دانلود مقاله بسته بندی

مقدمه

در سال 1035 بعد از میلاد فردی ایرانی (انصاری خراسانی) سفری به مصر کرد و اولین بار دید که سبزیجات جهت فروش در کاغذ پیچیده می شوند و این اولین سند برای بسته بندی محسوب می شود. مرکز تجارت بین المللی سازمان ملل متحد در سال 1993 در چهاردهمین گزارش ارسالی خود به کشورهای عضو می نویسد در چند ماه اخیر گزارشهای ناخوشایندی در مورد آلوده کردن محیط زیست ناشی از ضایعات بسته بندی های گوناگون در طبیعت منتشر شده است و عوارض ناشی از نبود بسته بندی مانند آلودگیهای مواد غذایی، زیانهای ناشی از اتلاف محصولات کشاورزی ، گرسنگی و بیماری و از بین رفتن ارز حاصل از صادرات همواره مورد توجه صاحبان صنایع و مسئولین امر قرار گرفته است.

امروزه حدود 50% مواد غذایی کشورهای جهان سوم به علت نبود بسته بندی و نگهداری مناسب از بین می رود. این در حالی است که میزان اتلاف در کشورهای صنعتی کمتر از 5 درصد است.

مشکل اساسی در بسته بندی گرانی مواد اولیه می باشد که معمولاً تولید کنندگان از مواد غیر استاندارد استفاده می کنند و خود باعث ضرر و زیان فراوانی می شود. به زبان دیگر نبود تکنولوژی بسته بندی و عدم دسترسی به مواد اولیه مناسب بسته بندی از مشکلات صادر کنندگان کشورهای در حال توسعه می باشد.

بسته بندی عبارت است از کلیه عملیاتی که کالا سالم و زیبا به دست مصرف کننده رسیده و حمل و نقل آن را تسهیل نماید. در بسته بندی باید عوامل متعددی را در نظر گرفت.

عوامل ثابت: همانند استحکام- کمی وزن و حجم بسته بندی – ظاهر زیبا و دلپسند – سهولت بارگیری و تخلیه – راحتی حمل برای خریدار – حداقل قیمت

عوامل متغیر: مقررات دولتی – سلیقه مصرف کننده – مصرف جامعه

بنابر این بسته بندی پوششی است که کالا را در برابر عوامل طبیعی و غیر طبیعی حفاظت می کند و باعث سهولت در حمل و جابجایی و تناسب با خریداران شده و در جذابیت های لازم برای توسعه فروش اثر می گذارد. با رعایت نکات لازم در مورد بسته بندی اولاً ضیعات صادراتی کشور در این زمینه کاهش می یابد و ثانیاً با افزایش جاذبه های مربوط به شکل ظاهری و نحوه عرضه کالا، فروش ما با قابلیت رقابتی بیشتر توسعه می یابد.

هدف اصلی از بسته بندی کالا این است که در فاصله زمانی انبارداری، حمل و نقل و توزیع، صفات و مشخصات مهم کالا حفظ شده و از صدمات و خطرات احتمالی جلوگیری شده اولین قدم در انتخاب نوع بسته بندی یک کالای خاص و برای حصول به هدف یا هدفهای معین در بازارها، ترسیم شمای دقیق یا تصویر روشنی از الگوی توزیع آن کالا است.

بدیهی است در توزیع کالا از اینالگو باید پیروی شده بدین منظور یک روش یا مدل توزیع باید تهیه و ترسیم گردد. مدل توزیع بیان کننده سیستمی است که از آن طریق کالا با توجه به کمیت و ضرورت حفظ کیفیت حمل می شود.

بهترین اساس برای ترسیم چنین مدل توزیعی مطالعه مستقیم تمام مراحل عملیاتی است.

حدود استفاده از چنین مدلهایی به مشخصات کالا و پیچیدگی بازار بستگی دارد. در تمام موارد، علاوه بر مشخصات کالا و پیچیدگی بازار، ویژگی تبعی توزیع نیز باید مورد توجه قرار گیرد. نوع بسته بندی انتخاب شده باید در تمام مراحل توزیع قابل قبول و دارای کاربرد باشد. البته تذکر داد که توجه به قیمت بسته بندی یکی از ارکان اساسی می باشد.

بنابر این هدف اصلی از بسته بندی عبارتست از:

بسته بندی باید مناسب کالا باشد.

قیمت و جنبه اقتصادی آنرا در نظر بگیرید و اقتصادی ترین را انتخاب کنیم.

کاراترین حالت را داشته باشد (که این مورد فقط بستگی به میزان آگاهی کامل مدیران از مواد اولیه موجود در بسته بندی مقدور می باشد)

بسته بندی ها جنبه احترام به طرف متقابل (مشتری) را دارد. بنابر این خیلی باید به آن اهمیت بدهیم (متأسفانه در ایران اهمیت چندانی به آن داده نمی شود و فقط جنبه حمل کالا را دارد)

بسته بندی ها تبلیغی است ارزان برای کالایمان (بازاریاب خاموش) بنابر این در تهیه و اطلاعاتی که بر روی آن درج می کنیم و حتی در انتخاب رنگ آن باید دقت شود.

طبقه بندی بسته بندی:

در سیستم بسته بندی باید شناخت کامل به مواد اولیه بسته بندی داشته باشیم و همچنین از نظر خصوصیات کاربردی آنها باید به خوبی اطلاع داشته باشیم.

خصوصیات کالایمان را بدانیم و بر پایه آن بسته بندی مناسب انتخاب کنیم. مثلاً بدانیم کالایمان چه وزنی دارد، شکستنی است، احتیاج به حرکت هوا دارد. حساسیت آن در مقابل لرزه و رطوبت چگونه است و ...

از نظر تکنولوژی دتمان باز باشد و بدانیم تکنولوژی مناسب بسته بندی (برای کالای مورد نظر) چیست مثل (وکیوم – فرم – کارتن – نایلون و ...)

مراحل توزیع را خوب بشناسیم و الگویی از آن ترسیم کنیم. بعد وسایل حمل و نقل ، انبارهای توزیع مشخص و بر پایه آن بسته بندی مناسب را انتخاب کنیم.

کالا یا بصورت عمده مصرف می شود (میوه جات) یا بصورت تکی (لوازم آرایش) در مورد هر کدام از موارد بالا فرم و شکل بسته بندی فرق می کند. آیا بسته بندی فقط برای حفاظت کالاست و یا اشتیاق خرید برای مصرف کننده ایجاد می کند؟

این سؤالی است که در طراحی بسته بندی باید مورد نظر قرار بگیرد تا بتوانیم بسته بندی مناسب اختیار کنیم.

بنا به مسائل بالا بسته بندی را به گروه های زیر تقسیم کرده اند.

بسته بندی که تا آخر با کالاست (بسته بندی برای مصرف کننده یا بسته بندی واحد)

بسته بندی جهت حفاظت و حمل و نقل

بسته بندی صنعتی (بصورت پالت و یک کاسه شدن می باشد)

همچنین بسته بندی از نظر استراتژیکی به مواد زیر تقسیم می شود.

ارزش افزوده ایجاد میکند (می توان از مشتری بیش از مبلغ هزینه شده بایت بسته بندی پول گرفت)

به خریدار پرستیژ می دهد و ایجاد اعتبار می کند. (مثل خرید یکی از لوازم آرایش مارکدار)

قیمت تمام شده را پایین می آورد (در قبال فروش بیشتر، ضایعات و مرحوجی کمتری بدست می آید)

گروه اجتمای مورد نظر را عوض می کند.

در بسته بندی صادراتی هم باید نکاتی را توجه کرد به دلیل اینکه کالای ما مسافت بیشتری را طی می کند، آسفالت جابجایی بیشتری را دارد و همچنین رقابت جهانی وجود دارد. بنابراین باید به نکات زیر توجه کنیم:

مطابق با استاندارد و مقرارات کشور متعهد باشد.

جلب توجه خریدار احتمالی و ترغیب به خرید (وسوسه جهت امتحان کالایمان)

متناسب با نیازها و خواست های بازار مورد نظر باشد.

توان حفاظت از ویژگی کالا را داشته باشد. (طعم – رنگ – بو)

شکل ظاهری و طراحی بسته بندی:

طرح بسته بندی باید به نحوی باشد که شکل ظاهر و نمای عمومی ان جالب بوده و حداکثر فروش را تأمین نماید با توجه به آثار ذهنی و جذابیت طرح های بسته بندی در پیشبرد فروش توصیه می شود که با شرایط و نیازها و سلیقه مصرف کنندگان بازار هدف آشنا باشیم و در طراحی از آن استفاده کنیم.

در انتخاب نوع بسته بندی لازم است بخاطر داشته باشیم که بسته بندی یکی از حربه های بازاریابی است و نقش آن در موفقیت یا شکست در فروش یک کالا با دیگر حربه ها برابر است. مثلاً انتخاب صحیح منطقه های فروش به منظور دستیابی مؤثر به مصرف کنندگان بالقوه عامل بسیار مهمی است که از نظر بازاریابی دارای اهمیتی برابر با بسته بندی صحیح است. یک بسته بندی خوب باید دارای طرح مناسب، مواد اولیه مقاوم و ساختی صحیح باشد. روش حمل و نقل یکی از مهمترین عوامل مؤثر در انتخاب و بکار گیری نوع بسته بندی است. بطور مثال در تجارت بین المللی سبزیها و میوه ها هزینه های حمل و نقل بخش عمده ای از هزینه ها را تشکیل می دهد و در نتیجه نوعی از بسته بندی باید انتخاب شود که این هزینه ها را به حداقل رساند.

این یک اصل اساسی است که طراحی هر بسته باید با مشخصات و ویژگی های خاص، روش حمل و نقل و توزیع آن متناسب باشد. همینطور لازم است بسته بندی کالا با روشهای سرد کردن و یا انجماد آنها تناسب داشته باشد.

بعلاوه ، لازم است کل الگوی توزیع شامل شیوه های مختلف حمل (زمینی یا هوایی یا دریایی) مورد توجه قرار گیرد.

آنچه مسلم است بسته بندی تاکنون در کشور ما مورد توجه در خود قرار گرفته و نکات اصولی که قبلاً ذکر شد رعایت نشده است. تولید کنندگان با توجه به بازار بسته داخلی سعی نموده اند تا آنجا که ممکن است هزینه های خود را کاهش دهند تا سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص داده اند. بی توجهی مصرف کننده به نوع بسته بندی به این مسئله دامن زده است. اما با اشباع شدن بازارهای داخل و نیاز به صادرات کالاها برای بدست آوردن بازارهای جدید و از طرفی بالا رفتن سطح توقع مشتری داخلی از نوع بسته بندی، تولید کنندگان را بر آن اشته است که در سیاستهای خود بازنگری کنند. موقعیتهای صادرات که گاه بوجود می آیند، به لحاظ ضعف در بسته بندی کالاها از دست می روند و در گروه صنایع غذایی، محصولات مهم و شاخص ایران، چون خاویار، زعفران، پسته و خرما علیرغم کیفیت بالای محصول تولیدی، بدلیل کیفیت پائین بسته بندی نتوانسته اند جایگاه خود را در بازار جهانی بیابند و حتی شاهد آن هستیم که محصولات غذایی ایران با بسته بندی جدید توسط سایر کشورها در بازارها عرضه می شوند.

از سویی گشوده شدن بازار های جدید در همسایگی ایران، همچون کشورهای آسیای میانه، افغانستان و عراق و بوجود آدن فرصت برای صادرات به این بازارها، مطالعه و سرمایه گذاری در بخش بسته بندی را کاملاً ضروری کرده است. در بازار داخل الگوی مصرف در حال تغییر است. شکل عرضه محصولات غذایی متحول شده و مصرف کننده انتظار بالاتر از بسته بندی این محصولات دارد. رعایت نکات بهداشتی، حذف مواد زیان آور، زیبایی و نگهداری بیشتر از ماده غذایی از موادی است که اکنون بیش از پیش مورد توجه مصرف کننده قرار می گیرد و تولید کننده ای موفق تر است که هر چه بیشتر در جهت انتظار مشتری گام بردارد. در حال حاضر بیش از گذشته غذاهای آماده تولید و عرضه می شود و این تولید در پاسخ به تقاضایی عرضه می شود که روز به روز در حال افزایش است. صنعتی شدن شهرهای بزرگ و تمایل کمتر جامعه به تهیه غذا بشکل سنتی قدیم باعث افزایش تقاضای جامعه برای غذاهای آماده مصرف شده است. علیرغم افزایش تولید، بسته بندی و شکل عرضه آن همگام با آن رشد نداشته است. هنوز هم بسیاری از غذاها در ظروف قدیمی سرو می شوند که فاقد قابلیتهای لازم از نظر بهداشتی و نگهداری غذا تا زمان مصرف هستند این مطلب بخصوص در مورد غذاهای سنتی ایرانی صادق هستند. طراحان ظروف، بخصوص ظروف یکبار مصرف برای بسته بندی غذاهای سنتی ایرانی که اغلب بصورت گرم مصرف می شوند ظروف مناسب طراحی نکرده اند و اغلب همه ما این غذاها را در ظروف نامناسب خریداری کرده ایم و از نزدیک با مشکل حمل این غذاها از محل خرید تا محل مصرف مواجه بوده ایم. همه ما هنگام صرف یک نوشیدنی داغ در لیوانهای یکبار مصرف فعلی با مشکلات این لیوانها اعم از مقاوم نبودن و ضریب انتقال حرارت بالا و بهداشتی نبودن آنها روبرو شده ایم.

ظروف موجود در بازار اغلب با تکیه بر تولید ورق پلی استایرین معمولی و شکل دهی بر اساس روش ترموفرینگ و وکیوم فرمینگ تولید می شوند. اینک در اغلب کشورهای پیشرفته این تکنولوژی بخصوص برای سرو غذاهای گرم منسوخ شده و این ماده تنها برای بسته بندی مواد غذایی سرد مورد استفاده قرار می گیرد.

آنچه باعث اصرار تولید کنندگان و عرضه کنندگان محصولات غذایی بر استفاده از این نوع ظروف می شود، قیمت پائین آن نسبت به سایر رقباست. اما این مقاومت در مقابل خواست مشتری قرار گرفته است که خواهان کیفیت بالاتر در بسته بندی ماده غذایی است.

اکنون مدیران آگاه مؤسسات تولیدی مواد غذایی به این نکته پی برده اند و با روی آوردن به بسته بندی های جدید که بهداشتی و مقاوم ترند و دارای مقاومت بیشتر و زیباترند، سهم خود در بازار فروش را افزایش داده اند.

از جمله مواد جدید که بخصوص برای سرو غذاهای گرم مناسب است می توان به فوم پلی استایرین اشاره کرد. بطور کلی پلی استایرین جزء پلیمرهای ارزان قیمت محسوب می شود و در مقایسه با سایر مواد موجود استفاده از آن در بسته بندی باعث کاهش هزینه ها می شود.

ورقهای فوم پلی استایرین، همچون ورقهای پلی استایرن معمولی قابلیت آنرا دارند که به روشهای ترموفرینگ و کیوم فرینگ شکل دهی شوند. در مقایسه با ظروف قدیمی ، این مواد قابلیت انعطاف بیشتری دارند. ضربه و فشار را بهتر تحمل می کنند و بخصوص عایق حرارتی محسوب می شوند، که در سرو غذاهای گرم بسیار حائز اهمیت است.

از نظر شکل ظاهری بسیار زیباتر از ps معمولی هستند.

عایق بودن این ظروف باعث می شود که ماده غذایی گرم تا مدت طولانی دمای خود را حفظ کند که این مطلب با الگوی مصرف حاکم بر جامعه سازگار است. بطوریکه غذای خریداری شده از محل تولید تا مصرف همچنان گرم باقی می ماند که نیازی به گرم کردن مجدد آن که مستلزم صرف انرژی و وقت است نخواهد بود.