دانلود مقاله عزت نفس

خانواده اولین پایه گذار شخصیت و ارزشها و معیارهای فکری کودکان است که نقش مهمی در تعیین سرنوشت و سبک و خط مشی زندگی آینده فرد دارد و اخلاق و صحت و سلامت فرد تا حدود بسیاری در گرو آن است. خانه و خانواده نخستین محیط اجتماعی است که کودک را تحت سرپرستی و مراقبت قرار می دهد ، از این رو بیش از تمام محیط های اجتماعی در رشد وتکامل فرد تأثیر دارد کودک قبل از اینکه وارد اجتماع شود و تحت تاثیر اوضاع اجتماع قرار گیرد، تحت تاثیر محیط و موازین اجتماعی و فرهنگی خانواده ای که در میان آن بزرگ شده است، قرار می گیرد و از آنجا که خانواده خود یک واحد اجتماعی است و ارزشها و معیارهای اجتماعی از طریق آن به کودک منتقل می شود و به عنوان یک واسطه از لحاظ تاثیر محیط اجتماعی بر کودک اهمیت فراوان دارد و به دیگر سخن چون خانواده که کانون تولد و زایش فرزند است بیش از تولد وی شکل گرفته است تا مرحله ای که فرزند به آگاهی و شعور کافی برسد خواه نا خواه در تعیین سرنوشت ساختمان روحی و نوع جهان بینی و طرز تفکر وی که خود برگرفته از محیط اجتماعی است ، تاثیر فراوان دارد بنابراین تاثیر خانواده بعنوان نخستین و موثر ترین واحد اجتماعی بر فرزندان امروزی دیگر موضوعی بدیهی و مشخص است ضمن اینکه روابط والدین و کودک یکی از بحث های مهم روان شناسی امروزی را تشکیل میدهد .

جو زف مارکوس[1] (1992) در این زمینه میگوید :« کودک اولین تجربیات خودرا برای  همزیستی با دیگران در خانواده بدست می آورد و در پایه رشد و فعالیتهای آینده وی نهاده می شود ،خانواده می تواند ویژگیهای مثبت و سازنده یا منفی و مخرب در کودکان بوجود می آورد و تمامی حالات و رفتارهای دوران بلوغ چه اجتماعی و چه ضد اجتماعی ریشه در تجربیات گذشته کودک در خانواده دارد. »

در سه دهه نخست قرن بیستم ، روشهای فرزند پروری تاحدود زیادی خشک و خشن بوده اند در آن زمان به والدین توصیه میشد با بغل کردن کودک هنگام گریه کردن او را لوس نکنند و طبق برنامه ثابتی به آنها غذا بدهند ( اعم از اینکه گرسنه باشد یا نباشد ) این روش کاملاً خشک و تا حدودی زیر نفوذ رفتار گرایی بود ، البته جای تردید است که پدران و مادران زیادی این شیوه خشک را به کار بسته باشند ولی به هر حال دیدگاه صاحب نظران آن زمان چنین بوده است ( کفایت 1372) بنا براین میتوان گفت در جریان رشد کودک محیط وشرایط خانواده یک عامل مثبت و محیا کننده زمینهای رشد و یا یک عامل مخل و بازدارنده میباشد ، ویژگی هایی از قبیل احساس اعتماد به نفس و آرامش خاطر و سلامت روان  در کودک ، نتیجه یک فضای خانوادگی آرام و روابط سالم بین اعضای خانواده است .

عامل مهم دیگری که درساختار شخصیت افراد نقش دارد عزت نفس[2] است عزت نفس از جمله مفاهیمی است که در چند دهه اخیر مورد توجه بسیاری از روانشناسان و پژوهشگران قرار گرفته است ویکی از موضوعات مهم جنبه های فردی، اجتماعی و روان شناختی میباشد در سالهای 1959 تا 1965 فشرده ترین مطالعات درباره عزت نفس صورت گرفته است موضوع عزت نفس ار نظر قدمت در مباحثی که علما و فلاسفه تعلیم و تربیت در گذشته داشته اند ریشه دارد در طول هزاران سال گذشته گزارش های تاریخی ، نظریات فلاسفه و اندیشمندان براین مطلب تاکید دارند که برای انسان هیچ حکم ارزشی مهمتر از داوری وی در مورد  خویش نیست در طول صد سال گذشته نیز بسیاری از روانشناسان ، این نظریه را پذیرفته اند که انسان ، نیاز به عزت نفس دارد و ارزشیابی از خویشتن قطعی ترین عامل در روند رشد روانی است (علی بیابانگرد، 1373 یا 6)

ویلیام جیمز از جمله کسانی است که برای نخستین بار در اثری تحت عنوان اصول  روان شناسی ، بر ضرورت عزت نفس و اینکه عزت نفس ، تعیین کننده شکل های متعدد رفتار آدمی است ، تاکید نموده است، هم زمان با جیمز جامعه شناسان مختلفی از جمله چالز کولی[3] به برسی عزت نفس پرداخته و آنرا به عنوان یک نیاز حیاط بخش آدمی توصیف کردندوبا پیدایش رویکرد روانی- اجتماعی، محققانی مانند هورنای، فروم و سالیوان به برسی نظامداری درباره عزت نفس پرداخته اند اما اوج مطالعات درباره خودو اینکه عزت نفس ، به عنوان یک سازه شخصیتی قلمداد گردد و آثار انسان گرایانی مانند راجرز و مزلو مشاهده میشود روان شناسان مختلف، نیز بیان داشته اند که افراد ، با نیاز به تجربه عزت نفس بالامتولد میشوند، به عنوان مثال مزلو اشاره میکند که بعد از اینکه نیاز وابستگی افراد ارضا شد انسانها بطورجدی برای ارضای نیاز های مربوط به ارزش و احترام کوشش میکنند، وی اشاره میکند که همه افراد در اجتماع، نیاز به داشتن یک دید مثبت و خوب، نسبت به خودشان دارند .

از نظر مزلو دو مجموعه مکمل از نیاز های مربوط به ارزش و احترام وجود دارد ، دسته اول مربوط به نیاز های قدرت ، پیشرفت ، کفایت، مهارت و شایستگی و  دسته دوم ، مربوط به نیاز های شهرت ، اعتبار ، مقام و افتخار میباشد رضایت از نیازهای ارزش و احترام ، منجر به احساس اعتماد به خود ،ارزش ، قدرت ، وقابلیت همراه بااحساس مفیدبودن میشود . و شکست در ارضای نیازهای ارزش و احترام منجر به احساس کندی ، ضعف و درماندگی میشود( فرانکن 1995)    کوپراسمیت( 1967)، با مروری بر تحقیقات انجام شده برروی عزت نفس چنین بیان میکنند که چهار عامل مهم در رشد عزت نفس از اهمیت ویژه ی برخوردار است که این چها عامل عبارتند از:

1. میزان احترام و پذیرش را که افراد مهم زندگی فرد، برای وی قائل میشوند.

 2.تاریخته موفقیت فرد و موقعیت فرد در جامعه .

3. شیوه تفسیر تجارب فردی ، در رابطه با ارزشها و آرزوهای فرد .

4.سبک و روشی که فرد به این ارزشیابی پاسخ میدهد .

کوپر اسمیت[4] (1967) با مطالعات وسیع خود در مورد عزت نفس به این نتیجه رسیده است که افرادی که دارای عزت نفس بابالایی هستند تمایل بیشتر به جستجو و در گیر شدن با مسائل دارند و به طور کلی می توان گفت که آنها حقیقتاً افرادی برانگیخته هستند که نه تنها شایستگی دارند ، بلکه نگرش مثبت نسبت  به خود دارند (مارکوس 1992) .

کوپر اسمیت معتقد است که افراد با عزت نفس بالا، دربرخورد با اشخاص و موقعیتها انتظار موفقیت را دارند و آنها نسبت به ادراکات و قضاوت خود اطمینان دارند و معتقد هستند که کوشش آنها در حل مسائل ، موفقفیت آمیز خواهد بود و نگرش مثبتی نسبت به خود دارند و این نگرش مثبت باعث می شود که عقاید خود را بپذیرند و وقتی در برابر عقاید متفاوت قرار می گیرند به قضاوت خود اعتبار بخشیده و به آن اطمینان داشته باشند و همین نگرش مثبت، موجب می شودد که عقاید جدید را نیز مد نظر داشته باشند (محسنی  ،1375)  .

1-2- بیان مسئله :

خانواده نخستین مدرسه و محور اصلی تربیت است،کارگاه الگوسازی است.زمینه تحول و تکامل و محیط رشد است و ما هیچ نهادی را نمی شناسیم که درجنبه سرنوشت سازی وتربیت در خانواده موثرتر باشد، کودک درسهای اصلی و اساسی خودرا از خانواده میگیرد هرسازندگی یا اشتباهی که در آن واقع گردد، مستقیما در کودک اثر میگذارد خانواده میتواند عامل سازندگی جسمی و روانی، عاطفی و ذهنی و... کودک باشد یا عامل ویرانی و نابودی او، میتواند شرافت و سلامت ایجاد کند یا انحراف و اختلال . تاثیر مستقیم خانواده بر رشد قوای مادی و معنوی کودک امریست که آن را نمیتوان به سادگی منکر شد خانواده در تهذیب اخلاق و جهت دادن افراد به سوی انسانیت و پرورش و تکوین شخصیت آنان میتواند نقش فوق العاده ای ایفا کندو خطوط اصلی و اساسی رفتار آنان را پدید آورد . آنان را در برابر مسائل و امور به مقاومت واداشته و یا به تسلیم وادار نماید ، موجب حفظ سلامت اعصاب روان او شده یا سبب پیدایش اختلافات عصبی و حتی بیماری روانی او گردد(شعادی نژاد، 1368) بر این اساس مسئولیت والدین در رابطه با فرزندان خود ، مسئولیت عظیم و فوق العاده ای است ،آنها متعهد سازندگی نسل جدید هستند عزت نفس بعنوان یکی از ابعادشخصیت آدمی همواره تحت تاثیر روابط با دیگران شکل میگیرد و خانواده بعنوان اولین منبع ارتباط کودک عامل مهمی در شکل گیری این بعداز شخصیت آدمی است این عامل مهم درساختار شخصیت نوجوان نقش دارد اکثر صاحب نظران، برخورداری ازعزت نفس رابه عنوان عامل اساسی در سازگاری عاطفی و اجتماعی افراد میدانند. خودپنداره، برای متخصصان بهداشت روانی نیز اهمیت خاصی دارد زیرا پنداره فرد از شخصیت خود، تا اندازه زیادی ، تصور او راراجع به محیطش تعیین میکند در واقع میتوان گفت که اگر تصور از خود، مثبت و نسبتا متعادل باشد شخص دارای سلامت روانی است واگر برعکس ، خود پنداره شخصی منفی و نا متعادل باشد او ازلحاظ روانی، ناسالم شناخته میشود و خود پنداره فرد در عزت نفس او تأثیر بسزایی دارد (شاملو 1374) .

با توجه به اهمیت عزت نفس و اینکه عزت نفس کلید موفقیت در تمام مراحل زندگی آدمی است برآن شدیم تا علتهای ضعف و قوت آن را بررسی نماییم و بررسی ریشه های این مهم در کانون خانواده میسر است مسئله ای که ذهن محقق را مشغول نمود، این است که کدام شاخص های خانواده میتواند در عزت نفس فرزندان تاثیر بیشتری داشته باشد ؟

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق:

اکثر صاحب نظران عزت نفس مثبت را عامل مهم و اساسی درسازگاری عاطفی- اجتماعی مطلوب میدانند . از آنجایی که عزت نفس کودک یا نوجوان ، زمینه و اساس ادراک وی از تجارب زندگی را فراهم میسازد ، مثبت بودن آن دارای ارزش ویژه ای است . شایستگی عاطفی – اجتماعی که از خود ارزیابی مثبت منتج میشود میتواند مانند سپر یا نیرویی در برابر مشکلات خطیرآینده به کودک کمک کند ونیز به عنوان یک سپرفرهنگی، اورا از اضطراب در امان نگه دارد (کرنل و هارلو 1933)[5]. شاهدی بر این نقطه نظر ، راهنمای تشخیص و آماری بیماریهای روانی انجمن روان پزشکی آمریکا (1987)،است که ازعزت نفس پایین بعنوان نشانگان چندین اختلال کودکی نام برده است دو مثال مختلف از این اختلال یکی اختلال کمبود توجه است و دیگری اختلال اجتنابی که فرم شدیدی از اضطراب احتماعی است اگر چه واقعاً مشخص نیست که عزت نفس پایین علت هر اختلال باشد ، اما این واقعیت که آن عزت نفس پایین ) می تواند با مشکلات شدید در کودکی ، توأم باشد دلیل کافی بر نقش عزت نفس می تواند باشد(شاملو ،1368) چنانچه کودکان در منظومه خانواده به عنوان یک عضو با ارزش پذیرفته نشوند و برخوردار از یک محیط پر محبت و توأم با احترام نباشند و اگر در جمع همسالان خود نتوانند به آن احساس رضایت و خشنودی درونی دست یابند ، نه تنها از خویشتن به تصویری منفی خواهند رسید بلکه از احساس اطمینان و رضایت در خویشتن که لازمه موفقیت و پیشرفت هاست محروم خواهند شد بنابراین این نظر ، ارزش وجودی عزت نفس به عنوان بعدی از ابعاد شخصیت انسان وارتباط آن با موفقیت ها وشکست ها و ناکامی های فرد قابل ملاحظه است .

برخورداری از احساس ارزشمندی و اعتمادبه نفس به مشابه یک سرمایه و ارزش حیاتی است و از جمله عوامل عمده در شکوفایی استعدادها و خلاقیت هاست به سخن دیگر ، فرآیند های شناختی احساسات، انگیزه ها ، تصمیم گیری و انتخاب متأثر از احساس ارزشمندی است «خود »به عنوان هسته شخصیت در تعامل با دیگران شکل می گیرد و از آنجایی که خانواده اولین مکانی است که در شکل گیری شخصیت نقش اساسی دارد، لذا بررسی نحوه برخورد خانواده ها در ارتباط با عزت نفس از اهمیت ویژه ای برخوردار است .

1-4- اهداف تحقیق: شامل هدف کلی و اهداف جزیی می شود

1-4-1- هدف کلی:

هدف اصلی شناخت نقش خانواده بر عزت نفس دختران دوره راهنمای در شهر کرج1-4-2- اهداف جزئی:

تعیین وضعیت عزت نفس دختران دوره راهنمای در شهر کرج

شناخت نقش شغل مادر در عزت نفس دختران دوره راهنمای در شهر کرج

شناخت نقش شغل پدر در عزت نفس دختران دوره راهنمای در شهر کرج

شناخت نقش میزان تحصیلات مادر بر عزت نفس دختران دوره راهنمای در شهر کرج

شناخت نقش میزان تحصیلات پدر بر عزت نفس دختران دوره راهنمای در شهر کرج

1-5- فرضیات تحقیق :

1.بین میزان عزت نفس فرزندان دارای مادران شاغل در سطوح مختلف تفاوت معناداری وجود دارد.

2. بین میزان عزت نفس فرزندان دارای پدران شاغل در سطوح مختلف تفاوت معناداری وجود دارد.

3. بین میزان عزت نفس فرزندان دارای مادر با مدارج تحصیلی مختلف تفاوت معناداری وجود دارد.

4. بین میزان عزت نفس فرزندان دارای پدر با مدارج تحصیلی مختلف تفاوت معناداری وجود دارد.

1-6- متغیر های تحقیق

متغیر وابسته : عزت نفس

متغیر مستقل : خانواده - شامل : تحصیلات ، شغل  تعدیل کننده : دختران دوره راهنمای

1-7- تعریف متغیرها

1-7-1- تعاریف نظری:

عزت نفس :

 شباهت میان خود ادراک شد ه و خود ایده ال منجر به عزت نفس میشود و فاصله میان ایندو منجر به مشکلات مربوط به عزت نفس میشود ( بیابانگرد ، 1373) کوپر اسمیت در سال 1967 عزت نفس را چنین تعریف میکند: در عزت نفس قضاوتی شخصی از ارزشمند بودن خود است که نشانگر نگرش فرد نسبت به قبول یا عدم قبول وی نسبت به قابلیت ها ، اهمیت موفقیت و ارزشیابی خود است ( کوپر اسمیت 1967)

خانواده :

کوچکترین جزء اجتماع است . (بیدمشک 1370) الیزابت هارکوک خانواده را به عنوان یک نظام پیچیده تعامل تعریف میکند که ابتدا به صورت تعامل بین زن و شوهر است و با ورود یک فرزند سه رابطه تعامل وجود دارد و با ورود فرزند دوم شش حلقه تعامل بوجود میآید و با فرزند سوم ده تعامل (هارکوک 1983)

نوجوانی :

پس از پایان یافتن دوران کودکی فرد وارد مرحله ای می شود که با دوره قبل متفاوت است و خصوصیات متفاوتی به لحاظ جسمی روانی در وی ایجاد میشود . برخی نظریه پردازان این دوره را تولد دوباره می نامند در فرهنگ و بستر[6] نوجوانی انتقال از اخرین مرحله کودکی به مرحله بالندگی و کمال است و دوره ای از جریان تدریجی زندگی بر اثر جوانی میگویند که با تحول عمیق در جسم و روان و قدرت تجسم و تخیل زیادی همراه است ( مشرفی 1370)

1-7-2- تعریف عملیاتی

عزت نفس:

 احساس ارزشمند بودن و غرور نسبت به توانایی های خود در این پژوهش نمره ای است که آزمودنی ها (افراد نمونه ) از پرسشنامه عزت نفس کوپراسمیت بدست می آورند

 خانواده :

در این تحقیق شامل پدرو مادر و جایگاه فرزند در خانواده است و ویژگی های پدرو مادر و سطوح تحصیلی اجتماعی به عنوان ایتم های آن در نظر گرفته میشود .

شغل مادر در سطوح مختلف شامل :

کارمند ، خانه دار و فرهنگی

شغل پدر در سطوح مختلف شامل :

 کارمند ، آزاد ، بیکار ، بازنشسته و فرهنگی

میزان تحصیلات پدر در مقاطع مختلف شامل :

زیر دیپلم، دیپلم و فوق دیپلم ، لیسانس به بالا

میزان تحصیلات مادر در مقاطع مختلف شامل:

زیر دیپلم، دیپلم و فوق دیپلم ، لیسانس به بالا

فصل دوم

ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه:

همراه با زیستن در شرایط اجتماعی ، نیاز به احساس ارزش به نحو سالم و متعادل آن در انسان به وجود میاید و برای نگهداری سلامت و تعادل روانی و حتی تکامل وجودی او بسیار ضروری است . معمولاً اگر براین نیاز خللی وارد شود احساس حقارت و خود بزرگ بینی در فرد ایجاد میگردد . علت اصلی احساس حقارت و خود بزرگ بینی را میتوان در طرد شدن مستمر و مداوم از طرف والدین و دیگران دانست . لذا قسمتی از ارزشهای درونی او احساس بی ارزشی نسبت به خود است . روان شناسان معتقدند که احساس بی ارزشی عمیق، ریشه بسیاری از نابهنجاری های روانی است که در بین افراد انسان دیده میشود . " خود" یا "نفس" بعنوان عنصر مرکزی شخصیت، نیز همواره مورد توجه فلاسفه و روان شناسان بوده و هست " خود"همان شکل یا صورت سازمان یافته از ادراکات مربوط به خود است که می تواند موضوع آگاهی قرار گیرد . راجرز معتقد است که این صورت ، مرکب از عناصری است مانند ادراکات خود از خصوصیات و استعداد های خود ، ادراکات و استنباطهایی که فرد از خود  در ارتباط با دیگران و محیط دارد کیفیات ارزشی که همراه تجربیات و اشیاء مدرک شده اند و هدف ها و آرمانهایی که دارای جنبه های مثبت و منفی هستند و به همین صورت درج شده است ( پیتر گرنی[7] ، 1992)