مرور کلی :
زلزله ای 45 ثانیه ای به بزرگی 4/7 ریشتر ، روز سه شنبه 17 آگوست سال 1999 در ساعت 3:01 صبح به وقت محلی ترکیه رخ داد . کانون زلزله در 7 مایلی جنوب شرقی ازمیت یا 11 کیلومتری آن قرار داشت . این شهر صنعتی تقریباً در 56 مایلی شرق استانبول یا 90 کیلومتری آن قرار دارد . این زلزله آنقدر شدید بود که شهرهای شرقی دور مثل آنکارا را هم به لرزه درآمدند . آنکارا در حدود 200 مایلی (320 کیلومتری) این شهر قرار دارد . میزان تلفات بین 30000 تا 40000 نفر تخمین زده شده است . افراد بسیاری در زیر و داخل ساختمان های تجاری و مسکونی ویران شده ، جان خود را از دست دادند و زخمی شدند . ارتفاع آنها از 4 تا 8 طبقه بودند دو روز بعد از زلزله ، تیم جهانی EQE متشکل از 7 مهندس (3 نفر از کالیفرنیا ، 3 نفر از بریتانیا ، 1 نفر از بلغارستان) به زمین های زلزله زده رفتند و خسارات ناشی از آن را مورد بررسی قرار دادند و حمایت خود را از افراد زلزله دیده نشان دادند ،همچنین تلاش داشتند تا خسارات مصیبت بار زلزله آینده را پیشگیری کنند . این گزارش بیانگر مطالب مهمی در مورد اثرات زلزله بر مردم ، ساختمان ها و کشور ترکیه می باشد . EQE در مرحله تهیه و تنظیم اطلاعات بیشتر از جمله ویدئو و تصویر است که از طریق سایت : http://www.eqe.com/. مشاهده می شود .
زلزله :
این زلزله ، شدیدترین زلزله غرب ترکیه بود و بعد از زلزله های سال 1906 سانفرانسیسکو و سال 1923 در توکیو بیشترین خسارات را به زمین های صنعتی و نوین زده است . زلزله در عمق کم ، حدود 5/10 مایل (17 کیلومتر) رخ داد و در مسیر خلیج ازمیت یا دریای مرمر به سمت شرق آداپازری ، لرزه های شدیدی (و سرعت متوسط تا سرعت بالا) ایجاد کرد . در مسیر شمالی سواحل آناتولی شمالی ، هم لرزه ای بوجود آمد که از سال 1939 تا بحال ، 7 زلزله به بزرگی 7 ریشتر رخ داده است . سیستم گسله آناتولی شمالی از بهترین و مهمترین سیستم های جهان می باشد . این زلزله ، گسله جانبی در 37 مایلی سیستم (60 کیلومتری) بوجود آورد . تیم ما در مسیر گلچوک که در طول خلیج ازمیت است ، شاهد بیش از 8 فیت (5/2 متر) تعدیل بود . همچنین آنها شاهد دماغه های عمودی در مسیر سیستم بودند . دماغه های قائم در اطراف کاخانجات جدید ماشین آلات ، حدود 6 فیت ( 2متر) بود . این کارخانه ها در شرق گلچوک قرار دارد .
زمینهایی که به سمت شمال گسل قرار دارند ، با توجه به زمینهای گسل جنوبی کاهش یافتند . حرکت قائم یا ابتدا به ساکن و حرکت زمین های جانبی در خاک های نرم باعث ایجاد سیل گسترده و ثابت درمسیر ساحلی شد. عکس ذیل نشان دهنده ناطق سیل زده در مسیر ساحل گلچوک می باشد .
یکی از چشمگیر ترین ابعاد زلزله ،خساراتی است که به ساختمانهای تحت فشار مستقیم گسله وارد می آید . این زلزله ، اولین زلزله ای بود که از طریق گسله اصلی در مناطق پرجمعیت رخ داد .
صدها ساختمانی که در مسیر گسله قرار داشتند ، نابود شدند چون پایه و زیر بنای ساختمان ها از هم گسست و بدون شک صدها نفر مصدوم بر جا گذاشت .
خصوصاً که زلزله در کالیفرنیا بسیار مهم تلقی می شود چون خیلی مشابه به زلزله سال 1906 در سانفرانسیسکو می باشد . زلزله سال 1906 در مسیر خلیجی سانفرانسیسکو ، گسله ای در حدود 15 فیت (5/4 متر) داشت . اگر چه کیفیت بنا در مناطق مصنوعی پائین تر از کیفیت بنای ژاپن و آمریکا بود ، اثر زلزله ازمیت بر محیط های ساختگی در فهم خطرات زلزله و خسارات وارده به مناطق پرجمعیت دنیا ، مناطقی با زیر بنای جدید ، صنعت و ساختمان های جدید از اهمیت بسیار برخوردار است .
این مناطق در حوالی سیستم های گسله اصلی قرار دارند .
ساختمان ها :
چندین هزار ساختمان در زلزله ویران شد . اگر چه اخیراً گزارش های متفاوتی به گوش می رسد ، می توان تخمین زد که حداقل 20000 ساختمان ویران شد یا خسارات سنگینی به آن وارد آمد . بیشتر ساختمان ای تجاری مسکونی از بتون آرمه ساخته شده اند . بیشتر آنها هم به ظاهر مثل بتون آرمه هستند و سفت کاری های نا مستحکم دارند . درصد بزرگی از ساختمان های ویران شده در حدود 6 تا 8 طبقه بودند . این ساختمان ها در چند سال اخیر ساخته شدند یا در دست ساخت هستند .
این ساختمان ها همانند بناهای جدید ترکیه طبق اصولی مشخص طراحی و ساخته می شوند که در برابر زلزله مقاومت لازم را دارند . این اصول با قوانین ساختمان سازی در کالیفرنیا مطابقت دارد . بنابراین بیشتر ساختمان های ویران شده از این پس ضد زلزله ساخته می شوند .
1 بیشتر ساختمان ها ،قوانین اصولی را رعایت نکردند و ضد زلزله هم نبودند . این ساختمان ها از فولاد مستحکم افقی و عمودی و فولاد صیقلی تشکیل شده اند . (در مقایسه با فولاد ناقص)
2 مهندس طراحی ساختمان که کارفرمای پیمنکار می باشد ، بنای در دست ساخت را بازرسی و کنترل نمی کند و نمی فهمد که پیمانکار ، ساختمان را طبق چه طرحی می سازد . این عدم رسیدگی باعث شد تا اصطلاحاتی صورت گیرد و ساختمان ها در برابر زلزله مقاوم شوند .(بدون تعادل و کنترل)
3 بیشتر ساختمان ها از مصالح ساختمانی نامناسب و بی کیفیت تشکیل شدند و کیفیت ساخت پائین بود .
4 بیشتر ساختمان ها در گسله های فعال و میعان بالا ساخته می شد .
5 بیشتر ساختمان ها طرح ریزی نشده بودند ولی طبق تجربیات گذشته ساخته شدند.
نگران کننده ترین ابعاد خسارات وارده به ساختمان های بتون آرمه
مسکونی تجاری این بود که صدها یا هزاران ساختمان مدرن ویران شدند . ساختمان های دیگر تا حدودی از هم گسست و ریزش داشتند . تنا دو طبقه اول بود که بیشترین ریزش و خرابی را همراه داشت . بررسی ها نشان می دهد که جدیدترین ساختمان ها بیشترین ریزش را به همراه داشت . این ریزش ، نشان دهنده خرابی کیفیت طرح ، بنا و کنترل ساختمان جدید درترکیه با وجود اصول ساختمان سازی و بناهای ضد زلزله و جدید می باشد . بررسی ها در مورد چند پروژه EQE در تمام قاره های دنیا نشان دهنده این است که عملکرد موفق در بسیاری کشور ها متداول نیست .
تسهیلات صنعتی :
مرکز زلزله در ترکیه ، مناطق صنعتی و مناطق صنایع سنگین می باشد . این مراکز مثل کارخانجات پتروشیمی ، سازندگان ماشین ، شرکتهای لاستیک سازی ، کاغذ سازی ، تولید فولاد ، سیمان سازی ، دارو سازی و سایر صنایع که مورد کنترل مهندسین قرار میگیرد .
بیشترین خسارات تبلیغاتی در پالایشگاه توپراز واقع در کورفز رخ داد . پالایشگاه مذکور در حدود نفت تریه را تأمین می کند و تأمین کننده مهم بیشتر صنایع محسوب می شود . در سال 1960 ، شرکت نفت با همکاری آمریکا ، کارخانه را طراحی کردند و ساختمان را تشکیل دادند .
پالایشگاه 5/2 میلیارد دلاری ، سنگ زیر بنای برنامه خصوصی سازی ترکیه محسوب می شد و در اوایل سال 2000 ، خصوصی سازیمورد انتقاد قرار گرفت .
آتش مخزن از کنترل خارج شد و از ترس انفجار به شعاع 3 مایلی برده شد . بخاری یا گرمکن بتون آرمه 300 فوت (90 متر) ، واحد نفت خام را ویران کرد و به تجهزیات و لوله ها صدمه زد و سرانجام باعث انفجار شد . آتش پالایشگاه مورد بحث چند ماه آینده می باشد .
این بررسی ها در تسهیلات پتروشیمی در مناطق زلزله خیز از اهمیت خاص برخوردار است . هیچ پالایشگاهی در دنیا از سال 1964 و زلزله همان سال در ژاپن تا بحال این زلزله شدید ترکیه را به یاد ندارد .
یکی از عجیب ترین ابعاد زلزله ترکیه ، مقدار و شدت خسارات وارده به ساختمان های جدید و تجهیزات در صنعت به خصوص با توجه به حرکت نسبی زمین در بخش پائین می باشد .
این خسارات شامل ریزش برج ،خرابی جرثقیل،ریزش ساختمان، ریزش
ساختارهای فولادی ، خرابی انبار ، خسارات وارده به بندر و خرابی تجهیزات و صدمات غیر ساختاری می شود .
در طول یک هفته ، عملکردها آغاز شد و در طول 2 یا چند ماه تسهیلاتی صورت گرفت . میزان فرکانس و مدت زمان طولانی لرزه با شدت خسارات مرتبط است .
آتش :
یکی از مهمترین مشکلات پس از زلزله ، آتش سوزی می باشد . زلزله منجر به آتش سوزی پالایشگاه توپراز شد . (به بخش تسهیلات صنعتی رجوع کنید) همچنین در ساختمان های ویران شده ، چند سیستم احتراق مشاهده شد. اگر چه به دلیل وجود ساختمانهای بتون آرمه و مصالح ساختمنی ، آتش فراتر از ساختمان اصلی منتشر نشد ،آتش وزی پس از زلزله ، خطر چندانی در ترکیه محسوب نمی شود . البته استانبول مستثنی از این قاعده است چون ساختمانهای چوبی و قدیمی استانبول در معرض خطر آتش سوزی پس از زلزله قرار دارند .
زیر بنا :
خطوط حیاتی :
انرژی الکتریکی :
کل کشور ترکیه پس از زلزله ، نیرو و انرژی خود را از دست داد چون به ایستگاههای مرکزی kv 380 در آداپزاری خسارات بسیار وارد شد . اثرات ایستگاهای kv 154 ناچیز بودو هیچ شرکت برقی در مناطق زلزله خیز قرار نداشت ، بنابراین انرژی الکتریکی در بیشتر مناطق آسیب دیده ذخیره شد به استثنای منطقه ای که سیستم های توزیع به دلیل ساختمان های بی کیفیت آسیب دید .
بنادر :
پایگاههای دریایی ترکیه در گلچوک ویران شد و صدها نفر از کارکنان نظامی از جمله افسران ارشد در ساختمانها جان باحتند . جابجایی گسله در حد 2 تا 3 متر با جابجایی عمودی 30 cm همراه شد . بار اندازهای اصلی در پشت سد از طریق گسله ویران شد و از تلفیق نفت در زیر ساختارها و ریل ها دو جرثقیل نابود شد . همچنین تسهیلات دیگر بندر در مسیر خلیج ازمیت با شکست روبرو شد .
ذخایر آب :
بیشتر مناطق شهری در خلیج ازمیت از طریقپروژه جدید آب ازمیت (IWP) تأمین می شوند . این پروژه از طریق تایمز واتر طراحی و ساخته شد . IWP از دریاچه مصنوعی 60000 متر مکعب تأمین می شد و در سد 40 متری ذخیره می شد . سیستم های توزیع محلی در گلوچوک ، ازمیت و مناطق دیگر از طریق IWP به دلیل نقص لوله محلی ، عمل نمی کرد . مردم ،آب مورد نیاز خود را از مخازن تهیه میکردند . البته کشتی های نظامی هم به همان اندازه تأمین کننده آب خالصی و تصفیه شده بودند .