دانلود مقاله فرش

مقدمه نزد ایرانیان فرش یکی از جلوه‌های منحصر به فرد به شمار می‌رود.

شماری از فرش‌های دست بافت ایرانی، درزمره‌ی برجسته ترین آثار هنری آفریده شده به دست بشر هستند.

امروزه علیرغم بازار رقابت شدید، مشغله‌های دنیای جدید و دغدغه‌های جهان صنعتی، چه در ایران و چه در خارج از ایران، نام ایران با نام فرش گره خورده است.

خانه‌ی یک ایرانی بدون فرش، خانه‌ای بی روح و خالی جلوه می‌کند و این نمونهای کم نظیر و پیوند یک قوم با هنر ملی خود است.

این نوشته بر آن است تا مختصری از تاریخچه فرش در ایران را مرور کند و شماری از آثار برجسته و ماندگار فرش ایران را معرفی کند.

تاریخ شروع بافت فرش، به درستی معلوم نیست و ضمناً مشخص نیست که بافت فرش از کدام منطقه شروع شد.

قدرمسلم این است که ایرانیان از جمله اولین اقوامی هستند که بافت فرش را شروع کرده اند.

در واقع تبحر منحصر به فرد ایرانیان امروز، در امر فرش بافی دستاورد بیش از 2500 سال تلاش و تجربه در این زمبنه است.

ردیابی تاریخ فرش در ایران، به مثابه مطالعه ی مسیر رشد و بالندگی فنی یکی از بزرگترین تمدنهای جهان است.

شواهد حاکی از آن است که فرش برای مقاصد صرفا کاربردی نظیر حفاظت خانه ی روستاییان از سرما و نم به وجود آمد و کم کم راه خود را به عنوان یک اثر زینتی و نشانه ای از تحول در خانه های اشراف و اعیان باز کرد.

اولین نشانه های کاربرد فرش به عنوان یک اثر زیستی مربوط به حدود 800 سال قبل از میلاد مسیح می باشد.

دوره ی شکوفایی هنر فرشبافی در ایران، مقارن حکومت صفویان (حدود قرن 15 و 16 میلادی ) و به خصوص دوران شاه طهماسب و شاه عباس می باشد.

فرشهای بسیار نفیس و ارزشمندی از این دوران در موزه های سراسر جهان بیادگار مانده است.

تحول عمده ی صشنعت فرشبافی در قرون چهاردهم و پانزدهم میلادی در ایران و ترکیه آغاز شد و سپس دامنه ی آن در قرن شانزدهم به هند و در قرن هفدهم میلادی به چین رسید.

در آمریکای شمالی برای اولین بار فرش دست بافت در سال 1861 در نمایشگاهی در فیلادلفیا در معرض دید عموم قرار گرفت.

تأثیر این نمایشگاه در مردم به اندازه ای بود که یک تاجر آمریکایی تمام فرش های نمایشگاه را خرید و اوّلین خرده فروشی فرش را در آمریکای شمالی راه اندازی کرد.

قدیمی ترین فرش موجود در جهان به نظر می رسد که قدیمی ترین فرش موجود در جهان، فرشی باشد که در سال 1949 توسط باستان شناسان اتحاد جماهیر شوروی سابق در سیبری و در نزدیکی مغولستان کشف شد.

این فرش حدود 2500 سال در زیر یخ مدفون بود و بهمین دلیل به نحو حیرت انگیزی از تخریب در امان مانده است.

بسیاری از باستان شناسان بر این عقیده اند که محل بافت این فرش در ایران بوده است، گرچه تردیدهایی نیز در این مورد وجود دارد.

این فرش در ابعاد 1.5x1.8 متر مربع می باشد و با گره های موسم به گره ترکی بافته شده است.

طرح فرش شامل تکرار نقش هایی در وسط، همچون موزاییک است که با نقش های اسب، آدم و گوزن در حاشیه تزیین شده است.

این فرش دارای حدود 29 گره در هر سانتی متر مربع است.

از فن آوری پیشرفته ای که در بافت این فرش بکار گرفته شده، می توان نتیجه گرفت که صنعت فرش بافی یرای مدت زمان قابل توجهی قبل از تاریخ بافت این فرش، رایج بوده و رشد و نمو یافته است.

قدیمی ترین فرش جهان نمونه های نفیس فرش کارشناسان عقیده دارند که تعداد شش یا هفت فرش دست بافت موجود در جهان، از دید هنری و تکنیکی دارای ارزش بسیار زیادی هستند.

از جمله ی این فرش ها می توان به فرشی که زینت بخش کاخ پادشاهی دانمارک است اشاره کرد، که مراسم تاج گذاری پادشاهان دانمارک، بر روی آن انجام می شود.

تمام نقش های این فرش بر روی تار و پودی از طلا بافته شده اند.

فرش بسیار نفیس دیگری که در موزه ی وین نگاهداری می شود، فرش شکار نامیده می شود.

این فرش ریز بافت ترین قالی موجود است که دارای حدود 125 گره در هر سانتی متر مربع است.

شاید معروف ترین فرش جهان، فرش اردبیل، باشد که در موزه ویکتوریا و آلبرت در شهر لندن نگاهداری می شود.

این فرش ازاین جهت بسیار مشهوراست که از روی آن نسخه برداری های بسیار متعددی انجام شده است، به طوری که امروزه در بسیاری از منازل، فرش هایی با طرح فرش اردبیل دیده می شود.

به طور مثال نمونه ی نسخه برداری شده از این فرش در منزل نخست وزیر انگلیس (10 Downing street ) وجود دارد و آدولف هیتلر نیز نمونه ای از آن را در دفتر کار خود در برلین داشت.

این فرش و جفت آن که در موزه ای در لس آنجلس نگهداری می شود، در دوران شاه طهماسب صفوی، بافته شده اند (حدود سال 1540 میلادی).

فرش اردبیل توسط هنرمندی بنام مسدوک کاشانی، برای پوشش صحن آرامگاهی در شهر اردبیل بافته شده است .

از قطعات یکی از این فرش ها برای مرمت دیگری استفاده شده است .

به همین جهت، نسخه موجود در شهر لندن نمونه کامل تری می باشد.

این فرش دارای تقارن مرکزی بوده و دقّت به کار رفته در بافت، آن را در زمره ی یکی از بی نظیرترین آثار هنری در آورده است.

این اثر منحصر به فرد دارای حدود 50 گره در هر سانتی متر مربع است و در زمره فرش هایی است که به نام ترنجی خوانده می شوند.

در هر طرف قسمت میانی این فرش یک چراغ بافته شده، که یک چراغ کوچک تر از دیگری است.

بافنده این فرش در نظر داشته، که فرش اردبیل در صحن یک آرامگاه استفاده می شود، به همین جهت چراغی را که در طرفی که عموم مردم در آن می نشسته اند کوچکتر بافته است و کسی که بر روی این فرش نشسته است، ابعاد دو چراغ را هماهنگ می بیند.

فرش اردبیل، معروفترین فرش جهان، موزه ویکتوریا شواهد حاکی از آن است که این فرش ها از آرامگاه شیخ صفی الدّین اردبیلی و شاه اسماعیل صفوی به موزه های مذکور انتقال داده شده اند.

فرش اردبیل دارای ابعاد 11.52x5.34 متر مربع بوده و از ریز بافت ترین فرشهای به جا مانده از دوره ی صفوی به شمار می روند.

بزرگ ترین فرش جهان حسن ختام نوشته حاضر، مرور کوتاهی خواهد بود بر بزرگ ترین فرش موجود در جهان.

این فرش در زمره ی نفیس ترین فرش های موجود در دنیا است و به نام فرش عجایب (The carpet of wonder) نامیده می شود.

فرش عجایب دارای ابعاد 60.9x70.5 متر مربع است که مساحتی بالغ بر4347 متر مربع را می پوشاند (مساحت فرش اردبیل که فرش بزرگی محسوب می شود حدود 5/61 مترمربع می باشد).

تعداد گره های این فرش حدود 35 گره در هر سانتی متر مربع است.

فرش عجایب، بزرگ ترین فرش جهان تصویر فرش عجایب نشان می دهد که قسمت مرکزی این فرش براساس طرح داخلی سقف مسجد شیخ لطف الله، در اصفهان بافته شده است.

سقف مسجد شیخ لطف الله (که در سال 1603 به دستور شاه عباس صفوی ساخته شده است) یکی از برجسته ترین تجلی های هنر ایرانی – اسلامی به شمار می رود.

یکی از پیچیده ترین عملیات مربوط به این فرش، پیاده کردن حجم خمیده ی سقف مسجد بر روی سطح دو بعدی فرش بوده است.

در سقف مسجد نقش های شعاع های خارج شده از قسمت میانی سقف دارای ابعاد مساوی هستند .

جهت القا حالت این سقف بر روی نقش فرش، ابعاد نقشها به نسبت شعاع از مرکز افزایش پیدا می کند.

به این ترتیب تصویر نقش روی فرش عینا مشابه تصویری است که بیننده ای که از پایین به سقف مسجد نگاه می کند، می بیند .

این کار دارای چنان پیچیدگی بود، که شرکت فرش ایران (بافنده فرش) حقوق مادّی این عملیات را به نام خود ثبت کرده است.

نمای دیگری از فرش عجایب، بزرگ ترین فرش جهان بافت فرش عجایب از سال 1996 آغاز شد و بعد از سه سال به پایان رسید.

مساحت 4347 متر مربعی فرش عجایب توسط حدود 7/1 میلیارد گره ایجاد شده است.جهت بافت فرش، شرکت فرش ایران 600 کارگر شامل 500 بافنده را برای مدت سه سال به کار گمارد.

این گروه موفق شد بافت فرش را با صرف حدود 12 میلیون نفر ساعت بپایان ببرد.

وزن این فرش حدود 22 تن است و در حال حاضر زینت بخش صحن اصلی بزرگ ترین مسجد جهان در شهر مسقط پایتخت عمان می باشد.

در واقع تبحر منحصر به فرد ایرانیان امروز، در امر فرش بافی دستاورد بیش از 2500 سال تلاش و تجربه در این زمینه است.

تحول عمده ی صنعت فرشبافی در قرون چهاردهم و پانزدهم میلادی در ایران و ترکیه آغاز شد و سپس دامنه ی آن در قرن شانزدهم به هند و در قرن هفدهم میلادی به چین رسید.

قدیمی ترین فرش جهان به نظر می رسد که قدیمی ترین فرش موجود در جهان، فرشی باشد که در سال 1949 توسط باستان شناسان اتحاد جماهیر شوروی سابق در سیبری و در نزدیکی مغولستان کشف شد.

نمونه های نفیس فرش کارشناسان عقیده دارند که تعداد شش یا هفت فرش دست بافت موجود در جهان، از دید هنری و تکنیکی دارای ارزش بسیار زیادی هستند.

فرش اردبیل توسط هنرمندی بنام مسدوک کاشانی، برای پوشش صحن آرامگاهی در شهر اردبیل بافته شده است.

از قطعات یکی از این فرش ها برای مرمت دیگری استفاده شده است.

شواهد حاکی از آن است که این فرش ها از آرامگاه شیخ صفی الدّین اردبیلی و شاه اسماعیل صفوی به موزه های مذکور انتقال داده شده اند.

هر چند که امروزه علیرغم بازار رقابت شدید، مشغله‌های دنیای جدید و دغدغه‌های جهان صنعتی فروش فرش ایران را در معرض خطر قرار داده لیکن یافتن بازارهای جدید هدف هنوز هم می تواند این هنر - صنعت را به دنیا معرفی کند.

عمر مرمت شاید عمر مرمت در ایران با عمر ورود مفاهیم معماری مدرن به کشورمان برابر باشد .

اگر چه نخستین فعالیتهای مرمتی توسط اروپائیان انجام گرفت ، اما معماران ایرانی نیز به تدریج در این فعالیت سهیم شدند و در سه دهه اخیر شاهد بیشترین فعالیت معماران ایرانی در زمینه مرمت ابنیه میهنمان بوده ایم .

مهم ترین عاملی که می تواند موجب پیشرفت کیفیتی مرمت باشد انتقال تجربیاتی است که در یک پروژه مرمتی به دست می آید .

این مساله که در منشور آتن و قطعنامه ونیز هم مورد تاکید قرار گرفته است توسط مرمت کاران اروپایی به دقت رعایت می شد و حاصل آن گزارشهای با ارزشی است که از مرمت ابنیه ای چون تخت جمشید ، عالی قاپو ، مسجد اصفهان و گنبد سلطانیه به دست ما رسیده است .

در سالهای اولیه حضور فعالانه معماران ایرانی در مرمت ابنیه این گزارش نویسی و به قولی برخورد آکادمیک با یک بنای تاریخی تا حدی نادیده گرفته شد .

چنانکه علی رغم حجم بالای ابنیه ای که در این سه دهه مورد مرمت قرار گرفته عملا گزارش دقیق و علمی از مراحل مرمت این ابنیه وجودندارد.

یا در صورت انجام چنین کاری به صورت مکتوب در اختیار سایرین قرار نگرفته است والبته این مساله یکی از بزرگ ترین نقاط ضعف در تاریخچه مرمت در ایران به خصوص سال های پس از انقلاب می باشد .خوشبختانه در چند سال گذشته حرکتی جدی درجهت رفع این نقیصه انجام پذیرفته است .تعدادی از پروژه هایی که در این سال ها تهیه شده دارای چنین گزارشهایی می باشد .

به طور مثال پروژه مرمت مجلس شورای ملی سابق به لحاظ مثبت و مکتوب کردن روند مرمت از سطح مطلوبی برخوردار است.همچنین در دفتر بهسازی بافت های تاریخی وزارت مسکن و شهر سازی نیز چنین حرکتی آغاز شده و در شرح خدمات قراردادهایی مرمتی این دفتر بر ضرورت تهیه چنین گزارشی تاکید شده است .

بنابراین می توانیم امیدوار باشیم طی چند سال آینده شاهد یک تحول کیفی در زمینه مرمت باشیم .مخصوصا که در وزارت آموزش عالی به رشته مرمت به عنوان یک رشته مستقل توجه شده و در چند دانشگاه چند سالی است که مرمت تدریس می شود و این امر مسلما در برخورد آکادمیک با مرمت موثر واقع خواهدشد.

در این مقاله قصد پرداختن به گزارش نویسی یا بررسی همه جوانب این امر مهم برروی مرمت وجودندارد .بلکه سعی شده به عامل مهمی که زیر مجموعه ای از مطلب طرح شده بالا می باشد، توجه شود .

با این که اصول کلی وجود دارد که معماران با توجه به آن دست به مرمت می زنند اما هر بنا در نوع خود موضوعی منحصر به فرد است معمار ناچار می گردد به روش هایی ابتکاری دست زند و آثار این روش ها و نتایج و میزان موفقیت آن تنها پس از پایان مرمت قابل بررسی است .

همچنین واقعیت این است که از همان لحظه پایان فعالیت مرمتی مجموعه ای از عوامل مجددا دست به کار تخریب بنا می گردند و بنا ، دو باره در معرض آسیب های فراوان قرار می گیرد.نکته قابل تامل اینجا است ک بسیاری از این آسیب ها دارای ریشه ای متفاوت با آسیب های قبل از مرمت می باشند .

با چنین دیدی می توان گفت تجربه مرمت هنگامی دارای رشد کیفی خواهد بود که مطالعه برروی بنا به پس از مرمت نیز تسری داده شود و آثارفعالیت های مرمتی بر روی بنا به دقت مورد بررسی قرار گیرد ، تا علاوه بر میزان موفقیت طرح ها و جزئیات اجرایی مرمتی میزان موفقیت درشناسایی عوامل آسیب های قبل از مرمت نیز مورد بررسی قرار گیرد.

پس از تشریح دلایلی که برای اهمیت آسیب شناسی ابنیه پس از مرمت ذکر شد با دسته بندی کردن این آسیب ها ، هر دسته به طور مجزا شرح داده شود .

الف : آسیب های ذاتی بنا باید توجه داشت یک بنای قدیمی ، فرسوده است .

مخصوصا اگربامصالح و ملات هایی چون خشت و گل یا گل آهک یا شفته های آهکی شاخته شده باشد.

چنین بنایی نه تنها هرگز به سکون صد درصد نمی رسد بلکه با انجام عملیات مرمتی که گاه در صد قابل توجهی ازبنا را دستخوش تغییرات می کند ، ساختمان از حالت تعادل خارج شده و مدتی به درازا خواهد کشید تا به حالت قبلی خود باز گردد.

بنابراین حجم قابل توجهی ترک پس از مرمت می تواند به وجود آید ، که اصولا طبیعی است .همچنین گاهی خشک کردن ناگهانی رطوبتی که سال ها در بنا موجود بوده نیز موجب برهم خوردن تعادل بنا می گردد و موجب ترک خوردن ، جداشدن آینه ها و تغییر شکل دادن کلاف های چوبی پنجره می شود .

سبک شدن بنا نیز عوارض مشابهی می تواند در بر داشته باشد .

آسیب هایی از این دست را می توان ذاتی بنا دانست و تنها با گذشت زمان و برطرف کردن تدریجی عوارض این آسیب ها می توان آن ها را به حد اقل رساند .

آسیب هایی که در حین مرمت بنا کلا برطرف نشده است .

این دسته از آسیب ها قطعا پس از هرمرمتی کم وبیش وجود خواهندداشت.در اثر نقص هایی است که در مطالعات اولیه و آسیب شناسی وجود داشته است.

مثلا ممکن است از ده ها عامل نم یکی از آنها شناسایی نشده باشد، اگر چه حتی کم اثرترینشان باشد.همچنین برخی از آسیب ها اساسا به طور کامل قابل برطرف شدن نیستند ، مانند چوب هایی که در پشت تزئینات با ارزش قرار دارند یا رطوبتی که وارد پی های بنا می شود .

ج : آسیب هایی که دراثر ناکارایی جزئیات اجرایی به وجود آمده است .

چنانچه اشاره شد ، معماران دربسیاری از موارد ناچار می گردند با طراحی جزئیاتی اجرایی که تاکنون سابقه نداشته مشکل را برطرف کنند .

درمواردی این ابتکارات نتایج مثبتی به همراه نداشته و حتی اثری معکوس بر جای می گذارد .

شاید با اهمیت ترین بخش آسیب شناسی پس از مرمت به همین قسمت باز گردد ، چرا که بررسی این ابتکارات قطعا دانش مرمت را غنی تر خواهد ساخت.

برای مثال استفاده از گچ الیاف دار و رزین ضد رطوبت در گچکاری نمای شمالی مجلس شورای ملی سابق در حد انتظار نبود .

یا استفاده از پلاستر سیمان با شیر آهک که برای گیرایی پلاستر با ملات گل آهک پیش بینی شده بود عملا موجب بروز ترک های فراوانی در یک سال اول پس از اجرا گردید .

از طرفی پلاسترهای گچی با استفاده از شبکه مش بسیار موفقیت آمیز بود .

این مرحله قطعا می تواند موجب شتاب گرفتن پیشرفت کیفی مرمت در ایران باشد.

آسیب های فیزیکی : ایندسته از آسیب ها همیشه بنا را تهدید می کنند ، اما پس از مرمت بستگی کامل به بهر بردران بنا دارند و به میزان اهمیتی که آن ها برای یک بنای تاریخی قایل هستند .همچنین عدم موفقیت طراحان درانطباق کاربری جدید با فضاهای ساختمان می تواند بر روند شدت یافتن آسیب های فیزیکی تاثیر بگذارد .

شایدبتوان در هرمورد از موارد توضیح داده شده نمونه های فراوانی همراه با جزئیات اجرایی بر شمرد ، اما آنچه در این مقاله مد نظر بود باز کردن بحث آسیب شناسی پس از مرمت بود تا شاید بتوان در قرار دادهای مرمتی این فعالیت را نیز در شرح خدمات مهندسین مشاور مرمت کار افزود و دیگر اینکه مرمت مقطعی نیست و مرمت در هر بنا پس از آغاز هرگز به پایان نمی رسد "مرمت فرش دستباف" ریشه فرش دستباف برای جلوگیری از پاره شدن ریشه‌ها از گره در سر ریشه‌ها استفاده می‌شود.

انواع گره در سر ریشه‌ها 1- دو گره 2-دو گره سوزنی 3- گره نخودی 4-گره پنجره‌ای لازم به ذکر است استادکاران شیوه‌های نوینی جهت گره به کار برده‌اند که حالت تزئینی دارد شامل گره‌های گیس‌باف، میله باف، دو رنگ و یا چند رنگ می‌باشد.

دو گره لوازم مورد نیاز: نخ پوک یا نخ دو گره برای دو گره بافی در سر ریشه‌های قالی احتیاج به 4 الی 8 برابر عرض کار نخ پود یا نخ کم تاب داریم.

شیوه دو گره بافی 1- قالی را از پشت روی زمین پهن کنید و سرقالی را روی پیتان قرار دهید.

2- از یک طرف شروع کنید.

3- (2 یا 4) تار از ریشه را جدا کنید.

4- نخ پوک را در امتداد 4 تار اول قالی قرار دهید و ادامه‌ی نخ را با دست دیگر بگیرید.

5- به کمک دو انگشت نخ را گرفته و ان را به دور انگشت وسط و انگشت اشاره بپیچد.

6- 4 تار نخ پوک را از میان این حلقه رد کنید.

7- انگشتان را از زیر نخ پوک خارج کنید و بکشید ومحکم کنید.

8- یک بار دیگر همین عملیات را انجام دهید.

9- 4 تار بعدی را انتخاب کنید.

10- به همین ترتیب عملیات را ادامه دهید.

نکته: در طول دو گره زدن تعداد تارهای انتخاب شده ثابت است و نمی‌توانید تعداد تارها را کم یا زیاد کنید.

دو گره سوزنی لوازم مورد نیاز 1- نخ پوک یا نخ دو گروه 2- سوزن مخصوص عمل سرریشه بافی به کمک سوزن را زمانی انجام می‌دهید که سر ریشه‌ها خیلی کوتاه باشند و جدا کردن ریشه ها با دست امکان پذیر نباشد.

شیوه دو گره بافی با سوزن 1- نخ را داخل سوزن نموده 2- قالی را از پشت بر روی زمین پهن کنید.

3- از یک طرف شروع کنید.

4- (2 یا 4) تار از ریشه جدا کنید.

5- انتهای نخ داخل سوزن را در امتداد این ریشه‌ها قرار دهید.

6- نخ و سوزن را به حالت نیم دایره روی این ریشه قرار دهید.

7- سوزن را از چپ به راست و از زیر این 2 یا 4 ریشه حرکت دهید به طوری که از وسط نیم دایره خارج شود.

8- یکبار دیگر همین عملیات را انجام دهید.

9- تارهای بعدی را انتخاب کنید.

10- همین عملیات را ادامه دهید.

گره نخودی کاربرد گره نخودی: 1- سرریشه‌های قالی خیلی بلند باشد.

2- قالی دارای گلیم باشد.

شیوه بافت گره نخودی 1- ابتدا قالی را بروی زمین پهن کنید.

2- سر ریشه‌ها را مرتب کنید.

3- به نسبت رجشمار قالی تعداد تارها را انتخاب کنید (3 تا 5 تا ) به صورت کاملاً معمولی یک گره بزنید این گره را هدایت کنید تا بر روی گلیم کاملاً بخوابد.

نکته: گره‌ها باید کاملاً یکنواخت باشند و محکم کشیده شوند.

گره پنجره‌ای کاربرد گره پنجره‌ای: 1- قالیهای نفیس 2- قالیهای چله ابریشمی 3- سر چله‌های بلند شیوه بافت گره پنجره ای 1- قالی را بر روی زمین پهن کنید.

2- سر ریشه‌ها را مرتب کنید 3- تارها را زوج انتخاب کنید (4 یا 6 تا) 4- گره نخودی (گره معمولی ) بزنید به طوری که کاملاً روی گلیم بخوابد.

5- رج بعدی هر دسته از گره‌ها را به دو قسمت تقسیم کنید.

6- 2 تار را از یک دسته گرفته و 2 تار از یک دسته دیگر گرفته و 4 تار را با هم گره بزنید.

7- همین عملیات را ادامه دهید.

نکته: در بعضی موارد تعداد تارهای زوج برای گره زدن بیشتر از 6 تار می‌باشد.

انواع پود به طور کلی در فرش دستباف دو نوع پود استفاده می‌شود.

1- پود کلفت یا پود ضخیم 2- پود نازک پود کلفت پود کلفت از لابه‌لای چله‌های زیر ورو عبور می‌کند و سر تا سر عرض قالی را طی می‌نماید این پود توسط دفیتن بدون چین‌خوردگی روی گره‌ها هدایت می‌شود.

معمولاً پود کشی پود کلفت به روش ترکی بافت از سیخ پودکشی استفاده می‌کنند و برای پودکشی پود کلفت به روش فارسی باف از انگشتان دست برای عبور پود استفاده می‌کنند.

پود نازک روی پود کلفت پود نازک قرار می‌گیرد پود نازک به صورت مارپیچ از لابلای تارهای چله می‌گذرد و چنانچه در اثر بافت تارهای زیر و رو نامنظم شده باشد پود نازک تارها را مرتب می‌کند مرمت فرش دستباف مرمت یا به اصطلاح عامه رفوگری یکی از زمینه‌های فعالیت در هنر و صنعت فرش می‌باشد.

داشتن دقت و تجربه در این مرحله برای متخصصان این رشته یک امر الزامی است.

رفوگری مرحله‌ای کاملاً تخصصی و عملی است یک رفوگر با تجربه چون یک هنرمند می‌تواند فرش ناقص و خراب شده‌ای را از نو بسازد.

در نتیجه هنر مرمت حکم نو کردن شی کهنه را دارد.

بدین ترتیب می‌توان گفت که مرمت با تولید فرش ارتباط مستقیم دارد.

مرمت عملیاتی است که سه هدف را در بر می‌گیرد.

1- کمک به عملیات تکمیلی فرش 2- جلوگیری از آسیب‌های احتمالی فرش 3- برطرف کردن آسیب دیدگی در فرش کمک به عملیات تکمیلی فرش هر فرش پس از اتمام بافت و پایین آوردن از دار نیاز به کنترل و پرداخت و ترمیم دارد امروزه بسیاری از قالیبافان عملیات شیرازه زنی را در حین بافت انجام نمی‌دهند و این مرحله را واگذار به رفوگران می‌کنند.

جلوگیری از آسیب احتمالی فرش برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی رفوگران اقدام به چرم دوزی (مشماع دوزی) در دو طرف طول قالی و گره‌های تزئینی در سر ریشه‌ها را انجام می‌دهند.

برطرف کردن آسیب دیدگی در فرش آسیب وارده در فرش به درجات مختلف تقسیم می‌شود و انواع گوناگونی دارد که توضیح آنها را متعاقباً تقدیم می‌کنم.

لازم به ذکر است هر استادکاری روش و شیوه‌ای خاص را برای مدت به اجرا می‌گذارد همچنین به علت گسترده بودن دامنه رفوگری برای رفو و مرمت فرش فنون مختلفی وجود دارد.

که همه‌ی روشهای مرمت نقش واحدی را ایفا می‌کند.

واژه رفو به معنی درست کردن و اصلاح دادن جامه به نوعی که معلوم نشود و مانند اول گردد پس رفو یک نوع دوخت نامرئی و نامشخص می‌باشد.

لوازم مورد نیاز جهت مرمت فرش دستباف 1- قیچی مخصوص رفو 2- قلاپ پشت 3- قلاب رو 4- قلاب خواب مشهد 5- چاقو خواب 6- سوزن 7- کیله 8- دفیتن مخصوص رفو 9- خامه 10- دمباریک 11- سوزن شیرازه دوزی 12- سوزن چرم دوزی 13- نخ مخصوص چرم دوزی 14- چرم مخصوص چرم دوزی 15- تخته 16- چکش 17- میخ 18- تسمه 19- میخ‌کش 20- ظرف استوانه‌ای 21- ظرف گود 22- موم 23- انگشتدانه 24- چهارچوب آماده سازی فرش رعایت چند نکته ابتدای کار مرمت در فرش آسیب دیده ضروری است.

1- فرش آسیب دیده را غبارگیری کرده از پشت و رو تمیز کنید.

2- زمین و محل کار را غبارگیری کنید.

3- فرش باید روی زمین صاف و بدون پستی و بلندی پهن شود.

4- چنانکه فرش در اثر مواد شیمیایی آسیب دیده باشد ابتدا بایستی فرش را شست.

5- نوع آسیب دیدگی را مشخص کنید.

6- فرش‌های پاره و سوراخ را از بالا و پائین بر روی دار یا درون چهارچوب یا روی تخته محکم کنید.

7- الیاف، پرز یا تارهایی را که دارای استحکام کافی نبوده درون چهارچوب یا روی تخته محکم می‌کنید.

8- نقشه قسمت پاره شده یا آسیب دیده را تهیه کنید و یا از روی قسمتهای سالم فرش بکشید.

9- در حین انجام مرمت نکات ایمنی را رعایت کنید.

نکات ایمنی 1.

در هنگام کار از ماسک در جلوی بینی و دهان استفاده کنید.

2.

مکانی که استادکار به کار تعمیر می‌پردازد از نور و روشنایی کافی برخوردار باشد.

3.

تهویه مطبوع و پنجره ضروری است.

4.

سطح زمین سرامیک، موزائیک یا کف‌پوشی قابل شستشو داشته باشد.

5.

استادکار نباید به طور مداوم به کار مرمت بپردازد در هر یک ساعت کار پانزده دقیقه استراحت نیاز دارد.

6.

در حین کار با قالی‌های کهنه و پوسیده که تار و پود پوسیده دارند و احتمال پاره شدن وجود دارد جدا مراقب باشید زیرا بی‌احتیاطی عواقب جبران‌ناپذیری به همراه دارد.

7.

استفاده از لباس کار ضروری است.

درجات آسیب‌دیدگی فرش 1- آسیب دیدگی کم یا درجه 2- آسیب‌دیدگی درجه 3- آسیب دیدگی زیاد یا درجه آسیب دیدگی کم یا درجه این نوع آسیب دیدگی در کناره‌های فرش و در قسمت ریشه‌ها و گلیم فرش دیده می‌شود.

1- در رفتگی شیرازه‌ها 2- پاره شدن ریشه‌ها آسیب دیدگی درجه این نوع آسیب دیدگی در پرزها مشاهده می‌شود ولی چله پاره نشده است.

1- سائیدگی 2- پارگی 3- بیدزدگی 4- تاخوردگی 5- سوختگی آسیب دیدگی درجه 1 این نوع اسیب دیدگی شدید است.

تار و پود و پرزها از بین رفته است.

1- سوختگی شدید 2- پوسیدگی 2- پارگی قالی ها و سایر زیراندازها براساس خصوصیات و مواد تشکیل دهندهٔ آنها، آسیب پذیر و در معرض آفات و صدمات هستند.

به منظور جلوگیرى از ایراد صدمات به فرش، در مراحل مختلف از جمله انباردارى مواد اولیه، رشتن و بافتن و بکارگیرى الیاف، عدل بندى و حمل ونقل و بهره بردارى از فرش باید اقدامات لازم صورت گیرد.