تاریخچه : این ماده در سال 1914 در آلمان به عنوان کم کننده اشتها مورد استفاده قرار گرفت که به علت اثرات آن از رده مصرف خارج گردید. این محصول در دهه 1980 از انبار کارخانه ها خارج شد و مورد استفاده متقاضیان خیابانی قرار گرفت در سال 1985 دولت آمریکا مصرف این ترکیب را ممنوع اعلام کرد و مطالعات انجام شده در مورد حیوانات آزمایشگاهی در سال 1986 آثار مخرب اکستازی را بر سیستم عصبی نشان داد. بر اساس نتایج آماری در فاصله سالهای 1998 و 1999 موارد مرگ ناشی از مصرف اکستازی 400 درصد افزایش داشته است. همچنین از سالهای 1996 تا 1999 اورژانس بیمارستانی سراسر دنیا با 9 برابر افزایش شمار مسمومیت به اکستازی مواجه شده اند یعنی تعداد موارد مسمومیت در این دوره زمانی از 319 نفر به 2850 نفر رسید. اکثریت قربانیان کمتر از 25 سال سن داشتند. شمار مصرف کنندگان اکستازی را در سال 2001 حدود 1/8 میلیون نفر ذکر کرده اند. به نظر می رسد که این رقم در سال جاری در حدود 5/6 میلیون نفر افزایش یافته باشد تعداد افراد 10 تا 18 ساله ای که از این ماده استفاده کرده اند در حدود 140 درصد افزایش یافته است همچنین 92 درصد افرادی که مصرف اکستازی را شروع کرده اند بعدها به مواد دیگری مانند ماری جوانا ، کوکائین و هروئین روی آورده اند.
اشکال دارویی : این دارو به صورت قرص های خوراکی و جویدنی ، کپسول ، مواد تدخینی و تزریقی موجود است. قرص و کپسول آنهایی که از خارج از کشور وارد می شوند دارای شکل و رنگ هستند. اما آنهایی که در ایران ساخته می شوند فاقد رنگ و شکل خاصی هستند و اگر انگشت بر روی قرصها بکشیم و رنگ آنها برود آن موقع می فهمیم که آنها قرص اکستازی هستند. این مواد به صورت مایع به صورت پودری به صورت آدامس نیز موجود می باشند.
ترکیبات :
ترکیب شیمیایی : Metheylendioxy Metha Amphetamine 3 ، 4 یا Dimethey ، Alpha ، N 31 با فرمول C 11 H 15 M 2 O که به ترکیب MDMA یا 3 و 4 متیلن دی اکسی مت امفتامین که به نام های اکستاسی ، اکستازی ، XTC ، E ، X نیز معروف است. قرص های اکستازی دارای ناخالصیهای فراوان و مواد خطرناک همچنین ترکیبات : آمفتامین ، LSD ، فنیل پروپانول آمین و … نیز می باشد.
عوارض مصرف : اثرات این قرص ها 20 تا 90 دقیقه پس از مصرف ظاهر می شود. در عرض 2 تا 4 ساعت به حداکثر می رسد و 3 تا 24 ساعت باقی می ماند.
نحوه اثر در مغز
آمین های مغز به ویژه نوراپی نفرین و سرتونین نوروترانسیمترهای مسیرهایی هستند که کارشان بروز خلق است. با توجه به فرضیه آمینی، کاهش عملکرد این آمین ها باعث افسردگی خواهد شد و افزایش فعالیت آنها باعث بالا رفتن خلق میشود.
MDMA از طرقی که ذکر خواهد شد باعث افزایش خلق و احساس نشاط می شود.
فرضیه تأثیر MDMA (اکستاسی) بر مغز:
1- افزایش آزادسازی سروتونین در سیناپس های مغزی
2- بلوک باز جذب سروتونین
3- افت میزان سروتونین مغز
4- اثرات غیرمستقیم بر میزان دوپامین مغز
اثرات مثبت:
● افزایش شدید احساس خوب بودن در فرد
● افزایش انرژی در فرد
● احساس تمایل برای ارتباط با دیگران و احساس تعلق و نزدیکی به دیگران
● احساس عشق و سرخوشی
● دست و دلبازی
● افزایش هوشیاری و درک موسیقی
● افزایش حس های بویایی و چشایی
● احساس تجربیات و حالات روحی جدید در زندگی
● احساس روشنایی
● تمایل به در آغوش گرفتن و بوسیدن دیگران
● به علت افزایش انرژی در افراد، مصرف کنندگان تمایل به فعالیت شدید و رقص های طولانی دارند.
● یک تجربه: الکساندر شوگیلین بیوشیمیست آمریکایی که برای اولین بار روی عوارض این دارو کار می کرد پس از یک بار مصرف اکستاسی می نویسد کوهی که نزدیک منزلم بود و هر روز آن را می دیدم پس از مصرف اکستاسی طوری به نظرم می آمد که دوست داشتم ساعت ها آن را تماشا کنم.
اثرات منفی:
● کاهش اشتها
● تغییرات بینایی
● گشاد شدن مردمک ها (میدریاز)؛ افراد مصرف کننده در محل های مصرف مثل میهمانی های دوستانه! با وجود کم بودن نور مجبور به استفاده از عینک های آفتابی در شب هستند که علت آن تحریک پذیری با نور است.
●حرکات غیرطبیعی چشم (نیستاگموس)
● توهم بینایی (هالوسیناسیون)
● افزایش ضربان قلب و فشارخون (تاکی کاردی و هیپرتانسیون)
● تغییر در نظم حفظ دمای بدن
● فک زدن های طولانی (افراد مصرف کننده برای جلوگیری از حالت قفل شدن فک مجبور به مصرف آدامس هستند، تا ساعت ها پس از مصرف ، این حالت فک زدن های غیرطبیعی موجود است).
● لرزیدن، عصبی شدن، عدم تمایل به استراحت
● تمایل شدید به مصرف مجدد این ماده پس از افت تأثیر اولیه
اثرات منفی شدید:
● اثرات شدید احساسی ، اختلال خواب ، کابوس های شبانه ، حملات ناگهانی اضطراب (Panic Attack)، دیوانگی(Psychosis)
● انقباض شدید فک و پارگی زبان در اثر فک زدن های طولانی(Trisma) در صورت بروز این حالت باید از آمپول دیازپام و یا قرص های خوراکی آن استفاده کرد.
● عدم تمرکز، فراموشی، اختلال در یادگیری(Confusion)
● افزایش دمای بدن و کاهش آب بدن (در پارتی هایی که این دارو مصرف می شود افراد مجبور به مصرف آب فراوان و مکرر هستند و این مسئله خطرات خاص خود را به دنبال دارد.
● اختلال در مکانیسم نعوظ و نرسیدن به ارگاسم
● تهوع و استفراغ
● کاهش سدیم خون در اثر مصرف زیاد مایعات (هیپوناترمی)
● سردرد و سرگیجه و تشنج
● آنمی آپلاستیک (سرکوب شدید خون سازی مغز استخوان)
● افت شدید خلق در روزهای پس از مصرف
● خستگی و افسردگی شدید تا یک هفته پس از مصرف
● احتمال اعتیاد جسمی کم است ولی احتمال اعتیاد روانی بسیار زیاد است.
● احتمال سمیت کبدی
● صدمه به اعصاب مغزی
● بزرگ شدن پستان در آقایان (ژنیکوماستی)
● احتباس ادراری (Retention)
● تخریب عضلات مخطط (رابدومیولیز) که در نتیجه افزایش دمای بدن رخ می دهد و می تواند به علت رسوب مواد حاصل از این تخریب در کلیه باعث آسیب به این عضو شود.
● میزان بروز مرگ در اثر مصرف اکستاسی 2 در 100000 مصرف کننده است.
●● دختران جوان به علت اثرات هورمون های جنسی زنانه، در صورت مصرف اکستاسی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افت سدیم خون و به دنبال آن تشنج هستند. (میزان بروزSIADH در ارتباط با استروژن خون افزایش می یابد )
برخی از موارد منع مصرف:
کسانی که از داروهای ضدافسردگی مثل فنلزین، ترانیل سیپرومین و ضدافسردگی هایی مثل پروزاک و زولوفت (Zoloft) هم استفاده می کنند به هیچ وجه نباید از اکستاسی استفاده کنند.مواردمرگ ناشی از مصرف همزمان این داروها با اکستاسی گزارش شده است.
علائم مسمومیت با اکستاسی (مربوط به بالا رفتن بیش از حد غلظت دارو در خون) به شکل افزایش شدید ضربان قلب، فشارخون، خستگی، گرفتگی عضلانی یا حملات حاد ترس(Panic Attack) است. در صورت بروز علائم فوق شخص باید فعالیت را کنار گذاشته، بنشیند و مایعات (آب و آب میوه) به میزان کافی مصرف کند. در صورت بروز علائم مثل تشنج، کاهش سطح هوشیاری و ... هر چه سریعتر به مراکز درمانی مراجعه شود. در صورت مصرف همزمان قرص های اکستاسی با الکل، عوارض ناشی از دهیدراتاسیون (کاهش آب بدن) تشدید می شود و در عین حال عوارض اکستاسی برخلق کاهش می یابد.