دانلود مقاله بازار

مقدمه

بازار به عنوان یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده ساختاراصلی شهر های قدیمی همواره مطرح بوده است.

در گذشته بازارها ستون فقرات شهر وعنصر پیوند دهنده ی عناصر شهری ومحلات آن بوده اند.در عین اینکه یکی از مسیرهای مهم تردد نیز به شمار می رفته اند.با تغییر وتحولاتی که در یک قرن اخیر در شهرهای قدیمی کشورمان حادث گردید وبا ورود ماشین به صحنه ،آمد وشد در شهر وبا سابقه تاریخی وذهنی این که اماکن تجاری که از نقطه نظر کالبی از تکرار یک عنصر در کنار دسترسی اصلی به شکل بازار تبلور میافت به تدریج نقش خود را به خیابنها بخشید.  حراجیهای عمده در مراکز شهرهای قدیمی تحت عنوان خیابان کشی نقش بازار به عنوان ستون فقرات شهر وعنصر پیوند دهندهی عناصر شهری و محلات مخدوش ساخت چرا که این دخالتها سازمان اجتماعی محلات را در هم ریخت و روابط اجتماعی وفرهنگی دچار دگرگونی گشت در این رابطه ضعف پذیرش تاسیسا ت وتجهیزات جدید در بافت قدیم در تشدید موضوع بی تا ثیر نبوده است.  تغییر بافت اجتماعی اطراف بازارها وجایگزین شدن مهاجرین به شهرها به جای اهالی بومی محلات از نکات قابل ذکر است.

در نتیجه نکاتب که ذکر آن رفت اکثر بازارهای شهرهای کشورمان دچار دگرگونیهای عمده وفرسودگی کلبدی وفرسودگی فعالیت گردید.  بازار ساوه از جمله بازارهایی است که کالبد آن دچار دخالت نگردیده وهر چند خیابان کشیها ی اطراف باعث از هم پاشیدن آن به عنوان عنصر پیوند دهنده محلات قدیمی گردید،

لیکن دسترسی مناسب سواره به بازار که یکی از نیازهای امکن تجاری در بازار است وموقعیت مرکزی آن باعث گردید بازار ساوه دچار فسودگی فعالیت نشده وهمچنان خود را با تغییر وتحولات اقتصادی واجتماعی وفرهنگی وفق می دهد.

با این حال از نضر کلبدی در خود دچار تغیرات عمده وفرسودگی گردیده است.  ارزش بالی زمین که دلیل بر زنده بودن بازار است خود باعث تغییرات عمده و دخل وتصرف در کالبد بازار و اغتشاش در آن گردیده است.

این دخل وتصرف ها در جرزها وسقف واحدهای تجاری ودر بخشهایی نیز درسقفمحور عبوری بازار اتفاق افتاده است .   شکل اغتشاش سیمای بصری وفرسودگی کالبدی بازار بهمرورزمانممکن است فرسودگی فعالییت دربازار شود. لذا بهسازی بازار وچگونگی توسعه آن را در دستور کار قار می دهد

بررسی اجمالی شهر ساوه

جغرافیای طبیعی و سیاسی

ساوه در عرض جغرافیایی 1 و35 وطول جغرافیایی 18 و50 می باشد وارتفاع آ« از سطح دریا 960 متر است. این شهر در گوشه شمال غربی جلگه ای به عرض 45 وطول 50 کیلومتر واقع شده که شیب ملایم جلگه از شمال غرب به جنوب شرق ادامه میابد .  متوسط بارندگی آن 200 میلی متر در سال است .

تابستان منطقه گرم وباران نسبتا طولانی است ودر حدود چهار ماه به درازا می کشد .گرمای این فصل به خصوص با وزش بادهای گرم وخشک کویری شدت بیشتری نیز می یابد درجهی متوسط حرارت تابستان در حدود 30 درجه سانتی گراد می باشد . زمستانها نسبتا سرد واغلب توام با بارندگی است که گاه با ریزش برف همراه می باشد متوسط دمای شبانه روز در زمستان 5 درجه ی سانتی گراد است . در تقسیم بندی آب وهوایی این منطقه در گروه معتدل متمایل به گرم قرار دارد . شهر ساوه از قدیم الایام در محل عبور خطوت مواصلاتی مهم کشور که از این شهر عبور می کنند واقع می باشد .  این شهر در 120 کیلومتری جنوب غربی تهران واقع شده واز توابع استان مرکزی است.

جغرافیای تاریخی.

ساوه یکی از مناطق بسیار قدیمی وباستانی ایران می باشد ووجود مناطق تپه های باستانی مربوط به ادوار مختلف قبل از تاریخ .  تاریخی واسلامی دلیل این مدعا است گرچه در نوشته ها وکتب پیش از اسلام اسمی از ساوه برده نشده ولی وجود آثار در منطقه را نمی توان منکر شد وعلت آن این است که شهر ساوه را

می توان مربوط به دورهی ساسانیان دانست وپیش از آن در این منطقه شهری وجود نداشته است.

آنچه مسلم است این شهر پیش از اسلم به وجود آمده است ودر قرون اولیه اسلامی جزو ری ویا عراق عجم بوده است وبه وسیلیه ی حکام عرباداره می شده است واوایل قرن چهارم بوده است که این شهر به دست حکام ایرانی فتح ورو به رونق و آبادی می گذارد تا جایی که در قرن ششم بسیار آباد ودارای حمامها و

کاروانسراها ومساجد وکتابخانه ها ی بسیار بزرگی بوده که در اوایل فرن هفتم بر اثر حمله خانمان بر انداز

قوم وحشی مغول ومقاومتی که اهل شهر در مقابل آنها نموده اند بکلی ویران ونابود ومردم آن یا قتل عام

یا به نواحی اطراف فرار کرده اند ولی در اواسط همین قرن است که این شهر دوباره بوسیله ی حاکم وقت ساوه بنام خواجه ظهیر الدین ودر زمان پسرش خواجه شمس الدین توسعه می یابد ودر اواخر این قرن وقرن هشتم است که دوران طلایی خود را می گذراند .  همچنین در قرن هشتم با تجدید ساختمانی سد قره چای که در حمله ی مغول بکلی ویران شده بود کشاورزی منطقه احیا می شود وخود باعث رونق اقتصادی سهر

میگردد.  مرکز شهر در این زمان حول وحوش مسجد بازار ومیدان است.  با اهمیت یافتن راه شمال جنوب در دوران صفویه و به علت پایتخت بودن اصفهان شهر پیشرفت بیشتری کرده و بازار تسعه یافته و قسمتهای

جدیدی به آن اضافه گشته ومیدان انقلاب و مسجد میدان دارای مرکزیت بیشتری شد. توسعه ی شهر دراین دوره نیز همانند قبل در جهت شمال وشمال غرب است.  در دوره ی قاجاریه میدانهای جدیدی به شهر اضافه  گشت.   در این دوره همراه با ویرانی اقتصاد کشور واستیلای کشور های استعماری این شهر نیز مانند شهرهای دیگر از رونق افتاد وجزوشهرهای درحه دوم قرار گرفت .  از طرف دیگر با به کار گیری سیاستهای جدید در دورهی قاجاریه در امر احداث خیابانهای جدید وتداوم آن در دوران پهلوی امر احداث خیابانهای جدید ادامه یافت وچهرهی شهر را دگرگون کرد.

این شهر از اوایل قرن حاضر دارای رشد بطئی بوده واین امر تا دهه ی 50 ادامه داشته است در دهه ی پنجاه با احداث شهر صنعتی کاوه در ده کیلومتری شمال شهر ،شهر نشینی رشد شتابان به خود گرفت وشهر رو به رشد توسعه کلبدی ،اجتماعی واقتصادی نهاد که اینک محدوده ای به وسعت 1000 هکتار را شامل می شود.

معرفی بازار

بازار ساوه در حال حاضر در مرکزیت اقتصادی وتجاری شهر واقع شده و از یک راسته ی اصلی که به صورت خطی وتقریبا مستقیم می باشد تشکیل شده است .

طول بازار حدود 360 متر می باشد که حدود 60 متر آن به صورت نوساز ودر اتصال به بازار شکل گرفته است. محدوده ی بازار به طور کلی توسط سه گره اصلی (میدان انقلاب- میدان شهدا – میدان امام خمینی)

وسه خیابان مرکزی شهر (خیابان انقلاب – خیابان هلالی –خیابان امام خمینی) احاطه ومحدود شده است . با توجه به این که محور اصلی بازار دستخوش تغییر عمده ای نگردیده وتقریبا دست نخورده باقی مانده است

لذا ورودی شمالی بازار با فاصله ای اندک از خیابان امام خمینی دارای سابقهی تاریخی بوده ویکی از دروازه شهر محسوب می شده وحصار قدیمی شهر از امتداد آن عبور می کرده است ورودی جنوبی آن از میدان انقلاب نیز که به مرکزیت عناصر اصلی قدیم شهر منتهی شده نیز از سابقه ی تاریخی برخوردار می باشد.

عناصر الحاقی به بازار ومتون تاریخی نشان دهنده ی آن است که قدمت بازار دست کم به دوره ی صفویه

می رسد . راسته ی اصلی بازار دارای هشت گذر می باشد که چهار محور بازار را قطع می کند و همچنین دارای چها ر کوچه فرعی نیز می باشد که به همراه گذرهای فوق الذکر ارتباط بازار ومحلات قدیمی را میسر ساخته است .   احداث خیابان های انقلاب وهلالی این ارتباط را قطع کرده است . واقع شدن خیابان انقلاب در نزدیکی و به موازات بازار باعث ایجاد دسترسی وورودیهای متعدد از طریق گذر به بازار گردیده است.

عناصر اصلی الحاق به بازار در حال حاضر عبارتند از

1) مسجد بازار

این بنا در یکی از گذرهای میانی بازار ودر شمال تکیه بازار واقع شده است ومربوط به دوره ی زندیه

می باشد.

2) دالان حاج ملک:

این بنا در جبه ی غربی وسط بازار ودر جنوب یکی از گذرها نزدیک به تکیه ومسجد بازار واقع شده است . 

حجره های شمالی دالان از طریق گذر نیز ارتباط دارند ودارای دو درب شمالی وجنوبی می باشد این بنا مربوط به دوره ی قاجاریه است واخیرا توسط میراث فرهنگی مرمت شده است .

3) تیمچه ی نبوی زاده :

این بنا در جبهه ی شرقی بازار ودر حد فاصل ورودی میدان انقلاب وگذر اول بازار واقع شده است . به نظر

میرسد قدمت این بنا مر بوط به دوره ی قاجاریه باشد . در حال حاضر به جز حجره های ورودی آن سایر حجره ها متروکه است.

4) مسجد فخریه :

این بنا در یکی از گذرهای غربی بازار ودر جنب خیابان انقلاب واقع گردیده است. این بنا به علت قار گیری در محور توسعه خیابان انقلاب تخریب ودر زمین باقی مانده نمازخانه ومغازه احداث گردیده است .

5) حمام بازار :

این بنا درگذر اول از طرف ورودی جنوبی بازار واقع شده است .این بنا در حال حاضر کار کرد قدیم خود را دارا می باشد و به نظر می رسدکه دست کم مربوط به دوره ی قاجاریه باشد .

بازار ساوه در حال حاضر دارای عملکرد وفعا لیتی فراتر از شهر ساوه ومنطقه ای می باشد کاربریهای واحدهای تجاری در حد شهر ومناطق روستایی عمل می نماید .تعداد مغازه در کار بریهای واحد و ازذهام جمعیت در بازار چه درصبح که بیشتر روستاییان وچه بعد از ظهرها که اهالی شهر را تشکیل می دهند از دلایل آن است . وجود تعداد مغازه های پوشاک وطلا و جواهر نیز موید این امر است. وجود مغازه ها با کاربری واحد به شکل مشخص وبه عنوان یک راسته در بازار وجود ندارد . احداث خیابان انقلاب وایجاد دسترسی مناسب سواره به بازار باعث تشدید فعالیت بازار گردیده است واین خیابان حکم بارانداز برای حمل کالا به بازار ومحل پارک وسایل تقلیه برای مشتریان را دارا مباشد . از ویژگیهای بازار در حال حاضر می توان موقعیت مناسب فعالیت آنوعدم امکان توسعه در محور شمال جنوب به علت محدود شدن آن توسط خیابان امام خمینیدر شمال ومیدان انقلاب در جنوب وامکان توسعه در جبهه های غربی (کمتر) وشرقی(بیشتر)را

نام برد

تاریخچه و سیر تحول بازار

از سابقه ی تاریخی بازار فعلی اطلاع دقیقی در دست نیست لیکن بررسی سفر نامه ها و کتب تاریخی نشان می دهد که دست کم ازقرن چهارم (هجری قمری) در شهر ساوه بازار وجود داشته است . مقدسی طی بازدیدی که در سال 357 (هجری قمری) از ساوه داشته است می گوید :ساوه شهر مستحکمی است وحمامهای خوب دارد و مسجد جامه آن کنار جاده ودور از بازار واقع است .اگر بپذیریم که منظور مقدسی از مسجد جامع( قدیم)ساوه باشد با برداشتی تصویری می توان گفت که جایگاه بازار مکان فعلی آن بوده است. چرا که مسجد جامه قدیم در کنار باروی شهر ویکی از ورودیهای شهر واقع شده است .

از طرف دیکر بررسی و کوشهایی که توسط اداره ی حفاظت آثار باستانی در سال 52 صورت گرفته محدوده یقدیم شهر را به طور تقریب به قرار زیر تعریف نموده اند .جنوبا به اراضی مزروعی رود آبان (جنوب مسجد جامع قدیم)شمالا به میدان ملی یا انقلاب فعلی که در جنوب بازار واقع شده است .شرقا به تپه ی آسیا آباد

شرق جادهی اصفهان ) وغربا به جاده ی معروف به یل آباد (خیابان طالقانی )لذا می توان دریافت که در روزگاران کهن بازار در حومهی شمالی شهر (ربض ) واقع بوده است وبا گسترش شهر به تدریج

در محور مرکزی شهر واقع می گردد و ورودی شمالی بازار به عنوان یکی از دروازه های شهر مطرح می گردد محدوده ی باروی شهر واینکه انتهای شمالی بازار درافواه عمومی اهالی ساوه "سر دروازه " خوانده می شد ومحدوده ی شمالی شهر بوده است موید این مطلب است که با توجه به عناصر الحاقی به بازار به نظر می رسد کالبد بازار فعلی حداقل مربوط به دوران صفویه و بعد از آن باشد.

پس از دوران خانمان بر انداز مغولان شهر در دورهی صفویه رونق اقتصادی به خود میبیبند وبسیاری از عناصر تجدید حیات یافته و یا احداث می گردند مانند مسجد میدان (انقلاب ) که در دوره ی صفویه احداث گردیده و در جنوب میدان ورو بهروی ورودی در بازار واقع است.

هر چند در قون چهارم وپنجم شهر ساوه دوران طلایی خویش را میگذرانده و به گفته ی مهلبی در

العز یزی ساوه شهر بزرگی است بر سر راه حجاج خراسان .بازارهای نیکو دارد شهری است خوش با خانه های نیکو (2) لیکن از آن بازارها که نام برده شده جز راسته بازار فعلی اثری در دست نیست .