در مواقع مقتضی ، توصیه های مستقیمی به کودک ارائه نمایید.
بعد از این که کودک سؤال کرد : "چرا لکنت دارم"؟ ممکن است بپرسد: "چطور می توانم جلوی لکنت خودم را بگیرم"؟ در این هنگام بهترین توصیه این است که به او بگویید: "خیلی تقلا نکن" و یا ، "سعی کن راحت و آرام باشی ، به خودت اصلاً فشار نیاور و عضلات دست و صورت خودت را سفت نکن" . یکی از والدین این مسئله را با گره کردن مشت خود و فشار دادن آن و سپس باز کردن تدریجی و آهسته مشت خود و رها کردن انگشتان ( حالت آرام ) ، در حالی که صدایی از دهانش ( مثل اف یا آه ه ) خارج می شد نشان می داد . شما هم می توانید دو طریق مختلف در صحبت کردن را به کودکتان نشان دهید. 1- با زحمت و تقلا صحبت کردن که اضطراب فرد را افزایش می دهد و اختلال کلام را بیشتر می نماید و 2- خیلی راحت و نرم و روان و آسان حرف زدن و صداها و کلمات را ادا کردن .
باید به کودک بقبولانید که اگر چه او نیاز دارد که صداها یا کلمات را تکرار کند ، بهتر است خیلی راحت و آرام این کار را انجام دهد و به خودش فشار نیاورد. چرا که همین تقلا کردن هاست که ناروانی او را بدتر می کند. اگر کودک بگوید که من نمی توانم جور دیگری صحبت کنم ، فرصت لازم را به او بدهید تا راه آسان و راحت صحبت کردن را یاد بگیرد. اما مهمتر از همه ی اینها ، به خاطر داشته باشید که وقتی کودک نمی تواند و یا نمی خواهد مطابق توصیه های شما عمل کند، ناراحت و برانگیخته نشوید.
به کودک خود نگویید که چطور لکنت نداشته باشد . توصیه هایی از قبیل : " یک نفس عمیق بکش" ، "قبل از صحبت کردن اول فکر کن ببین چه می خواهی بگویی" و یا "آهسته حرف بزن" و... مشکل کودک را لااقل از سه جهت بیشتر می کند: اول این که این فکر به کودک القا می شود که اگر او کارها را درست انجام می داد ، دیگر لکنت نداشت ؛ ثانیاً این توصیه ها سبب می شود که کودک به دلیل آنکه نتوانسته است آنها را به خوبی به کار ببندد احساس گناه نماید ؛ و بالاخره این قبیل رهنمودها غالباً موجب به وجود آمدن رفتارهای زاید و اضافی در کودک شده ، نه تنها باعث ناراحتی و پریشانی خاطر او و مخاطبانش می گردد، بلکه عامل مهمی برای بیشتر به تأخیر افتادن روانی کلام او می شود.
با تشویق کودک به صحبت کردن ، ترس ها و دلسردی های او را کم کنید
یکی از بهترین روش ها برای این منظور آن است که کودک را ترغیب و تشویق نمایید تا درباره دلسردی ها و سرخوردگی ها ، ترس ها ، نگرانی ها و اضطراب هایش صحبت کند . این بدان معناست که شما باید خودتان را آماده کنید تا بدون آنکه بخواهید انتقادی از کودک بکنید و یا رفتارش را تکذیب نمایید ، کاملاً احساسات او را درک کنید و بپذیرید ، بدون توجه به این که احساسات او از نظر شما چقدر غیرمنطقی و نامعقول باشد. خاطرتان باشد که این قبیل احساسات کودک نشانه هایی از ضعف و یا بی کفایتی او نیست، اینها نشان می دهند که کودک شما یک انسان است. یکی از والدین با بازگو کردن تجارب خودش در گذشته و حال در مورد ترس ، توانسته بود این فکر را به کودک بقبولاند که هر کسی از بعضی چیزها ترسیده ، و یا می ترسد، بنابراین اشکالی ندارد که آدم از چیزهای خاصی بترسد ، اما آنچه مهم است این است که ما می توانیم یاد بگیریم که میزان ترسمان را کاهش دهیم.
بسیاری از ترس های کودک ممکن است ارتباط مستقیمی با صحبت کردن او نداشته باشد ، اما همه اینها در مجموع می توانند بر رفتار کودک تأثیر بگذارند و باعث شوند که او بیشتر دچار درنگ و وقفه زبان گردد و یا از صحبت کردن گریزان باشد . گفت و گو با کودک درباره ترس های او و اطمینان دادن به وی که شما او را با همه وجود می پذیرید و دوست دارید ، موجب خواهد شد که تأثیرات منفی ترس های کودک به طور قابل ملاحظه ای از بین برود.
حمایت بیش از حد از کودک
سعی کنید با حمایت های بیش از حد و افراطی باعث افزایش ترس های کودک نشوید، درست نیست که همه کارهای کودک را شما برایش انجام دهید و یا برنامه زندگی کودک را به گونه ای تنظیم نمایید که دیگر لازم نباشد که او صحبت کند! اگر کودک دوست دارد با تلفن صحبت کند، او را در این مورد تشویق و ترغیب نمایید. به خاطر داشته باشید که حمایت های بیش از حد از کودک ، نهایتاً لکنت زبان و ترس او را از صحبت کردن بیشتر می کند.
به تدریج با علت یا منبع ترس های کودک آشنا شوید و با آن برخورد نمایید.
شما می توانید به طرق مختلف با ترس های کودک برخورد نمایید. بسیاری از والدین برای این که کودکشان از تاریکی نترسد ، ترتیبی می دهند که به هنگام خواب ، یک چراغ کم نور ( چراغ خواب ) در محل خواب کودک روشن باشد. البته کوشش کنید ریشه های ترس کودک را در محیط خانه بیابید. مثلاً سعی نمایید که علل ترس کودک را در پله های خانه پیدا کنید . برای این کار ، با کودک همگام شوید و وقتی که او در مسیر پله ها از خودش ترس نشان می دهد ، موقتاً توقف نمایید. سپس مجدداً وقتی که او آماده است ، به طرف منبع ترس حرکت کنید . هرگز به کودک فشار نیاورید و اجبار نکنید که راه برود و یا کاری بکند. کاملاً صبور و پرتحمل باشید و اصلاً عجله نکنید . در یکی از خانواده ها ، به هنگام آمدن مهمان ، کودک آنها از این اطاق به آن اطاق فرار می کرد، مادر کودک سعی کرد این مسئله را به نحو مطلوبی حل کند. یک روز وقتی که مهمان ها وارد شدند، صبر کرد تا آنها کاملاً در جای خودشان بنشینند و سر صحبت را باز کنند، آنگاه رو به در اطاق کرد ، کودک را صدا زد و گفت : بیا این چیز را بگیر. وقتی که کودک وارد شد ، مادر مقداری از کیکی را که برای مهمانان آماده کرده بود به او داد و بدون صحبت دیگری اجازه داد که کودک از اطاق مهمانان خارج شود. در دفعات بعد ( مهمانی های بعدی ) کودک آماده شده بود که وارد اطاق مهمانان شده ، قدری روی پای مادر بنشیند و سپس با گفتن خداحافظ به بیرون برود. لذا با این روش مسالمت آمیز ، ترسی که کودک از دیدن مهمانان یا غریبه ها داشت، به تدریج برطرف شده بود.
برخورد شما با سرخوردگی های کودک
اگر کودک شما به دفعات و مواقع مکرر و به طور خیلی جدی ، با وقفه و لکنت زبان مواجه شده و می شود ، به احتمال زیاد احساس شدیدی از سرخوردگی و ناکامی خواهد داشت. بسیاری از والدین ، روشهای مختلفی را که در این زمینه به کار بسته و مؤثر واقع شده است ، توضیح می دهند. یکی از والدین ، پسر بچه اش را ترغیب کرده بود تا آنجا که می تواند و هر چه محکم تر ، آنقدر به عروسک ( دلقک پلاستیکی ) باد شده خود مشت بزند تا کاملاً راحت بشود. یکی دیگر از والدین در این شرایط با کودکش خلوت کرده ، در جو بسیار صمیمی با او صحبت نمود و بدون این که کودک را تکذیب کند، تنها با اطمینان بخشیدن به او ، در این مورد که احساساتش را کاملاً درک می کند ، اجازه داد تا کودک هر چه که می خواهد بگوید. اشتغال کودک به فعالیت هایی که ارتباطات در آن عمدتاً غیر کلامی است ، و نیز تمرینات و ورزش های خارج از منزل می تواند در کاهش تنش و اضطراب و از بین بردن احساس سرخوردگی کودک مؤثر واقع شود.
و اینک آخرین توصیه ما ......
برای این که کودک شما بتواند تا آنجا که مقدور است از رشد عادی روانی کلامی برخوردار گردد. نظریات و توصیه های بسیاری را مطرح نمودیم . در پیروی از توصیه های ما سعی کنید همت بیشتری به خرج داده ، کمی جامع تر و جدی تر عمل نمایید. به حداقل عمل اکتفا نکنید. به راههایی فکر کنید که هر چه بیشتر بتوانید خودتان را در اختیار کودک قرار دهید نه این که با نامهربانی و مأیوسانه و صرفاً به خاطر این که کودک شما لکنت دارد، عقب نشسته و هیچ کار مثبتی نکنید ، بلکه فقط به این دلیل که مصاحبت شما با کودکتان برای هر دوی شما نشاط آور و لذت بخش است به او نزدیک و نزدیک تر شوید. در مصاحبت با کودک به دنبال تشکر و قدردانی او نباشید. یادتان باشد که شما لطفی در حق کودک خودتان نمی کنید که از او انتظار تشکر و سپاسگزاری داشته باشید ، بلکه اگر کاری برای او انجام می دهید ، به حساب حقی بگذارید که او به عنوان فرزند شما از آن برخوردار است.
اگر احساس می کنید که توصیه های ما برای اقداماتی که در نظر دارید انجام دهید کافی نیست ، می توانید از متخصصان آسیب شناسی گفتار و یا گفتار درمانگران مجرب درباره روشهایی که مناسب شرایط خاص کودک شماست ، سؤال کنید. اگر شما با توجه به توصیه های ارائه شده و وضعیت خاص کودکتان ، روش مطلوب تری را در نظر بگیرید، احتمالاً کارآیی بیشتری می تواند داشته باشد . اما همواره سعی کنید اصولی را که برای برقراری ارتباطی مفید و سازنده بین شما و کودکتان شرح دادیم، در نظر داشته باشید.
با مطالعه پیشنهادها و توصیه های ما ، ممکن است تعجب کرده باشید از این که ما بیشتر از شما انتظار داریم که تغییراتی در رفتار خودتان ایجاد کنید تا در کودک ! بله کاملاً حق با شماست ، ما مطمئن هستیم با مهارت و علاقه خاصی که شما به توصیه های ما عمل می کنید ، روشن خواهد شد که چقدر کوشش های شما موفقیت آمیز است. در واقع ارتباط ظریف و لطیف کودک و والدین را نمی توان با قواعد ساده ای تبیین نمود و همین طور رابطه کودک شما و گفتار درمانگری که سعی می کند به او کمک کند، در قالب فرمول های مشخصی نمی گنجد. ما بر این باور هستیم که شخص شما مشکل ترین ، اساسی ترین و مهم ترین نقش را در اصلاح گویایی کودک بر عهده دارید ، چرا که به عنوان اولیای کودک همیشه با نتیجه یا حاصل تصمیمات خود مواجه هستید و مسئولیت نهایی امور زندگی بر عهده شماست.
دیدگاه هایی که در این مبحث مطرح کرده ایم ، به طور ریشه ای و اساسی با مسئله لکنت زبان و بسیاری دیگر از مسائل انسانی در ارتباط است. اینک ما مطمئن هستیم که کوشش متعهدانه
کودک و لکنت زبان ( قسمت هجدهم )
در قسمت قبل چند توصیه به والدینی داشتیم که کودک لکنتی داشتند.
نسبت به لکنت کودک واکنش داشته باشید.
بیشتر اوقات ، سعی کنید اصلاً واکنشی در برابر لکنت کودک نشان ندهید! به گونه ای که گفته شود واکنش شما نسبت به لکنت کودک همانند عکس العمل شما نسبت به صحبت های عادی و روان اوست. لکنت می تواند به صورت یک مسئله مزاحم و پریشان کننده برای کودک درآید . در این صورت بی توجهی کامل از طرف شما نادرست خواهد بود . در این حالت سعی کنید بدون ابراز هرگونه انتقاد یا دلسوزی و یا حتی حالتی از تعجب ، به او نشان دهید که متوجه نحوه صحبت او شده اید. لازم نیست به کودک بگویید که او باید کاری درباره آن بکند ، شما می توانید خطاب به او بگویید : واقعاً در گفتن آن کلمه گیر کرده بودی ؟ یا خیلی به زحمت افتادی تا اون کلمه را بگی ؟ و یا ، اصلاً خنده دار نیست، مگه نه ؟ این قبیل اظهارات باید به عنوان واقعیت های موجود تلقی گردد. در مواقع دیگر با نگاهی متبسم به کودک بگویید : بعضی وقت ها کلمه ها خیلی راحت از دهان آدم بیرون نمی آیند . گاه ترکیبی از صداها ، و طول و ترتیب زمانی صحبت های کودک خنده دار می شود ، در این حالت به اتفاق بخندید و بعد برای مدتی با کودک صحبت کنید. حتی شما می توانید تا حدودی ( خیلی کم ) دلسوزی محبت آمیز خودتان را هم به او نشان دهید. چگونگی تغییر تن و آهنگ صدای شما و ترتیب زمانی این واکنش ها بسیار حیاتی هستند. ما بعضاً در مراکز گفتار درمانی با والدینی مواجه می شویم که به خوبی یاد گرفته اند چگونه با این مشکل به نحو بسیار زیبایی برخورد نمایند. مادری احساس نگرانی و ترس خود را از لکنت کودک به نگرشی از تحسین و تشویق نسبت به پسرش تبدیل کرده بود، زیرا او به رغم لکنت شدید زبانش ، توانسته بود ارتباط کلامی مستمری با دیگران برقرار نماید. این نوع تحسین واقعاً در صدای این مادر منعکس بود.
ما اذعان داریم که برای شما بسیار دشوار است که نگرانی و احساس تأسف خودتان را ، زمانی که کودک شما با لکنت تقلا می کند، بروز ندهید ؛ اما سعی کنید که بر نگرانی و اضطراب شما چیزی اضافه نشود. ممکن است لازم باشد قبل از آنکه مطابق آنچه ما توصیه نموده ایم عمل نمایید ، سعی کنید برای مدتی احساسات دلسوزانه خودتان را در مورد کودک سرکوب نمایید. نظر ما این است که بگذارید این احساسات به صورت نگرش مثبت و علاقه و محبت سازنده شما نسبت به کودک جلوه گر شود و کودکتان را به مراتب بیش از یک لکنتی ببینید. مسئله لکنت زبان کودک یک بعد فوق العاده کوچک از ابعاد گوناگون و یکپارچه وجود اوست! در واقع لکنت مسئله کوچکی است که باید برای درمان آن تلاش کرد ، درست مثل شب ادراری و یا انگشت مکیدن کودک . در ارتباط با این اختلالات باید بسیار ظریف و حساس عمل کرد.
با کودک درباره لکنت زبانش صحبت کنید.
بعضی از کارشناسان آسیب شناسی گفتار ممکن است مدتها با والدین کودکانی که لکنت دارند همکاری کنند ، بدون آنکه به خود کودک درباره لکنت زبان چیزی بگویند . به هر حال وقتی که کودک نزد گفتار درمانگر می رود، احتمالاً لازم است که به او گفته شود، علت مراجعه به مرکز گفتار درمانی این است که او در صحبت کردن کمی مشکل دارد ، یعنی دچار وقفه زبان می شود .
در هر صورت ضروری است که یک کارشناس مجرب با گوش دادن به نحوه صحبت کردن کودک ، مشکل او را ارزیابی کند و راههای کمک به وی را ارائه نماید. کودک ممکن است درباره نحوه صحبت کردن خود سؤالاتی داشته باشد ، مثلاً بپرسد : من چرا نمی توانم خوب حرف بزنم ؟ چرا وقتی می خواهم حرف بزنم زبانم بند می آید و یا این که بگوید : چرا من این گونه هستم ؟ در مواقع دیگر ، وقتی که متوجه می شوید چهره کودک فوق العاده گرفته و پریشان است، احتمالاً این امر حاکی از نیاز او به عکس العمل مثبت ، توجه و محبت شماست. ممکن است احساس کنید که کودک در این اندیشه است که به نحوی لکنت خودش را پنهان نماید. در این صورت نیز اگر شما خیلی راحت و بدون تشویش درباره لکنت با او صحبت کنید ، بسیار سودمند خواهد بود .
پاسخ به این سؤال کودک که : "چرا من لکنت دارم"؟ یکی از مشکل ترین کارهای شماست . اما شما می توانید با توضیحی کوتاه ، به بهترین نحو ممکن او را قانع نمایید.در اینجا یک نمونه از پاسخ هایی که شما می توانید به کودک بدهید ارائه می شود:
همه ی ما به هنگام صحبت کردن ، بعضی وقت ها گیر می کنیم و نمی توانیم راحت حرف بزنیم . بعضی از ما خیلی بیشتر از دیگران دچار گیر و وقفه زبان می شویم. البته بچه های کوچک مثل شما بیشتر دچار مکث شده و یا زبانشان می گیرد، علتش هم این است که آنها هنوز دارند صحبت کردن را یاد می گیرند. بچه های کوچک در راه رفتن و دویدن هم بعضی وقت ها می لغزند و زمین می خورند . اما خیلی از بچه ها وقتی که در صحبت کردن با مشکل روبرو می شوند و گیر می کنند زیادی به خودشان فشار می آورند و تقلا می کنند ، این تقلا کردن ها و فشارها ، صحبت کردن آنها را بدتر می کند.
با جلب توجه کودک به لغزش های کلامی خودتان ، وقتی که اتفاق می افتند ، می توانید به او کمک کنید تا واقعاً باور نماید که همه ما بعضی وقت ها در صحبت کردن دچار مشکل می شویم و همیشه نمی توانیم روان و سلیس حرف بزنیم .
به هر سؤالی که کودک مطرح می کند و متضمن این نکته است که آیا در او اشکالی وجود دارد یا نه ، پاسخ شما باید کلمه نه باشد و به دنبال آن شرح کاملی از چگونگی بروز لکنت ارائه بدهید. از این فرصت ها استفاده کنید و بار دیگر به او اطمینان بدهید که اشکالی ندارد وقتی که احساس می کند نمی تواند به راحتی صحبت کند ، دچار گیر زبان بشود. هدف اصلی این است که تا حد ممکن برای کودک توضیح بدهید . سعی کنید توضیحات شما بسیار ساده باشد و از حالات هیجانی و هرگونه اظهار نظرهای پیچیده و معما گونه