دانلود مقاله تغذیه کودکان

مقدمه

هر موجود زنده برای رشد و ادامه زندگی و انجام اعمال حیاتی لازم، احتیاج به جذب مرتب موادی بنام غذا دارد، غذایی کع انسان مصرف می کند باید از موادی مانند چربی، لگوسید، پروتئین ، ویتامین و آب تشکیل شده باشد. از غذاهایی که روزانه مصرف می کنیم انرژی بدست می آید .بطور معمول 50 تا 60 درصد انرژی از کربوهیدرات ها 15 درصد از پروتئین ها و 35 تا 45 درصد از چربی ها تأمین می گردد. تغذیه صحیح و مناسب برای کودک وسیله ای است که سلامت و رشد او را تضمین می کند . کودکی که تغذیه کافی و کامل نداشته باشد نه تنها سلامت جسمانی و ذهنی او به خطر می افتد بلکه سیستم ایمنی بدن او آسیب پذیر و ضعیف می شود . عوامل متعددی در غذا خوردن کودک مؤثرند که عبارتند از ساعت و زمان غذا خوردن – تبلیغ درباره غذا – محیط تغذیه – سلامت روح و جسم در هنگام غذا خوردن و ...

انرژی و مواد ؟ مورد نیاز کودکان بستگی به اندازه ی بدن ، سرعت رشد و میزان فعالیت آن ها دارد. تشویق کودکان به ورزش موجب سوختن کالری دریافتن روزانه و جلوگیری از چاقی کودکان می شود. استرس ناشی از رفتار اولیاء و مربیان یا استرس های مربوط به امتحان می تواند روی اشتهای کودک تاثیر بگذارد. اگر این تأثیر موقت باشد مشکلی ایجاد نمی کند ولی ادامه آن می تواند مشکل آفرین گردد.

گاهی اقات استرس موجب پر خوری در کودک می شود که این امر در کودکان چاق مسئله ای مهم و قابل توجه است. آموزش مناسب و مشاوره با کودکان می تواند تا حدود ی مشکل آنان را کم کند. به والدین هم باید آموزش داد که تأمین غذاهایی که دارای ارزش غذایی اند و فراهم کردن محیط مناسب زمینه را برای رشد و توانمندی ذهنی و جسمی کودکان آماده نمایند و رفتارهای غذایی درست را در آن ها ایجاد کنند.

غذا و تغذیه

بطور کلی هر موجود زنده ای برای رشد و ادامه زندگی و انجام اعمال حیاتی لازم ، احتیاج به جذب مرتب موادی بنام غذا دارد. غذا عبارت است از هر ماده جامد یا مایعی که بعد از خوردن و هضم شدن سبب ایجاد حرارت و انرژی شده و موجب رشد و نمو و ترمیم بافتها می گردد. معمولاً غذایی که انسان مصرف می کند از مواد مختلفی از قبیل چربی، گلوسید (قند)، پروتئین ، ویتامین و املاح و مقادیری آب تشکیل شده است. این مواد را به عنوان ماده مغذی نامگذاری کرده اند. بعضی از غذاها فقط حاوی یک ماده مغذی هستند مثل شکر که فقط دارای هیدرات است و بعضی دیگر حاوی وقدار فرراوان و متنوع از این مواد مغذی است مانند شیر که دارای پروتئین ، چربی ، کربوهیدرات و املاح و گروهی از ویتامین ها است. برای اینکه بدن تمام احتیاجات غذایی خود را بطور کامل بدست آورد و غذا متعادل باشد باید از انواع غذاهایی که در دسترس هستند مصرف نمود تا هر کدام یک یا چند نوع از این مواد مغذی را برای بدن تأمین نماید. جمع انواع غذاهایی که لازم است انسان مصرف نماید تا برنامه غذایی کامل و متعادل دااشته باشد در حدود 40 تا  50 نوع است. به مجموعه تغییر و تبدیل مواد غذایی در بدن که موجب می گردد عضو زنده و سلولهای آن مواد مغذی را دریافت نموده و به مصرف رشد و نمو، نوسازی و نگاهداری عضو برسانند و حرارت و تنرژی لازم و کافی جهت انجام اعمال حیاتی تأمین گردد تغذیه می گویند.

گروههای غذایی

از غذاهایی که روزانه مصرف می کنیم انرژی بدست می آید. بطور معمول 50 تا 60 درصد انرژی کل از کربوهیدرات ها، 15 درصد از پروتئین ها و 35 تا 45 درصد بقیه از چربی ها تأمین می گردد. این ارقام و منابع تأمین کننده انرژی با عوامل متعددی از قبیل فرهنگ ع کشاورزی ، اقتصاد و سطح آگاهی مردم مربوط می باشد.

مواد غذایی را از نظر کیفی و ظاهری به گروههای مختلف زیر تقسیم می نمایند:

گروه غلات و نان مانند گندم – جو – نان – ذرت – بیسکویت – ذرت بوداده – بلغور گندم و جو.

گروه گوشت و تخم مرغ و حبوبات مانند مرغ – جوجه – ماهی – جگر – میگو – انواع گوشت – تخم مرغ – بادام – فندق – پسته – انواع تخمه ها – نخود – عدس.

گروه شیر و فرآورده های آن مانند شیر – پنیر – ماست – کشک – دوغ – بستنی.

گروه سبزیجات و میوه جات مانند سیب – پرتغال – گلابی – موز – خرما – میوه های خشک – گوجه فرهنگی – پیاز – هویج – کاهو – خیار- شلغم – کلم – لبو – سبزیجات برگ سبز تیره مثل سبزی خوردن – هندوانه – طالبی – سیب زمینی – کدو و ... (بهداشت برای خانواده – تهیه و تألیف از اداره کل تغذیه و بهداشت مدارس)

تغذیه کودکان

تغذیه صحیح و مناسب کودک وسیله ای است که سلامت و رشد او را تضمین می کند. اگر کودکی تغذیه ی کافی و کامل نداشته باشد نه تنها سلامت جسمانی – ذهنی او به خطر می افتد ، بلکه سیستم ایمنی بدن او نیز آسیب پذیر و ضعیف می شود. به دنبال این ضعف و کمبود، کودک مستمر ابتلا به بیماریهای گوناگون و کم اشتهایی می گردد و این چرخه ی معیوب حاصلی به غیر از سوء تغذیه ، ناراحتی های گوارشی – کلیوی و عدم رشد مغز و اعصاب کودک نخواهد داشت. باید در نظر داشت که رشد، فزایندی مستمر و غیر قابل برگشت است. از این رو والدین – به ویژه مادر که نهایت سعی و تلاش او رسیدگی به وضعیت خوراک و سلامت جسمی کودک است باید به اهمیت رسیدن مواد اولیه و مغذی مورد نیاز برای رشد مناسب کودک واقف باشند. اگر کودکان در سال های نخست رشد خود دچار کمبود مواد غذایی وضعف بنیه ی جسمانی شوند طبیعی است در نوجوانی و جوانی که به انرژی و تحرک بیش تری احتیاج دارند، دچار نقص و ناراحتی خواهند شد. کودکی که از سوء تغذیه رنج می برد ، قدرت یادگیری ، فهم و درکش هم پایین می آید و نمی تواند دروس و مفاهیم درسی کلاسی اش را به خوبی فراگیرد. بنابر این هر گونه بی توجهی نسبت به عادات تغذیه ای کودک ، موجب کاهش توانمندی های جسمی و ذهنی او می شود.

نقش خانواده در عادات تغذیه ای سالم

زمانی که والدین و اعضای مؤثر خانواده سعی می کنند آگاهی ها و دانسته های کودکان و نوجوانان را بالا ببرند، در حقیقت فرصتی در اختیار آنان قرار می دهند تا نسبت به رفتار ها، عادات و شیوه ی زندگی خود شناخت کافی پیدا کنند و امکان تصمیم گیری مناسب داشته باشند. یکی از این عادات و رفتارهای روزانه ، مربوط به نحوه ی غذا خوردن ، شناخت  خوراکی های گوناگون و عادات تغذیه ای سالم است که موجب ارتقای کیفی بهداشت و سلامت اعضای خانواده و متعاقب آن سلامت جامعه می شود. برای رسیدن به این هدف لازم است که مادر ، پدر و سایر اعضای خانواده به تدریج عادات سالم غذایی را به کودک یا نوجوان خود بیاموزند. آنان باید شیوه هایی را برای آموزش خود و تحکیم عادات مربوط به غذا خوردن (چه در مدرسه) برگزینند که عین تأمین سلامت و بهداشت بچه ها، سالم ، متنوع و دلچسب هم باشد.

ایجاد عادات سالم تغذیه ای در کودکان

امروزه همه والدین می دانند که بهترین و مهم ترین الگوی زندگی فرزندانشان همانا خود آنان اند. از این رو لازم است سعی کنند در مورد انتخاب غذاهاع رفتار صحیح غذا خوردن و عادات تغذیه ای سالم نیز الگویی پسندیده برای آن ها باشند. بدیهی است که به دلیل مشغله های بی شمار زندگی ، اکثر خانواده ها فرصت غذا خوردن با یکدیگر را از دست داده اند، اما خوب است حتی الامکان از موقعیت هایی که برای دور هم بودن به دست می آید استفاده کنند و یک سلسله ارز ش ها و الگوهای سالم رفتاری را به کودکان و نوجوانان خود بیاموزند. دور هم غذا خوردن چندین فایده در بر دارد، از جمله:

این امکان را در اختیار شما قرار می دهد که نحوه ی غذا خوردن درست را به بچّه ها یاد بدهید.

این اطمینان را حاصل می کنید که فرزندانتان خوراکی مناسب (به لحاظ ارزش غذایی) می خورند.

از این طریق می توانید به سلیقه و علاقه ی بچه ها نسبت به غذاهای گوناگون پی ببرید.

فرصتی پیش می آید که انواع خوراکی های جدید را به بچه ها معرفی و عرضه کنید.

امکانی برای آموزش رفتار ها و رفع اشکالات کودکان در مورد عادات غذایی پیش می اورد.

به سلامت جسمی و روحی کودکان در هنگام غذا خوردن توجه می کنید.

با استفاده از نکات زیر می توانید رفتارهای صحیح خوردن را به بچه ها بیاموزید:

رعایت زمان مشخص برای صرف غذا.

استفاده از ظرف غذای جداگانه برای کودک.

محدود کردن مواد قندی زیاد و پر چرب.

ممانعت از مصرف بی رویه نمک.

تشویق بچه ها به نوشیدن آب، شیر، دوغ و یا آب میوه های طبیعی و کم کالری.

عدم استفاده از روغن های سوخته یا افزودنی های شیمیایی به غذا ها.

آموزش رفتار صحیح غذا خوردن، آهسته خوردن ، جویدن غذا ، تمیز خوردن و ...

تهیه ی غذاهای متنوع و سالم ، که شامل انواع میوه ها، سبزی ها ، غلات ، حبوبات، مواد لبنی ، گوشت و ... باشد.

شیوه های مقابله با ریزه خواری کودکان

بعضی از کودکان عادت با ریزه خواری دارند شما می توانید با کمی دقت آرامش و متانت و البته داشتن برنامه ای مناسب برای غذای روزانه آنان، این گونه عادات را در همان دوران کودکی از بین ببرید. سعی کنید برنامه ی غذایی متنوعی باب میل فرزندانتان تهیه کنید و از او بخواهید در آماده سازی آن به شما کمک کند. بسیاری از بچه ها زمانی که خودشان غذای مورد علاقه شان را درست می کنند، با میل و رغبت بیش تری آن را می خورند. در مواردی از او بخواهید هنگام خرید میوه، سبزی و مواد خوراکی لازمع همراه شما بیاید تا با تنوع خوراکی ها آشنا شود. هم چنین می توانید از سلیقه ی خودتان برای هر چه دلچسب تر کردن غذاها نیز استفاده کنید.

پر خوری و کم خوری در کودکان

زمانی که احساس می کنید کودک دچار پرخوری شده است، اصرار ، تنبیه، انتقاد و گوشزد کردن مدام شما مشکلی را حل نمی کند. برای رفع این عادت، چند روز یا نهایتاً یک هفته وقت لازم است تا او بتواند میزان غذای مورد نیاز بدنش را تشخیص دهد. اگر تصور می کنید که کودک دچار بی اشتهایی شده است و به قدر کافی غذا نمی خورد، ابتدا اطمینان حاصل کنید:

ایا دائم در طول روز خوراکی های متفرقه می خورد؟

آیا قصد جلب توجه دیگران را دارد؟

آیا رفتار اطرافیان هنگام غذا خوردن موجب بی اشتهایی او می شود؟

در نهایت می توانید خوردن نوشابه های شیرین و لقمه های سرپایی را قبل و بعد از وعده غذایی (ناهار یا شام) ممنوع کنید و اگر پس از اقداماتی که انجام داده اید، باز هم اشتهای کودک کم بود، بهتر است از راهنمایی های پزشک متخصص یا مشاوره های تغذیه ای استفاده کنید پر خوری مشکل دیگری است که می تواند خیلی زود موجب ازدیاد وزن کودک و متعاقب آن بیماری ها و عوارض ناشی از آن شود. از جمله رایج ترین این مشکلات عبارت اند از:

نارسایی هایی در رشد استخوان ها و مفاصل.

اختلالات تنفسی و افزایش احتمال ابتلا به آسم.

تنگی نفس، که منجر به محدود شدن میزان ورزش و تحرک روزانه ی کودک می شود.

خمودگی و بی حرکتی که می تواند باعث بروز اختلالات مربوط به خواب شود.

احتمال بلوغ زودرس (معمولاً کودکانی که دچار ازدیاد وزن و چاقی اند، دارای اندامی درشت و تنومند می شوند که همین امر موجب بلوغ زودرس در آن ها می شود. در نظر داشته باشید که بلوغ زود هنگام مشکلات روانی – جسمانی خاصی در بر دارد.)

افزایش چربی ، کلسترول و قند که می تواند در سال های بعد منجر به افزایش فشار خون، تنگی رگ ها، بیماری های کلیوی، نارسایی های قلبی و دیابت شود.

مشکلات زیستی.

مشکلات روان شناختی ، مثل : افسردگی، کاهش عذت نفس، ضعف خود پنداره، ...

پژوهش های مختلف نشان می دهند که در خصوص کاهش وزن بچه ها (به طور اعم) باید از روش هایی استفاده شود که مخصوص کودکان و نوجوانان طراحی شده باشد، زیرا یکی از ویژگی های کودکان و نوجوانان آن است که در حال رشدند و هر گونه سوء تغذیه و نرسیدن مواد غذایی لازم به بدن آن ها منجر به ضعف قوای جسمانی و کاهش توان و کارایی شان در انجام تکالیف درسی – مدرسه ای و فعالیت های روز مره شان می شود. از این رو بهتر است مادر، پدر و سایر اعضای خانواده سعی کنند تنها خوراکی های سالم و کم انرژی در دسترس کودک قرار دهند. هویج ، ساقه های کرفس ، میوه های تازه (سیب ، خیار، ... ) بسیار سالم تر و بهتر از آب نبات ، بستنی ، انواع پفک ها و چیپس ها هستند. هم زمان با محدود کردن تغذیه ی کودک باید به نقش ورزش و تحرک بدنی برای سلامت جسمانی او نیز توجه کنید. ورزش هایی انتخاب کنید که خودتان نیز بتوانید در آن شرکت کنید و با مشاهده ی شما ، کودک تشویق به انجام روزمره ی آن ها شود. اگر پس از انجام روش های فوق باز هممتوجه علائم پر خوری در کودک شدید، بهتر است با پزشک مشورت کنید. (نشریه ماهانه آموزشی تربیتی پیوند – اردیبهشت 1384 – شماره 307).

شرایط مناسب غذا خوردن

در خیلی از مناطق یا مهدهای کودک دیده شده است که ظروف مربوط به بزرگسالان در اختیار کودکان گذاشته می شود تا با آن ها غذا بخورد. اما کودکان نیازمند وسایل و ظروف متناسب با بدن خودند. بدون تردید قاشق های بزرگ و سنگین غذا خوردن را برای کودک سخت می کند. بشقاب های صاف موجب می شود تا کودک غذای خود را به زمین بریزد. باید برای کودک وسایل و ظوف سبک و متناسب او تهیه کرد. حتی اگر خانواده ها از میز و صندلی استفاده می کنند باید صندلی متناسب با میز باشد تا کودک بتواند به راحتی در آن غذا بخورد. در خانه یا در مهد با کودکان کوچک تر تمرین کرد که چگونه درست غذا بخورند، چگونه از قاشق یا چنگال استفاده کنند و چگونه بتوانند از پارچ بای خود آب بریزد. شکی نیست که در ابتدا کودکان دچار مشکل می شوند یا خرابکاری می کنند، ولی این مهم نیست. شیوه های غذا خوردن نیز مانند هر کار دیگری احتیاج به تمرین و مهارت دارد.

ویژگی سنی

کودکان 5 تا 6 سال نسبت به سال های قبل میل کم تری به غذا دارند. در این دوره، سرعت رشد کمی کند می شود و آن ها دیگر مانند قبل نیاز به حجم زیاد از غذا ندارند. این روند رشد است و خانواده نباید نگران شود. اما کودکان نیازمند غذاهای پر کالری اند. اگر چه حجم غذای آن ها کم می شود، ولی باید سعی کرد همان مقدار نیز مغذی و پر از انرژی و سرشار از ویتامین و پروتئین باشد. در این دوره سنی باید میزان لبنیات و پروتئین گوشتی و گیاهی را زیاد کرد. اما کودکان 3 تا 5 سال میل بیش تری به غذا دارند. از آن جا که آن ها به طور مرتب در جنب و جوش اند باید غذاهای بیش تری به آن ها بدهند. باید در مورد حجم و میزان کالری غذای این گروه از کودکان توجه کافی مبذول داشت. و آخر این که: مراتب کودک باید مصمم باشد که به غذا خوردن کودک کمک کند. هرچه میزان انرژی ، پروتئین و ویتامین دریافتی بدن کودک متناسب باشد، به همان میزان انجام حرکات و فعالیت های بدنی کودک بهتر و متناسب تر خواهد بود. مراقبین کودک باید تغذیه کودک را بسیار جدی بگیرند و به شیوه های مختلف کودک را تشویق و ترغیب کنند تا غذای بیش تری طلب کند.