دانلود مقاله زمین

زمین : سالها پیش مردم فکر می کردند که زمین مسطح است .

ملوانانی که در دریا مسافرت می کردند ، از این می ترسیدند که از لبه دریا به پایین بیفتند !

اما اکنون می دانیم که زمین مانند یک توپ ، گرد است .

این شکل گرد را کره می نامیم .

وقتی کشتیها به تدریج ، در افق دید ما ظاهر می شوند ، می توانیم ببینیم یا بفهمیم که زمین گرد است .

فضانوردان چندین بار از کره زمین در فضا عکس گرفته اند .

ما شکل زمین را می‌دانیم؛ اما درباره داخل زمین ، معلومات ما اندک است .

می دانیم که خارج زمین به وسیله پوسته‌ای صخره‌ای پوشیده شده است .

پوسته صخره ای ، «پوسته زمین» نامیده می شود .

این پوسته ، همچنین از زیر اقیانوسها و دریاها عبور می کند .

منطقه زیر پوسته خیلی داغ است ؛ میزان دما به اندازه‌ای است که سنگها و صخره ، به شکل مایع و روان می باشند .

زمینی که ما در آن زندگی می کنیم از صخره پوشیده شده است ؛ در بیشتر مکانها ؛ این صخره ها به وسیله خاک و گیاه پوشیده شده اند .

ما صخره ها را در بیابان ها ، کوهها و کنار دریا ، می توانیم ببینیم .

جریان رودخانه ها بر دره ها اثر گذاشته و آنها را عمیق‌تر می کنند .

صخره هایی با رنگهای مختلف در کنار این دره ها دیده می شوند .

ما همچنین می توانیم صخره ها را هنگامی که معادن برای ساختن جاده ها و راه آهن حفر یا بریده می شوند نیز دیده می شوند .

ما از صخره ها به روشهایی گوناگون استفاده می کنیم : منبع فلزات ، زغال سنگ و نفت ، صخره ها هستند ، بسیاری ساختمانها از صخره ها ساخته می شوند .

سنگهای قبر ، لوحه‌های یادبود و بیشتر مجسمه ها از صخره ها به دست می آیند .

قسمتی از صخره ها که خیلی سخت هستند، گرافیت نامیده می شوند ، و از آنها برای ساختن سطح جاده ها استفاده می‌کنند.

خاک رس بهترین نوع صخره است که تاکنون شناخته شده است .

از آن برای ساختن آجر و بعضی ظروف سفالی استفاده می گردد .

صخره ها چگونه از بین رفته یا تجزیه می شوند؟

زمین لرزه ها ، کوهها را جابجا می کنند ؛ اما بسیاری از عوامل دیگر کوهها را از بین برده و سرانجام حتی بلندترین کوهها خراب خواهند شد .

باد ، یخ و باران می توانند کوهها را ویران کنند .

نیروی ریشه درختان ، شکافها یا ترکهایی در صخره ها ایجاد می‌کند.

آب وارد این شکافها شده و منجمد می گردد .

گرمای خورشید در هنگامن روز و سرمای شب ، باعث انبساط و انقباض آب گردیده و فشاری را بر صخره ایجاد می نماید ؛ در نتیجه سنگها خرد و شکسته می شوند .

سپس تکه های کوچکی از صخره ها ، توسط جریانهای آب ساییده یا شسته شده و قسمتهای بیشتری از صخره را می تراشند .

نهرها به رودها پیوسته و رودخانه ها با قطعات کوچکی از صخره که حمل می کنند ، به دریا می ریزند ؛‌در همان حال ، صخره ها توسط امواج دریا به تکه‌های کوچکتری تجزیه شده و سرامجام به سنگهای ساحلی تبدیل می شوند .

سنگهای ساحلی به شکل ماسه در می آیند .

دانه های ماسه نیز ، ممکن است به گل تبدیل شوند .

صخره های جدید چگونه شکل گرفته و به وجود می آیند ؟

گل ، ماسه و سنگها به وسط رودخانه ها و امواج حمل شده و به صورت لایه های نازکی در کف دریا روی هم انباشه می شوند .

بعد از گذشت هزاران سال ، بر اثر ازدحام مواد و فشار زیاد ، این مواد به صخره ای جدید تبدیل می گردند .

سنگ آهک‌، گچ ، ماسه سنگ و خاک رس ، همگی در کف دریا ساخته می شوند .‌ آنها در لایه هایی به نام طبقه شکل می گیرند .

شما می توانید این طبقات را در صخره ها و کنار معدن سنگها ببینید .

سنگ آهک و ماسه سنگ ، برای ساختمان سودمند هستند .

آنها به آسانی تکه تکه یا بریده می شوند .

گاهی صخره های ساخته شده در زیر دریا‌.

به وسیله گرما ، تحولات شیمیایی و فشار صخره های دیگر که به آنها وارد می گردد ، دگرگون شده و تغییر پیدا می کنند .

صخره های پدید آمده به وسیله آتشفشانها هم ، می توانند از همین راهها تغییر شکل یابند .

می توان گفت که تمام صخره ها می توانند تغییر یابند .

سنگهایی که برای ساخت خانه استفاده می شوند ، قبلاً سنگ نرم یا ماسه و خاک بوده اند .

سنگ زیبای مرمر که در ساختمانها ، مجسمه ها و پوشش روی قبر استفاده می شود ، قبلاً سنگ آهک بوده است .

کشاورزان از گچ زمین یا سنگ آهک ، برای بهبود خاک استفاده می کنند .

گچ همچنین در سیمان ، بتون ، خمیر دندان و نقاشی می تواند مورد استفاده قرار گیرد .

خاک : تقریباً در همه جای زمین ، خاک وجود دارد .

بعضی جاها ، خاک خیلی زیادی وجود دارد .

در مناطق صخره ای ، خاک به مقدار کم مشاهده می شود .

بعضی خاکها نامرغوب بوده و گیاهان کمی در آن رشد می کنند .

خاکهای دیگر ، مرغوب بوده و گیاهان زیادی در آن رشد می کنند .

خاکی را که گیاهان زیادی در آن رشد می کنند ، حاصلخیز می گوییم .

خاک برای ما خیلی با ارزش است .

همه گیاهانی که ما مصرف می کنیم ، در خاک رشد می کنند .

همچنین پنبه و کتان که لباسهای ما را تامین می‌کنند، درختانی که کاغذ و الوار ما را تامین می سازند ، همگی در خاک رشد می‌کنند.

گوشت و لبنیات ، از حیواناتی به دست می آیند که خوراک خود را از زمین می گیرند .

چرم و پشم نیز ، ریشه در خاک دارند .

بدون خاک ، چیزی برای خوردن یا کتابی برای خواندن و لباسی برای پوشیدن نداریم .

همچنین ، هیچکدام از اشیایی را که از الوار یا چوب ساخته می شوند ، نداشتیم .

خاک چگونه شکل می گیرد؟

خاک ، از صخره ساخته شده است .

عمل سرمازدگی و ریشه گیاهان باعث شکاف در صخره ها می شوند .

نهرها و رودخانه ها نیز ، باعث ساییده شدن تکه هایی از صخره می شوند .

دریا ، صخره ها را خرد و تجزیه می کند .

ذرات ریزی که توسط باد ،‌به حرکت درآمده اند ، باعث تراشیده شدن صخره های نرم و جدا کردن آنها می شود .

این قسمتهای کوچک صخره ، ممکن است همان جایی که هستند بمانند ، یا توسط باد، جریان رودخانه ها و امواج به مناطق دیگر حمل شوند .

در بعضی کشورها ، یخچالهای طبیعی ، قسمتهایی از صخره ها را جدا و جابجا کرده ، به جلو می رانند .

اگرچه در قطعات بسیار کوچک صخره ، خاک وجود ندارد ؛ اما گیاهان کوچک یا ریز می توانند در این قسمتها رشد کنند .

خزه ها و گلسنگها ، اغلب در قسمتهایی از صخره‌ها دیده می شوند .

وقتی این گیاهان کوچک می میرند ، باکتری و کپک ، روی آنها روییده می شود .

گیاهان مرده ، پوسیده شده و به تکه های کوچکی تجزیه می‌گردند .

گیاهان دیگر و جانوران ، از این قسمتهای مرده به عنوان غذا استفاده می‌کنند .

قطعات سیاه زیادی از گیاهان مرده و جانوران ، روی صخره ها مشاهده می‌شوند .

این ماده سیاه ؛ گیاخاک نام دارد .

خاک وقتی شکل می گیرد که مقدار زیادی از مخلوط گیاخاک با ذرات ریز صخره وجود داشته باشد .

انواع مختلف خاک انواع بسیار مختلفی از خاکها وجود دارند .

بعضی خاکها ، در جایی که زمین معمولاً خیس یا مرطوب است ، شکل می گیرند .

این خاکها خیلی خاصلخیز نیستند ؛ زیرا زمین خیلی خیس بوده و هوای کافی برای تنفس ریشه گیاهان و رشد مناسب آنها وجود ندارد .

همچنین خاکهای شکل گرفته در زیر درختان صنوبر یا کاج و علف جاروب نیز ، خیلی حاصلخیز نمی باشند .

در بیابانها ، گیاهان به دلیل شکل خاک‌ ، رشد کافی ندارند ، این گیاهان بعد از بارندگی کم و باد و بارانهای ناگهانی ظاهر می‌شوند .

آنها به محض شروع فصل گرما می میرند .

بیشتر زمینهای حاصلخیر ، در چمنزارها و جنگلهایی با درختان برگ پهن از قبیل بلوط و آلش پیدا می شوند .

اگر این خاکها از علف و درختان ، پاک شده و با دقت نگهداری شوند ، قادر هستند که به شکلی مطلوب ، محصول را در خودشان رشد دهند ؛ اما اغلب مردم ، در مورد نگهداری از خاک بی دقت هستند .

آنها علفها و درختانی که خاک را روی تپه ها نگه می دارد ، از بین می برند .

در اثر همین کار ، خاک به راحتی شسته شده یا به وسیله باد به مناطق دیگر رانده می شود .

مردم ، حیوانات خیلی زیادی را برای چریدن به این مناطق برده و آنها بیشتر گیاهان را می خورند .

حصارها ، مانع از حرکت خاک در هوای خشک شده و رانده شده خاک را تقلیل می دهند .

بیشتر بیابانهای دنیا ، قبلاً حاصلخیز بوده اند .

آنها به دلیل بی دقتی مردم‌، تبدیل به بیابان شده اند .

خاکهای ماسه ای و رس بعضی از خاکها از دانه های سنگ که به اندازه کافی برای دیدن بزرگ هستند ، تشکیل شده است .

شما می توانید این دانه های کوچک را وقتی که خاک را بین انگشتانتان مالش می دهید ، حس کنید ؛ این خاک شنی یا ماسه ای است .

هنگام باران ، آب به سرعت در میان خاک ماسه ای نفوذ می کند .

گاهی اوقات و در هوای خشک ، گیاهان روی خاک ماسه ای که آب کافی ندارد ، رشد کرده ؛ اما به زودی از بین می روند .

بعضی خاکها از قسمتهای خیلی ریز سنگ که شما می نمی توانید آنها را ببینید ، تشکیل می شوند .

اگر این خاک را بین انگشتانتان مالش دهید ، احساس چسبندگی می کنید .

شما می توانید با فشار دادن بین انگشتانتان آن را گلوله کنید .

خاکی که از این قسمتهای خیلی ریز سنگ ساخته می شود ، خاک رس نام دارد .

ریز کردن خاک رس خیلی مشکل است .

حتی وقتی خیس است ، سخت تر به نظر می رسد .

آب به راحتی نمی تواند از میان خاک رس عبور کند ؛ بنابراین حتی اندازه یک بیل خاک رس هم خیلی سنگین است .

وقتی هوا خشک است ، ترکهای بزرگی در خاک رس ایجاد می شود .

ریشه گیاهان نزدیک این ترکها یا شکافها ، اغلب خشک شده و می میرند .

خاک گلدان بهترین نوع خاک ، خاک گلدان نامیده می شود .

مقداری خاک رس و شن ، در این خاک وجود داشته و همچنین ، محتوی مقدار زیادی گیاخاک می باشد .

خاک گلدان به راحتی تجزیه می شود .

این خاک در هوای گرم ، خیلی سریع خشک نمی شود و مقدار زیادی غذا برای گیاهان دارد .

گیاهان ، در خاک گلدان خوب رشد می کنند .

این خاک ، همچنین خانه ای برای انواع گیاهان و جانوران محسوب می گردد .

خانه بعضی حیوانات کاملاً بزرگ ، از قبیل خرگوش ، موش کور و موش در خاک است ؛ در حال که بسیاری از گیاهان و جانوران که در خاک زندگی می کنند ، خیلی ریز هستند .

باکتریها از معمولی ترین گیاهان ریز موجود در خاک هستند .

آنها آنقدر کوچک می باشند ، که فقط با میکروسکوپهای خیلی قوی دیده می شوند .

ممکن است میلیونها باکتری ، در یک مشت خاک وجود داشته باشد .

وقتی گیاهان و جانوران می میرند ، باکتری در پوسیده شدن و تبدیل آنها به گیاخاک کمک می کند .

پوسیدگی بعدی ، گیاخاک را که از گیاهان و جانوران مرده ساخته سده بود ، به نمک معدنی تجزیه می کند .

این نمکهای معدنی جذب زمین شده و غذای گیاهان جدید را تولید می کنند .

کرمهای خاکی کرم خاکی یکی از مهمترین جانوران درون خاک است .

خاک حاصلخیز ، ممکن است کرم خاکی بسیاری داشته باشد ؛ اما اغلب آنها را نمی توانید ببینید ؛ زیرا علاقه ای به نور و روشنایی نداشته و در طوب روز در سوراخهایشان باقی می مانند .

آنها در تاریکی شب به سطح زمین می آیند .

کرمها از ذرات فاسد شده گیاهان و جانوران درون خاک ، به عنوان غذا استفاده می کنند .

خاک ، از میان بدن کرم عبور کرده و به صورت مواد زاید استوانه ای شکل ، دفع می گردد .

کرمها ، همچنین برگهای خشک شده را به داخل زمین می کشند .

در آنجا ، برگها پوسیده شده و به شکل گیاخاک در می آید .

کرنها برای خاک مفید هستند : زیرا آنها خاک را مخلوط کرده و به شکل مفیدی در می آورند .

کرمها با ایجاد سوراخهایی در زمین به هوا اجازه ورود داده و موجب می شوند ، تا گیاهان بتوانند تنفس کرده و خوب رشد کنند .

سوراخها ، همچنین اجازه داخل شدن آب را به داخل زمین می دهند .

گیاهان در خاکی که تعداد زیادی کرم خاکی دارد ، خوب رشد می کنند .

غذاهای گیاهی گیاهان ، هنگامی که رشد می کنند ، آب از زمین می گیرند .

آنها همچنن نمکهای معدنی از خاک به دست می آورند .

وقتی که گیاهان می میرند ، نمکهای معدنی به خاک بر می گردد ؛ بنابراین ، نمکهای معدنی چند بار استفاده می شوند .

اگر گیاهان کم شده یا به وسیله مردم به مصرف غذایی برسند ، نمکهای معدنی به خاک باز نمی‌گردد .

یک کشاورز ، هنگامی که گیاهان را برداشت می کند ؛ نمکهای معدنی را تقلیل می دهد .

کشاورزان و باغبانان متخصص و فعال ، نمکهای معدنی را به خاک بر می گردانند ؛ آنها به خاک کود می دهند .

کود از محلهایی که حیوانات در آنجا نگهداری می شوند ، به دست می آید .

کود ، مقدار زیادی نمک معدنی دارد و به شکل گیاخاک پوسیده می شود .

اما کود کافی برای همه کشتزارها وجود ندارد ؛ بنابراین بسیاری از کشاورزان و باغبانان از ترکیبات شیمیایی خاصی ، به نام «کود شیمیایی» استفاده می کنند .

کودهای شیمیایی تمیز بوده و بود ندارند .

آنها مقدار زیادی نمک معدنی دارند .

کشاورزان ، از ماشینهای مخصوصی برای پاشیدن کود در زمینهایشان استفاده می کنند .

مراقبت از خاک کشاورزان قبل از کاشتن محصول ، زمین را شخم می زنند .

شخم زدن‌، خاک را به طرف بالا برگردانیده و اجازه ورود هوا به داخل آن را می دهد ، تا اینکه کرمهای خاکی ، باکتریها و ریشه گیاهان بتوانند تنفس کنند .

هوا ، باعث رشد بهتر ریشه گیاهان می شود .

علفهای هرزه ، هنگام شخم زدن دفن شده یا زیر خاک می روند ، سپس پوسیده شده و به شکل گیاخاک در می آیند.

در زمستان آب موجود در خاک تبدیل به یخ شده و سرانجام ، باعث تبدیل توده های خاک به ذرات ریز می گردد ،‌دانه هایی را که کشاورز می کارد ، در ذرات کوچک خاک بهتر رشد می کند .

باغبانان با خرد کردن خاک ، به هوا کمک می کنند که بهتر وارد آن شود .

خاک خیلی با ارزش است ؛ زیرا تمام انسانها و حیوانات و گیاهان ، وابسته به آن می باشند ؛ اما هر ساله خاکهای خوب زیادی با ایجاد ساختمانها و جاده ها پوشیده شده و از بین می رود .

ما مجبوریم که مراقبت بیشتری از زمینهای باقیمانده داشته باشیم .

زمینهای حاصلخیز ، هزاران سال طول کشیده که شکل گرفته اند .

سنگها به تمام موارد سازنده پوسته زمین سنگ گفته می شود .

به موادی که سنگها را تشکیل می دهند کانی گویند .

مثلاً کانی سنگ کوارتز و کانی سنگ گچ می‌باشد.

سنگها را بر حسب منشاء تشکیل به سه دسته تقسیم نموده اند : 1-سنگهای آذرین (درونی) : این سنگها از سرد شدن گدازه های آتشفشانها به وجود می آیند .

چون فسیل ندارد ، تعیین سن آنها مشکل است ، مانند سنگ پا و گرانیت .

2-سنگهای رسوبی : این سنگها از متلاشی شدن پوسته خارجی زمین و رسوب آنها در چاله ها به وجود آمده اند .

لایه لایه هستند و فسیل دارند .

بنابراین تعیین سن آنها ساده است .

نمونه : سنگ آهک و ماسه سنگ .

3-سنگهای دگرگونی : این سنگها در اصل رسوبی هستند ولی چون تحت فشار و حرارت قرار گرفته اند ، ماهیت آنها تغییر یافته است .

از لحاظ سختی شبیه سنگهای آذرین و از جهت لایه لایه بودن و فسیل داشتن به سنگهای رسوبی شباهت دارند .

مانند سنگ مرمر که از تغییر سنگ آهک به وجود آمده است و یا سنگ گرانیت که از دگرگون شدن زغال سنگ آنتراسیت به وجود می آید .

هوازدگی سنگها تغییرات فیزیکی (مکانیکی) ، شیمیایی و بیولوژیکی سنگها را هوازدگی (Weathering) گویند .

انواع هوازدگی به قرار زیر است : 1-هوازدگی فیزیکی : عملی است که طی آن سنگها با همان ترکیب اولیه خرد می‌شوند .

مثلاً از خرد شدن گرانیت دانه های شن تشکیل می شود .

علت این نوع هوازدگی تغییرات جو زمین است .

دو عامل در این هوازدگی دخالت دارند : الف-دما-دمای خورشید هنگام روز سنگها را گرم و منبسط می کند .

ولی شب هنگام‌، برودت هوا باعث انقباض سنگها می شود .

این انبساط و انقباض در طول سالیان دراز سنگها را می ترکاند و خرد می کند .

ب-انجماد - وقتی آب یخ می بندد بر حجم آن افزوده می شود .

آبهایی که به جدار سنگها نفوذ می کنند ، پس از انجماد ،‌فشار زیادی بر سنگها وارد می کنند و آنها را می‌ترکانند و پس از خرد شدن به دامنه ها سرازیر می شوند و واریزه ها را تشکیل می‌دهند .

2-هوادگی شیمیایی - عملی است که طی آن ترکیب سنگها عوض می شود و مواد جدیدی به وجود می آید .

مثلاً خاک در در اثر هوازدگی شیمیایی فلسپاتها تشکیل می‌شود .

آهن در مجاورت هوا به زنگ آهن تبدیل می شود .

لایه های آهکی زمین پس از ترکیب شدن با آب به ئیدرات کلسیم تبدیل می شوند .

هوازدگی شیمیایی در مناطق گرم و مرطوب شدیدتر از نواحی خشک و سرد است .

3-هوازدگی بیولوژیکی - عامل این هوازدگی گیاهان و جانوران هستند .

رشد ریشه گیاهان گاهی سنگها را متلاشی می کند و یا ریشه بعضی از گیاهان مثل گلسنگ با ترشح نوعی آنزیم سنگها را حل می کنند و سپس مواد را به اندام خود می رسانند .

این عمل سنگ ها را فرسوده می کند .

جانورانی چون موش و خرگوش با تخیب زمین باعث تغییر شکل آنها می شوند .

طرز خرد شدن سنگها - همه سنگها به یک شکل خرد نمی شوند .

مثلاً سنگهای بلوری دانه دانه می شوند .

بعضی سنگها و.رقه ورقه می شوند .

سنگهای رسوبی قطعه قطعه می شوند .

گرانیت به صورت منظم خرد می شود .

خاک هیچ گیاهی به جز گلسنگ بدون خاک قادر به زندگی نیست .

خاک رابط میان پوسته زمین و دنیای جانداران است .

برای تشکیل خاک ،‌هوازدگی فیزیکی و شیمیایی مؤثرند.

سرعت تشکیل خاک به نوع آب و هوا بستگی دارد .

مثلاً در بیابان سرعت تشکیل خاک کم و در آب و هوای گرم و مرطوب زیاد است .

گیاخاک - پس از خرد شدن سنگها نخستین تغییر مهم رویش گیاهان است .

گیاهان عمل هوازدگی را سرعت می بخشند و مانع جابجا شدن خاک می شوند .

وقتی گیاهان می میرند ، اجزای آن جزو ترکیبات خاک در می آیند .

هر چقدر گیاخاک بیشتر باشد ، خاک تیره تر است و حاصلخیزتر است و در نتیجه جمعیت جانداران خاک بیشتر است.

گیاخاک قدرت نگهداری آب را برای خاک افزایش می دهد ، باعث نفوذ هوا به زمین می شود و منبع اصلی نیتروژن برای رشد گیاهان است .

انواع خاک : 1-خاک کوهستان - این خاکها کم عمق و پرسنگ و کم حاصلند .

2-خاک جنگلی - در جنگلها به علت بارندگی زیاد ، میزان کلسیم و منیزیم خاک کم است .

خاک اسیدی است و زیاد حاصلخیز نیست .

فقط برای کاج و صنوبر مفید است.

3-خاک علفزار - قطر خاک زیاد و حاصلخیز است .

در خاک علفزار گیاخاک فراوان است .

4-خاک بیابان - غنی ترین نوع خاک است .

به شرطی که خوب آبیاری شود .

گرچه نیتروژن و گیاخاک کم دارد ولی املاح فراوان دارد .

اثرات آبیاریهای نامناسب در خاک چنانچه در مناطق کم آب ، آبیاری به طرز صحیح صورت نگیرد ، املاح آب روی زمین رسوب نموده و در نتیجه شوره زار به وجود می آید .

بهترین اراضی ضوره زار در ایران را ، در اطراف دریاچه حوض سلطان قم مشاهده می کنیم .

با روش زه کشی و جلوگیری از ایستادن آب می توان نمکهای شوره زار را کاهش داد .

تشکیل کویرها در بعضی نواحی حوضه های بسته ای وجود دارند که محل تجمع آبهای زیرزمینی می‌باشند .

از تبخیر این آبها ، طبق قانون لوله های موئین آب نمک به سطح زمین آورده می شود و پس اتز تبخیر کویر بوجود می آید .

مهمترین عامل تشکیل کویر تبخیر آبها است .

دشت کویر ایران مثالی کامل بر این مقوله می باشد .

فرسایش خاک فرسایش خاک باعث می شود تا حاصلخیزی خاک از میان برود .

در مناطق مرطوب ، باران و در مناطق خشک ، باد ذرات خاک را جابجا می کند .

اما انسان مهمترین عامل فرسایش خاک است .

زیرا با از بین بردن پوشش گیاهی و آبیاری غیرمنطقی کویر ایجاد می کند .

برای جلوگیری از فرسایش خاک باید به کشت گیاهان در طبیعت مبادرت ورزید .

پوشش گیاهی باعث می شود تا اولاً از ضربات باران جلوگیری شود و خاک شسته نشود .

ثانیاً گیاخاک مانند اسفنجی آب را در خود نگه می دارد .

ثالثاً ریشه گیاهان ذرات خاک را محکم نگه می دارند .

آبها فعالترین ماده روی زمین آب است که نه تنها قسمت اعظم کره زمین را در برگرفته است .

بلکه در مناطق قطبی به صورت یخ متراکم و جو زمین به صورت بخار مشاهده می شود .

آبهای کره زمین را هیدروسفر گویند .

از مجموع 510 میلیون کیلومتر مربع مساحت کره زمین ، 375 میلیون کیلومتر مربع وسعت خشکیها است .

اگر آبها نبودند دمای زمین کنترل نمی شد .

زیرا دمای شب و روز و یا دمای فصول اختلاف زیادی داشت .

آب عامل مهمی است در فرسایش زمین و مایه حیات و آبادانی و عامل استقرار جمعیت است .

آبهای روان آبهای روان بصورت باران و برف در روی زمین جاری می شوند ، مهمترین عامل فرسایش هستند .

عملیات آبهای روان به مقدار ، سرعت آب و درجه شیب زمین بستگی دارد .

عملیات آبهای روان به صورت زیر است : 1-تخریب - عملیات تخریبی عبارتند از : الف-حفر بستر - آبهای روان بیستر خود را حفر می کنند .

اما قادر نیستند پائین تر از سطحی که به سوی آن در حرکتند ، فرسایش دهند .

سطحی که عمل تخریب متوقف می شود ، سطح اساس نام دارد .

ب-ایجاد دره - آبهای روان ابتدا زمین را شیار داده و به تدریج دره به وجود می‌آورند.

اگر جنس زمین سست باشد دره به شکل V و اگر سخت باشد دره به شکل U در می‌آید .

ج-ایجاد مآندر - پیچ و خمهای رود را مآندر گویند .

د-تشکیل دریاچه - اگر رود در مسیر خود از اراضی سست به سنگهای سخت برسد ، چون فرسایش سنگهای سخت به کندی صورت می گیرد ، آب در پشت آن جمع شده و دریاچه تشکیل می شود .

یخچالها نیز هنگام عقب نشینی ذوب شده و دریاچه های یخچالی تشکیل می دهند .

هـ - تشکیل آبشار - اگر رود در مسیر خود از اراضی سخت به اراضی سست برسد ، سنگهای سست را به آسانی فرسایش داده و آبشار به وجود می آورد .

2-حمل مواد - آبهای روان مواد را به صورتهای معلق ، محلول ، جهشی و غلتان جا‌به‌جا می کند .

هیچ آبی خالص نیست بلکه موادی را یا به صورت محلول دارد و یا به صورت معلق .

جابجایی سنگهای بستر رود به مقدار آب یا «بده رود» بستگی دارد .

(بده =debi مقدار آبی است که رود در یک ثانیه از خود عبور می دهد).

3-رسوب گذاری - مواد حمل شده توسط آبهای روان در گودیها ته نشین می شوند .

یکی از نتایج این عمل نزدیک شدن سطح قاره ها به سطح دریاها است .

موادی که رودها ته نشین می کنند ، آبرفت نامیده می شوند .

4-تشکیل دلتا - وقتی رود به دریا ، دریاچه و یا خلیج نزدیک می شود ، سرعت خود را از دست می دهد .

در نتیجه موادی را که حمل می کند بجا می گذارد .

و دلتا بوجود می آورد .

دلتاها اراضی مثلث شکلی هستند که راس آنها متوجه خشکی است .

دلتاها بسیار حاصلخیزند .

5-مخروط افکنه - وقتی رود از کوه به دامنه برسد ، سرعت خود را از دست می دهد.

در نتیجه مواد حمل شده را بر حسب وزنشان بر جای می گذارد و مخروط افکنه تشکیل می دهد .

فرق مخروط افکنه با دلتا دو چیز است : اول این که مواد مخروط‌افکنه درشت ولی مواد تشکیل دهنده دلتا ریز است .

همچنین سطح دلتا افقی است ولی مخروط افکنه شیب دار است .

6-تراسهای آبرفتی (پادگانه های آبرفتی) - تراسهای بقایای بستر رودهای قدیمی است که در طرفین رود مشاهده می شود .

طرز به وجود آمدن تراسها بدین صورت است که رود بستر خود را حفر می کند و پایین می رود و در نتیجه مسیر قدیمی به صورت پلکان بالا قرار می گیرد .

سیلاب سیلاب در اثر بارندگیهای شدید ، ذوب برفها و یخها به وجود می آید .

سرعت و قدرت سیلاب در مراحل اولیه بسیار زیاد است و قادر است تخته سنگهای عظیم را قطع نماید و درختان را ریشه کن نماید .

هر سیلاب از سه قسمت تشکیل گردیده است : 1-آبگیر - جویبارهایی باریک و قیف مانند هستند که در بالای کوه بوجود می آیند .

2-آبراهه - راه باریکی است که از به هم پیوستن جویبارها تشکیل می شود .

در آبراهه عمل فرسایش و حمل مواد به بالاترین حد می رسد .

3-مخرط افکنه - وقتی سیلاب به نواحی نسبتاً هموار می رسد ، سرعت خود را از دست می دهد در نتیجه مواد تخریبی را رسوب می دهد و مخروط افکنه ایجادمی‌کند.

آبهای سطح خشکیها منبع آبهای شیرین خشکیها ، بخار آب موجود در آتمسفر است .

این آبها به صورت باران و برف به زمین می رسد .

آبی که به سطح زمین می رسد ، ممکن است در زمین نفوذ کند یا جاری شود و یا مجدداً به هوا باز گردد .

از 100 درصد آبی که به زمین می‌رسد ، 25 درصد جاری می شود ‌، 64 درصد مجدداً در اثر تبخیر به هوا باز می‌گردد و 11 درصد در زمین نفوذ می کند .

دریاچه ها دریاچه ها گودالهای بزرگی هستند که از آب پر شده اند و با دریای آزاد ارتباط ندارند.

میزان شوری آب دریاچه ها تابع نوع آب و هوای منطقه ، ترکیب آب رود تغذیه کننده و عمر دریاچه است .

دریاچه های آب شیرین بیشتر در مناطق سرد شمالی کره زمین قرار دارند .

زیرا در آنجا تبخیر کم و آب حاصل از ذوب یخچالها فراوان است .

در ایران اغلب دریاچه ها شورند .

دریاچه پریشان فارس آب شیرین دارد .

علت تشکیل دریاچه ها متفاوت است .

بعضی در اثر فرو نشستن زمین ایجاد می گردد ، بعضی در اثر فوران آتشفشانها و مدور شدن مسیر رود به وجود می آیدو بعاضی باقیمانده دریاهای قدیمی هستند .

اثر آدمی بر چرخه آب علاوه بر طبیعت ، انسان نیز روی آبها تغییراتی به وجود می آورد .

این فعالیت انسان را بیشتر به طریق تخلیه فاضلابها به درون آبهاست .

فاضلابها شامل فاضلابهای شهری، صنعتی و کشاورزی است .

این فاضلابها حاوی فلزات سنگین ، موارد شیمیایی و رنگی است که وارد آبها می شوند .

مساله کم آبی : افزایش جمعیت و مدرن شدن زندگی ، احتیاج به آب را روز به روز زیادتر می کند .

دانشمندان پیش بینی می کنند که در آینده نزدیک منابع آب شیرین جوابگوی نیازهای جمعیت نخواهد بود .

بنابراین به فکر شیرین کردن آب ردیاها افتادند .

برای شیرین کردن آب دو روش موجود است .

اول جدا کردن آب از نمک از طریق تقطیر و انجماد و دیگر جدا کردن نمک از آب با کمک الکتریسیته .

اقیانوسها و دریاها بیش از 75 درصد سطح زمین را دریاها و اقیانوسها در بر گرفته اند .

اقیانوسها وسیع و عمیق هستند .

ولی دریاها کم عمق اند و خشکیها آنها را محاصره کرده اند .

97 درصد آب موجود در کره زمین را اقیانوسها تشکیل می دهند .

چون بیشتر خشکیها در نیمکره شمالی قرار دارند ، این نیمکره را نیمکره خشکی نامند .

در نیمکره شمالی مساحت خشکیها و آبها مساویند .

درنیمکره جنوبی چون آبها بیشتر است ، نیمکره آبی نامند .

املاح آب دریا - میزان شوری آب دریاها 35 گرم نمک در یک لیتر است .

رودها و آبهای زیرزمینی همه ساله مقادیر بسیار زیادی از املاح مختلف را وارد دریا می کنند .

آتشفشانها نیز املاح آب دریاها را افزایش می دهند .

میزان املاح آب دریاها به عواملی چون وارد شدن آب شیرین رودها و ذوب یخها بستگی دارد .

دمای آب دریا - دمای دریاهای باز از 3- درجه در قطب تا 32+ درجه در استوا متغیر است .

از عمق 1000 متری به پایین ،‌ دما ثابت و معادل 4 درجه سانتی گراد است .

جانداران دریا - دریا یک محیط زیستی بزرگ است .

مهمترین عاملی که زندگی گیاهان و جانوران محیط آب را آسان می سازد ، یکنواخت بودن محیط است .

اساس زنجیره غذایی در دریاها را موجودات ذره بینی چون پلانکتونها و فیتوپلانگتونها تشکیل می دهند .

زیرا جانداران به طور مستقیم و غیرمستقیم از آنها استفاده می کنند .

این تک سلولیها با استفاده از انرژی خورشید و دی اکسید کربن و آب ، مواد آلی می‌سازند و در اختیار جانداران قرار می دهند .

صید در دریا - صید در دریاها دو صورت دارد ، اول صید کناره ای که متکی بر سنتهای قدیمی است و برای تغذیه اهالی یک ناحیه صورت می گیرد .

دوم صید در وسط دریا که مستلزم مسافرت به دوردست دریاها و مجهز بودن به وسایل مدرن ماهیگیری است .

این صید بیشتر جنبه صادراتی دارد .

امروزه در کناره ایسلند ماهی روغن دار و در خلیج گینه ماهی تن به مقدار زیاد صید می شود .