دانلود مقاله هنردرمانی به ویژه روی کودکان

کاربرد هنردرمانی به ویژه روی کودکان استثنائی ،  مارا واداشت تا به جستجو و کنجکاوی در این زمینه بپردازیم .

هنر درمانی جنبه های مختلفی دارد : موسیقی درمانی ، نقاشی درمانی ، دراماتراپی ، قصه درمانی ، شعر درمانی و ...

که دراینجا ، به تمام جنبه های هنر درمانی نپرداخته ایم ، بلکه تنها روی شاخه هایی از آن که احتمال می رفت قابل فهم تر و کاربردی تر باشد ، کار نموده و مطالبی بسیار مختصر گرد آورده ایم .

هنر ، مفهوم وسیع و پر رمز و رازی دارد . جنبه ای از تعریف هنر ، آسمانی و ذهنی است مانند احساسات و افکار خوب داشتن ، عاشق بودن و ... و جنبه ای از آن نِیز عینی و قابل لمس است مانند : مهارت در ساختن چیزی ، شعر خوبی نوشتن ، صدای دلنوازی داشتن ، و ... اما مهم تر آنکه از طریق زبان هنر می توان دیگران را درک کرد .

هنر درمانی به عنوان ابزاری برای روان درمانی ، در واقع تلاشی سازمان یافته جهت کمک به افراد است تا ارتباط سازگارانه بهتری بین خود و جهان بیرون پیدا کنند .

در هنردرمانی ، کلامی ساختن چیزی که غیر کلامی است یا هوشیار سازی آنچه ناهوشیار است ، یکی از جالب ترین و بدیع ترین فعالیتهای هنردرمانگر محسوب می شود .

کاربرد بالینی هنر درمانی دربرگیرنده کودکان و بزرگسالان بستری در بیمارستان و افراد روان نژند و روان پریشی که داوطلبانه در پی مداوای  روان درمانی هستند  ، افراد زندانی ، عقب ماندگان ذهنی ، کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری ، زوجین مشکل دار، خانواده ها و افرادی که علائمی از ناراحتیهای هیجانی ناشی از بیماریهای جسمی مانند : بیماریهای مزمن ، سرطان ، آسم ، دیابت و مشکلات عصبی دارند ، می باشد .

یکی از راه های پی بردن به مشکلات کودکان ، استفاده از ترسیم نقاشی در آنهاست . نقاشی بیان کننده احساسات و شخصیت کودکان است و باعث پرورش خلاقیت آنها می شود نقاشی زبان آزاد کودک است . کودک نیازمند گفتگو است اما چون تسلط کافی به زبان الفبائی و گفتاری ندارد ، آگاهانه و به طور غیر مستقیم از طریق هنر به ویژه نقاشی ، ویژگیهای شخصیتی و تمایلات درونی ، ناکامیها و فشارهای خود را آشکار می نماید .

اکثر قریب به اتفاق مردم از نوشتن لذت نمی برند و آنرا تکلیفی سخت و پیچیده می دانند ، در حالیکه نویسندگی یکی از مؤثرترین وسیله ها جهت بیان عقاید و مشکلات و رفع تألمات روحی می باشد .در این میان نوشتن خاطرات روزمره یکی از روشهایی است که می تواند به عنوان هنری جهت کمک به بیماران دچار افسردگی استفاده گردد .

قصه گویی برای انتقال غیر مستقیم پیامهای مهم درباره نحوه یادگیری رفتار سازگارانه در یک زمینه اجتماعی است . ادبیات کودکان منبع غنی و ابزار آموزشی مؤثر و خلاقی است که از طریق آن می توان مهارتهای مختلفی از قبیل مهارتهای اجتماعی ، مهارت حل مسأله ، مهارت خودآگاهی را به کودکان آموخت .

موسیقی به عنوان پدیده ای که به گونه ای باعث آرامش و تنش زدائی انسان می شود ، زمینه ای به قدمت خود انسان دارد .موسیقی درمانی به معنای استفاده از موسیقی برای توانبخشی تمامی بیماران جسمی و روانی است . رکن ریتمیک موسیقی می تواند برای تسهیل بهبود ریتم رفتار افراد مورد استفاده قرار گیرد ( مانند : دامنه حرکت ، سرعت تعلیم ، تنفس کردن و ...) .

تأثیر موسیقی درتعدیل رفتار کودکان کم توان ذهنی مؤثر بوده است . می توان از حرکات ریتمیک و موزیکال ، مهارت در هماهنگی های حرکتی آنها را بهبود بخشید . آگاهی از اندامهای بدن و مفاهیم مربوط به جهت یابی را می توان با رقص و انجام آوازها تقویت کرد . ضمناٌ آنها با شرکت در فعالیتهای گروهی موسیقی می توانند رفتارهای اجتماعی مناسب را آموخته و مهارتهائی را در همکاری گروهی به دست آورند .

بی شک امروزه یکی از شاخصهای توسعه یافتگی جوامع، بهره گیری از نظامهای مترقی و پیشرفته ی آموزش و پرورش است. و یکی از راههایی که جوامع برای پیشرفت و توسعه ی همه جانبه، به طور جدی و اصولی روی آن سرمایه گذاری کرده اند. دست یابی به این نظامهای پیشرفته و مترقی است.

     در این بین نظام آموزش و پرورش استثنایی نیز به عنوانی بخشی مهم از نظام تعلیم و تربیت از اهمیت زیادی برخوردار است، و یکی از مهمترین بخشهای نظامهای تعلیم و تربیت دنیا به شمار می رود.

در این بین مطالعه، بررسی و پژوهش درباره ی نظامهای تعلیم و تربیت، دیگر کشورهای دنیا نیز سودمند است. البته شایان ذکر است که مقصود از این امر به هیچ وجه تقلید و الگو برداری غیرعلمی از این نظامها نیست. چون پیش از این تجربه اثبات کرده است که الگوبرداری غلط از نظامهای تعلیم و تربیت کشورهای توسعه یافته همیشه سودمند نخواهد بود. و گاه نتیجه ی معکوس داده است.

     متخصصین امر برای تعیین اهداف و همچنین اصول آموزش و پرورش، منابع فراوانی را برشمرده اند،  مهمترین این منابع عبارتند از:

1-     یادگیرندگان و نیازهای آنان

2-     تغییرات و نیازهای جامعه

3-     اصحاب علم و نویسندگان کتابهای درسی

     مسلم است که اهداف آموزشی، نیازها و ویژگیها یک کودک استثنایی (و حتی عادی)که در کشور جمهوری اسلامی ایران مشغول به تحصیل است با نیازهای کودکی که در اسپانیا، ایالات متحده ی آمریکا، و یا آفریقای جنوبی تحصیل می کند، تفاوتهای زیادی دارد. آموزه های سنتی،اجتماعی، دینی و فرهنگی که بین این جوامع حکمفرما است تفاوتهای فراوانی دارد.

    اهداف کلی و آرمانی آموزش و پرورش نیز در کشورهای مختلف با هم متفاوت است. به عنوان مثال در کشور آمریکا رویکرد پراگماتیسم (عمل گرائی)، در کشورهای سوئد و فرانسه رویکرد لائیسم و در کشور کوبا رویکرد کمونیسم براهداف آرمانی آموزش و پرورش سایه انداخته است. اما در ایران نظام تعلیم و تربیت نیز متأثر از دین مبین اسلام است.

   آموزش و پرورش از دیدگاه اسلام فراهم آوردن زمینه ی رشد و تکامل همه جانبه ی انسان ( از جنبه های جسمانی، عقلانی، عاطفی و اجتماعی) و هدایت سیر تکاملی او به سوی وجود مطلق «الله» است. علی شریعتمداری در کتاب جامعه، تعلیم و تربیت اهداف اموزش و پرورش در جمهوری اسلامی ایران را در هفت گروه ذکر می کند.

1-      هدفهای ایمانی و اخلاقی

2-      هدفهای فرهنگی

3-      هدفهای خانوادگی

4-      هدفهای اجتماعی

5-      هدف سیاسی

6-      هدفهای دفاعی و نظامی

7-      هدفهای اقتصادی

     این اهداف را نیز با تغییراتی جزئی می توان برای آموزش و پرورش استثنائی به کار برد. با این تفاوت که در نظام آموزش و پرورش استثنائی روی حداکثر استقلال اجتماعی و اقتصادی کودک استثنائی تأکید می گردد. اما سایر اهداف نیز در جای خود هر یک داری اهمیت خواهند بود. بنابراین همان طور که بیان شد نمی توان یک نظام آموزش و پرورش را صرفاً به خاطر اینکه در فلان کشور توسعه یافته اثربخش بوده است، برای سایر کشورها نیز تجویز کرد.

       اما با وجود تمام مسائلی که گفته شد، می توان با مطالعه ی نظامهای آموزش و پرورش در دیگر کشورها، از نکات مثبت و منفی آنها بهره گرفت، و حتی ویژگیهای مثبت آنها را بومی سازی کرد و آنها را برای تهیه و تدوین اهداف به آموزش و پرورش به کار برد. در این راستا، حقیر سعی نموده ام برای آشنایی بیشتر همکاران ارجمند و صبوراستثنائی، به معرفی نظام آموزش و پرورش استثنایی در کشور اسپانیا بپردازم. باشد تا با استفاده و به کارگیری نکات مثبت و هم راستا با آموزه های ایرانی و اسلامی، بتوان به پویایی و رشد هر چه بیشتر آموزش و پرورش استثنایی این مرز و بوم کمک کرد.

سیاستهای آموزشی

از جمله مهمترین سیاستهای آموزشی مراکز آموزش استثنایی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1- آموزش کودکان استثنایی از سنین آغازین کودکی

2- ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره به خانواده های برخوردار از کودک معلول

3-  ارائه تمرینات منسجم جسمی و ذهنی به کودکان استثنایی

4-  طراحی و اجرای برنامه های آموزش استثنایی فردی

5- ارائه  آموزش اجباری پیش دبستانی به کودکان استثنایی

اصول و اهداف آموزشی

هدف از آموزش استثنایی تعلیم و تربیت کودکان 4 تا 18 ساله ای است که به دلیل شرایط خاص جسمی ، روحی ، روانی ، اجتماعی و بهداشتی شان نمی توانند از نظام آموزش عادی بهره برند. یکی از اصول اساسی آموزش استثنایی این است که افرادی که نیاز به آموزش استثنایی دارند تا حد امکان از محیط اجتماعی و طبیعی شان جدا نگردند .از این رو ، اقداماتی انجام شده تا این کودکان در مدارس عادی تعلیم ببینند یا به عکس در مدارس عادی امکانات آموزش استثنایی برای چنین کودکانی فراهم آید تا این کودکان بتوانند در کنار همسالان خود از فرصتهای آموزشی و اجتماعی فراهم شده بهره گیرند.

مؤسسات آموزش استثنایی

این کلاس ها در کنار مدارس ابتدایی عادی برای دانش آموزان ناشنوا ، نابینا و عقب افتاده ذهنی ایجاد می شوند .طبق آمار بدست آمده در سال تحصیلی 92-1991، 159849 دانش آموز در 873 مدرسه ویژه با 8574 معلم تعلیم دیدند .در همین مدت 1813 دوره خاص و 813 درس آموزش خاص نیز وجود داشت . در این دوره های بالغ بر 227789 دانش آموز حضور داشتند.

این مدارس ، با هدف آموزش معلولان جسمی و روحی و نیز افراد داری استعداد بالا برای قادر ساختن آنها در تبدیل شدن به اعضای مفید جامعه و دست یافتن به یک شغل ، تأسیس شده اند .

در این مدارس که کلاسهای روزانه و مسکن و غذا را برای دانش آموزان فراهم می کند ، تحصیل به صورت رایگان است . طبق آمار بدست آمده در سال تحصیلی 92-1991، بالغ بر 952382 دانش آموز در گروه سی تا 18 سال که آموزش خاصی نیاز داشتند ، 17574 نفر در مدارس خاص و 5084 نفر در مدارس عادی جای گرفتند که در اینصورت آنها توانستند با سایر کودکان ادغام شوند .

این مدارس نیز خود به گروه های اصلی ذیل تقسیم می شوند :

مدارس نابینایان

این مدارس فرصت های آموزش را برای کودکانی که درجه بینایی آنها کمتر از10/1 در هر دو چشم است و نیز برای کسانیکه درجه بینایی آنها به صورتی جدی معیوب است ( ببین 30/1  و 10 /1 )فراهم می آورد.مدت تحصیل در مدارس ابتدایی 6 سال است .بعضی از این مؤسسات مدارس متوسطه نیز دارند .

مدارس ناشنوایان

این مدارس فرصت های آموزشی مناسب را برای کودکانی که علی رغم همه اقدامات انجام شده کاهش بیشتر از70 دسی بل در میزان شنوایی خود داشته اند و بعنوان بسیار ناشنوا طبقه بندی می شوند و نیز برای کودکانی که کاهش حد شنوایی آنها بین 25 الی70 دسی بل بوده و به صورت افراد سنگین گوش طبقه بندی می شوند، فراهم می آورد .مدت تحصیل در مدارس بخش ابتدایی6 سال می باشد. بعضی از این مراکز ، مدارس دوره متوسطه و کودکستان نیز دارند .

مدارس معلولان اورتوپدیکال

این مدارس فرصت های آموزشی را برای کودکانی که با وجود اقدامات انجام شده ، به دلیل نقص عضو قادر به دنبال کردن یک دوره عادی نیستند، فراهم می آورد .مدارس مذکور در آنکارا مستقر می باشند که  شامل یک مدرسه ابتدایی ، یک مدرسه متوسطه صنایع دستی و یک دبیرستان حرفه ای می باشد .

مدرسه کودکان عقب افتاده ذهنی

این مدرسه برای بچه هایی با I . Q  بین 25 الی 44 و نیز برای آنهایی است که قادرند نیازهای شخصی خود را جستجو کنند، در نظر گرفته شده است.

مدرسه کودکان عقب افتاده ذهنی با قابلیت آموزش نسبی

این مدرسه برای کودکانی با I . Q   مابین 45-75 در نظر گرفته شده است

+ نوشته شده توسط آقای ابراهیمی جهان در شنبه بیست و هفتم آبان 1385 و ساعت 8:18 | 2 نظر

انواع اختلالات

۱- اختلالهایی که نخستین بار در دوره های شیر خوارگی  کودکی ونوجوانی بروز می کنند:

شامل بیش کاری عقب ماندگی ذهنی اظطراب های دوره ی کودکی اختلال های مربوط به خوردن وسایر انحراف از رشد طبیعی.

۲-اختلالهای روانی عضوی:

شامل اختلال هایی است که در آنها نشانه ها مستقیما مربوط به آسیب مغزی یا وجود یک وضع غیر عادی در محیط زیست شیمیایی مغز است  ممکن است در نتیجه ی بیماری های تباه کننده دستگاه عصبی یا پیری یافرو بری مواد سمی ایجاد شوند.

۳-اختلالهای ناشی از مصرف مواد:

شامل استفاده افراطی از الکل باربیتورات ها آمفتامین ها کوکایین وداروهای دیگر که تغییرات رفتاری ایجاد می کنندماری جوانا وتوتون نیز در این طبقه قرار گرفته اند واین خود مجادله های  زیادی را دامن زده است.

۴- اختلالهای اسکیزوفرنیایی:

گروهی از اختلالها با ویژگی های فقدان تماس با واقعیت پریشانی های بارز اندیشه و ادراک و رفتار عجیب وغریب.

۵-اختلالهای پارانویایی:

اختلال هایی با ویژگی های بد گمانی وخصومت شدید همراه با احساس توطئه از سوی دیگران تماس با واقعیت در حیطه های دیگر رضایت بخش است.

۶-اختلاهای عاطفی خلقی:

پریشانی حالت خلقی شخص ممکن است به شدت افسرده یا به طور غیر عادی سرخوش باشد ویا بین دوره هایی از سرخوشی و افسردگی نوسان کند.

۷-اختلالهای اظطرابی:

شامل اختلال هایی است که در آنهایا اظطراب نشانه ی اصلی اختلال است یا اظطراب وقتی تجربه می شودکه شخص نتوانداز موقعیت های ترس آورمعینی دوری کندیا آنکه شخص سعی کنددر برابرمیل به انجام دادن شعائرمعین ویا فکر کردن به اندیشه های سمج مقاومت کند.

۸-اختلالهای جسمانی شکل:

نشانه های اختلال جسمانی است ولی هیچ گونه مبنای عضوی برای آنها نمی توان یافت وبه نظر می رسد که نقش اصلی با عوامل روانی است اختلال های تبدیلی (خانمی که از پرستاری مادرش ناتوان شده ناگهان دست چپش فلج می شود)وبیماری خیالی(ترس از بیماری).

۹- اختلالهای گسستی:

تغییرات موقت در کارکردهای هوشیاری حافظه یا هویت شخصی به علت مشکلات هیجانی از جمله این اختلالها:یاد زدودگی ،چند گانگی شخصیت است.

۱۰-اختلالهای روانی جنسی:

شامل مشکلات هویت جنسی اختلال عملکرد جنسی و هدف گیری جنسی. همجنس خواهی فقط زمانی به عنوان اختلال تلقی میشود که فرد از گرایش جنسی خود خوشحال نیست و میخواهد آن را تغییر دهد.

۱۱-عارضه هایی که اختلال روانی محسوب نمی شود:

این مقوله شامل بسیاری از مشکلاتی است که مردم را به کمک خواهی وامیداردمانند مشکلات زناشویی مشکلات پدر یا مادر با کودک بهره کشی از کودک.

۱۲-اختلالهای شخصیت:

الگوهای دیرپایی از رفتارغیر انطباقی شامل شیوه های نارس ونامناسب برای کنار آمدن با فشار روانی  یا حل مشکلات دو نمونه از آنهااختلا شخصیتی جامعه ستیزی و اختلال شخصیتی خود شیفتگی.