آلودگی آب
واقعیت این است که همه به ارزش حیاتی آب برای موجودات زنده و از جمله گیاهان آگاهی دارند. هیچ یک از محصولات کشاورزی و دامی، بدون آب کافی و سالم به دست نمی آید. آب فراوان ترین ماده موجود در زمین است و به دو صورت آب های سطحی و زیرزمینی وجود دارد. آب در عین فراوانی. گران‌بهاترین مواد است.
میانگین بارندگی در ایران 250 میلی متر است که حدود میزان بارندگی در جهان به شمار می آید و این موضوع موجب شده است تا کشور ما با مسئله کم آبی روبه رو شود. اما همین آب ناکافی که برای استمرار زندگی ما ارزش حیاتی دارد به وسیله تخلیه فاضلاب های صنعتی، زیستگاه های مسکونی، دفن غیرفنی مواد زاید، مصرف غیراصولی کودهای شیمیایی و سموم، پیوسته آلوده می شود. اکنون تهران به تنهایی با بیش از 7 میلیون نفر جمعیت دارای 4 هزار واحد صنعتی است که بسیاری از آنها فاضلاب صنعتی تصفیه نشده خود را در آب‌ها و خاک‌های پیرامون جاری می کنند. همچنین با آنکه 9/94 درصد از شیکه فاضلاب استفاده می کنند از این رو فاضلاب های آلوده شهر یکسره وارد خاک ها، سفره‌های زیرزمینی، رودخانه، دریاها و دریاچه ها می شوند و در نتیجه از یک سو خسارت های جبران ناپذیر انسانی به بار می آورند و از سوی دیگر، گونه‌های مختلف آبزیان را نابود می کنند.
طبق بند 2 ماده 10 آئین نامه جلوگیری ازآلودگی آب مصوب 24/9/1363 آلودگی آب عبارت است از : تغییر مواد محلول یامعلق یا تغییر درجه حرارت و یا دیگر خواص فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی آب در حدی که آب را برای مصرفی که برای آن مقرر شده است مضر یا غیر مفید سازد
در کنگره کارشناسان اروپایی در سال 1971 در ژنو آلودگی آب را این گونه تعریف کرده اند: جریان از آب را آلوده می گویند که در نتیجه فعالیت های انسانی، به طور مستقیم یا غیر مستقیم، ترکیبات یا حالت آن به طوری تغییر یافته باشد که دیگر نتوان به آسانی در کلیه یا در برخی مصارف به عنوان آب طبیعی از آن استفاده کرد.
بر اساس این تعریف، فعالیت های انسانی سبب آلودگی آب‌ها شناخته می شوند و در ایجاد مشکلات ناشی از این آلودگی نقش دارند.
عوامل آلوده کننده آب
عوامل آلوده کننده آب را به شکل های مختلف تقسیم بندی می کنند. برخی آن را به سه گروه اصلی یعنی فاضلاب شهری، فاضلاب صنعتی و فاضلاب کشاورزی تقیسم می کنند. از تخلیه این فاضلاب ها مواد شیمیای (مانند سدیم،پتاسیم، سولفات ها، آمونیاک ، آهن و منگنز و …..) یا عوامل بیولوژیکی (مثل عامل انتشار بیماری های انگلی) وارد آب ها می شوند. به طور کلی می توان عوامل آلوده ْ کننده آب را موارد زیر دانست.
آفت کش ها
آفت کش ها به طیفی از مواد شیمیایی مانند انواع حشره کش ها، علف کش ها، قارچ کش ها و جونده کش ها اطلاق می شود که به موجودات زنده از جمله انسان آسیب می رسانند.
د.د.ت (DDT) یکی از شناخته شده ترین آفت کش هاست که به طور وسیعی برای کنترل حشرات ناقل بیماری هایی مانند مالاریا، تیفوس و طاعون از آن استفاده می شود. این ماده در روزگاری نه چندان دور جان میلیون ها انسان را در سراسر جهان از مرگ حتمی نجات داده است. به رغم سمی بودن این ترکیب، د.د.ت. از نظر خطر مسمومیت انسان تقریباَ در گروه آفت کش های کم خطر قرارمی گیرد، لیکن ورودر آن به چرخه غذایی و انباشت آن در بدن جانوران از خطر مصرف این آفت کش ها ازسوی اکثر کشورها تحریم شده است.
از ویژگی این نوع از آفت کش ها پایداری زیار آن ها در طبیعت و قابلیت حلال بودن زیاد آن ها در چربی است، به طوری که بخش بزرگی از دو میلیون تن د.د.ت. که تا به امروز در دنیا مصرف شده، در زنجیره های غذایی باقی مانده است.
در پژوهشی که در امریکا درباره کودکان کشاورزان در سنین پیش از دبستان انجام شد، وجود مقادیری از آفت کش های خطرناک در بافت های بدن بیش از نیمی از آن کودکان به اثبات رسید. بر اساس تحقیقات، با این که هیچ یک آن کودکان در مرزعه کار نکرده بودند، آما آثار آلودگی به سم در آن ها مشاهده شد. دانشمندان دلیل این مسئله را باقیمانده سموم در محصولات کشاورزی و غذایی مصرفی و باقی ماندن آثار سموم در خانه های مسکونی این کودکان دانسته اند.
به طور کلی آفت کش های مورد استفاده در کشاورزی وارد آب رودخانه ها، نهرها و چشمه ها می شوند. این سموم بر کیفیت آب تأثیر می گذارند و با جریان آب به مسافت های دور دست می روند و آب ساکنان آن مناطق را نیز آلوده می کنند. آلودگی آب رودخانه ها به آفت کش ها پیش از همه برای کشاورزان و ماهیگیران که در کنار رودخانه ها و دریا زندگی می کنند زیانبار است.
در حال حاضر بیش از 500 نوع سم آف کش به نامه های گوناگون وجود دارد. این مواد شیمیایی برای نابودی آفات کوناکون مثل حشرات و علف های هرز به کار می روند و غالباَ هم بدون توجه به دستور العمل روی بسته استفاده می شوند. به طور مثال، کارگران سمپاش در صورت نداشتن لباس محافظ و ماسک از راه پوست،چشم، تنفس و دهان آسیب می بینند. آفت کش ها ممکن است عوارضی مثل احساس سوزش‌بینی، گلو و چشم، کهیر یا سرخی پوست، استفراغ، عرق زیاد، سردرد، درد عضلات و گرفتگی عضلات ایجاد کنند. از طرف دیگر، اثر تماس با سموم ممکن است پس از ماه ها یا سال ها آشکار شود. اثرات بلند مدت مسمومیت سموم عبارت اند از سرطان، بیماری های کلیه و کبد و آسیب به سیستم عصبی
2. آلودگی با نفت و هیدروکربن ها
به دلیل فعالیت های انسان سالانه مقادیر زیادی نفت در اثر حوادث دریایی و غیره وارد اقیانوس ها می شود. مطالعات نشان می دهد که اگر تعداد کشتی های نفت‌کش کم و اندازه آن ها بزرگ باشد میزان آلودگی منتشره کمتر خواهد بود. ضرر آلوده شدن آب به نفت و مواد هیدروکربن به شرح زیر است:
نفت و هیدروکربن‌ها روی آب های سطحی لکه‌هایی ایجاد می کنند که به علت پخش شدن روی سطح آب،لایه نازکی به وجود می آورند که از اکسیژن‌گیری طبیعی آب جلوگیری می کنند.