بخشی 1:زندگی مورچه ها بنام خدا
وقتی در اطراف خود بدقت بنگریم مخلوقات فراوانی وجود دارند که هر کدام از آنها دنیایی از شگفتی و تعجب برای ما می آفرینند. یکی از این آفریده های به ظاهر کوچک اما بسیار شگفت انگیز مورچه می باشند. قبل از آغاز بمطلب چمد نکته اساسی را مورد توجه باید قرار داد. مورچگان از دسته حشرات ردار و جستجو کننده هستند که بطور اجتماعی زندگی می کنند و تا امروز شش هزار نوع آنها را یافته اند که هر یک از این نوع دارای عادت و اخلاق و طرز زندگی مخصوص هستند ولی ما
نمی خواهیم در این تحقیق در بحث طبقه بندی و انواع مختلف و نادهای وابسته و یا انواعی که با آنها شباهت داشته و از حیث ترکیب ساختمان های بدن ممکن است وحدت نوع و جنس داشته باشند داخل شویم زیرا این بحث دقیق و طولانی ما را بجاهای دورتر می کشاند که نتیجه ای از آن حاصل نمی گردد.
تشکیلات خانوادگی مورچگان از ملکه، جنس ماده که زاد و ولد با اوست تشکیل شده و جنس ماده منتها تا 12 سال زندگی می کند جنس نر و ماده و دسته های نامحدود کارگران که نه نر هستند و نه ماده مانند زنبور عسل سه یا چهار سال عمر دارند و چند دسته از جنس نر که در فاصله چند هفته از بین می روند زیرا در دنیای حشرات جنس ماده جان خود را برای خانواده فدا می کند. فقط جنس ماده و نر پردازند و پس از اینکه بچه های خود را بدنیا آوردند پرهای آنان نیز ریخته می شود. در بین مورچگان مانند زنبور عسل فقط یک ملکه یا یک مادر ندارند و بر عکس آنها دارای مادران بسیار زیادی هستند و این موضوع هم یکی از اسرار زندگی آنها است و ما هنوز نمی دانیم این مادران در تحت چه اصولی کم و زیاد می شوند.
بخش2:لانه ی مورچگان
بزرگترین مسئله تحقیقی عبارت است از لانه های مورچگان ایت چه کسی در این لانه ها و یا بمعنای دیگر شهرهای کورچگان حکومت می کند آیا مورچگان با هم چگونه رفتار می کنند. طرز زندگی آنها چگونه است جواب این سؤالها مشکل است زیرا زندگی مورچه پیچیده و پر حادثه است که مطالعه در آن چندان آسان بنظر نمی رسد مورچگان با اینکه میلیونها با هم در یک جا زندگی می کنند از حیث طبقه بندی و طرز زندگی دارای قوانین و مقرراتی بسیار دقیق و مرتب هستند بطوریکه هیچوقت نظام داخلی آنها بهم نمی خورد و چون کسی که برنامه ای را از سر گرفته بدوم کوچکترین مانع و برخورد تا به آخر جلو می روند. این مورچگان با آن تعداد کشید و نامحدود در داخل لانه های طویل و عریض خود تحت قوانین و مقررات معین چون سلولهای بدن ما که با رابطه نامعلوم بکارهای خود می پردازند آنها هم هر کدام کار و فعالیت های جداگانه دارند.
بخش 3:لانه سازی
وقتی یک مورچه می خواهد کاری بکند مثل این است که نقشه این کار در فکر و مغز او طرح شده و همانرا بموقع لجرا می گذارد. مثلا وقتی یکی از آنها دانه ای را در چند متری لانه خود دید و یا علفی را میبیند که نزدیک لانه او در حال بلند شده است.فکر اینکه با این علف می تواند برای خود لانه ای بسازد در مغزش بوجود می آید. می بینید که مورچه در این حال باطراف این علف چرخ خورده بلندی و کوتاهی و ضخامت آنرا در نظر می گیردسپس با مهارت و استادی عجیب این علفها را کنار هم قرار می دهد یا اینکه مقداری خاک در اطراف این علفها جمع می کند چیزهای را که برای ساختن خانه او لازم است از مسافتهای دور می آید و تمام این کارها نشان می دهد که از دیدن یک ساقه علف فکر ساختن منزل در مغز او پیدا شده است سپس بدون اینکه تأمل کند شروع بکار می کنند. هر وقت یک چیز خوب از آب درآمد قابل قبول انسان واقع می شود در مورد مورچگان این مثال کاملا صدق می کند زیرا پس از اینکه کاری مثبت صورت دادند نتیجه کار آنها بی اختیار توجه ما را جلب می کند. وقتی میبینیم که این مورچگان ضعیف بی دست و پا با این مهارت عجیب خانه های خود را می سازند آنوقت است که این فکر برای ما حاصل می شود که حقیقتا مورچگان هم نثل انسان دارای فکر و نقشه هستند و بدون داشتن هیچ وسیله و اسباب کاری را که انسان انجام می دهد بپایان میرسانند.
بخش 4:فکر و هوش مورچه ها
موضوع قابل توجه در زندگی مورچگان وقتی است که آنها می خواهند برای آینده خود تصمیمی بگیرند. در این وقت است که صف های منظم آنها بصورت یک مهاجرت عمومی مراکب از ارباب و نوکر و کارگر و زن و مرد و مخصوصا انواع مورچگان دیگر که هر کدام در کارهای مخصوصی مهارت و سلیقه دارند براه می افتند. تعجب نکنید از اینکه می گوئیم انواع مختلف مورچگان برای اینکه هر یک از انواع مورچگان دارای یک نوع هوش و استعداد هستند و کاری را که یکدسته بخصوصی انجام می دهد از عهده دسته دیگر خارج است. یطور مثال یک نوع از مورچگان که متصدی کارهای خانه مورچه ای است بنظرش می رسد که خانه آنها خوب و مجهز نیست زیرا علاوه بر اینکه وظیفه دارند خدمت اربابان خود را که هیچوت از منزل غیر از مواقعی که باید بجنگ برود خارج نمی شودانجام دهند وظایف دیگر بعهده آنها است که از جمله این وظایف آن است که هر وقت نواقص در وضع منزل مشاهده نمایند به رفع نقص ان اقدام کنند یکی از این خدمتکاران در حین آمد و رفت احساس می کند یا بطور واضحتر تشخیص می دهد که در همسایگی انها مورچه دانی است که از حیث استحکام و تجهیزات کاملتر از خانه آنها است. در این وقت با کمک نیش جلو دهان خود، به خواهران خود خبر می دهد و تقریبا با زور او را به طرف خانه همسایه می کشاند و مزایای این خانه را با انها نشان می دهد. مثل این است که خواهران هم متوجه این موضوع می شوند بلافاصله بنظر می رسد که عده کثیری بطرف این خانه راه می افتند. حال باید با جنگ و دعوا ساکنین این خانه را بیرون بریزند. آیا با هم صحبت می کنند؟ معلوم نیست در هر حال هر یک از این کارگران ارباب های خود را بدر این خانه می برند و کارگران دیگر که در آنجا منتظر ایستاده اند اربابهای خود را بسوی این زیر زمین می کشانند. جنگی واقع نمی شودو همه آنها بدون سر و صدا در این خانه جدید پذیرفته شده و در انجا طبق معمول شروع به تخم گذاری می کنند. مورچه حشره باهوشی است هوش و فراست او در همان مطالعات ابتدائی ثابت و مبرهن است او هم مثل انسان در مبارزه زندگی دست و پا می زند. و در عین حال می داند که انسان هم مانند او مواجه با مخاطرات زندگی است. همیشه مورچگان را می بینیم که در کارهای خود از کردار و رفتار یک مورچه کارگر که حق تقدم بر انها دارد سرمشق می گیرند. مورچگان می توانند بدون کمک از نیروی چشم و گوش راهی را که رفته اند از همان راه به لانه خود مراجعت نمایند.
بخش 5:مورچه ها چگونه هستند؟
مورچه یکی از موجودات بسیار نجیب و حشره ای با سخاوت و فداکار شناخته شده و او را در ردیف بهترین نمونه فعالیت و پشتکار معرفی می نمایند. این برتری که تنها از لحاظ کار و فعالیت برای او بدست آمده وضع ساختمان اعضای پیشین این حشره دارای خصوصیاتی است که بیش از هر چیز برتری او را نمودار می سازد.