طراحی خانه های مسکونی طراحی خانه های مسکونی از اهمیت بسیاری برخوردار است و چنانچه این طراحی مناسب نباشد، آسایش ساکنین آن کامل نخواهد بود.
از آنجایی که ما بیشتر وقت خود را درخانه سپری می کنیم لازم است طراحی خانه مسکونی بر اساس احتیاجات آن خانواده ای که میخواهد در آنجا زندگی کند، صورت پذیرد و نه تنها پلان خانه باید زیبا باشد بلکه زیبایی نمای ساختمان نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
بهتر است طراحی ساختمان بر اساس مبلمان مورد نظر برای آن صورت گیرد.
شکل کلی خانه های مسکونی ساختمان مسکونی ممکن است به صورت یک طبقه ویلایی، آپارتمانی ویا ویلایی دوبلکس باشد که دراین ساختمان ها سالن، نهار خاوری و آشپزخانه در طبقه همکف و در طبقه دوم قرار دارد.
بعضی از ساختمان ها به صورت سه طبقه طراحی میشود که در طبقه همکف سالن و نهار خوری و آشپزخانه و اتاق مهمان و در طبقه دوم اتاق خواب ها و طبقه سوم اتاق بازی بچه ها در نظر گرفته میشود.
ساختمان مسکونی ممکن است در یک مجموعه طراحی شود ارتباط درساختمان های مسکونی: بهتر است سالن و نهارخوری به شکل ال بوده و درهم ادغام شود و آشپزخانه نیز مجاور سالن نهارخوری قرار گیرد.
اتاق خواب ها و حمام باید در یک هال جداگانه ای در نظر گرفته شود.
1- طراحی اتاق خواب ها بهترین نور برای اتاق خواب ها نور جنوب یا مشرق است.
اتاق والدین باید بزرگتر از سایر اتاق خواب ها باشد.
در اتاق خواب والدین باید محل خواب، رختکن، میز توالت و میز مطالعه در نظر گرفته شود.
در صورتی که فضای کافی داشته باشیم میتوانیم اتاق کوچکی برای رختکن در نظر بگیریم.
اتاق خواب فرزندان ممکن است یک نفره و یا دو نفره باشد و مساحت این اتاق ها بستگی به وسایلی که در آن قرار می گیرد، خواهد داشت.
انبار جدا از اتاق های زیرزمین و زیر شیروانیی، باید حداقل یک اتاق انبار 1 متر مربع و یا بیشتر با عرض حداقل 75 سانتیمتر و تهویه خوب دریک خانه در نظرگرفت.
برای اقامتگاه های بزرگ، حداقل 2% از مساحت زندگی باید در فضای خانه به عنوان فضای انبار کردن در نظر گرفته شود مثل: فضایی که برای انبار کردن مواد و وسایل تمیز کننده، ابزار، میز اتو، سبد و کیسه خرید، چمدان ها، پلکان ها و غیره مورد نیاز است.
درها باید به سمت بیرون باز شوند تا فضای بزرگتری را به وجود بیاورند.
چراغ هایی نیز باید برای روشنایی در نظر گرفت تا به وسیله یک کلید که با باز و بسته شدن در کار میکند، روشن و خاموش شوند یک محل برای نصب قفسه ها در نزدیکی آشپزخانه باید وجود داشته باشد.
-چیدن وسایل در آشپزخانه تهیه غذا متضمن مراحلی است که با از پاکت بیرون آوردن مواد اولیه شروع میشود و سپس با ذخیره سازی، شستن، پخت و بالاخره چیدن ظروف در قفسه ها خاتمه می یابد.
چنانچه توالی کار به خوبی رعایت گردد و محل بخش های مربوطه به درستی تعیین شود، در حجم فعالیت های اضافی کاهش یافته، خستگی ناشی از کار به حداقل میرسد.
آشپزخانه از سه مرکز اصلی تشکیل شده و ترتیب توالی آنها از این قرار است: اول، مرکز ذخیره مواد، دوم مرکز شستشو و سوم مرکز پخت و پز.
مرکز اول شامل یخچال، فریزر و قفسه ها، مرکز دوم، مشتمل بر لگن ظرفشویی، ماشین ظرفشویی، ماشین رختشویی، ظروف زباله و پیشخوان و مرکز سوم شامل اجاق خوراک پزی، فر، هواکش و پیشخوان است.
سه مرکز یاد شده مثلثی به وجود می آورند به نام مثلث کار که اهم فعالیت های آشپزی در آن صورت می پذیرد.
رعایت ترتیب فوق ضروری است اما گاه عوامل دیگری در آرایش آشپزخانه دخالت میکنند که ممکن است توالی سه مرکز را به هم بزنند.
به عنوان نمونه، لگن ظرفشویی ناچار باید مجاور شیر آب ولوله فاضلاب قرار گیرد.
ضرورت تعبیه مرکز شستشو کنار پنجره، به خاطر مدت زمانی که کدبانو در آنجا صرف وقت میکند نیز از دیگر عوامل تعیین کننده محل آن است.
به همین ترتیب اجاق خوراک پزی نمیتواند در گوشه های آشپزخانه یا کنار پنجره قرار گیرد.
در زوایا، به خاطر تنگی محل، استفاده از اجاق مشکل ودر مجاورت پنجره، به واسطه احتمال وزش باد و خاموش شدن شمع اجاق، استقرار آن خطرناک است.
اجاق باید زیر هواکش قرار داشته باشد تا دود و بوی غذا به سرعت از محیط داخلی خارج گردد.
نظر به اندازه بلند یخچال، ابتدا یا انتهای ردیف قفسه ها، مکان مناسبی برای آن است.
در چنین محل هایی ارتفاع یخچال و یا فریزر، نظم پیشخوان را به هم نمیزند.
با در نظر گرفتن کلیه عوامل و توجه به وسعت و ابعاد آشپزخانه، مثلث کار را میتوان به چهار شکل تشکیل داد: الف) آرایش نیم دایره نیم دایره نوعی آرایش وسایل آشپزخانه است که در آن مراکز اصلی به طور پیوسته در اطراف سه دیوار مجاور قرار می گیرند.
به طوری که کدبانو میتواند با ایستادن در وسط نیم دایره، فاصله ای مساوی با بخش های مختلف آشپزخانه داشته با شد.
شکل نیم دایره مطلوب ترین نوع آرایش است زیرا: 1- هیچگونه عبور اتفاقی از میان مثلث کار صورت نمی گیرد.
2-کوتاه ترین فاصله بین مراکز اصلی وجود دارد.
3-شکل پیشخوان پیوسته میباشد.
شکل نیم دایره در آشپزخانه هایی قابل اجراست که وسعت کافی دارند و ورود به آشپزخانه منحصراً از یک جهت صورت نمی گیرد.
طرح دیگری به نام نیم دایره شکسته میتوان تشکیل داد که بعضی از مزایای نیم دایره پیوسته را ندارد.
وسایلی همچون یخچال باید در انتها یا ابتدای ردیف قفسه های کوتاه قرار گیرند.
به منظور اجتناب از برخورد سر با قفسه های دیواری، طبیعی ترین محل برای آنها بالای پیشخوان است.
هر مرکز، حسب مورد، نیاز به قفسه ای برای نگهداری لوازم مربوطه، پیشخوانی جهت انجام کارهای لازم و تسهیلاتی چون شیر آب برای شستشو، سوخت برای اجاق، برق برای یخچال و بالاخره روشنایی برای دیدن محیط و اشیا د ارد.
تهیه غذا متضمن مراحلی است که با از پاکت بیرون آوردن مواد اولیه شروع میشود و سپس با ذخیره سازی، شستن، پخت و بالاخره چیدن ظروف در قفسه ها خاتمه می یابد.
ب)آرایش شکسته چیدن وسایل آشپزخانه در حاشیه دو دیوار مجاور، تشکیل آرایش شکسته میدهد.
در این طریق، جریان کار از یک انتها شروع میشود و به انتهای دیگر ختم میگردد.
از مزایای این طرح، جمع بودن تشکیلات، در یک گوشه و آزاد بودن قسمتی از فضا برای صرف غذا است.
عیب آن طولانی بودن فاصله یک انتها تا انتهای دیگر میباشد.
چیدن وسایل آشپزخانه در حاشیه دو دیوار مجاور، تشکیل آرایش شکسته میدهد.
ج) آرایش خطی قرار گرفتن وسایل آشپزخانه در کنار یک دیوار را آرایش خطی گویند.
در این روش، وسایل در یک امتداد قرار می گیرند و مراکز کار نیز به عوض مثلث، به شکل خط پیوسته دنبال هم واقع میشوند.
شکل خطی در آشپزخانه هایی پیاده میشود که بسیار باریک هستند و با چیدن وسایل در یک طرف، فضا برای وسایل اضافی باقی نمی ماند.
تنها مزیت آن جمع و جور بودن آشپزخانه و مراکز کار است.
د) آرایش موازی آرایش موازی پس از خطی، ساده ترین و در عین حال اقتصادی ترین طرح چیدن وسایل است.
زمانیکه آشپزخانه به صورت راهرو است و دو انتهای آن به در ختم میشود.
ناچار باید وسایل را در کنار دیوارهای مقابل چید تا استفاده از درها ممکن شود.
ایراد این آرایش، عبور خط ترافیک از میان مثلث کار و طولانی بودن مسافت دو انتها میباشد، مزیت آن در مقایسه با شکل نیم دایره، نزدیکی مراکز کار است.
ه) آرایش جزیره ای نوعی آرایش است که تغییر شکل یافته نیم دایره یا شکسته است که در آن یکی از مراکز سه گانه (معمولاً مرکز پخت) به صورت جزیره ای مستقل در وسط آشپزخانه قرار می گیرد.
در این آرایش فاصله پیشخوان با لگن ظرفشویی، اجاق و قفسه ها، سطح پیوسته و مناسبی برای کار به وجود می آورد.
برای انجام کار به طور نشسته میتوان کشوی مخصوصی در یکی از پیشخوان ها به ارتفاع مناسب اختیار نمود تا در مواقع غیر لازم فضای اضافی اشغال ننموده و در ردیف قفسه ها پنهان شود.
ضمناً محل یخچال، فریزر و اجاق باید طوری در نظر گرفته شود که تغییر و نظافت پیرامون آنها به سادگی عملی باشد.
ب) لباسشویی لگن ظرفشویی محل مناسبی برای رخت و لباس و یا اتصال لوله های ماشین رختشویی نیست، چرا که شستشوی لباس کاری وقت گیر است و اشغال لگن ظرفشویی به مدت طولانی موجب وقفه در انجام کارهای عادی آشپزخانه میگردد.
قرار گرفتن ماشین لباسشویی در مجاورت لگن ظرفشویی در واقع فضایی را اشغال میکند که میتواند محل پیشخوان و قفسه ها باشد.
چنانچه قرار باشد شستن لباس ها در آشپزخانه انجام گیرد، بهتر است محل شستشو از منطقه تهیه و پخت غذا دور با شد تا مواد خوراکی توسط ترشحات کثیف، آلوده نشوند و متقابلاً لباس ها بوی غذا به خود نگیرند.
اگر آشپزخانه دارای فضای کافی میباشد، میتوان گوشه ای را به شستن، خشک کردن و اطو زدن لباس ها اختصا داد.
درغیر این صورت، حمام مناسب تر از آشپزخانه برای نصب ماشین رختشویی است.
ج) خط عبوری یا ترافیک منظور از خط عبوری، مسیر یا مسیر هایی است که از آشپزخانه برای رسیدن به مقصدی جداگانه استفاده میکنند.
عبور از آشپزخانه برای رسیدن به حیاط، خروج از منزل و رفتن به زیرزمین نمونه های چنین خطوطی هستند.
در این موارد باید سعی کرد خط های عبوری مثلث کار را قطع نکرده، عابرین مزاحم کارهای معمول کد بانو نشوند.
قراردادن مثلث کار در یک قسمت یا گوشه از راه های اجتناب از خط عبوری است.
چنانچه آشپزخانه مجهز به هواکش قوی باشد.
اتاق نشیمن و آشپزخانه را میتوان در هم ادغام نمود.
ب)نور طبق آمار منتشره، توسط شورای ملی ایمنی امریکا در سال 1975 از میان یک میلیون و صد و پنجاه هزار حادثه ضمن کار در آن کشور 26% از زمین خوردگی های منجر به شکستگی و 12% مرگ و میر ها در آشپزخانه منازل رخ داده است.
بنا به همین بررسی، عامل اکثر اینگونه صدمات نقصان نور بوده است.
در ایران به خاطر عدم آشنایی مردم به اصول ایمنی میتوان گفت نسبت چنین حوادثی بالاتر است.
نور، گر چه در زیبایی فضا نقش مهمی دارد، اما در مرحله نخست وسیله ای است برای دیدن محیط.
نصب یک چراغ در سقف آشپزخانه ممکن است ظاهراً برای تامین روشنایی کافی به نظر برسد، اما به خاطر سایه هایی که بر سطوح کار می افتند.
نوع مطلوب نور پردازی نیست.
متاسفانه غالب موارد برای جبران کمبود نور، تنها به بزرگتر کردن لامپ و افزایش قدرت روشنایی آن اکتفا میگردد.
لامپ روشن تر بدون اینکه بتواند مشکل روشنایی را حل کند.
مصرف برق را افزایش میدهد.
چند لامپ کوچک در نقاط حساس، تاثیر بیشتری از یک نور افکن پر قدرت دارد.
- نقاط حساس آشپزخانه برای نور پردازی عبارتند از: مرکز شستشو، مرکز پخت، و پیشخوان ها.
کمیت نور در آشپزخانه بستگی به رنگ دیوارها، قفسه ها و کف دارد.
هر چه این قسمت ها تیره تر باشند، نور بیشتری مورد نیاز خواهد بود زیرا رنگ های تیره، بخش اعظم روشنایی چراغ را جذب می نماید.
نور مصنوعی برای قسمت های مختلف آشپزخانه 1- لامپ سقفی برای تامین نورعمومی.
2- نور نقطه ای برای تمرکز بر روی نقاط توجه 3-روشنایی قابل تنظیم جهت میز نهار خوری 4-نور داخل قفسه ها 5-نور پیشخوان.