پیشگفتار :
از میان همه هنر های ایران ،قالی بافی در مغرب زمین معروفتر و محبوبتر است . از زمان
هانری هشتم تاکنون جمع اوری قالی ایران در اروپا با شوق تمام معمول است . شهر
قدیمی یزد در سراسر ایران به خاطر سعی و کوشش ساکنان آن و درستی و تیز هوشی
بازرگانان و پیشه وران و بانکداران آن مشهور است و در واقع به ندرت اتفاق می افتد که
در بازارهای کشور ایران یکی دو بازرگان معتبر یزدی وجود نداشته باشد . برات یک
بانکدار زرتشتی را در سراسر ایران قبول می کنند.استان یزد تقریبا در وسط کشور ایران
قرار دارد و شهر یزد در وسط استان از شمال با خراسان و جنوب با فارس و شرق با کرمان
و از غرب با استان اصفهان هم مرز است .اولین فرش های بافته شده در یزد با طرح کرمان
بوده است و بعد از رکود بازار فرش کرمان به دلیل جفتی بافی فرش یزد به این مقام
رسید.به گفته سیسیل ادوارز 1 قالی یزد متراکم تر و پردوامتر از قالی کرمان است زیرا
حتی یک گره جفتی که باعث پایین امدن کیفیت فرش می شود در ان دیده نمی شود و
اصطلاح ((مال یزد )) به زودی از مرز های ایران خواهد گذشت . ________________________________________
1- نویسنده کتاب قالی ایران
تاریخچه فرش یزد :
در مورد تاریخچه فرش یزد هیچ سند نوشته شده ای دال بر قدمت فرش یزد یا سال ورود
فرش بافی به یزد باشد وجود ندارد و هر سند دیگری متکی بر مصاحبه ها با افرادی صاحب
نظر و قدیمی یزد مانند اقای وزیری ، اقای عطار و بازرگانان یزدی (اقای قالیچه ای و اقای
نصیریانی )و شرکت تعاونی یزد می باشد .
در اوایل قرن حاضر و در سالهای 1330-1310 هش نیز رواج طرح های کرمانی نیز به خاطر
بازار مناسب انها در اروپا و امریکا سبب گرایش بسیاری از طراحان و با فندگان یزدی به
طرح های کرمانی شد . تا انجا که بعضی از کارفرمایان یزدی تعدادی بافنده و طراح کرمانی
به یزد اوردند و این موضوع سبب تسریع در رواج فرشهای کرمان در سطح یزد شد که البته
پس از چند سال با تغیراتی در طرح های کرمان ، طرح های اصیل یزدی زاده شد .
در سالهای اخیربعد از رکود بازار فرش کرمان بافت فرش یزد رو به طرح های اصفهان و
کاشان گذاشت که این طرح ها به سفارش تولید کنندگان از شهرستان های اصفهان و
کاشان تهیه می شد .
خصوصیات فرش یزد :
فرش یزد درتقسیم بندی های انواع فرش ،جزء فرش های شهری می باشد و تمام خصوصیات یک فرش شهری
را داراست.
1-تار وپود از نخ پنبه و پرز پشم و کرک است .
2-استفاده از نقشه های منظم و قرینه بافی و تکنیک وفن
3 - دارای رجشمار می باشد .
4-استفاده متعارف مثل زرع و نیم ، 6 متری و ......
5- فرشهای بزرگ پارچه نیز بافته می شود.
6 - استفاده از دار های ایستاده و کارگاهی و بزرگ .
سبک بافت فرش یزد تمام لول می باشد و پود ان ابی است و گره فارسی دارد .
ویژگیهای مختص فرش یزد :
1 -معمولا به سبک کرمان اما خلوت تر بافته می شود .
2 -رنگ ها از 15 رنگ تجاوز نمی کند .
3-ابعاد بزرگ پارچه زیاد است .( به 40 متری هم میرسد )
4 - اسلیمی های به کار رفته در فرش یزد باریکتر از اسلیمی فرش اصفهان و کلفتر از
اسلیمی فرش نایین است و به میزان مصرف انها از اسلیمی نمی باشد.
5-اسلیمی های یزدی معمولا دارای کنگره و دندانه است .
رجشمار:
معمولارجشمار فرش های یزد بین 25 تا 35 رج می باشد که رجشمار های 25،30،28
بیشترین بافت را دارد
تعداد گره موجود در این 6/25 سانتی متر از عرض ( نیز طول )فرش را حساب می کند .
اندازه های فرش یزد و طرح و رنگ آن:
اندازه های فرش یزد معمولا بزرگ پارچه است که 40 متری ،12 متری ،6متری و ست فرش
اتاق متداول است
. ست فرش عبارت است :
(2نخته) کناره متر4در75 سانتی متر ،میانه (میانمفروش) 2 در5 (1تخته)
(1تخته) سر انداز 5در1 متر که همگی از لحاظ طرح و رنگ با هم هماهنگند.