نقش رسانه های جمعی در به انحراف کشاندن جوانان(ماهواره)
″دشمن اشکار-تهاجم خاموش″
عصری که در ان قرار داریم ,عصر ارتباطات و عصر سلطه ﭘدیده رسانه بر زندگی انسان است.بی گمان برنامه های رادیویی و تلویزیونی موفق گشته اند افکار و عقاید انسان های بی شمار را دستخوش تغییر سازند.
تمدن منحط غرب برای ترویج سکولاریسم اقدام به تاسیس هزاران شبکه رادیویی و تلویزیونی کرده است که به صورت شبانه روزی برنامه های گوناگونی را با این هدف ﭘخش میکنند.متاسفانه دستیابی به این شبکه ها در کشور ما به سادگی امکان ﭘذیر است;زیرا امکان تهیه و دریافت وسایل ماهواره ای با سهولت و قیمت نازل فراهم امده است.
باید توجه داشت که وقتی سخن از ماهواره به میان می اید,ابتدا مسائل ضدفرهنگی ان جلب توجه میکند,سبس مسائل سیاسی,علمی و ورزشی ایفای نقش می کنند.بیشتر شبکه های فارسی زبان ماهواره ای در یک تقسیم بندی معمول,به شبکه های سیاسی و غیر سیاسی تقسیم می شوند که بر اساس تحقیقات به عمل امده تمامی این شبکه ها با وجود هدف ها و سلیقه های گوناگون,به هجوم به مبانی دینی به طور جدی اشتراک دارند و هر کدام با ماموریتی خاص به مقابله با اسلام برخواستند.
این هجوم چه ارام و چه خاموش اغاز شده باشد,اکنون شکل وسیع و جدی تریث یافته است و بسیار حساب شده اصول و ﭘایه های اعتقادی مردم را هدف قرار داده و با دقت ماهرانه ای تمام گروه های مختلف جامعه را در بر گرفته است.
″فن آوری ماهواره و امار تقریبی آن″
ابتدا چنین به نظر می رسید که ﭘیشرفت رسانه های ماهواره ای مطلقا و بی قید و شرط,ﭘدیده ای مطلوب است و برای تحقق دهکده جهانی ضرورت تام دارد,حال انکه در تجربه کوتاه و چندین ساله,معلوم شد که برخی از ﭘیامدهای سؤﺀ این ﭘدیده,از حیث فرهنگی اسیب زاست.
الدین تامند, نویسنده و منتقد اجتماعی می نویسد:
تکنولوژی ماهواره ای و دیگر رسانه های جدید,فرهنگ های ملی را از هم می ﭘاشاند...
و این ارتباط متقاطع,به هر حال تهدیدی است برای هویت ملی که حکومت ها برای مقاصد شخصی خود,سعی در حفظ و انتشار ان دارند.
گفتنی است فرایند ارتباطاط از راه دور و استفاده از ماهواره و دیگررسانه های گروهی برای ﭘخش امواج در سطح گسترده شمشیری دو لبه است که می تواند ﭘی امدهای مثبت و منفی را به دنبال داشته باشد,الگو گزینی نوجوانان و جوانان از رسانه های تصویری در دهه های اخیر توجه ﭘژوهشگران روان شناسی را به خود جلب کرده است.
طبق امار,در سال 1377 از جمعیت 67میلیونی کشور,حدود 35درصد نوجوانان و جوانان به تلویزیون ماهواره ای دسترسی داشته اند و روزانه بین2 تا3 ساعت برنامه های این تلویزیون را تماشا می کردند.بالاترین میزان بهره مندی,روزانه 5/4ساعت و ﭘایین ترین ان روزانه 1 ساعت براورده شده است.
طبق امار,73 درصد از جوانان مراکز استان ها به راحتی به ماهواره دسترسی دارند,جوانان تهرانی در استفاده از ماهواره رتبه نخست را دارند و ﭘس از ان,جوانان شهرها و روستاهای چهارمهال بختیاری و اذربایجان,رتبه های بعدی را کسب کرده اند و قم,خوزستان,سیستان و بلوچستان,یزد,و اردبیل در رتبه های بعدی کاربران ماهواره قرار می گیرند.
″رویکرد نامناسب به ماهواره ها″
امروزه جوانان زمان زیادی از شبانه روز را به تماشای برنامه های ماهواره اختصاص می دهند. همین امر سبب سستی نظام بیشتر خانواده های ایرانی شده است.برخی کارشناسان معتقدند امروز جوانان وسایل ارتباط جمعی ساده,همانند تلویزیون و یا ویدئو را جوابگوی نیازهای خود نمی دانند,به همین علت همیشه به دنبال راهی هستند که از راه های مختلف به دنبال راهی هستند که از راه های مختلف به دنبال بیرون از خود در ارتباط باشند.
برنامه های ماهواره ای زمینه ساز مفاسد اخلاقی و اجتماعی است و بیشتر از ان که برای نسل امروز و به طورکلی مردم مفید باشد,خطرناک است.
واقعیت است که ماهواره همچون دیگر ابزار بشری می تواند به ارمان های تعالی بخش انسانها و جوامع خدمت یا خیانت کند,زیرا قابلیت برنامه های ماهواره ای به گونه ایست که به یک اندازه میتوان از انها بهره برداری مطلوب یا نا مطلوب کرد.
یک اسیب اجتماعی در باره اثار ماهواره برروی جوانان میگوید:با وجود این که برنامه های ماهواره ای محتوای علمی و اموزنده نیز دارد,امروز بیشتر جوانان ماهواره را برای استفاده از برنامه های علمی ان انتخاب نمی کنند و بیشتر تمایل به دیدن برنامه هایی دارند که انها را در برنامه های داخل کشور نمی یابند و در واقع به خاطر بر نامه های مبتذل و مستهجن,از ماهواره استقاده کنند که زمینه انحراف وسقوط اخلاقی در این برنامه ها برای قشر جوان بسیار زیاد است.
چه زیبا فرموده است رسول گرامی اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و اله:
″کیف بکم اذا رایتم اکمند معوفا,چه می شود شما را,گاه که ناﭘسند را ﭘسندیده می شمارید و بد را خوب می ببینید.″
″حمله به دین به بهانه مبارزه با بدعت و خرافات″
تمدن عصر جدید که شکوفایی ان ﭙیوسته ناشی از حذف دین از صفحه زندگی خود و اجتماع می شمارند و عامل عقب افتادگی جوامع وامانده یا عقب نگه داشته شده را ﭙایبندی به دین و ظوابط مذهبی قلمداد می کند,ضربه خطرناکی است که بر روح حساس و ﭘرشور جوان اثر نامطلوبی بر جای می گذارد.
یکی از روش های دیرین دشمن برای گسترش سلطه خویش,استفاده از باورهای انحرافی در برابر عقاید و ارزش های اسلامی و اصیل است.انان می کوشندمذهب را که عامل بیداری,ﭙویایی,ستم ستیزی,عدالت گستری و فراهم اورنده سعادت دنیا و اخرت است به عامل انزواطلبی,واﭙس گرایی,روهبانیت واحدی شخصی تبدیل کنند و با این شگرد بیشترین سعیشان در درست کردن عقاید نسل جوان بر طبق خواسته ها و اهداف خودشان است.
به تعبیر امام خمینی ره «می خواهند اسلام ناب محمدی را به اسلام امریکایی مبدل سازند».
تاکید بر اختلاف های مذهبی,تکیه کردن افراطی بر تفاوت های شیعی و سنی,ترویج خرافه گرایی,ترویج مذهب های دروغین,تحریف مفاهیم والایی همچون:انتظار,توکل,دعا,قضا و قدر و تعبد و نیز ارائه نظریه های ویرانگر گوناگون علیه مذهب همه برای رسیدن به این هدف شوم سازماندهی و اجرا می شود.در واقع این شبکه های ماهواره هی با روش هایی به وظایف علمی,دینی و حتی طنز درست کردن عقاید مردم می کوشند و این برنامه ها نسل جوان را به ابتذال می کشاند.
″اشاعه فحشا و بی بندوباری″
یکی از کارکردهای رسانه جمعی به ویژه ماهواره,مفهوم سازی و به تبع ان شکل دادن به هنجارهای مناسب با ان مفهوم است.بر این اساس,ارائه تصویرهای مستهجن و مبتذل و خلاف عفت عمومی از طریق ماهواره ها و نمایش ان ها,یکی از عوامل گسترش بی بند و باری و به فحشا کشاندن جوانان از نوع جرایم جنسی است.
دشمن که همواره اشاعه فرهنگ دینی و اعتقاد به خداوند و معنویات را مانع اصلی هدف های خود می بیند.برای کمرنگ کردن این اعتقادات,با ایجاد خلل در اعتقادات قشر جوان ,در به انحراف کشاندن و بی هویت کردن انان می کوشند.
قران کریم درباره خطر اشاعه زشتی ها در جامعه اسلامی هشدار می دهد و می فرماید:« کسانی که دوست دارند زشتی ها در میان مردم با ایمان شیوع یابد,عذاب دردناکی برای انها در دنیا و اخرت است و خداوند می داند و شما نمی دانید» نور19
در واقع از دیدگاه و منطق قران,بازگو کردن زشتی ها و ارائه ترویج انها نهی شده است;زیرا موجب اشکارسازی زشتی ها و بر ملا شدن انها می شود.
امام رضاع می فرماید:«کسی که گناه را نشر دهد رانده است,و ان کسی که گناه را ﭘنهان سازند,مشمول اموزش اللهی است»
شبکه های ماهواره ای در قالب میان برنامه ها و اگهی ها مظاهر ضد اخلاقی را تبلیغ می کنند و این رسانه همچون دیگر ابزار بشری می تواند به ارمان های تعالی بخش انسان ها و جوامع خدمت یا خیانت کند که در حال حاضر ,بیشترین خدمت ماهواره در ایجاد و رواج فساد و فحشا در میان جوانان است.
″نمونه ای از تاثیر ویرانگر ماهواره بر خانواده ایرانی″
اکنون داستان زندگی خانواده ای را ورق می زنیم که ازبی امد های زیان بار ماهواره در امن نمانده است و تا سراشیب و ﭙرتگاه فنا ﭘیش رفته اند.
ﭘدری می گوید:خیلی وقت ها ادم می ماند که چکار کند,ان هم در شرایطی که همه نوع فرهنگ و به وسیله فناوری,به طور غیر مستقیم به مغز انسان می کوبد که«انتخاب کن»من هم به ارزش های فرهنگی خودمان بسنده نکردم و به این فکر افتادم که ماهواره تهیه کنم;هر چند از زیان های این مار خوش خط و خال,در رسانه های همگانی چیزهایی شنیده بودم.خلاصه انتن ماهواره را تهیه کردم و کار ما شب و روز به تماشای تلویزیون و کانال های گوناگون ماهواره بود,از فیلم های خشن گرفته تا صحنه های مبتذل و شرم اور.
در این حال,رفت و امد دختر بزرگم به خانه ما و تماشای ماهواره,او را نیز وسوسه کرد تا شوهرش را به خرید انتن وادار سازد .ﭘس از گذشت چند روز اختلافات دختر و دامادم به گوش رسید.معلوم شد که دخترم با تقلید از هنرﭘیشه ها و خواننده های غر بی هر روز در ﭘی مد و لباس و ارایش و خواسته های دیگر است.
کار از کار گذشته بود که دخترم خانه اش را به حالت قهر ترک کرد.از سوی دیگر ﭘسر 16ساله ام در غیاب من,دوستانش را به دیدن فیلم های ماهواره ای دعوت می کرد.در میان همسایه ها و فامیل انگشت نما و رسوا شده بودم.ﭙسرم هر روز در ﭘی مد و لباس بود و ﭘول می خواست تا خود را به شکل تیپهای مضحک ماهواره ای در اورد.کار به جایی رسید که ﭘسرم رو در روی من ایستاد و احترام ﭘدر و فرزندی را کنار گذاشت.بسیار تندخو,بد اخلاق و بی شرم شده بود.دیگر از کنترل من بیرون رفته بود.در این اوضاع و احوال,دعوا و بددهانی و ناسازگاری شبانه روزی من و بچه ها,خانه را به جهنمی سوزان و گردابی مهلک دراورده بود.
ﭘس ازمدتی ﭘسرم از خانه رفت و تا چند وقت نیامد,به دنبالش رفتم و او را در وضعی تأسف بار و الوده به مواد مخدر یافتم.ﭘسرم به کلی دگرگون شده بود و جوانی اش را بر باد داده بود.اتشی را که با دست های خودم افروخته بودم ,شیره جانم را سوزاند و خاکستر کرد.
دیگر ﭙاهایم سست شده بود و از خود بیزار بودم.راهی برای نجات نمی یافتم.یکی از همسایگان که گویا از دور شاهد نابود شدن خانواده ما بود,به یدنم امد و ﭘیشنهاد کرد که اول انتن و وسایل ماهواره را جمع کنم .در این فرصت ماهواره را جمع کردم ;وسیله ای که در قفا و در ﭙس ﭙرده و
دور از چشم مردم و قانون در خانه جا داده بودم,چنان جلوه گری کرد که عالم و ادم با خبر شدند.
تصمیم به خودسازی و بازسازی کانون خانواده گرفتم.از دخترم نیز خواستم که به زندگی اش برگردد و به انچه دارد قانع باشد.به دنبال ﭘسرم رفتم و او را به خانه برگرداندم و زیر بال و ﭘر خود گرفتم.به لطف خدا و اراده خودمان,افتابی دوباره در زندگی ما طلوع کرد و کانون خانواده ما را دوباره گرمی بخشید.
اری,ماهواره حامل ﭙیام فرهنگ مبتذل غرب است,اثر ویران کنند ای بر رفتار و ﭙرورش کودکان و نوجوانان و جوانان دارد و بر خانواده هاست که خود را از اثار ویرانگر این ﭙدیده شوم در امان نگه دارند.
رسانه ها و انتقال ارزش ها و پدیده شکاف هنجاری و ارزشی نسل ها :
رسانه ها به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی کارکرد انتقال میراث فرهنگی و اجتماعی و ارزش های جوامع را برعهده دارند. در عصر کنونی با توجه به نقش بارز آنها در جامعه و اطلاع رسانی پیرامون موضوعات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... سعی می کنند الگوهای نوینی را به جوامع وارد کنند تا جایگزین فرهنگ ها و ارزش ها و الگوهای سنتی شوند. در این رهگذر رسانه ها به عنوان عاملان تغییر و تحول در ارزش ها و هنجارها مطرح هستند به طوری که سنت ها را به مبارزه می طلبند و به صورت یک عامل مؤثر در دگرگونی نگرش ها و رفتارهای نسل جدید عمل می کنند. یعنی امر می تواند منجر به شکاف نسلی و عدم انتقال تجربیات نسل گذشته به نسل فعلی شود. نسل فعلی، هر آنچه را که از رسانه می خوانده می شنود و می بیند، ملاک نگرش، عمل و رفتار خود قرار می دهد. در دوران کنونی نقش نهادهای اجتماعی همانند خانواده ، مدرسه و همسالان در اجتماعی کردن نسل ها تضعیف در مقابل روز به روز بر اهمیت و نقش رسانه ها افزوده می شود.
موضوع مهم دیگر سلطه اطلاعاتی و تکنولوژی غرب است که از طریق آن فرهنگ غربی روز به روز در فرهنگ های دیگر و به ویژه فرهنگ اسلامی رخنه کرده ، سعی در تحمیل و درونی کردن ارزش ها و هنجارهای خود از طریق فن آوری نوین و رسانه ها دارد ، که به تبع آن نوعی شکاف و تضاد بین اولویت های فرهنگی و شیوه های تفکر و نگرش هنجارها و ارزش های نسل جدید با نسل قبلی پدید می آید.
فصل دوم
″گفتگو با اقای فردین علیخواه مدرس دانشگاه و استاد جامعه شناس″
فردین علیخواه,مدرس دانشگاه و استاد جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی,انحرافات و اسیب های اجتماعی,تغییرات اجتماعی و محقق حوزه های ارتباطی است.تحقیقاتی ﭘیرامون ﭘیامدهای اجتماعی فرهنگی شبکه های ماهواره ای در ایران(با معرفی محتوای برنامه های این شبکه ها),ماهواره در ایران:گذشته,حال,اینده,چرا برخی ایرانیان برنامه های ماهوارهای را تماشا می کنند؟(مخاطب شناسی شبکه های ماهواره ای در ایران)از جمله کارهای فارسی اوست.
علیخواه عضو اصلی تیم ﭙژوهشی است که از سال 1380 تاکنون هرساله ﭙژوهشی با عنوان «الگوی استفاده از شبکه های ماهواره ایدر ایران»را به صورت ملی اجرا می کند.او معتقد است درباره ماهواره انقدر مطلب وجود دارد که موضوع هر یک از سوالات گفت و گو را می توان در مصاحبه ای مستقل مورد بررسی قرار داد,ولی از انجا که درگیر مراحل نهایی رساله دکترای خود در رشته جامعه شناسی است,گفت و گوی کامل در این خصوص را به فرصتی دیگر موکول کرد.
برای اغاز بحث بفرمایید که هم اکنون اخرین وضعیت شبکه های تلویزیونی قابل دریافت در ایران چگونه است؟
طبق اخرین امار سایت های معتبر مربوط به صنعت که امروزه حدود 90 ماهواره در جهان فعالیت می کنند که این تعداد ماهواره امواج حدود 7000 شبکه تلویزیونی را ارسال می کنند.از بین این 90 ماهواره امواج حدود 3000 شبکه را بر اسمان ایران می افشانند.اگر شبکه های کارتی یا کد شده را از این تعداد شبکه کسر کنیم میتوان گفت که در کل چیزی حدود 1700 شبکه کد نشده و به اصطلاح باز(free)در ایران قابل دریافت است.
البته باید بگویم که تعداد شبکه های فارسی زبان ماهواره ای با سرعت زیادی در حال رشد است.برای مثال اولین شبکه فارسی زبان در سال 1375 تاسیس شد در حالی که هم اکنون این تعداد به حدود 40 شبکه رسیده است.می توانم بگویم که به طور میانگین هر ساله 5 شبکه به شبکه های فارسی زبان اضافه می شود.
هر ﭘدیده جدید فناوری در بستر تئوریک هم جایگاهی دارد.ماهواره در کجای دیدگاه های نظری قرار می گیرد؟
برخی از نظریه ﭘردازان,تلویزیون های ماهواره ای را-البته در ﭘرانتز بگویم که در واقع رادیو و تلویزیون های ماهوارهای-در چارچوب موضوع رسانه های جدیدnew media واثارimpacts انها بررسی کرده اند.برخی هم بدون انکه بین تلویزیون و ماهواره تفاوتی قائل شوند ماهواره را جزو خانواده تلویزیون محسوب کرده اند و مطالعات تلویزیون را به تلویزیون های ماهواره ای هم تسری داده اند.در اینجا برای مثال رفتار تماشاwatching یا بحث مخاطب شناسیaudience studies در زمینه ماهواره هم قابل مطالعه و بررسی است با این سوال که ایا برای مثال مخاطب جهانی global audience شکل گرفته است یا خیر؟ایا ماهواره,توانایی ایجاد اجتماعات مجازی virtual community را دارد؟ایا در تماشای ماهواره هم ساعات اوج تماشا peak viewing وجود دارد؟امه خودشان را دارند که گفتم همه اینها 24 ساعته ﭘخش می شود.