دانلود مقاله زعفران

پیشگفتار مولف زعفران یکی از ارزشمند ترین گیاهان طبیعت است که کاشت آن از زمانهای گذشته تا به حال در قسمت هایی از کشورمان بخصوص نواحی جنوبی خراسان تداوم یافته است .

از میان گیاهان زراعی ایران مناسبترین گیاه جهت کشت انتانسیو (کشت متراکم) در نقاط دورافتاده و فقیر کشور است .

اغلب مناطق زعفرانکاری در فقر شدید و ادواری آب کشاورزی و باران بسر می برند دارای آب و هوای نسبتاً گرم و خشک می باشند از طرفی این مناطق در فاصله بعیدی از پایتخت قرار دارند و فاقد استعداد های صنعتی و تولیدی می باشند .

در ضمن اغلب کشاورزان این محصول معمولاً به دلیل عدم اطلاع از تکنولوژی های نوین کشاورزی و فنون جدید زراعت سود زیادی از کشت این گیاه بدست نیاورده و در فقر بسر می برند و از طرفی به دلیل شرایط آب و هوایی نامساعد امکان کشت محصولاتی را که از بازدهی مادی مناسب تری برخوردار باشند را نداشته و در واقع به اجبار دست به کشت این محصول می زنند .

ویژگی های خاص این محصول شامل نیاز کم به آب ، ماندگاری محصول در مدت طولانی ، حجم و وزن کم ، عدم نیاز به ماشین آلات سنگین و پرهزینه زراعی ، بهره برداری 7-4 ساله در یک نوبت کاشت و توان جذب نیروی کار زیاد از یک طرف و از طرفی دیگر مصارف در حال گسترش غذایی دارویی و صنعتی باعث افزایش روز به روز قیمت این محصول و توسعه کشت آن گردیده است .

با اینکه سطح زیر کشت این محصول در سال 80 به 41325 هکتار رسید اما میزان تولید 130 تن گزارش داده شده که نسبت به سال 77-78 30% کاهش تولید پدید آمد .

عده ای از کارشناسان داخلی دلیل این افت تولیدی را خشکسالی بیان کردند اما به راستی می توان دلیل افت تولیدی39 تنی گیاه با ارزش زعفران با ازای 4601 هکتار افزایش سطح زیر کشت فقط خشکسالی دانست ؟

در این بررسی بوضوح تاثیرات عدم هماهنگی با علوم روز کشاورزی نمایان می شود .

با علم به اینکه هر تن زعفران 000،500 دلار ارزش ارزی دارد ،‌39 تن زعفران رقم تعیین کننده ای در اقتصاد کشور است .

اما در سال 80 شاهد 5/28% وزنی و 5/8% ارزشی افزایش صادرات بودیم که این امری امیدوار کننده است .

براساس تحقیقات انجام شده ایران ظرفیت تولید حد اقل 150 تا 160 تن زعفران را دارا می باشد که فقط 5 یا 6 کشور دنیا توانمندی تولید زعفران را از نظر طبیعی دارند .

از 130 تن زعفران تولید شده 20 تن در کشور مصرف شده و 110 تن آن صادر گردیده است که در واقع 80% زعفران تولیدی جهان توسط ایران تولید شده است اما به رغم سهم ایران در تولید و صادرات زعفران ، کشور ما نقشی در تجارت بین المللی آن نداشته و ندارد و حاکمیت این بازار غیر نفتی پرارزش فعلاً در دست اسپانیا است که این کشور زعفران ایران را به ارزان ترین قیمت ممکن به صورت باز (فله ) خریداری کرده و آن را در بسته بندی های مجلل به نام زعفران اسپانیا روانه بازارهای جهانی کرده است .

اسپانیا با اینکه بازار زعفران جهان را در دست دارد اما از نظر تولید زعفران در واقع تولید ناچیزی در مقابل تولید زعفران در ایران دارد .

منطقه اصلی تولید زعفران در اسپانیا منطقه لامانچا می باشد که از نظر وسعت شاید حتی قابل مقایسه با خراسان نباشد .

برخی کشور ها نیز با به کارگیری علوم و تکنولوژی روز در حال ربودن گوی سبقت در عرصه تولید زعفران از یکدیگرند .

از این جمله کشور چین رشد قابل توجهی داشته و به زودی به عنوان یک تولید کننده بزرگ وارد بازار خواهد شد که در آنصورت حداقل تامین کننده تمامی نیاز زعفران اسپانیا خواهد شد که این ضربه ای مهلک به صادرات و ارز آوری غیر نفتی ایران خواهد بود .

بنا براین علاوه بر تمهیداتی که بایستی در ارتقای کمی و کیفی محصول زعفران اندیشیده شود تا به به استاندارد ها و ایزوی بین المللی برسد .

باید مجمعی از وزارت بهداشت ، وزارت توسعه صادرات ، انجمن تولید کنندگان زعفران ، انجمن صادر کنندگان زعفران و وزارت جهاد کشاورزی تشکیل شود تا این مجمع هماهنگی لازم را بین سازمانهای ایجاد کند و سازمانها در راستای یکدیگر فعالیت کرده تا با سیاست گذاری صحیح آینده روشنی را برای صادرات و بازار یابی داخلی و خارجی زعفران تولیدی ایران ترسیم گردد و نیز بتواند کشاورزان را با علوم و تکنولوژی روز همگام کند تا اشاعه کشاورزان محترم خراسان که معیشتشان از این راه تامین می شود به خطر نیفتد و این محصول بتواند جایگاه واقعی خود را در بین کالاهای غیر نفتی پیدا کند .

علی طلوعیان شهری بهار 81 زراعت زعفران 1-آب و هوای مناسب زعفران زعفران گیاهی است نیمه گرمسیری است و در نقاطی که دارای زمستانهای ملایم و تابستانهای گرم و خشک به خوبی می روید.

مقاومت زعفران در مقابل سرما زیاد و ایکن چون دوران رشد آن مصادف با پائیز و زمستان و اوایل بهار است طبعاً در این ایام به هوای مناسب و معتدلی نیاز دارد.

در دوره خواب یا استراحت گیاه (تابستان) بارندگی یا آبیاری برای آن مضر است بنابراین کشت و کار آن در مناطق گیلان و مازندران و مناطق گرم جنوب کشور معمول نیست.

اراضی آفتاب گیر و بدون درخت که ضمناً در معرض بادهای سرد نیز نباشد برای رشد زعفران مناسب است.

با این وجود در برخی از روستاهای بیرجند و قاین در زیر سایه بوته های زرشک و درختان بادام که در تابستان کمتر آبیاری می شوند کاشته می شود.

حداکثر دمای این گیاه بین 40-35 درجه سانتی گراد و در ارتفاع بین 1300 تا 2300 متر از سطح دریا عملکرد خوبی را شان داده است.

2- خاک مناسب پرورش زعفران از آنجائیکه پیاز زعفران مدت نسبتاص زیادی (7-5 سال) در زمین می ماند.

خاک زمین باید سبک با ترکیبی از شن و رس باشد که پیاز بتواند در این مدت علاوه بر تأمین مواد غذائی, در مقابل شرائط خاص منطقه ای نیز مقاومت نماید.

بنابراین جهت رشد و نمو مناسب گیاه و تولید محصول مرغوب و مطلوب زمین های حاصلخیز و زهکشی شده بدون درخت با خاک (لومی, لیمونی, رسی و شنی) و آهک دار که PH آن بین 8-7 باشد بر زمین های شور, فقیر و مرطوب, اسیدی ترجیح داد.

زعفران در زمین هائیکه درارای قلوه سنگ یا علف های هرز یا مواد آلی پوسیده نشده باشد محصول خوبی نمی دهد.

3- تهیه زمین در تهیه زمین به منظور کاشت زعفران لازم است توجه و دقت خاصی معمول شود ابتدا در فرصتهای مناسب در پائیز یا زمستان زمین مورد نظر را شخم عمیق می زنند در صورتیکه شرایط مناسب نبوده یا دسترسی به تراکتور مقدور نباشد می توان شخم را در پایان بهار یا اوایل تیر ماه نیز انجام داد.

در تهیه زمین به طریق منتی در اوایل بهار پس از قطع بارانهای بهاره زمین را با گاوآهن ایرانی شخم می زنند بعد از 15-10 روز مجدداً به شخم زمین اقدام می کنندو اگر زمین دارای کلوخ باشد گاوآهن را بازکرده و کلوخ ها را با استفاده از ماله خرد می کنند بعد از دو یا سه هفته مجدداً زمین را دو بار در جهات عمود بر هم شخم می زنند قبل از شخم سوم برای هر 100 متر مربع زمین 10-5 بار الاغ کود حیوانی پوسیده پخش می نمایند کشاورزان بخوبی دریافته اند که شخم های مکرر صرف نظر از تهیه بستر مناسب کشت زمین را تا حدودی از وجود علفهای هرز پاک می سازند.

در این طریق زمین کرت بندی شده و طول و عرض کرت ها را نسبت به شیب زمین و قدرت آب تعیین می کنند معمولاً طول و عرض کرت ها در حد بین 10×4 تا 100×10 متر می باشد در زراعت مکانیزه زعفران زمین را در پاییز سال قبل از کشت با گاوآهن شخم می زنند در بهار پس از قطع بارانهای بهاری خاک را با انجام شخم متوسط ضمن سله شکنی از وجود علفهای هرز پاک می کنند در مردادماه یا شهریور پس از پخش 80-40 تن کود حیوانی و 200 کیلوگرم فسفات آمونیم زمین را بصورت فارو در میاورند و برای کشت آماده می کنند.

(البته متخصصین تغذیه ای توصیه می کنند که حدود 250 کیلو گرم سولفات پتاسیم نیز در این مرحله با خاک مخلوط گردد) 4-انتخاب پیاز و زمان کشت زعفران احداث مزارع جدید زعفران فقط بوسیله پیاز آن مقدور و معمول است.

بنابراین تهیه و انتخاب پیاز موغوب جهت کاشت در ایجاد و گسترش کشت حائز اهمیت است.

احداث مزارع جدید زعفران فقط بوسیله پیاز آن مقدور و معمول است.

پیاز زعفران را می توان از خاک در آورده به انبار یا مزرعه دیگری منتقل نمود, با توجه به دوره خواب با استراحت پیاز که اواخر اردیبهشت ماه تا اواخر مرداد ادامه دارد می توان در این فاصله نسبت به بیرون آوردن پیاز اقدام کرد.

بهتر است پیازها پس از بیرون آوردن از زمین کاشته شوند تا پیازها ضمن ادامه استراحت در زمین جدید مستقر شوند.

از بیرون آوردن پیازها در اواخر مرداد به بعد باید خودداری کرد چون در این موقع بعضی از پیازها ممکن است باری زیشه دادن و جوانه زدن آماده باشند هر قدر فاصله بیرون آوردن پیازها تا کاشت کمتر باشد بهتر است با وجود این پیاز زعفران را برای مدت چندماه در محل های سرد و خشک به ارتفاع 30-20 سانتیمتر می توان بصورت پخش شده نگهداری نمود ولی این امر باعث عدم توسعه فیزیولوژیکی گلها شده و باد دهی سال اول کشت را شدیداً کاهش می دهد.

پیاز زعفران را از موقع خزان بوته (اوایل خرداد) تا اواسط مهرماه می توان کشت نمود ولی بهتر است که کاشت پیاز در اواخر تیر و اوایل مرداد خودداری شود زیرا در این موقع هوا و زمین بسیار گرم و بیم آن می رود که رطوبت پیاز موقع جابجایی از بین رفته و به آن صدمه وارد شود.

بر اساس تحقیقات انجام شده توسط مرکز پژوهشهای صنعتی استان خراسان بهترین زمان کشت خردادماه می باشد.

5-نوع و مقدار کشت پیاز زعفران بطوریکه گفته شد زعفران به وسیله غده ساقه که عبارتست از پیازهای توپر (بنه) می باشد ازدیاد می شود و اندازه آن از یک فندق تا یک گردو متفاوت است.

پیازهای انتخابی باید درشت تر سالم تر و بدون زخم و خراشیدگی و عاری از هر نوع بیماری باشند.

پیازها بهتر است قبل از کاشت با سموم قارج کش از قبیل سرزان, تری تیزان و گرامنیون و غیره به نسبت 500-300 گرم سم برای یکصد کیلو پیاز بر علیه بیماریهای قارچی ضد عفونی شوند.

در موقع کاشت بهتر است پولک یا لایه خشک کف پیاز به همراه مقداری از سبوسته آزاد روی پیاز جدا شوند.

تا جذب آب بوسیله پیاز آسانتر و جوانه زدن ان سریعتر انجام شود.

مقدار کاشت پیاز بسته به ریزی و درشتی از 10-3 تن در هکتار فرق می کند.

فواصل کاشت معمولاً 30-25 سانتیمتر از هر طرف می باشد.

تعداد پیاز انتخابی جهت کاشت در هر چاله 3 پیاز با وزن متوسط 6 گرم برای هر پیاز می باشد در صورتیکه پیازها ردیفی در فارو داشته باشند بصورت منفرد و به فاصله 8-6 سانتیمتر از یکدیگر به مقدار 3 تن و در صورتیکه به صورت سنتی و در هر چاله5 عدد مصرف کنند میزان کاشت پیاز به 5 تن بالغ خواهد شد گفتنی است که در تحقیق که به منظور شناسایی اثر وزن پیاز در عملکرد محصول توسط آقای مهندس بهزاد صادقی انجام شد مشخص شد که وزن پیاز در عملکرد محصول به ویژه در سال اول تاثیر معنی داری داشته و بهترین پیازها, پیازهای با اندازه بیشتر از 8 گرم بود.

6-عملیات کاشت پیاز زعفران برای کاشتن پیاز زعفران ابتدا چاله های یک ردیف را با بیل درمیاورند ور در داخل هر چاله بطوریکه گفته شد از 15-3 پیاز قرار می دهند.

عمق کاشت پیاز 20-15 سانتیمتر در نظر گرفته و در موقع کاشت سر پیازها باید رو به بالا قرار گیرد.

پیازها رد عمق 20 سانتیمتری در زمستان از سرما و یخبندان و سایر تنش های محیطی و در تابستا از گرمازدگی مصون می مانند.

برای کاشت زعفران 5-4 نفر شرکت می کنند به یان ترتیب که یک نفر با بیل چاله ها را در میاورد دو نفر پیازهای قابل کشت را به صورت دسته های 3 تا 5 یا 15 تائی انتخاب می کنند و نفر چهارم پیازها را در داخل چاله ها قرار می دهد و بقیه نفرات کار خود را ادامه می دهند تا تمام زمین کاشته شود.

سرانجام سطح مزرعه را که نامسطح شده با بیل یا ماله ای که با گاو کشیده می شود صاف و فشرده می سازند تا پیازها به خاک بچسبد.

زمین کشت شده به همین صورت تا موقع آبیاری پائیزه رها می شود قبل از آبیاری در حدود 20-10 تن کود حیوانی کاملاً پوسیده و با بیل یا چهار شاخ در سطح زمین پخش می نمایند.

در اسپانیا کاشت زعفران به صورت دیم صورت می گیرد پیازهای زعفران به جای کپه کاری در داخل ردیف 4 بفاصله 5 تا 8 سانتیمتر از همدیگر کاشته می شود.

و ردیف های کاشت از یکدیگر 35-30 سانتیمتر فاصله دارد.

پس از انجام عمل کاشت روی شیارها را با ماله پوشانده و زراعت ردیفی بنظر می رسد.

مواظبت های زراعی 1- آبیاری پس از پایان کاشت پیازهای زعفران که حداکثر تا آخر شهریورماه طول می کشد حدود15-10 روز بعد از کاشت اقدام به آبیاری مزرعه می نمایند.

در نقاط مختلف خراسان بسته به وضعیت آب و هوائی منطقه از اواسط مهرماه تا دهه اول آبان ماه آبیاری زعفران شروع می شود.

با توجه به اینکه گل کردن زعفران تا حدودی تابع آب اولیه می باشد لذا برای اینکه برداشت زعفران مواجه با اشکال نشود آب اول را در بین قطعات با فاصله چند روز تقسیم می کنند تا بدین وسیله اوج گل دهی قطعات با یکدیگر همزمان نباشد.

آب اول زعفران خیلی مهم است و تمام نقاط زمین باید بطور کافی و یکنواخت آب بخورد تا گلهای یک قطعه با هم و همزمان بیرون آیند بعد از گاورو شدن مزرعه برای سله شکنی از کج بیل و چهار شاخ فلزی یا گاوآهن ایرانی با عمق کم استفاده می شود و متعاقب آن زمین را ماله می کشند.

سله شکستن زمین باعث می شود که جوانه های گل با سهولت بیشتری از خاک بیرون آمده و رشد قوی و رشد قوی و مطلوبی داشته باشند.

پس از آبیاری اول به فاصله 15-20 روز بعد از آن اولین گلهای زعفران ظاهر می شوند بدیهی است که مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی نمی دهد.

از اوایل فروردین تا زمانیکه زنگ برگها به زردی مایل شود هر 12-6 روز یکبار آبیاری انجام می شود.

اسامی آبهای اول تا سوم و آب آخر زعفران به این شکل است: آب اول به نام بسار آب (یعنی آب بعد از شیار و شخم) آب دوم به نام زائیج آب (چون به تازگی برداشت گلهای زعفران به اتمام رسیده آن را با زن زائو یا زائیج مترادف می دانند) آب سوم به نام کوش آب موسوم است زیرا که این آب بعد از وجین و پخش کودهای شیمیائی به زمین داده شود.

باید توجه داشت که بعد از وجین یک نوبت آبیاری به تاخیر بیفتد تا علفهای هرز از بین رفته و مجدداً سبز نشوند.

سرانجام آب آخر که در درشت شدن پیاز موثر است بنام زرد آب یا مرگ آب معروف است.

2- سله شکنی همانطور که اشاره شد بعد از آبیاری اول به محض گاورو شدن زمین سطح مزرعه باید سله شکنی شود بنحوی که پیازها صدمه نبیند بهترین وسیله سله شکنی کج بیل و بیل شیاردار و گاوآهن ایرانی وکولتیواتر است سله شکنی باعث میشود که گلها بآسانی از خاک بیرون آمده و کود حیوانی با خاک مخلوط گردد در مواقعی که زارع نتوانسته باشد بزمین خود کود دهد قبل از انجام آبیاری می توان کود لازم را در سطح خاک پخش نموده و با شخم سطحی با خاک مخلوط نمود و بعد از این عمل که در واقع حکم سله شکنی را دارد جهت هموار نمودن زمین و چسباندن خاک به پیازها زمین را ماله میکشند 3- وجین و دفع علف های هرز علف های هرز از طریق رقابت با گیاه زعفران از نظر آب و مواد غذایی و نور خورشید سبب کاهش محصول می شود علاوه بر این ممکن است در مراحل کاشت و برداشت زعفران مزاحمت های ایجاد و میزبان تعدادی از بیماریها و حشرات و بخصوص نماتد باشد.

وجین مزرعه رد ر موقع که علف های هرز رشد کردند ضروری است در مزارع زعفران اولین وجین بعد از آبیاری دوم انجام و این وجین باعث از بین رفتن علفهای هرز زعفران می گردد.

بطور معمول اولین وجین زعفران بعد از برداشت گلها و دومین آن در صورت لزوم به فاصله در حدود یک ماه قبل از آب سوم انجام می شود.

در مورد مبارزه شیمیایی با علف های مزرعه باید توجه کرد که چون اثر این علف کش ها بر روی گیاه آزمایش نشده لذا باید حتی الامکان به هنگام رشد بوته های زعفران از مصرف علف کش های شیمیایی خودداری شود.

4- کوددهی و تغذیه گیاهی زعفران برای اینکه گیاهان بطور طبیعی رشد نموده و به زندگی خود ادامه دهند بمواد غذائی فراوان و کافی احتیاج دارند که البته زعفران نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست.

مواد غدائی مورد نیاز ضروری گیاهان عبارتند از: الف- کربن (c), اکسیژن (o) و هیدروژن (H).

ب- ازت (N ), فسفر (P), پتاس (K), گوگرد (S) و منیزیم (Mg) ج- آهن (Fe), منگنز (Mm), روی (Zn), مس (Cu), بر (B), مولیبدن (Mo).

بطوریکه می دانیم سه ماده غذائی اول یعنی کربن, اکسیژن و هیدروژن از طریق هوا و آب تأمین می شود, و کربن را گیاهان توسط برگ های خود به صورت اندیرید کربینک جذب می نمایند.

بعداً در برگها بوسیله عمل فتوسنتز و تغییرات دیگری که انجام می شود کربن و اکسیژن و هیدروژن با هم ترکیب و مواد قندی – نشاسته- سلولزی- پروتئینی و سایر مواد آلی و مرکب را که برای رشد گیاه ضروری است تولید می کنند و این عناصر حیاطی 80 تا 90 در صد وزن خشک گیاه را تشکیل می دهند.

علاوه بر کربن و اکسیژن و هیدروژن مواد غذائی مهم دیگری که به وسیله ریشه جذب گیاه می شودند به سه گروه تقسیم می شوند: مواد غذائی ماژور که عبارتند از آزت, فسفر و پتاسیم گروه دوم موادی, هستند که گیاهان به این مواد کمتر از دسته اول نیازمندند گوگرد و کلسیم و منیزیم جزء این دسته محسوب می شوند البته چند مورد استثنائی نیز در این مورد وجود دارد مثلاً گیاهان گل پروانه ای و صلیبیان به همان اندازه که فسفر جذب می کنند به همان اندازه نیز به گوگرد احتیاج داشته و برای متابولیسم غذائی خود لازم دارند.

این دسته از عناصر غذائی به الیگوالمانها یا میکروالمانها معروفند و وجود این دسته از مواد برای رشد و نمو و ادامه زندگی گیاهان ضرورت کامل دارد منتها گیاهان آنها را به مقدار خیلی خیلی کم جذب می نمایند.

این مواد عبارتند از: کبالت, سیلیسیم, ید, فلور و آلومینیوم عناصری هستند که تاکنون دانشمندان ضرورت این عناصر را در رشد و نمو گیاهان به طور مشخص بیان نداشته اند.

آزت آزت در رشد و زندگی گیاهان تاثیر مهمی وجود دارد به طوری که آزت جزو ساختمان مولکولی کلروفیل بوده و سازنده اسیدهای آمینه و آنزیمها در گیاه می باشند و آنزیمها در تنظیم وظائف سلولی و انجام تنفس گیاهی نقش عمده ای دارد.

با وجود آنکه 78 درصد حجم هوا را عنصر گازی ازت تشکیل می دهد لیکن اکثرنباتات بطور مستقیم نمی توانند از این منبع عظیم آزت استفاده نمایند و ازت قابل جذب خاک نیز محدود می باشد لذا بایستی این ماده غذائی به موقع به خاک زعفرانکاری اضافه شود.

فسفر فسفر برای کلیه اعمال حیاتی گیاه از جمله رشد و توسعه ریشه ها (تقسیم سلولی گیاه) لازم و ضروری است فسفر درگیاه متحرک بوده و در ساختمان اسیدهای آمینه و تکمیل ذخائر بنه های زعفران دخالت دارد.

مقدار کل و قابل جذب آن در غالب خاکها در حداقل میزان وجود دارد و لزوم اضافه نمودن کودهای فسفری برای تامین قسمتی از غذای گیاه ضروری بنظر می رسد.

پتاسیم(پتاس) وجود این ماده برای تولید هیدراتهای کربن یا گلوسیدها هم جنین جهت تحول این مواد و تجمع آنها در بعضی اعضای ذخیره ای گیاه لازم می باشد به همین جهت گیاهانیکه مواد قندی یا نشاسته ای تولید می کنند احتیاج بیشتری به کودهای پتاس دارند.

علاوه براین پتاسیم در افزایش مقاومت گیاهان در مقابل بیماریها, سرمازدکی و سایر شرایط سخت محیطی موثر است.

پتاس در زمین بطورطبیعی بصورت سیایکات وجود دارد و مقدار آن در خاکهای مختلف متفاوت است.

اگر بخواهیم مقدار پتاسی را که در خاک وجود دارد از روی خواص فیزیکی خاک تشخیص بدهیم تقریباً می توان به طبقه بندی زیر متوسل شد که البته به هیچ و جه قطعی و مطلق نمی باشد: الف- اراضی سنگین خیلی رسی غنی از پتاس ب- خاکهای رسی- رسی آهکی- رسی شنی دارای پتاس متوسط ج- خاکهای شنی- خاکهای آهکی- خاکهای توربی فقیر از پتاس کمبود پتاس موجب کوتاه شدن بوته ها و کوچک ماندن بنه ها می شود و بصورت پیدایش رنگ زرد که به تدریج به قهوه یا تبدیل شده است مشخص یم شود.

باشرح اجمالی فوق در مورد ماکروالمانهای تغذیه گیاهی نتیجه اینست که اگر کم باشد علائم مشخص و معینی در گیاه بروز می کندکه به صورت تغییر زنگ برگها و لکه ها و چگونگی رشد و نمو گیاه متظاهر می شود و می توان با چشم هم رویت نمود و این علائم با درجه کمبود مواد و گیاهان فرق می کند که غالباً ممکن است کمبودها با بیماری گیاهان یا عوارض حاصل از خسارت حشرات مخلوط گردد یا علائم کمبود دو یا سه ماده تواماً بظهور برسد.

در اینجا موضوع به این مهمی را نمی توان بیش از این شرح داد و در اینجا منظور ذکر این نکته مهم است که وقتی علائم کمبود در گیاه مشاهده می شود که از رشد بوته و میزان محصول و کیفیت ان کاسته شده است.

بدین معنی که گیاهان کمبودها را در مراحل بحرانی رشد خود ظاهر می سازد از اینرو ممکن است دادن کود اثر موثر و مثبتی در بهبود وضع نداشته باشد.

بنابراین توصیه می شود که قیل از کشت یک نبات بخصوص زعفران که گیاهی است چند ساله با تجزیه خاک و درک نیازهای غذائی زعفران برنامه کودی و تغذیه نبات را طوری برنامه ریزی نمود که به میزان کافی و در وقت مناسب کود به زمین برسد.

در خصوص میزان کود مورد نیاز چون کشاورزان امکان تجزیه خاک و اندامهای گیاهی وجود ندارند بنابراین باید از دستورالعمل کلی موسسه خاک و آب از طریق مروجین کشاورزی مطلع گردند.

نحوه مصرف کودهای شیمیایی کودهای از ته نیتراتی را بعلت این که در آب سریعاً قابل حل می باشند می وان در سطح خاک پخش نمود ولی به دلیل تجزیه سریع کودهای آمونیاکی بهتر است پس از پخش با دستگاه شخم یا با وسایل مشابه دیگر با خاک مخلوط نمود.

در مورد کودهای فسفری و پتاس چون این کودها کمتر در خاک جابجا می شوند و در مدت کوتاهی جذب سطحی کلوئیدهای رس و هوموس خاک می شوند از اینرو این کودها را در عمق خاک نزدیک ریشه به خاک داده می شود.

با توجه به مراتب فوق و با توجه به اینکه زعفران بک گیاه چند ساله ایست که توسط کشاورزان در قطعات کوچکی کشت می شود لذا می توان مصرف کودهای شیمیائی را به نحو زیر توصیه نمود: الف- در صورت استفاده از کوده اوره, سوپر فسفات تریپل و سولفات پتاسیم بهتر است کل کود پتاس و فسفری قبل از کشت پیاز با شخم عمیق به زمین داده شود.

کود اوره را به دو یا سه قسمت تقسیم نموده و یا آنرا قبل ازآب اول و تادیگر کود را پس از خاتمه یخبندانهای زمستانه به زراعت زعفران می دهند.

ب- در صورتیکه قرار باشد از کود فسفات آمونیم, اوره و سولفات پتاسیم استفاده شود.

در این صورت بهتر است کل کود پتاسی سهمی زراعت زعفران را در موقع تهیه زمین با شخم عمیق به زمین داده و سهمی فسفات دامونیم را قبل از آب اول و اوره را در خاتمه یخ بندانهای زمستانه به زراعت زعفران اضافه می نمایند.

میزان مصرف کودهای شیمیائی میزا مصرف کود شیمیائی حدود200 کیلوگرم کود فسفات آمونیم و 100 کیلو گرم اوره در هکتار در سال اول می باشد که به زمین داده می شود مصرف کود فسفره در سالهای بعدی صورت نمی گیرد.

در سال دوم و سالهای بعد هر سال در اواسط مهرماه حدود 15 تن کود حیوانی کاملاً پوسیده در زمین پخش می شود و حدود 100 کیلوگرم نیز کود از ته بزمین داده می شود پس از اولین آبیاری بعد از 4-5 روز که زمین گاورو شد یک شخم سطحی به عمق 5 تا 10 سانتیمتر به منظور سله شکنی و نرم شدن خاک و هم چنین اختلاط کود با خاک انجام می گیرد که این عملیات موجبات تسریع در رشد و میزان گل دهی زعفران را فراهم می کند.

نتایج آزمایشات کودی بصورت کاربردی در فصل جداگانه ای بیان خواهد شد.

کودهای آلی و اثرات آن در زراعت زعفران کودهای آلی کودهای هستندکه به وسیله موجودات زنده (حیوان وگیاه) تولید می شود کودهای عمده آلی عبارتند از: کود حیوانی شامل کود انواع چهارپایان و پرندگان کود سبز که از زیر خاک کردن اندامهای گیاهی که بدین منظور در زمین کشت شده اند حاصل می شود.

کود زباله که از خاکروبه و آشغال منازل یا از باقیمانده کشتارگاهها, کفاشیها, رستورانها و کارخانجات موادغذائی میآید.

کود تفاله که از باقیمانده چغندرقند کارخانجات قند و بقایای دانه های جو در کارخانجات ماءالشعیر سازی یا اضافات کارخانه های آب میوه گیری و غیره بدست می آید.

کود کنجاله شامل باقیمانده دانه های روغنی در کارخانجات روغن کشی است.

کود کمپوست که از تخمیر مواد آلی بویژه مواد آلی گیاهی حاصل می شود.

کودهای آلی دارای ویژگیهائی است که حاصلخیزی خاک به آن وابسته است که ذیلاً چند مورد مهم آن ذکر می شود: دارای موادغذائی ضروری و مورد نیاز گیاهان می باشند که بتدریج با تبدیل شدن به هوموس این عناصر را آزاد ساخته و در اختیار گیاهان قرار می دهد.

خواص فیزیکی خاک را اصلاح می کند.

بخصوص وضعیت خاک های رس سنگین و شنی کاملاً سبک با افزودن کودها ی آلی بهبود می یابد.

از میزان فرسایش خاک جلوگیری می کند.

مواد غذائی مورد نیاز گیاهان را جذب و نگهداری می کندو مانع از شستشوی آنها می شود.

غذای باکتریهای خاک را فراهم و در نتیجه باعث تقویت میکروبیولوژی خاک می گردد.

برخی از اسیدهای آمینه تولید شده به وسیله این کودها باعث حل شدن و قابل جذب شدن پاره یا از موادغذائی خاک شده و تسهیلات لازم را در جذب کلسیم, فسفر و پتاسیم فراهم می کنند.

به خاک رنگ تیره بخشیده و این زنگ در جذب نور خورشید موثر است و درجه حرارت لازم جهت جوانه زنی و رشد بوته ها را فراهم می کند.

در زراعت زعفران از کودهای حیوانی و زباله های مخصوص کارگاههای قالی باقی (اضافات پشم) و حتی کود مستراحی استفاده می شود.

میزان مصرف کود حیوانی در خطه جنوب خراسان برای هر هکتار مزرعه زعفران 80-40 تن که در سال اول کشت و هنگام تهیه زمین کود مذکور را همراه خاکستر و خاک کهنه یا خاک بکر تپه های کشت نشده در سطح زمین پخش می کنند.

برخی از کشاورزان نیمی از کود حیوانی را قبل و نیم دیگر را در اواخر شهریور ماه قبل از آبیاری اول بشرحی که قبلاً ذکر شده به زمین می دهند.

5-آفات, امراض و سرمازدگی گیاه زعفران الف- آفات: خوشبختانه تاکنون روی بوته زعفران آفات زیادی مشاهده نشده است فقط در روی پیاز زعفران کرمهای کوچکی به نام INGOILOL دیده شده اند که این کرمها محیط ار جهت پذیرش امراض قارچی فراهم می سازد که برای مبارزه با این کرمها می توان مزرعه را با محلول 2 در هزار آلدرین یا گامگسان یا لیندین آبیاری نمود, هم چنین نماتدها نیز به پیاز زعفران خسارت می زنند.

آفت مهم دیگر که در چند سال اخیر بویژه با بروز وضعیت خشکسالی گسترش یافته, کنه پیاز زعفران است که باری مقابله بایستی اولاً از مناطق آلوده پیاز به مناطق سالم منتقل نگردد.

ثانیاً پیازها را در هنگام کشت با مخلوط حشره کش و قارچکش ضدعفونی شوند و ثانیاً توصیه می شود که پیازها در عمق 20 سانتیمتری کشت شوند.

حمله نماتدها بصورت دسته کرمهای ریز باعث انهدام و از بنی رفتن پیاز زعفران می شود برای مبارزه با نماته پیازهای زعفران را قبل از کشت به مدت 4 ساعت در آب نیم گرم 43 درجه قرار می دهند سپس آنها را خشک نموده و به مدت 4 ساعت درجه حرارت 25 درجه نگه می دارند تا زمینه رشد کرم نماتد از بین برود.

ب- امراض: مهمترین بیماریهائیکه متوجه زعفران می شود عبارتند از: بیماری پوسیدگی پیاز زعفران که در اثر حمله قارچی به نام RHIZOCTONIA VIOLACEAE ایجاد می شود.

این قارچ به صورت ساپروفیت با میسلیوم های آبی یا بنفش رنگ در سطح پیاز ظاهر گشته بعداً به داخل الیاف و درون پیاز نفوذ می نماید.

نفوذ این قارچ به دخل پیاز موجب برآمدگی هایی در سطح آن و پوسیدن و خشک شدن برگها می گردد این قارچ به سیب زمینی و مارچوبه و چغندر قند نیز حمله می کند.

طرق مبارزه با این بیماری عدم کاشت پیاز زعفران بعد از گیاهان آلوده و حساس به این بیماری جمع آوری و سوزاندن پیازهای آلوده ضدعفونی زمین با سولفور کربن ...

به مقدار 250 کیلوگرم در هکتار عدم کاشت پیاز زعفران در زمینهای آلوده برای مدت 8-6 سال سیاهک زعفران نیز یکی از بیماریهائی است که عامل بیماری آن قارچی است بنام FUMACO این قارچ بر روی برگهای زعفران نشو و نما نموده و کم کم به پیاز زعفران می رسد.

بهترین راه مبارزه با این بیماری جمع آوری و سوزاندن برگها و پیازهای آلوده می باشد.

پیازهای زعفران را بهتر است قبل از کشت با سموم جیوه ای مانند سرزان تری تیزان و گرانوزن ضد عفونی نمود.

خسارات جوندگان از میان جوندگان خرگوش و انواع موشها, دشمنان سرسخت زعفران هستند هر کدام از اینها به شکل خاصی بوته زعفران را نابود می کنند.

خرگوش: از آنجا که در فصل زمستان تنها سبزی قابل توجه, علع سبز زعفران می باشد و خوگوش برای رفع گرسنگی علاقه دارد لذا خسارات خرگوش در این فصل از سال گاهی باعث انهدام مزرعه زعفران می شود.

برای مقابله با این جانور بهتر است از تله گذاشتن و محصور کردن زمین استفاده نمائیم هم چنین از طعمه مسموم نیز که از مصرف فسفر دو زنگ به نسبت 5/2 درصد در بلغور گندم روغن زده حاصل می شود استفاده می نمایند.

موش کور: موش کور از جمله جوندگانی است که به دلیل علاقه شدید آن به پیاز زعفران آنرا در مدت کوتاهی خورده و مزرعه به نابودی می کشد.