آمید ها:
آمیدها گروه کثیری از مواد شیمیایی است که زیر گروه اصلی آن کلرواستامیدهاست. در موقعیت R1 خودشان یک گروه متیل منوکلر، (Cl-CH2) دارند. مهمترین علف کشهای این گروه: آلاکر، بوتاکلر، CDAA، پروپاکلر است (متالاکر، تربوکلر) بقیه علف کشهای این گروه به جزء وجود ساختمان آمیدی مرکزی، وجه اشتراک کمی دارند، ولی اغلب در موقعیت R3 یک H دارند. اغلب به عنوان پیش کاشت یا پیش از سبز شدن مصرف می شوند.
طبقه بندی آمید ها:
کلرواستامیدهایی که به خاک می زنند=الاکلر Alachlor-بوتاکلر Butachlor، CDAA سی دی آآ- propachlorپروپاکر، متالاکلر Metolachlor
دیگر آمیدهای که به خاک زده می شوند = دیفنامید Diphenamid- ناپتالام (Naptalam) – پروتامید (Pronamide) – ناپروپامید (Napropamid)
آمیدهایی که به اندامهای هوایی زده می شوند (پروپانیل): پروپانیل به اندامهای هوایی علفهای هرز که باید کنترل شود زده می شوند.
کلرو استامید Chlora acetamides:
کلرواستامیدها در ساختمان آمیدی آن دارای یک گروه متیل منوکلر، در محل R1 آن می باشد.
آنها را معمولا بصورت قبل از کاشت با خاک مخلوط می کنند.
چگونگی عمل کلرواستامیدها:
عمل علفکشهای کلرواستامید یکسان است. این ترکیب در رشد اولیه نهالبذر جلوگیری می کنند. این اثر بیشتر بر روی رشد ریشه نمایان است. به نظر می رسد این واکنشها با اختلال در تقسیم سلولی و یا بزرگ شدن سلول همراه باشد. آشکار نیست که آیا از جوانه جلوگیری می کند و یا نه، اما بیشتر نهالبذر علف هرز، سر از خاک بر نمی آورند.
برخی از شواهد حاکی از آن است که کشیده برگها، این علف کشها را عمدتا از راه اندامهای هوایی جذب می کنند، در حالیکه گیاهان پهن برگ، آنها را از راه ریشه جذب می کنند. به نظر می رسد که انتقال، عمدتا در اپوپلاست باشد، اما انتقال محدود سیمپلاستیک نیز ممکن است روی دهد. بیشتر تحقیقات نشان می دهند که اینگونه ترکیبات و یا محصولات تجزیه ای آنها با گلوتاتیون Glutathione و یا گلوگز پیوند برقرار می کنند. همچنین ممکن است هیدرولیز ملکول اصلی نیز روی دهد. نظر چنین است که عمل این ترکیبات عمدتا جلوگیری از سنتز اسید نوکلئیک و پروتئین است.
الاکلر
به صورت علف کشی پیش رویش یا پیش کاشت آمیخته با خاک برای کنترل کشیده برگهای یکساله برخی علفهای هرز پهن برگ یکساله مثلا اویارسلام در ذرت، بادام زمینی، سویا، لوبیا، نخود، سیب زمینی مورد استفاده قرار می گیرد. برای افزایش طیف کنترل علفهای هرز آن را با علف کشهای دیگر می آمیزند.
الاکلر از رشد اندامهای مختلف برخی از گونه ها جلوگیری می کند. از جمله خیار پنبه- سورگم در تحقیقات که شده اند پی بردند که الاکلر از رشد ساقه های تازه اویار سلام زرد جلوگیری کرده و آنها از بین می برد ولی در سبز شدن جوانه های روی غده ها تاثیری ندارد و نشان دادند که الاکلر جوانه زنی را کاهش می دهد. علاوه بر اثرات علف کشی که دارد موجب انسداد روزنه و کاهش تعرق نیز می شود.
گیاهان حساس به علف کش:
عمدتا برگ باریک یکساله وتعداد محدودی از برگ پهن های یکساله به آلاکلر حساس هستند. در صورتی که مشارکت در خاک به صورت قبل از کاشت علف هرز دایمی اویار سلام زرد را به خوبی کنترل می کند.
علف های هرز کنترل شده توسط این علف کش:
الف- برگ باریک یکساله : سوروف، علف خرچنگ، دم روباهی
ب- برگ پهن یکساله: تاجریزی سیاه، تاج خروس و خرفه
سی دی آآ= CDAA
به نام تجاری رانداکس Randox است. که بر روی پوست باعث حساسیت می شود. این علف کش همچنین در آب محلول بوده و بر خلاف علف کشهای فراردیگر با مقدار کمی بارندگی به داخل خاک نفوذ و در آن حرکت می کنند به طوری که نیاز به مخلوط کردن آنها نیست.
کاربرد CDAA:
سی دی آآ بصورت علف کش پیش رویشی یا پیش کاشت آمیخته با خاک، برای کنترل تعداد زیادی از علفهای هرز کشیده برگ و پهن برگ در کرچک- کرفس، ذرت پیاز نخود و سیب زمینی و گوجه فرنگی مصرف می شود.این علف کش برای 3 گیاه ، ذرت، ذرت خوشه ای و سویا به ثبت رسیده است.
تحقیق روی CDAA:
کانوین، تاثیر CDAA را بر روی تقسیم سلولی در نوک ریشه های جو و نخود بررسی کرد. اثر CDAA بر تقسیم سلولی ریشه های جو به مراتب چشمگیر تر از ریشه های نخود بود، نتیجه می گیریم که CDAA علف کشی است که جهت کنترل علف های چمنی در مقایسه با بسیاری از گونه های پهن برگ موثر تر است.
اثر CDAA بر روی تنفسی مشخص شده است تنفس بذرهای چاودار بوسیله 10 ppm از CDAA به شدت ممانعت می گردد. در صورتی که تنفس بذرهای گندم تا حدودی تحت تاثیر قرار گرفت. همچنین CDAA از سنتز پروتئین در جو جلوگیری می کرد.
آمیدهای دیگر که به خاک زده می شوند:
در مقایسه با کلرواستامیدها دارای یک گروه مونوکلرومتیل (Cl-CH2-) درمحل پیوند R1 ساختمان آمیدها هستند. علف کشهای آمیدی دیگری که به خاک پاشیده می شوند در محل پیوند R1، دست کم دارای یک ساختمان حلقوی می باشند.
این علف کشها به صورت پیش رویشی یا پیش کشت، به خاک پاشیده می شوند. فعالیت پس رویشی آنها هیچ و یا اندک می باشد. آنها محدوده گسترده تری از گونه های علفهای هرز پهن برگ را در مقایسه با علف کشهای کلرواستامید کنترل می کنند. اما آنها بر روی کشیده برگهای یک ساله، تا حد کمتری موثر می باشند.
دیفنامید:
اساسا به صورت علف کشی انتخابی برای کنترل علفهای هرز یکساله کشیده برگ و پهن برگ در پنبه، بادام زمینی، سویا، تنباکو و تعدادی چند از سبزیجات، گیاهان باغبانی و درختان میوه مورد استفاده قرار می گیرد. دیفنامید بصورت پیش رویشی یا پیش کاشت آمیخته با خاک، بکار برده می شود. دیفنامید معمولا به صورت ترکیبی به کار می رود. (باتری فلورالین، کلروپروفام، لینوران، پبیولات)
چگونگی عمل دیفنامید:
دیفنامید اجازه جوانه زنی را به بذرها می دهد، اما گیاهچه را پیش از آنکه از خاک سر برآورد، از بین می برد. درغلظتهای زیرحدکشندگی، دیفنامید از رشد ریشه در تعداد زیادی از گونه های جلوگیری می کند. میزانهای نسبتا بالای مصرف دیفنامید در گونه های مقاومی مانند گوجه فرنگی ممکن است حتی پس از جوانه زنی نرمال، موجب پیدایش کلروز کناره ای برگ شود.
در تحقیقی: دیفنامید به آسانی بوسیله ریشه جذب می شود و بسرعت به بخش های بالای گیاهان انتقال می یابد و در برگها گرد می آید. این امر نشان می دهد که انتقال بصورت اپوپلاستیک می باشد. بنظر می رسد که جذب از راه اندامهای هوایی، محدود باشد. دی فن آمید جذب منیزیم، کلسیم، پتاسیم و فسفر توسط ریشه جلوگیری می کند و ساقه ها حاوی مقدار کمی از عناصر می باشد بویژه کلسیم بوده و ریشه های منیزیم کمتر ولی بیشتر داشته اند. دیفنامید نه تنها از جذب یونهای معدنی جلوگیری می کند بلکه در توزیع کلسیم در درون گیاه نیز تاثیر می گذارد.
ناپتالام:
از ناپتالام به تنهایی می توان برای کنترل علفهای هرز یکساله در جالیز (طالبی، خیار، هندوانه) بادام زمینی سویا و گیاهان خزانه ای استفاده کرد. اما غالبا به صورت ترکیب با یک یا دو علف کش دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.
تاثیر خاک:
ناپتام در خاکهای پر منفذ، در معرض شکستگی سریع قرار می گیرد. بنابر این اگر اندکی بعد از بذرکاری و سمپاشی باران سنگین ببارد، ممکن است هم به گیاه زراعی آسیب وارد شود و هم کنترلی نابهینه از علف هرز نتیجه شود. علفهای هرز معمولا از 3 تا 8 هفته پس از مصرف علف کش کنترل می شوند وعلف کش از نظر باقیماندن در خاک هیچ مسئله ای ایجاد نمی کند.
چگونگی عمل:
ناپتلام دارای ویژگی آشکار عمل کنندگی بصورت ضد زمینگرایی می باشد یعنی ساقه ها و ریشه های در حال رشد، متمایل به از دست دادن توانایی خود برای رشد به سوی بالا و یا پایین می شوند. ناپتالام اساسا بصورت جلوگیری کننده از جوانه زنی بذر عمل می کند و همچنین از برخی از واکنش های رشد که به وسیله هورمونهای گیاهی نهال، ایندول -3-1 استیک اسید و جبرلیک اسید باعث می شوند جلوگیری می کند. در تحقیقی گزارش دادند که پیچیدگی برگ گوجه فرنگی در غلظت ppm 1/0 ناپتالام ایجاد گردید که در غلظت ppm 3/0 باعث epinasty (خمیدگی برگ و ساقه) و در غلظت ppm 20 آماس ساقه روی داد.
و در تحقیق دیگر پی بردند که ناپتالام از عکس العمل های نورگرائی نیزجلوگیری می کند. معلوم شده است که در اویارسلام ارغوانی ناپتالام تعداد ساقه ها را افزایش و طول ساقه را کاهش می دهد ولی بر ظهور ریشه این گیاه تاثیری ندارد.
پرونامیدها:
پرونامید بصورت علف کش پیش رویشی یا پیش کاشت آمیخته با خاک، تعداد زیادی از علفهای هرز پهن برگ و کشیده برگ را در حبوبات دانه ریز، کاهو، چمن های مستقر شده و برخی از گیاهان زینتی را کنترل می کند. کنترل برخی از کشیده برگهای چند ساله، علف گندمی وعلف چمن نیز مشاهده شده است. پرونامید، در حالت فراوانی آب از ناحیه بارندگی و یا آبیاری بارانی، بصورت پیش رویشی، بیشترین اثر را داراست. با آبیاری جوی پشته ای، لازم است با خاک آمیخته شود.
چگونگی عمل آن:
پرو نامید از تقسیم سلولی و رشد جلوگیری می کند. به آسانی به وسیله ریشه جذب می شود و به طرف بالا انتقال می یابد و در گیاه پراکنش می یابد. پرونامید موجب افزایش رشد غیر طبیعی و توسعه شعاعی می شود. اختلال در سنتز پروتئین میکروتوبول نیز مشاهده شده است. پرونامید از طریق تغییر دادن متابولیسم DNA، RNA پروتئین و دیواره سلولی عمل می کند این علف کش در برخی مطالعات موجب افزایش سنتز پروتئین شده است.