نقش برگ
نقش برگ یک طرح راحت و خوب است که با شروع سال تحصیلی می توانیم آن را انجام دهیم. این فرایند از لحاظ ظهور خطوط برگ های درخت روی کاغذ دارای کیفیت جادویی و ثمرات جذابی است. برای انجام این طرح (تصویر 1) ساده ترین لوازم مانند مداد رنگی و کاغذ که معمولا حتی در اولین روز مدرسه در دسترس است بکار می رود.
لوازم: چند برگ درخت به اشکال مختلف برای هر کودک، کاغذ نازک، مداد رنگی
زمان: 25 الی 35 دقیقه
نحوه اقدام: ابتدا برگ هایی را از شاخه های پائینی درختان بچینید. اگر آنها را در کیسه پلاستیکی بگذارید تازه می مانند. روی میز کار، روزنامه ای پهن کنید تا در آخر درس عمل نظافت آسان انجام پذیرد. جعبه مداد رنگی و برگها را در وسط میز قرار دهید.
آموزگار و هر یک از شاگردان برگی را انتخاب کنند.
به بچه ها بگویید تا انگشتان خود را بر دو طرف برگ بمالند. از آنها بپرسید که کدام قسمت نرم است؟ و کدام قسمت خطوط برجسته ای دارد؟
یک ورقه کاغذ بردارید و برگ را از جهت رگه دار آن در زیر کاغذ بگذارید. به شاگردان بگویید که با دست کشیدن بر روی کاغذ جا و حدود برگ را معین کنند.
به آنها نشان دهید که با کشیدن مداد رنگی بر کاغذ از جائی که برگ در زیر آن وجود دارد، چه اتفاقی می افتد. آنقدر به کشیدن مداد رنگی بر کاغذ ادامه دهید تا اثر کامل برگ قابل رویت شود.
نقش برگ نمونه را که در یک رنگ آماده کرده اید، نشان دهید. به بچه ها بفهمانید که این برگ یا نظیرآن را می توان در حالات مختلف به کرات مورد استفاده قرار داد تا صفحه، کاغذ کاملا از نقش برگها پوشیده شود.
میان شاگردان ورقه های کاغذ را توزیع کنید. به آنها یادآوری نمائید که قبل از کشیدن مداد رنگی بر روی کاغذ، با مالش دست بر دو سطح برگ، قسمت شیادار و ناصاف آن را معین کنند.
وقتی بچه ها اولین نقش برگ خود را کامل کردند، نمونه خود را که از دو نوع نقش برگ در دو رنگ مختلف ایجاد گردیده، نشان دهید.
نحوه اجرا: دو برگ مختلف را در حالیکه قسمت شیادار آن به طرف بالاست روی میز کار قرار دهید. کاغذ را روی برگ ها بگذارید و پس از تعیین حدود و جای برگ ها مداد رنگی را بر کاغذ بکشید. وقتی کارتان تمام شد، کاغذ را حرکت دهید تا دو برگ در زیر بخش سفید آن جای گیرند سپس با رنگ دیگری به نقاشی بپردازید. این عمل را مکررا به همین منوال با رنگ های گوناگون اجرا کنید تا سطح کاغذ کاملا پوشیده شود.
اگر وقت داشتید و بچه ها هم مایل به ادامه این فعالیت بودند میتوانید طرح های متنوعی را بصورت یک برگ در چند رنگ یا چند برگ در یک رنگ بوجود آورید.
نقشها بر کاغذ زرورقی با جلوه بیشتری به نظر می آیند. اگر بیشتر از یک قسمت کار کامل شد، بچه ها می توانند حاصل تلاش خود را به خانه ببرند و نشان دهند.
شکل
طرح خطوط درهم و برهم:
نقاشی درهم و برهم طرح زیبایی است که تمرکز حواس و تصورات یک کودک عقب مانده ذهنی را نشان می دهد.
وسایل: کاغذ نقاشی سفید به اندازه 35* 5/27 سانتی متر یا 30*5/22 سانتی متر، مداد شمعی یا مداد رنگی
زمان: 35 الی 50 دقیقه
نحوه اجرا: روی میز کار را با روزنامه بپوشانید. در وسط آن چند جعبه مداد رنگی بگذارید.
نمونه خود را نشان داده و به کودکان بگوئید که نام آن طرح خطوط درهم و برهم است.
نشان دهید که چگونه این طرح ایجاد می شود و چطور صفحه را به شکل های گوناگون تقسیم می کند.
خاطر نشان کنید که برای پر کردن شکل های طرح، راههای مختلفی وجود دارد. بعضی از شکل ها را می توان با مداد رنگی نقاشی کرد. برخی دیگر را می توان با خطهایی به شکل نوار، بصورت شطرنجی، با نقاط، خطوط مورب، لوزی، گلها و مدل های دیگر پر نمود.
بین شاگردان کاغذ توزیع کنید و یک ورق برای خودتان بردارید. نشان دهید که چگونه تعدادی خط درهم و برهم فرضی، با انگشت اشاره خود بر کاغذ بکشند. سپس نظارت نمایید که آنها این کار را انجام دهند.
حالا دیگر کودکان می توانند شروع کنند. آنها را راهنمایی کنید تا کاغذ را طوری بوسیله خطوط تقسیم بندی نمایند که فضاهای خالی کم یا زیاد نباشد. در موقع مناسب پیشنهاد کنید که چطور به پر کردن اشکال بپردازند.
تصویر
نقاشی خراشی
کودکان از خراش دادن رنگ روغن موجود در صفحه، خیلی به هیجان می آیند و هنگام رنگ زدن با دقت مربع با مستطیل های طراحی شده از لحاظ اعمال کنترل دستی، بسیار برانگیخته می شوند.
این طرح هنری مفهوم رو و زیر را درذهن آنها تقویت می نماید.
لوازم: کاغذ سفید به ابعاد 5/32*5/27 سانتی متر، پاستیل روغنی، قیچی
تصویر
درس اول:
زمان: تقریبا 40 دقیقه
نحوه اجرا: نخست دو نمونه آماده کنید یکی بصورت کامل و دیگری صفحه ای متشکل از مربع یا مستطیل هایی که رنگ شده اند و فقط یک سوم آن صفحه از رنگ روغن سیاه پوشیده شده است. بر میز، روزنامه ای بگسترانید. جعبه پاستیل روغنی که قبلا رنگ های قهوه ای تیره و مشکی اش را برداشته اید، روی میز کار بگذارید.
نمونه کامل شده خود را نشان داده و مطمئن شوید که آیا شاگردان قادرند نحوه ایجاد چنین طرحی را حدس بزنند. ( رنگ سیاه، روی مربع یا مستطیل های رنگ شده را پوشانده است)
2- نمونه ناقص خود را بنمایانید، رنگ روغن مشکی را بردارید و دو سوم باقیمانده صفحه را با آن رنگ کنید. بوسیله نوک قیچی خراشهایی خطی بر پوشش سیاه بکشید. توجه داشته باشید که قیچی به حالت بسته باشد. پس از هر خراش رنگهای موجود در زیر رنگ مشکی پدیدار می شوند. روی خطوط رنگی ظاهر شده را بخراشید تا کودکان ببینند که هیچ اتفاقی روی نمی دهد. زیرا لایه دیگری از رنگ در زیر رنگ های روشن وجود ندارد و صفحه متشکل از دو لایه رنگ زیرین و رویی می باشد. لایه زیرین از رنگ های روشن و متنوع و لایه رویی از رنگ مشکی است. اجازه دهید تا شاگردان بر سطح سیاهرنگ نمونه شما خراش هایی خطی ایجاد کنند.
3- به کودکان توضیح دهید که ابتدا صفحه ای را که به مربع یا مستطیل هایی تقسیم گردیده است با رنگ های مختلف نقاشی کرده سپس با استفاده از رنگ مشکی روی آن را بپوشانند. طریقه رنگ آمیزی هر مربع یا مستطیل را تشریح کنید. طرز رنگ کردن باید به گونه ایی باشد که کاملا سطح معین پوشانده شود. چنانچه مربع یا مستطیل هایی رنگ نشدند و بعد از آنکه لایه ای از رنگ سیاه صفحه را پر کرد، نبایستی خراشهای خطی بر آن قسمت های کشیده شود.
4- شاگردان مقواهایی را که بصورت مربع یا مستطیل قسمت بندی شده اند، دریافت نموده رنگ آمیزی کنند. ممکن است تذکراتی درباره کامل رنگ کردن مربع یا مستطیل ها و بیرون نزدن رنگ از قالب معین به کودکان گروه اول لازم باشد. بهرحال این عمل، تمرین خوبی برای آنهاست و باید بتوانند لایه اول را تماما رنگ نمایند. چنانچه رنگ آمیزی لایه اول به پایان رسید نام خود را بر پشت صفحه بنویسند و بدین ترتیب درس اول به آخر می رسد.
درس دوم:
زمان: 30 الی 40 دقیقه
نحوه اجرا: روی میز را با روزنامه بپوشانید و رنگ های سیاه و قهوه ای تیره روغنی را به اضافه قیچی بر آن گذارده نمونه های خود را در معرض نمایش قرار دهید.
روی نمونه ناقص خود یا یکی از دانش آموزان نشان دهید که چگونه رنگ سیاه را بر نخستین لایه رنگی می کشند.
مقوای رنگ شده کودکان را که در پایان درس اول جمع کرده بودید به آنها بگردانید تا با رنگ سیاه روی مربع یا مستطیل های رنگ شده را بپوشانند. ممکن است یادآوری به شاگردان گروه اول در مورد جاهای رنگ نشده لازم باشد.
قیچی را به حالت بسته نگه داشته مانند یک قلم با خراشاندن لایه مشکی، تصویر، طرح و رنگی را بوجود آورند. آنها بایستی تا زمانیکه قسمت اعظم لایه اول در معرض دید قرار گیرد تشویق گردند و به عمل خراشاندن ادامه دهند. هر چه بیشتر لایه اول نمایان شود، حاصل کار جذابتر خواهد شد. شاید شما به اجرای چنین کاری اصرار نورزیدولی آنها از خراشاندن لایه سیاهرنگ لذت می برند و به احتمال زیاد آنقدر به این امر ادامه می دهند که دیگر پوشش دوم محو گردد.
تنوع کار: بجای آنکه مقوا به مربع یا مستطیل هایی تقسیم شود، کودکان می توانند طرح خطوط درهم و برهم را با رنگهای روغنی روشن ایجاد نمایند و شکل های آنرا با همان رنگها پر کنند. سپس درس دوم را به اجرا درآورند. چنین کاری برای کودکان گروه دوم مفید بوده و از توانائیهای گروه اول خارج است.
نقاشی ها
روش نقاشی با قلم مو و رنگ
کودکان عاشق نقاشی هستند. به منظور لذت بردن کودکان استثنایی بهترین شیوه، بکار بردن روشی است که اجرای آن آسان باشد.
در اولین روز کلاس نقاشی، همراه شاگردان یادداشتی به خانه هایشان ارسال دارید و از والدین آنها بخواهید که پیراهن کهنه و بلندی را به مدرسه بفرستند تا از آن در هنگام نقاشی بعنوان روپوش استفاده شود.
در روز درس، روی میز کار را با روزنامه بپوشانید و یک ظرف بزرگ آب تمیزف چند قلم مو و ظروف محتوی رنگ را روی آن قرار دهید. بهتر است ظرف رنگ ها کوچک باشند و اساسی تر آنکه پیشنهاد کنیم مقدار رنگ های سفید و زرد، به مقدار کم در نظر گرفته شوند زیرا در اثر گرد و غبار بسرعت کدر می گردند.
روی سایر میزها نیز روزنامه پهن کنید. زیرا نقاشی هایی که به اتمام رسیده اند روی همین میزها خشک خواهند شد. مقدار زیادی دستمال کاغذی در دسترس داشته باشید.
وقتی کودکان آماده شدند عملا نشان دهید که چگونه رنگها را بکار برند. قوطی رنگی را که قصد دارید از آن استفاده کنید تکان دهید قلمو را در رنگ فرو برید و سپس با مالیدن نوک آن بر لبه ظرف مقدار اضافی رنگ را به داخل قوطی برگردانید. به شاگردان یادآوری نمایید که در موقع بکار بردن یک رنگ دیگر حتما باید قلمو شسته شود و طرز تمیز کردن و شستن آن را به آنان نشان دهید. بدین منظور باید قلمو را در ظرف آب گذارده، آن را به سمت بالا و پایین آنقدر حرکت دهید تا رنگ بر پرزهایش باقی بماند و آنگاه بوسیله انگشت سبابه و شست خود پرزهای قلم مو را بچلانید تا آب آن گرفته شود. به هر شاگرد یک حوله و یک تکه کاغذ که در پشت هر کدام اسم وی نوشته شده باشد بدهید.
تعویض آب ظرف لازم است زیرا اگر این عمل اجرا گردد رنگ ها نسبتا خالص باقی خواهند ماند.
در موقع لزوم با گستردانیدن کاغذهای تمیز، روی روزنامه های کثیف شده را بپوشانید.
کودکان را مسئول خشک کردن نقاشی هایشان بکنید. نقاشی ها را پس از خشک شدن به نمایش بگذارید. قاب حصیری، جلوه نقاشی را مضاعف می کند. نمایش آثار کودکان، منش و شخصیت آنان را وسعت می بخشد.
نقاشی به صورت طرح:
در این نوع نقاشی ابتدا تمام قسمت مورد نظر با قلم مو طراحی می شود. از آنجا که تشخیص رنگها برای عقب ماندگان ذهنی دشوار است لذا نظارت در بکار نبردن یک رنگ بر روی رنگ دیگر لازم می باشد. پر کردن فضاهای داخل طرح نیاز به تسلط بر قلم مو دارد و بدین خاطر این نوع نقاشی هماهنگی عضلات دست کودک را بهبود می بخشد و معمولا حاصل کار کاملا جذاب است.
تصویر
لوازم: کاغذ مانیلا به قطع 45*30 سانتی متر، رنگ های لعابی، قلم موی 87/1 سانتی متر
زمان: تقریبا 40 دقیقه برای دو نقاشی
نحوه اجرا: نخست برای نقاشی کردن آماده شوید.
نمونه خود را به نمایش بگذارید. سپس نقاشی ای از یک خطوط منحنی نشان دهید. به آنها بفهمانید که طراحی باید با یک رنگ انجام شود و اشکال متعددی که در اثر طراحی بوجود می آیند با رنگ های گوناگون پر گردند.
هر شاگرد با بکار بردن قلم مو و یک نوع رنگ، کاغذ خود را طراحی کند. آنان را راهنمایی کنید تا رنگ آمیزی، بطور مناسب و یکسان اجرا گردد. پس از پایان طراحی نقاشی های خودر ا جهت خشک شدن کنار بگذارند و از پر کردن فضاهای داخل طرح صرفنظر نمایند.
با رنگی دیگر طرح جدیدی بر کاغذ نقاشی کرده آنگاه آن را نیز برای خشک شدن به کناری بنهند.