دانلود مقاله بسته بندی

چکیده

با توجه به اهمیت بسته بندی در کاهش فساد مواد غذائی و تاثیر آن بر روی فروش محصول ، توجه به جنبه های مختلف آن بسیار ضروری است پلاستیکها طیف گسترده ای از موادی هستند که در سالهای اخیر استفاده روز افزونی از آنها جهت بسته بندی مواد غذائی صورت می گیرد .

یکی از مسائلی که در استفاده از مواد بسته بندی باید مورد توجه واقع شود امکان هر گونه واکنش بین ماده بسته بندی و ماده محتوی آن و انتقال مواد میان آنها میباشد .

مهاجرت به عنوان انتقال مواد از ماده بسته بندی به ماده درون آن تعریف میشود مهاجرت از دو جنبه مهارجت کلی و مهاجرت ویژه بررسی میشود تحقیق حاضر تلاشی است برای بررسی مهاجرت مواد از بسته بندی های پلاستیکی تک لایه به مواد غذائی درون آنها .

برنامه ریزی تحقیق شامل هر دو جنبه مهاجرت کلی و ویژه میباشد .

در بخش مهاجرت کلی ، تعدادی از پلاستیک های تک لایه رایج در بسته بندی مواد غذائی از جمله فیلم های که در شرکت های مختلفی تولید شده بودند ، به عنوان نمونه های آزمایشی انتخاب و با استفاده از روشهای استاندارد تحت آزمون مهاجرت کلی قرار گرفتند نتایج حاصل نشانگر سطح مهاجرت کلی پائین تری از حد مجاز استاندارد برای این پلاستیکها میباشد .

مقدمه

با توجه به اهمیت و گستردگی تولید مواد غذائی در جهان و اهمیت آن در زندگی روزمره جوامع بشری ، بررسی جنبه های مختلف مرتبط با آن حائز اهمیت بسیاری است در وضعیف کنونی روابط بین المللی ، غذا به عنوان محصولی استراتژیک در تعیین بسیاری از معیارهای اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و سنتی نقش مهمی ایفاء می کند بنابراین مسئله حفظ نگهداری و توزیع مواد غذائی نیز اهمیت شایانی می یابد چرا که بدون اهمیت دادن به نگهداری مواد غذائی بدلیل آمادگی ماهیتی آنها به فساد توسط عوامل مختلف از قبیل میکروار گانیسم ها ، تغییرات شیمیائی و فیزیکی ، آنزیمها و غیره قسمت عمده ای از این مواد با ارزش به هدر خواهد رفت در اینجاست که صنعت بسته بندی میتواند به عنوان مهمترین عامل در جلوگیری از ضایع شدن مواد غذائی عمل نموده و ضرورت خود را نشان دهد .

در بسیاری از کشورها بسته بندی به عنوان جز غیر قابل تفکیکی از فرایند تولید مواد غذائی محسوب می شود به طوری که ، در کشور آمریکا سالانه بیش از 50 میلیارد دلار صرف صنایع بسته بندی می شود .

آمار منتشره نشان میدهد که تقریباً هر ساله 20 درصد غذائی جهان به دلیل شرایط نا مناسب نگهداری و بسته بندی از بین رفته و این رقم در پاره ای از کشورهای جهان سوم به 50 در صد نیز میرسد  در حالیکه در صورت بسته بندی مناسب و خوب میتوان این ضایعات را به حداقل میزان یعنی حدود 5-2 درصد کاهش داد . بحث ضایعات و جلوگیری از آن یکی از معضلات اصلی کشور ما نیز می باشد بطوریکه حدود 35-30 درصد محصولات کشاورزی هر سال ضایع میگردد . این در حالیست که با توجه به جمعیت بالا و سطح پائین تولید داخلی هر ساله مجبور به واردات مقدار متنابهی مواد غذائی میباشیم .

اهمیت سرمایه گذاری در بخش صنعت بسته بندی از آمار مربوط به مواد و هزینه اختصاص داده شده به این بخش در کشور های پیشرفته کاملاً مشهود است بطوریکه در کشوری نظیر آمریکا هزینه های صرف شده برای بسته بندی بیش از 100 دلار به ازای هر نفر در سال می باشد و صنایع بسته بندی یکی از مهمترین بخشهای مصرف کننده مواد خام می باشد ، بطوریکه 8 درصد از کل فولاد و آلومینیوم ، 20 درصد از کاغذ و مقوای تولیدی ، 20 درصد از کل پلاستیک تولیدی ،65 درصد از فیلم ها و لفافهای پلی اتیلنی ، 96 درصد از شیشه های تولیدی بجزء شیشه های مسطح و 99 درصد از کل سلوفان تولیدی در این کشور به صنایع    بسته بندی اختصاص دارد و تنها در طول یکسال 124 میلیون جعبه مقوائی ، 29 میلیون ظرف شیشه ای ، 51 میلیون قوطی فلزی ، 42 میلیون کیسه پلاستیکی ، 13 میلیون جعبه مقوائی ،29 میلیون ظرف شیشه ای ، 51 میلیون قوطی فلزی ، 42 میلیون کیسه پلاستیکی ، 13 میلیون قوطی فلزی مخصوص آشامیدنیها ، 18 میلیون ظرف مقوائی مخصوص شیر و 10 میلیون بطری شیشه ای 250 میلی لیتری مخصوص شیر در زمینه بسته بندی مواد غذائی مورد استفاده قرار گرفته است .

در ضمن باید اشاره کرد که در سالهای اخیر داده های آماری نشان میدهد که صنایع بسته بندی مواد غذائی بیشتر در جهت استفاده از پلاستیکها و ظروف آلومینیومی پیش میرود و رفته رفته استفاده از شیشه ها و ظروف استیل کاهش می یابد جدول (1-1) آمار مربوط به مقدار مصرف مواد بسته بندی مختلف در سالهای 1981و1991 را نشان می دهد .

 (جداول و نمودار در فایل اصلی موجود است)

در کشور ما نیز در سالهای اخیر پیشرفتهای قابل ملاحظه ای در زمینه بسته بندی مواد غذائی صورت گرفته است ولی هنوز کاستی های عمده ای در این زمینه وجود دارد طبق آمار منتشره برای سالهای اولیه دهه 70 مجموع تولیدات مواد غذائی کشور متجاوز از 40 میلیون تن می باشد و طبق برآوردها برای بسته بندی این مقدار ماده غذائی 433 هزار تن مواد اولیه بسته بندی نیاز است و این در حالی است که مواد اولیه و ظروف تولیدی بسته بندی در داخل کشور در حدود 67 هزار تن می باشد . جدول (1-2) وضعیف تولیدات داخلی و صنایع غذائی کشور و نیاز آنها به انواع بسته بندی را نشان می دهد .

     بسته بندی :

 ظرف بسته بندی به یک سری از ظروف ،بسته ها ، بطریها ، پاکتها و غیره اطلاق می شود که اصلی ترین وظیفه آنها ، نگهداری و محافظت از محصول داخل آنهاست . در جوامع در حال تغییر امروزی ، بسته بندی به شکلی روز افزون ، نقش پیچیده ای پیدا کرده است بسته بندی  بعنوان یکی از ابزارهای مهم بازاریای ، سالهاست که نقش اساسی خود را آشکار کرده است شرکتها و دولتها نیز برای افزایش توان رقابت خود در بازارهای بین المللی به آن توجه بسیار نموده اند در شرایط کنونی  رقابت در بازار آزاد و همچنین سیستم توزیع بصورت سوپرمارکتها و فروشگاههای بزرگ زنجیره ای باعث شده که بسته بندی در حقیقت نقش یک فروشنده خاموش را بر عهده داشته باشد یکی از نشانه های قوت و ضعف صنعت غذائی یک کشور سطح فرهنگ و دانش فنی و تکنولوژیکی در ارتباط با بسته بندی محصولات غذائی آن کشور است از این روست که در کشورهای پیشرفته صنعتی یک سوم تا نصف هزینه تولید مواد غذائی به مواد و ماشین آلات بسته بندی اختصاص دارد به همین علت در این کشور ها میزان ضایعات غذا از تولید تا بسته بندی در سطح نازلی است ، در حالی که همانطور که اشاره گردید ، این رقم در کشور های در حال توسعه به دلیل نارسائی های مختلف که مهمترین آنها مربوط به بسته بندی می شود به حدود 30 تا50 درصد می رسد .

 .1-1 کارکردهای بسته بندی :

بسته بندی مواد غذائی یکی از مهمترین و حساس ترین مراحل تولید یک ماده غذائی است و اگر آنگونه که باید و شاید به این امر توجه نگردد ، تمام زحماتی که برای تولید بهینه ماده غذائی بکار گرفته می شود به هدر خواهد رفت با بسته بندی نمودن مواد غذائی می توان از ضایعات آنها جلو گیری کرده طول مدت نگهداری آنها را افزایش داد و نیز غذائی سالم به مصرف کننده عرضه نمود .

بدین منظور با استفاده از بسته بندی  محیطی در اطراف ماده غذائی فراهم       می گردد که منجر به ایجاد حداقل فساد و کاهش کیفیت غذا در حین نگهداری آن خواهد شد ایجاد چنین محیطی به نوع محصول غذائی بسته بندی شده نیز بستگی دارد برای مثال بهترین روش برای بسته بندی گوشت ، نگهداری آن در فضای حاوی نسبت معینی از اکسیژن و دی اکسید کربن می باشد ، در غیر اینصورت دچار آب رفتگی و تیرگی رنگ می گردد .

در مورد سبزیجات ، پدیده تنفس این محصولات بعد از برداشت و در حین نگهداری باید در نظر گرفته شود ،لذا بسته بندی مناسب در این مورد بسته بندی است که  بصورت سدی در مقابل نفوذ رطوبت عمل نموده ولی تا حدودی در برابر اکسیژن و دی اکسید کربن نفوذ پذیر باشد بدین ترتیب می توان امکاناتی را ایجاد نمود تا محصولات تولید شده در فصول مختلف ، دردیگر فصلها نیز قابل استفاده باشند و محصولات کشاورزی را بتوان بدون تغییر در کیفیت آنها ، از محلی به محل دیگر انتقال داد .

بسته بندی چهره کالاست و خریدار از طریق آن محصول را شناسائی می کند ،  ضمناً محافظ و نگهدارنده کالا و مواد غذائی در برابر عواملی است از قبیل ضربه ، ارتعاش ، متلاشی شدن ، میکروار گانیسمها ، گازها و فشار ناشی از آنها رطوبت و شرایط جوی مختلف و حشرات بسته بندی می تواند بعنوان عاملی جهت توقف عابران در برابر ویترین عمل نماید که بستگی به جذابیت و سلیقه در انتخاب بسته بندی دارد بعلاوه بسته بندی مناسب ، حمل و ذخیره سازی مواد غذائی را نیز آسانتر می کند .

در راستای تامین اهداف فوق ، استحکام ، شفافیت و قابلیت چاپ بسته نیز از پارامترهای مهم در انتخاب بسته بندی مناسب می باشد . نکته دیگر در انتخاب بسته بندی مناسب ، تاثیر آن بر روی محیط زیست است بسته بندی در حقیقت جزئی از محصول تولیدی است که توسط مصرف کننده استفاده نمی گردد ، در نتیجه اگر مجدداً قابل مصرف نباشد باید دور ریخته شود مسلماً کمترین آسیب به محیط زیست زمانی حاصل می شود که بسته بندیهایی با قابلیت بازیافت و استفاده مجدد بکار گرفته شود .

بطور کلی بسته بندی محصولات غذائی ، مهمتر و حساستر از بسته بندی سایر کالاهاست . دلایل این مسئله را می توان بصورت زیر بیان نمود :

بسیاری از مواد غذائی فرآوری شده را اصولاً بدون بسته بندی نمی توان عرضه کرد .

مواد غذائی در معرض آلودگی ، فساد ، تابش نور و در نهایت تغییر خواص شیمیائی و حسی می باشند و یکی از بهداشتی ترین و بی ضررترین روشهای نگهداری آنها بسته بندی است .

چون مواد غذائی را می توان در بسته های کوچک و مناسب برای یک نفر یا یک خانواده در یک یا چند وعده غذائی عرضه کرد ، می توان به کمک آن اطلاعات ، روشهای نگهداری و مصرف ، موارد ایمنی ، آثار جانبی و غیره را به اطلاع مصرف کننده رساند .

در خصوص برخی از غذا ها ، ماده غذائی در بسته بندی باید قابل رویت باشد زیرا مصرف کننده مایل است از ورای بسته کیفیت مطلوب ماده غذائی را مشاهده نماید .

به این دلایل ، بسته بندی صحیح ، بهداشتی و جذاب مواد غذائی را باید عامل عمده موفقیت در بازاریابی داخلی و بین المللی کالا دانست .

بطور خلاصه بسته بندی به معنی تهیه ظرف ، محافظ یا سیستمی است که سلامت کالای مظروف خود را در فاصله تولید تا مصرف حفظ کند و آن را از ضربات ، صدمات لرزش ، فشار و غیره مصون دارد . از سوی دیگر بسته بندی به معنای سیستمی است که موجبات ایجاد ارتباط بین تولید کننده و توزیع کننده را از یک طرف و مصرف کننده را از طرف دیگر فراهم می سازد .

بدین ترتیب بسته بندی سیستمی است مرکب که هم وظیفه حفاظتی و هم وظیفه ارتباطی و اطلاع رسانی را بر عهده دارد .

 .1-1-1عامل محافظت کنندگی :

نقش بسته بندی در کمک به نگهداری مواد غذائی نقشی چند گانه است :

محافظت غیر فعال ، زمانیست که بسته بندی مستقل از تکنیک های تهیه و نگهداری ماده غذائی باشد مثل بسته بندی بیسکویت ها .

محافظت فعال : زمانیست که بسته بندی وابسته به تکنولوژی تولید و نگهداری ماده غذائی بوده یا زمانیکه طراحی بسته بندی به عنوان عامل حیاتی در نگهداری محصول صورت گرفته باشد مثل بسته بندی تحت اتمسفر اصلاح شده یا بسته بندی های خوراکی در تمام موارد ، اولین نیازی که توسط قوانین نیز با در نظر گرفتن مصرف کننده وضع گردیده است خنثی بودن بسته بندی در ارتباط با محصول است بدین معنی که بسته بندی خود تحت هیچ شرایطی نباید موجب فساد یا تجزیه گردد برای یک محصول معین ، بسته بندی ممکن است ساده یا پیچیده باشد (پیچیده بدین معنی که بسته بندی ممکن است از چند لایه که از مواد مختلف ساخته شده اند) تشکیل شده باشد که خود این مجموعه در یک بسته بندی خارجی که عموماً جعبه های مقوائی است قرار گرفته باشند .

در چنین بسته بندیهای پیچیده ای ، هر لایه عمل محافظتی لایه های دیگر را تکمیل   می کند . بسته بندی های مرکب باید به صورت کامل با توجه به تمام عوامل مرتبط با نگهداری در نظر گرفته شوند .