مروری بر گذشته تاریخ :
مطالبی که در این درس عنوان می شود در مورد خط تصویری و خط میخی و چگونگی پیدایش آن است . در تاریخ خوانده ایم که زندگی انسان اولیه روستانشینی ، چادر نشینی و کوچ نشینی بوده تا اینکه در بین النهرین سومری ها تمدن سومری را تشکیل دادند. اولین کسانی که خط را اختراع کردند سومری ها بودند سپس گروه دیگر بنام ابجد که از عربستان به دجله و فرات آمده و با سومری ها زندگی کرده سپس بر آنها پیروز شده تمدن بابلی ها را تشکیل می دهند و در خط منحنی به نتایجی می رسند و بعد آشوری ها تغییری در خط میخی بوجود می آورند.
خط میخی خط مفهوم نویسی است و آشوری ها یک سری تصاویر را بر خط منحنی اضافه کردند . از طرفی به ایران می آیند ایران قبلاً در جنوب فلات ایران قرار داشت و آریائیها که در قسمت سیبری زندگی می کردند . سیبری منطقه خوش آب و هوای بود. آریائیها به دلیل سرد شدن ناگهانی آب و هوا به منطقه رود سند در هند و عده ای به مرکزی ترین فلات ایران که ایران کنونی است و به سه دسته تقسیم شدند پارسها در جنوب پارتها در شمال یعنی دریای مازندران و خراسان.
عده ای جنگجو شدند و کلاً دست به تشکیل حکومتهایی در فلات ایران شدند . اولین حکومتی که گسترش پیدا کرد مادها بودند. مادها بعد از حکومت با آشوریها همسایه شدند و با آنها از نظر علوم و هنر تجاربی را کسب کردند و اولین حروف الفبا را اختراع کردند. بعد از‌آن پارسها قدرت را بدست گرفتند ( هخامنشی ، کورش ، داریوش ) و در تمام علوم دست به نوآوری و پیشرفت زدند. بعد از آن پارتها حکومت را بدست گرفتند که یکی از آنها اشکانیان بودند که در تمام زمینه ها بخصوص هنر معماری پیشرفت داشتند. گروهی در شبه جزیره عربستان بنام قبایل سامی از عربستان به روی نیل و دریای احمر رفته ودر آنجا حکومت کردند. سرزمین مصر که بوسیله مصریان که اقوام سامی بودند تشکیل شده و مهمترین کار آنها ایجاد خط تصویری یا همان هیرو (مقدس) گلیف (حجاری) بودند، خطوط تصویر بر روی سنگ حک می شد این عامل باعث شد که مصری ها پاپیروس ( از شیره گیاه بردی بدست می آید ) را کشف کنند و آن بصورت نواری هایی بود که در کنار هم قرار داده می شد و کاغذ درست می شد و بعد از آن خط تصویری بر روی همین کاغذ نوشته شد. این خط دارای 500 علامت بود ولی بعد از آن فینیقی ها علامات را کاهش دادند به 24 علامت و آنرا به سرزمین کرت در مدیترانه رساندند و از این طریق به یونانی ها منتقل کردند یونانی ها اولین کسانی بودند که حروف بی صدا و صدا دار را به خط تصویری مصریان اضافه کردند.
و بعد آنرا به رومی ها منتقل کردند و رومی ها به کشورهای اروپایی سپس تمدن غرب نشان گرفته از تمدن شرق است.
تصویر صفحه اول مربوط به خط تصویری مصریان است که از اهرام مصر بدست آمده .
اصولاً هر خط تصویری بیان کننده آداب و رسوم و سنتهای قبیله ای و آنچه که رایج و مرسوم بوده است . از این نمودها بیشتر بر روی ظروف و آثار هنری استفاده می کرده اند و گرنه در بیان مطالب خود حروفهای روز مره و رایج بین خود داشته اند.
اصولاً هر طراحی شامل ترکیب و انتخاب می شود. انتخاب + ترکیب = طرح
تصویر صفحه بعد لیوان سفالین مربوط به تپه سیلک در کاشان را نشان می دهد که محل تمدن مادها بوده ، آنچه در این لیوان مطرح است این است که تمام شکلها به موقعیت سنتی از نظر آداب و رسوم مردم و موقعیت جغرافیایی و تاریخی از نظر پادشاهان ( مثل تخت جمشید) بر میگردد.
در قسمت بالا شکل یک اسب است . در هنرهای بومی و منطقه ای تصاویر تکرار می شود چنانچه در قالیبافی و سوزن دوزی نیز تکرار وجود دارد.
در قسمت بالا شکل درنا دیده می شود ، درنا پرنده مقدس و کمیابی است که به هر کجا کوچ
می کند گویند پرنده خوش یمنی است . در قسمت دوم تصویر یک گرگ یا روباه را در حال دویدن می بینیم و پلنگی را بدنبال خود می کشد. دراین شکل ما جریان بقای نسل را به عینه می بینیم یعنی در طول حیات زندگی هرکس برای بقای خود تلاش می کند.
تصویر بعدی یک بز یا گوسفند شاخدار را نشان می دهد. در بیان تصویری هر چیزی که برای انسان مقدس و قابل توجه باشد در کشیدن آن اغراق می کنند در این تصویر شاخ ها بزرگ طراحی شده چون از آن ابزار جنگی و دسته های شمشیر می ساخته اند و از نظر حیاتی برای آنها اهمیت داشته است.
در وسط شاخ بز دایره ای دیده می شود که باستان شناسان گفته اند که آنها خوشه های گندم و به عقیده عده ای امواج آب هستند ولی آنچه که آن روز مردم قصد داشتند نمایش دهند چیزی حیاتی بوده نظیر خورشید که برایشان اهمیت داشته .
تصویر بعدی اسبی است که اغراق در بدن آن صورت گرفته و اشکال را خلاصه کرده اند.
تصویر دوم خوشه های گندم است و قسمت پائین از نظر باستان شناسان تصاویر خانه از زاویه بالا است و تصویر بعدی اشکالی است از درختان مقدس سرو
سرو خاصیت گند زدائی دارد و جلوگیری می کند از آفات و بادهای مسموم.
اسم کاشمر تجزیه می شود به کاشت ، مُرخ ( سرو) یعنی شهر سروها
و کتابهای دست نویس را قبل از نوشتن ، کاغذها را در برگ جوشانده درخت سرو فرو می بردند تا موریانه ها آنرا آسیب ندهند و کافور نیز از یک نوع برگ درخت سرو درست می شود.
تصویر بالا دیگ مسی مربوط به دوران سلجوقی است که بعد از ظهور اسلام بوده ، در این دیگ حاشیه بندی و ترکیبات مهمی دیده می شود و ما تصاویر پرندگان را به طور تکرار می بینیم و در میانه آن انسانی را بر روی اسب و گربه وحشی را که بر روی انسان پریده است می بینیم که باز هم بقای نسل را نشان می دهد. در آن زمان شغل بیشتر افراد شکار بوده و در قسمت بعدی ما حروفی با خط کوفی می بینیم چرا که با ظهور اسلام هنرمندان به طرف آن چیزی که خواستگاه اسلام و مورد پسند اسلام بوده روی آورده اند.
داخل دیگ بصورت دایره دایره خطوطی راحک کرده اند که ماهی های بصورت پیوسته و کنار هم دیده می شوند و انگار ماهی ها در حالت حرکتند به صورت دایره ای که چنین چیزی را در ذهن بیننده ایجاد می کند.
در پائین دیگ مکعب مستطیل راکشیده
و در توضیح برای بچه ها بیان می کنیم که ما همگی به هنرهای قدیمی دقتی نداریم پس همیشه در طبیعت و محیط زندگی و اجتماعی نگاه می کنیم تا ببینیم چه چیزهایی را به یادگار داریم. حال برای جلسه بعد طرح های ساده از ظروف قدیمی که در منزل دارید.
برای شروع طراحی ابتدا باید با تعاریف نقطه و خط آشنا شویم. نقطه از تماس نوک مداد یا زغال یا گچ یا … بر روی یک سطح یا صفحه بوجود می آید و خط مجموعه ای از نقاط است و سپس باید با مفاهیمی همچون سطح یا حجم آشنا شویم. از تکرار خطوط سطح بوجود می آید و این سطح را به دو شکل می توان حجم دار کرد که ابتدا سایه زدن و بعد جهت دادن بچه ها چون
نمی توانند اشکال حیوانات یا چیزهای دیگر را بکشند از خط استفاده می کنند و خط خطی نقاشی می کنند.
انواع خطوط : 1- خط افقی 2- خط عمودی 3- خط مایل یا مورب 4- خط منحنی 5- خط دایره 6- خط مارپیچ 7- خط موج دار باز و بسته 8- خط زیگزاگ
1- خط افقی : خطی است که هرگاه ما در بالا و پائین کادر بکشیم خط ها موازی با کادر بشود.
2- خط عمودی : طرف راست و چپ صفحه کشیده می شود و خطی های هستند که موازی با خط سمت راست و خط سمت چپ کاغذ باشند.
3- خط مایل یا مورب: خطی است که در هر کجای کادر قرار بگیرد و از دو طرف آن خطی را موازی با خط پایین و بالای کادر رسم کنیم زوایایی بدست آید.
4- خط منحنی : خط نیم دایره است که درجهات مختلف صفحه را بالا ، پائین ، چپ و راست قرار میگیرد و یا خط در گوشه کادر قرار می گیرد.
5- خط دایره : یا دایره های منظم است یا غیر منظم ، دایره دارای دو خط منحنی بسته است .
6- خط مارپیچ : در کشیدن درختان دانش آموز از این خطوط مارپیچی استفاده می کنند.
7- خط موج دار باز و بسته : در کشیدن تپه مورد استفاده قرار می گیرد.
8- خط زیگزاگ : کاربرد بسیار زیادی در طراحی دارد . وقتی جسم خشنی را بخواهیم نشان دهیم از این خط استفاده می کنیم.