شیمیای حساس گروه بسته بندی : برای شناسایی یک ماده شیمیایی و درجه خطرات آن به حمل و نقل مربوط می شود .
- بالاترین گروه ، گروه یک است با خطرات زیاد - گروه 2 – خطر متوسط - گروه 3 – خطر پایین - گروه بسته بندی اغلب در برگه اطلاعات ایمنی مواد ( MSDS ) در بخش اطلاعات حمل و نقل نشان داده می شود .
The Dot Hazzard Codes مواد قابل انفجار Explosive گاز های قابل اشتعال Flammable gas گاز های غیر قابل اشتعال Non – Flammable gas گازهای سمی Poisonous gas مایع قابل اشتعال Flammable Liquid جامد قابل اشتعال Flammable Solid قابلیت احتراق خودبخودی Spantaneously Combustible خطرناک – وقتی با آب تماس پیدا می کند Dangerous When Wet اکسید کننده Oxidizer پراکسید های آلی Organic Peroxide سمی – بدور از مواد غذایی نگهداری شود Poison – Keep Away From Food موادعفونی Infection Material بر چسب گذاری LABE Ling برای آگاهی و شناسایی مواد شیمیایی ، شامل نام مواد ، خطرات ، حمل و نقل ، انبارداری ، کمک های اولیه ، وسایل حفاظت فردی و اطلاعات عمومی شامل ، وزن خالصی ، وزن با ظرف ، نام شرکت تولید کننده ، آدرس و شماره تلفن ، در جهت استفاده صحیح و بیخطر ، تأمین کنندگان مواد شیمیایی اطلاعاتی را تهیه و در اختیار مصرف کنندگان قرار می دهند که این اطلاعات در برگه اطلاعات ایمنی مواد ( MSDS ) بطور کامل و خلاصه بصورت برچسب روی ظروف ارائه می گردد .
در مقاله قبلی اطلاعات و چارچوب کلی در برگه اطلاعات ایمنی مواد توضیح داده شد در این مقاله اطلاعاتی در ارتباط با برچسب گذاری ارائه می گردد .
کلیه ظروف و مواد شیمیایی اعم از کوچک ، متوسط و بزرگ باید دارای برچسب باشد تا به عموم افرادی که با آن سر و کار دارند آگاهی دهد که محتوی ظرف چیست ؟
و چه خطراتی دارد ؟
برچسب مناسب باید در اطلاع رسانی به غیر از افرادی که با مواد سر و کار دارند به افراد معمولی نیز آگاهی دهد .
برچسب مواد علاوه بر خطرات فیزیکی قابلیت اشتعال ، انفجار ، خطرات میل ترکیبی یا ناسازگاری را شامل شود .
یک برچسب حاوی اطلاعات زیر می باشد : 1- نام مواد 2- علائم خطر شامل 1-2- اکسید کننده 2-2- قابل اشتعال 3-2- سمی 4-2- خورنده ، سوزاننده 5-2- زیان آور 6-2- التهاب آور 7-2- قابل انفجار 8-2- رادیو اکتیو باتوجه به اینکه یک ماده می تواند یک یا چند خطر داشته باشند پس یک برچسب می تواند دارای یک یا چند علامت از خطرات فوق باشد .
مثلاً متانل دارای برچسب سمی و قابل اشتعال می باشد Ø استن – دارای برچسب قابل اشتعال Ø کلروفرم – دارای برچسب سمی Ø تری اتیل آمین – خورنده ، قابل اشتعال Ø دی اتیل آمین برچسب خورنده ، قابل اشتعال می باشد Ø پیوالویل کلراید – خورنده ، سمی و محرک Ø پیریدین – قابل اشتعال ، مضر Ø متیلن کلراید – سمی ، مضر 3- کد بین المللی مواد 4- گروه بسته بندی 5- نام ، آدرس و شماره تلفن شرکت تولید کننده ، وارد کننده ، توزیع کننده ، مصرف کننده و نمایندگی مجاز 6- وزن خالص ، با ظرف و ظرف خالی 7- تاریخ تولید و مصرف 8- شماره بچ 9- مجوز خروج 10- تعرفه گمرکی 11- شرکت بیمه گذار 12- نقطه جرقه ) F΄ یاFLASH Point ( C˚ 13- مطلب دیگری روی برچسب نوشته شده موضوع کمکهای اولیه می باشد در بحث کمکهای اولیه به موارد زیر اشاره شد : الف ) در تماس با چشم ، معمولا ً توصیه شده بعد از تماس ماده شیمایی با چشم محل را با آب جاری و فراوانی حداقل به مدت 15 – 10 دقیقه باز نگه داشتن پلکها شسته و به پزشک مراجعه کنید .
ب ) در تماس پوست : محل را با آب جاری و فراوان بشویید و لباسهای آلوده را در بیاورید .
ج ) در تنفس : مصدوم را به هوای آزاد ببرید .
د ) در صورت بلع : دادن آب فراوان به مصدوم یا دادن شیر ، بسته به نوع مواد و توصیه آن را در MSDS توصیه و ترغیب به استفراغ و یا توصیه به عدم استفراغ .
14- ریخت و پاش و انتشار مواد 15- حمل و نقل و انبارداری 16- توصیه به مطالعه MSDS قبل از استفاده 17- توصیه به اختصاص یک سرویس اضطراری و یا تیم واکنش اضطراری در زمان وقوع حوادث 18- عبارات خطر ( هشدارهای R ) 19- عبارات ایمنی ( هشدار S ) عبارات فوق بصورت عدد مشخص و در بیشتر موارد روی برچسب توضیح داده شده است ( در مقاله بعدی به عبارت S و R خواهیم پرداخت ) پس برچسب گذاری راهی مطمئن و بیخطر در استفاده از مواد شیمیایی می باشد و به عنوان اولین و ساده ترین راه شناخت مواد شیمیایی توصیه شده است .
مثالی از برچسب روی یک مواد شیمیایی : نام مواد ( IPA ) ایزوپروپیل الکل نام شرکت – Sasol - حمل و نقل – کد بین المللی 1987 گروه بسته بندی 2 نقطه جرقه ( F΄ 53 ) c˚ 7/11 برچسب خطر قابل اشتغال برچسب خطر قابل اشتغال وزن خالص 160 کیلو گرم وزن ظرف 17 کیلو گرم وزن با ظرف 177 کیلو گرم کمکهای اولیه : الف ) در تماس با چشم ، در صورت وجود لنز روی چشم ، آن را بردارید محل را با آب جاری و فراوان حداقل به مدت 15 دقیقه بشوئید پلکها را باز نگه دارید در صورت امکان از آب سرد استفاده کنید از هیچ نوع پماد استفاده نکنید ، پزشک را با خبر سازید .
ب ) در تماس با پوست : محل را سریعاً با آب فراوان بشوئید ، لباس و کفش را عوض کنید ، محل تحریک را با یک نرم کننده بپوشانید ، لباس و کفش را قبل از استفاده مجدد بشوئید پزشک را با خبر سازید ، محل را با یک صابون ضد عفونی کننده بشوئید و پوست را با یک پماد ضد باکتری بپوشانید .
ج) در صورت استنشاق : مصدوم را به هوای آزاد ببرید در صورت بیهوشی تنفس مصنوعی بدهید ، اگر در تنفس مشکل داشت به او اکسیژن بدهید ، کمربند و دکمه یقه و کروات را باز کنید ، در صورت بروز علائم ، پزشک را با خبر سازید .
د ) در صورت بلع ( خوردن ) : به مصدوم اجازه استفراغ ندهید ، اگر بیهوش است از طریق دهان چیزی به او ندهید ، تنفس مصنوعی دهان به دهان را شروع کنید .
ذ) در صورت نشت : با آب رقیق کنید ، با کهنه پاک کنید ، با یک ماده خشک خنثی جذب کنید .
و) ماده قابل اشتعال : بدور از هر گونه منابع جرقه نگه داری شود ، جلوی نشتی را بگیرید ، از ورود آن به داخل فاضلاب جلوگیری کنید .
ه) انبارداری : در انبار جداگانه مشخص ، در محل خنک با تهویه خوب در ظرف کاملاًدر بسته بدور از منابع جرقه ، شعله ، بدور از مواد اکسید کننده و ناسازگار نگه داری شود .
قاسم زاده کارشناس بهداشت حرفه ای تلفن : 2879-351-0911 آدرس الکترونیکی : ghasem_326@yahoo.com افزایش روز افزون خطرات مواد شیمیایی در رابطه با ایجاد آتش سوزی ، انفجار و اثرات سوء آن بر موجودات زنده بخصوص انسان توام با ازدیاد مصرف اینگونه مواد در صنایع گوناگون میباشد.
برای اینکه بتوانیم با نحوه نگهداری مواد آشنا شویم باید با فعل و انفعالات مواد آشنا شویم.
تماس با جیوه باعث اختلالات عصبی میشود و مقدار بسیار کم متانول ، باعث کوری و مقدار بسیار کم هیدروژنسیانید (HCN) عامل مرگ است.
زکریای رازی اولین کسی بود که سمیت جیوه را دانست و در پزشکی از آن بهره برد.
لوزی خطر خطرات مواد بصورت لوزی خطر ارائه میشود که لوزی خطر دارای چهار خانه است که هر خانه ، رنگ مخصوص به خود را دارد.
قابلیت فعل و انفعال شیمیایی چگونگی پایداری و ترکیب ماده شیمیایی با آب را نشان میدهد.
قابلیت اشتعال مواد شیمیایی در مورد نحوه اشتعال مواد با حضور و یا عدم حضور حرارت بحث میکند.
خطرات بهداشتی میزان خطرات و مضرات مواد شیمیایی بر روی سلامتی انسان را بیان میکند.
خطرات خاص شامل خطر واکنش مواد با آب یا پلیمریزه شدن و یا خطر مواد رادیواکتیو است.
ابزار لازم برای نگهداری مواد شیمیایی موادی که در حرارت و فشار معمولی قادر به تجزیه و یا واکنش انفجاری هستند، مثل اسیدپیکریک ، تری نیتروتولوئن: باید در ظرفی بصورت بطری ، جعبه و یا شبکه و یا مخازن فلزی و زیر آب نگهداری شوند و از رسیدن ضربات فیزیکی به این مواد خودداری شود و دور از مواد اکسیدکننده قرار گیرند.
موادی که قادر به تجزیه یا واکنش انفجاری بوده ولی جهت این عمل به حرارت کافی نیاز دارند مثل نیترات سلولز، فلوئور، هیدرازین: باید در سیلندرهای استیل مخصوص ، نگهداری و حمل شوند و در برابر صدمات فیزیکی باید محافظت گردند و جدا از انبارهای دیگر و دور ار منابع ایجاد حرارت و جرقه قرار گیرند.
موادی که در حالت عادی ناپایدار بوده و تغییرات شیمیایی یافته ولی منفجر نمیشوند، مثل سدیم ، فسفر سفید و لیتیم: باید در قوطیهای کاملا آببندی شده نگهداری شوند و دور از آب و در محلهای خنک و یا تحت گاز نیتروژن نگهداری شوند.
موادی که در حالت عادی پایدار بوده، ولی در حرارت و فشار بالا ممکن است ناپایدار شوند، مثل فسفر قرمز ، روی: در بطریهایی آببندی شده نگهداری شوند و از آسیبهای فیزیکی محافظت شوند و در محل خشک و خنک دارای تهویه و دور از اسیدها و هیدروکربنهای هالوژنه و هیدروکسیدهای قلیایی نگهداری شود.
موادی که در حالت عادی حتی در شعله پایدار هستند و با آب واکنش نمیدهند: در ظروف کاملا سربسته نگهداری میشوند.
نحوه نگهداری مواد شیمیایی موادی که مقدارکمی از بخارات آنها میتواند سبب مرگ گردد، مانند هیدروژن سیانید ، سیانوژن و پاراتیون: باید در سیلندرهای فلزی فشار قوی نگهداری میشوند و در برابر آسیبهای فیزیکی محافظت شوند و در محل خنک که بخوبی تهویه میگردد و دور از هر گونه ماده قابل اشتعال نگهداری میشوند.
مواد به حالت مایع مثل اسیدهای غلیظ که به نور حساس هستند: در بطریها یا تنگهای شیشهای به رنگ کدر و یا مخازن فلزی پوششدار و یا بدون پوشش در محل با تهویه خوب نگهداری میکنند.
موادی که جاذبالرطوبه هستند، مثل هیدروکسیدسدیم: باید در بطریهای پلاستیکی که نسبت به آب غیر قابل نفوذ هستند و کاملا سربسته نگهداری میشوند.
مواد رادیواکتیو: در محفظههای سربی و در محیطهایی که کاملا غیر قابل نفوذ هستند نگهداری میشوند و باید از تشعشعهای مواد حفاظت فردی شوند.
The Dot Hazzard CodesThe Dot Hazzard CodesThe Dot Hazzard Codesمواد قابل انفجارExplosive1گاز های قابل اشتعالFlammable gas2.1گاز های غیر قابل اشتعالNon – Flammable gas2.2گازهای سمیPoisonous gas2.3مایع قابل اشتعالFlammable Liquid3جامد قابل اشتعالFlammable Solid4.1قابلیت احتراق خودبخودیSpantaneously Combustible4.2خطرناک – وقتی با آب تماس پیدا می کندDangerous When Wet4.3اکسید کنندهOxidizer5.1پراکسید های آلیOrganic Peroxide5.2سمی – بدور از مواد غذایی نگهداری شودPoison – Keep Away From Food6.1موادعفونیInfection Material6.2