دو شکل عمدهی سرمازدگی وجود دارد:
سرمازدگی تشعشعی:
این سرمازدگی اغلب با آسمان صاف تشخیص داده میشود، )رطوبت پایین و باد کم.( سرما از سطح زمین به بالا حرکت میکند.
سرمازدگی Advection :
این زمانی اتفاق میافتد که یک توده هوای سرد و وسیع از قطب جنوب روی منطقه حرکت میکند. این نوع سرمازدگی زیاد رایج نیست. سرما پایین میآید و سرما اغلب روی قسمتهای هوایی گیاه دیده میشود. زمانی که سرمازدگی تشعشعی روی میدهد، به دو فرم دیده میشود:
سرمازدگی سفید: زمانی که شبنم قبل از صفر درجه تشکیل میشود و زمانی که دما به صفر درجه میرسد، کریستالهای یخ تشکیل میشود. از این رو سرمازدگی سفید نام دارد. فرم دیگر سرمازدگی:
سرمازدگی سیاه: گسترش مییابد زمانی که دمای تشکیل شبنم زیر صفر درجه است. سرمازدگی بدون هیچ یک از علائم قابل رویت یخ سفید روی میدهد.
اعلام سرمازدگی:
یک ابزار مفید برای آگاهی از احتمال سرمازدگی، اندازهگیری نقطه شبنم است. نقطه شبنم به وسیله کاستن دمای حباب تر (هوای اشباع) از حباب خشک (هوای خشک) محاسبه میشود. عدد بدست آمده با یک چارت مخصوص نظیر میشود و نقطه شبنم محاسبه میشود. تجربیات نشان دادهاند که اگر نقطه شبنم از 5/5 سانتی گراد در 4 بعدازظهر تجاوز کند، سپس احتمال سرمازدگی پایین است. اگر نقطه شبنم زیر 2/2 سانتی گراد در عصر باشد و موقعیت باد آرام و آسمان صاف باشد. پس احتمال سرمازدگی بالاست. نقطه شبنم اغلب در تلویزیون و رادیو بیان میشود.
دمایی که آسیب در آن روی میدهد بر حسب درجه سلسیوس |
گونه ها |
|
پرتقالها |
4/1- تا 9/1- |
میوه نارس |
7/1- تا 8/2- |
میوه نیمه رسیده |
7/1- تا 9/3 - |
میوه بالغ (رسیده) |
|
|
آمادگی برای محافظت در مقابل آسیب سرمازدگی
روشهای مجهول:
شناسایی مناطق مستعد سرمازدگی روی زمین
تصمیم گرفتن برای برداشت محصول این قطعه زمینها در اولین فرصت
اصلاح کردن عادات تربیتی و پرورشی؛ مثلاً به کار بردن دیرموقع اسید ژیبرلین چرا که موجب تاخیر در رسیدن میوه میشود. تصمیم در به کار بردن (GA) اسید ژیبرلین دیرموقع فقط در ژانویه (دی ماه)
به هم زدن و جابهجا کردن سطح خاک
بیشتر باغات میوه یک ردیف چمن یا پوشش گیاهی در خاک دارند، شامل پوشش محصول یا ترکیبی از علفهای هرز. استفاده از این سیستم برای بهبود ساختار خاک در کشت مکرر ترجیح داده میشود. بنابراین اگر پوشش گیاهی وجود دارد، خاک را در طول روز عایق میکند و به خورشید اجازه نمیدهد که خاک را گرم کند. یک عمل بارز در کشت که باعث آسیب ساختمان خاک میشود، ایجاد شیار بسیار باریک در زمین یا اسپری کردن زمین با علف کشهای قوی است. یک خاک عاری از علف هرز، متراکم و مرطوب میتواند مقدار گرمایی که در خاک ذخیره میشود در طول روز افزایش دهد.
سبک آبیاری کنید:
رطوبت مقدار قابل ملاحظهای از گرما را ذخیره میکند و خاک مرطوب گرما را راحتتر از خاک خشک هدایت و انتقال میدهد. با آبیاری سنگین محافظت بیشتری را نسبت به آبیاری سبک در مقابل سرما نمیدهد، بلکه با افزایش خطر آسیب بر روی ریشههای غذا دهنده همراه است. تصمیم بگیرید که فقط سطح 30 تا 40 سانتیمتری خاک را مرطوب نگه دارید. این مسئله با به کار بردن تقریباً 15 – 10 میلیمتر آبیاری در هفته امکانپذیر است.
پوشش کامل آبیاری دمای خاک را تا سلسیوس بالاتر از آبیاری قطرهای ناشی از مناطق با خاک مرطوب میرساند.
کنترل مکانیکی سرمازدگی
روشهای مکانیکی کنترل سرمازدگی عموماً برای اجرا شدن گران قیمتاند و شامل استفاده از آب پاشهایی که در بالای سر گیاه قرار میگیرند، گرم کنندهها با سوخت روغن (نفت) یا محفظههای گرم کننده سرما و ماشینهای باد میباشد.
قبل از عهدهدار شدن اندازهگیریهای مکانیکی برای محافظت در مقابل سرما هر نوع تلاش ممکن باید برای کاهش خطر سرمازدگی در حین عملیات کشت و یا پیرامون آن زودتر صورت گیرد.
سیستمهای آبیاری بالایی:
رایجترین روش محافظت فعال در مقابل سرمازدگی استفاده از آبیاری به روش قطرهای از بالاست در زمانی که ریسک سرمازدگی وجود دارد زمانی که آب در شرایط دمایی صفر و یا زیر صفر درجه برای محصول به کار میرود، یخ میزند. در حالت یخ زدگی آب گرما را انتشار میدهد، در حالی که گرمای از دست رفته بوسیله محصول را با محیط خنکتر اطرافش متعادل میکند. برای دستیابی به کنترل موفق سرما یک حلقهی دائمی آب یخ زده روی سطح یخ شکل گرفته باقی بماند. زمانی که یخ شروع به ذوب شدن میکند، معمولاً بعد از طلوع خورشید (سپیده دم) زمانی که دمای هوا شروع به افزایش میکند، گرما باید برای یخ به کار رود یا این گرما از محصول (گیاه) به بیرون کشیده میشود. این گرما توسط آب کاربردی برای محصول از طریق سیستم آبیاری فراهم میشود. عموماً کاربرد سرعت 3.5 میلی متر در ساعت برای پایین آوردن سرما تا سلسیوس کافی است. آبیاری قطرهای زیر درخت به عنوان محافظ سرمازدگی در حین سرمازدگی حفاظتهایی را ایجاد میکند اما نه مانند سیستم آبیاری بالای درخت در سطح یکسان. آبیاری قطرهای از بالای درخت میتواند دو زیان عمده داشته باشد.
اول، اینکه در طی سرمازدگی شدید و طولانی، یخ میتواند روی شاخههای درخت تشکیل شود و در نهایت شاخهها میشکند.
دوم، در طی یک سرمازدگی طولانی و زمانی که سرمازدگی زود در شب شروع میشود، قطرات (آبپاش) باید برای ساعات زیاد به کار شود. خاک میتواند با آب پوشیده شود ( آب با حرکت کند) و به توسعه پوسیدگی ریشه مانند ((ف ایتوفتورا)) کمک کند.
گرمکنندههای باغ:
گرمکنندهها یا سیستمهای گرمکننده فقط در شرایط سرمازدگی تشعشعی موثر است. سوختن روغن در ظروف گرم کننده سرما باعث گرم شدن هوای اطراف شده که منجر به مخلوط شدن لایه هوا که از زمین بلند میشود با لایه اینوژن که لایه های گرمتر را در بالای محصول نگه میدارد، میگردد. ظروف گرم کننده سرما تقریباً به تعداد 120 تا 170 در هر هکتار لازماند. ظروف گرم کننده سرما به راحتی قابل فراهم کردن نبوده و برای اجرا و خریداری گران هستند. بنابراین شاید آنها برای گیاهان ارزشمند از نظر مالی که در مناطق مستعد سرمازدگی قرار دارند، در خور توجه باشند.