصه سازندگی مهر تایید بودند بر نظرهای ایشان که پیش از پیروزی انقلاب و عمدتا در پاسخ خبرنگاران خارجی ابراز می داشتند و بر حضور زنده و سازنده زن در همه ابعاد و زوایای جامعه اسلامی اکید می کردند امام خمینی در آبان ماه 1357در پاسخ سوالی چنین بیان کردند که زنان از نظر اسلام نقش حساسی در بنای جامعه اسلامی دارند و اسلام زن را تا حد ارتقا می دهد که او بتواند مقام انسانی خود را در جامعه باز بیاید و از حد شی بودن بیرون بیاید و متناسب با چنین رشدی می تواند در ساختمان حکومت اسلامی مسوولیت هایی به عهده بگیرد .

پس از انقلاب و در شهریور 1357 به صراحت اعلام می کنند که سازندگی مادی و معنوی جامعه بدون حضور زنان امکان پذیر نیست (این آشفتگی ها باید به دست ما و شما به دست ملت و ملت دولت اصلاح شود ) تنها هیچ کدام نمی توانند این کارها را دست بکنند اگر خانم ها خیال کردند که کنار بروند و خانم ها این کارها را انجام بدهند و یا هر دو خیال بکنند دولت انجام بدهد و یا هر سه خیال کنند روحانیت انجام بدهد این خیال خیال صحیحی نیست .

3 - برخوداری از آزادی عمده ترین زمینه مشارکت سیاسی – اجتماعی زن برخوداری از آزادی است .

بدیهی است که آزادی زن همانند آزادی مرد در چارچوب مقررات دینی پذیرفته شده و نظم اجتماعی مورد نظر است برخی از برداشت های دینی چنان است که حتی در محدوده مقررات شرعی نیز آزادی زن را سلب می کند.

اما در اندیشه امام خمینی، زن همانند مرد آزاد است به هر فعالیت و عملی که موجب تباهی خویش و جامعه نشود اقدام کند.

حتی در امری مانند حجاب که رعایت اصل آن الزامی است، آزاد است تا نوع حجاب خویش را خود انتخاب کند : در اسلام زن باید حجاب داشته باشد ولی لازم نیست که چادر باشد بلکه زن می تواند هر لباسی را که حجابش را به وجود آورد اختیار کند.

حضرت امام با توسعه بخشیدن به مفهوم آزادی چنان که شامل همه ابعاد شخصیتی انسان شود، بر این نظر بود که اسلام با بیرون کشیدن زن از دایره مناسبات ننگین اجتماعی در عصر جاهلیت و قرار دادن حقوق شایسته و برابر با حقوق مرد، زن را از اسارت غل و زنجیرهای تفکر و رفتار جاهلی، نجات داده و به او آزادی بخشیده است : اسلام با آزادی زن نه تنها موافق است، بلکه خود پایه گذار آزادی زن در تمام ابعاد وجودی زن است.

امام با نگرش انسانی و فراجنسی که نسبت به شان و جایگاه زن داشته اند به کسانی که تو هم خانه نشین شدن زن در جامعه اسلامی را می پروردند و القا می کردند، سخت تاخته و نهیب زدند که « چنان موضوع آزادی زن را برای مردم مشتبه کرده اند که خیال می کنند اسلام آمده است که فقط زن را خانه نشین کند چرا با درس خواندن زن مخالف باشیم؟

چرا با کار کردن او مخالف باشیم؟

چرا زن نتواند کار دولتی انجام دهد؟

چرا با مسافرت کردن زن مخالفت کنیم.

زن چون مرد در تمام اینها آزاد است.

زن هرگز با مرد فرقی ندارد.

آری در اسلام زن باید حجاب داشته باشد ولی لازم نیست که چادر باشد، بلکه زن می تواند هر لباسی را که حجابش را به وجود آورد اختیار کند.

تنها مرزی که آزادی زن در آن متوقف می شود خروج زن از شان انسانی و قرار گرفتن او به عنوان بازیچه غرایز دیگران است.

از دیدگاه امام زن آزاد است تا با انسانیت خویش در فعالیتهای سیاسی – اجتماعی –مشارکت جوید نه این که به عنوان عنصری غریزی و شی شده ، ابزار دست هوسبازان شود.

ما می خواهیم زن،آدم باشد مثل سایر آدمها انسان باشد مثل سایر انسان ها، آزاد باشد مثل سایر آزادها.

ما نمی توانیم و اسلام نمی خواهد که زن به عنوان یک شی و یک عروسک در دست ما باشد.

اسلام می خواهد شخصیت زن را حفظ کند و از سوی او انسانی جدی و کارآمد بسازد ما هرگز اجازه نمی دهیم که زنان فقط شی برای مردان و آلت هوسرانی باشند.

حضور در صحنه دفاع یکی از موضوعاتی که امام خمینی در سخنرانی هایش فراوان از آن یاد کردند و آن را مورد ستایش قرار دادند، مشارکت زنان در دفاع مقدس 8 ساله ملت ایران است.

تاریخ صدر اسلام نمونه هایی فراوانی از حضور زنان در صحنه های نبرد را سراغ دارد و زنان مسلمان ایرانی نیز که نقش عظیمی در به ثمر رسیدن نهال انقلاب داشتند، زمانی که شجره طیبه انقلاب اسلامی مورد تهاجم قرار گرفت از هیچ تلاش و ایثاری دریغ نورزدیدند و صحنه هایی شگفت از مقاومت و پایداری آفریدند.

شکل گیری و سریع فرهنگ دفاع و ترویج باورها و تعمیق انگیزه های مرتبط با جنگ و جهادتا اندازه زیادی رهین ایمان و صلابت و پایداری زن مسلمانو متعهد ایرانی است.

حضرت امام خمینی با ارج نهادن به زحمات زنان در پشتیبانی جبهه های دفاع، نقش تربیتی آنان را که آموزگاران نسل آینده اند مورد توجه قرار می داد و نقش روانی و عاطفی و روحیه بخشی زنان را در سطحی فراتر از کارکرد و توانایی مردان می دید: آنچه که در ایران بزرگتر از هر چیز بود، تحولی است که در بانوان ایران حاصل شد.

بانوان ایران در این نهضت و انقلاب سهم بیشتری از مردان دارند و امروز هم که در پشت جبهه ها مشغول فعالیت هستند.

سهم آنها بیشتر از دیگران است چه تربیت کودکانشان و چه تربیت خردسالانشان و چه تربیت هایی که در کلاس ها و جاهای دیگر مجالس دارند باز سهم بزرگی در این انقلاب دارند.

عواطفی که در بانوان هست مخصوص خودشاناست و در مردها این عواطف نیست و لهذا آن چیزی که در پشت جبهه از روی عواطف از بانوان صادر می شود، به موجب عواطفی که بانوان دارند آنها برای جبهه کارهای بسیار مفید انجام داده اند و انجام می دهند.

درباره تکلیف شرعی زن در مساله دفاع دیدگاه فقهی امام همانند دیگر فقها تفاوتی بین زن و مرد نمی گذارد و زنان را هم مکلف به دفاع به اندازه توان می داند : « اگر به کشور اسلامی ما هجوم بکنندو بخواهند تعدی بکنند بر همه افراد مملکت، بر همه افراد کشور چه زن، چه مرد، کوچک، بزرگ این جا دیگر شرطی نیست واجب است که دفاع کنند و لهذا حال دفاع فرق دارد با حال جهاد،حال جهاد شرایط دارد، حال دفاع شرطی ندارد.

باید دفاع بکنند.» 5 – حق تعلیم و تعلم موضوع سواد آموزی زن در جامعه ایران از دیر باز با موانع فرهنگی متاثر از سوء برداشت های دینی و یا متاثر از شرایط و اوضاع زمانه روبه رو بوده است.

اصولاً انجام هر گونه فعالیتی که مستلزم خروج زن از خانه و حضور او در عرصه اجتماعی می شد، به سختی ممکن بود.

مخالفان حضور زن در عرصه فعالیت اجتماعی و از جمله تعلیم و تعلم، به برخی از متون مذهبی استناد می جستند که یا در وثاقت آن و یا در دستی تعمیم آن به همه اعصار تردید جدی وجود دارد.

ترس شدید از علم آموزی و اجتماعی شدن زن حکایت از تصویری مالیخولیایی نیست به زن دارد.

مخالفان می پنداشتند که توانایی زن به خواندن و نوشتن همان وانحراف او از جاده عفت و سلامت همان ، حتی سفارش می شد که زنان فقط باید خواندن قرآن را بیاموزند و از قرآن هم سوره یوسف استثنا شده بود.

یعنی این که زنن سوره یوسف را نخوانند که مبادا وسوسه شوند و ....وقتی که نسبت به خواندن معنوی ترین و مقدس ترین و عفت آموزترین مطالب، چنین بیم بیمار گونه و ناروایی بر زنان می رفته است، تکلیف دیگر مطلب روشن است.

این پندار همان است که در شعر نظامی گنجه ای هم آمده است : ارسال کند جواب نامه دختر چو به کف گرفت نامه نامه چو نوشته شد گواهی است آن نامه نشان روسیاهی است.

راهی که چنین پنداشت هایی برای حفظ عفت و کرامت زن پیشنهاد میکند راه ممنوعیت و محرومیت زن از هر گونه حضور در خارج از چهار دیوار خانه و بستن همه پنجره های آگاهی و فهم و دانش و معرفت به روی اوست.

اما در مقابل این نگرش سنگواره ای، بسیاری از عالمان اسلامی، شرافت علم آموزی را برای زنان و مردان برابر می دانسته و می دانند.

سیره عملی امام خمینی از سال ها پیش از انقلاب و تشویق دخترانشان به تحصیل دانش، نشان می دهد که ایشان علم آموزی را حق طبیعی زنان می دانستند و تبعیض جنسی در تحصیل مطلق علوم را ناروا می شمردند.

ایشان تصریح کرده اند که « علوم مطلقا ، خصوصا " علوم اسلامی اختصاص به قشری دون قشری ندارد و بانوان محترم ایراندر طول انقلاب ثابت نمودند که همدوش مردان می توانند حتی در فعالیت های اجتماعی و سیاسی خدمات ارزشمندی به اسلام و مسلمانان نمایند و در تربیت و تعلیم جامعه بزرگوار بانوان پیشتاز باشند.» حضرت امام انحصار علم و امور فرهنگی را در دست جنس و طبقه خاصی مردود می شمردند و زنان را به تلاش برای ارتقا سطح عمومی اشان دعوت می کردند: در علم و تقوا کوشش کنید که علم به هیچ کس انحصار ندارد علم مال همه ا ست...» هنگامی هم که امام فرمان نهض ملی سوادآموزی را صادر کردند به صراحت تمام، همه آحاد ملت از مرد و زن را برای مشارکت در این امر فرا خواندند.

نتیجه گیری امام خمینی به عنوان رهبری مذهبی و سیاسی گام های بزرگی در مسیر ارتقا جایگاه اجتماعی زنان برداشت که عمده ترین نمود آن، دعوت زنان به مشارکت در عرصه های سیاسی – اجتماعی و تلاش در جهت نهادینه شدن مشارکت سیاسی – اجتماعی زنان بوده است.

امام، قرائتهای متحبرانه از اسلام با نگرش های جنسیتی به زن را سبب بد نام شدن اسلام می دانستند و با محدود کردن آزادیهای مشروع زنان به بهانه های مختلف مخالف بودند.

امام با نگرشی برابر نسبت به جایگاه انسانی زن و مرد، مسوولیت های اجتماعی را به طور یکسال متوجه به زن و مرد می دیدند و زن بودن را مایه نقصان شخصیت فردی و اجتماعی و سبب محرومیت از حتی بخشی از حقوق انسانی نمی دانستند.

تاکیدهای ا یشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی نسبت به تداوم حضور اجتماعی زنان نشان داد که تا چه اندازه نسبت به قدرت بسیج کنندگی جنس زن وقوف داشته اند.

حق انتخاب کردن وانتخاب شدن (حق رای) حق مشارکت در سازندگی جامعه، حق برخورداری و از آزادی حق تعلیم و تعلم و حضور در صحنه دفاع برخی از ابعاد زمینه های مشارکت سیاسی – اجتماعی زنان است که حضرت امام خمینی (ره) در اندیشه و عمل مشوق و مدافع آن بوده اند.

منابع : کاظمی ، سیدعلی اصغر، بحران نوگرافی و فرهنگ سیاسی در ایران معاصر، تهران، قومس، چاپ اول 1376 ، ص 67 جایگاه زن در اندیشه امام خمینی ،تهران،موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ،چاپ چهارم 1376 ص7 6 قرآن کریم،بقره 228 صحیفه نور، جلد 4 ص 142 جایگاه زن در اندیشه امام خمینی ص 85 فیرحی ،داو، فصلنامه علوم سیاسی، سال اول، شماره اول، ص 44 به نقل از اطلاعات سیاسی – اقتصادی ، سال یازدهم ،شماره 10 و 9 ، ص 114 – 117 روزنامه اطلاعات ، 4 شهریور 1374 ، ص 6 بشیریه حسین، جامعه شناسی سیاسی، تهران، نشرنی، چاپ سوم، 1376 ، ص 290 ، 289 بقره، 228 ، ترجمه محمد مهدی فولادوند بشیریه حسین، جامعه شناسی سیاسی ، ص 291 http://www.imi/ir www.UV.ES آیدآید سشطتسشاطاسشس