دانلود مقاله زیره سبز

مقدمه انسانها علاوه بر تأمین مواد غذایی بسیاری از نیازهای روزمره زندگی خود را از گیاهان تأمین می کنند.

شاید بتوان گفت که نقش گیاهان در تأمین اینگونه نیازهای جامعه انسانی، کمتر از نقش آنها در تأمین محصولات غذایی نیست.

از جمله این مواد کاغذ، پلاستیک، چسب، داروهای گیاهی و نوشیدنی هایی مثل چای و کاکائوست که گیاهان مختلفی را ما در تهیه و تولید این مواد استفاده می کنیم.

آنچه که در انتخاب گیاهان زراعی جهت کشت در یک منطقه اهمیت دارد سازگاری با عوامل محیطی و با صرفه بودن از نظر اقتصادی می باشد که باعث می شود که یک گیاه زراعی در یک منطقه مورد کشت کار قرار گیرد.

زیره سبز بعنوان گیاهی ارزشمند از نظر دارویی دارای ویژگیهای است که جایگاه آنرا در الگوی کشت مناطق خاصی از کشورمان تثبیت نموده است.

مهمترین این ویژگیها عبارتند از: 1) فصل رشد نسبتاً کوتاه زیره سبز (100 تا 120 روز) باعث می شود پس از برداشت محصول زمین را زیر کشت محصولاتی نظیر ذرت علوفه ای، سویا، هویج، ارزن، کنجد و برد و یا اقدامات اصلاحی روی خاک انجام داد.

2) زیره سبز نیاز آبی کمی دارد.

علاوه بر آن، قسمت عمده آب مورد نیاز خود را از نزولات جوی تأمین می کند.

3) فصل کاری زیره سبز در مناطق کشت با فصل کاری محصولات دیگر تلاقی نداشته و تعادلی در توزیع زمانی کار زارعین و ماشین آلات کشاورزی ایجاد می کند.

4) زیره سبز در مقایسه با سایر محصولات زراعی از توجیه اقتصادی بالایی برخوردار است، خصوصاً در مناطقی که آب عامل محدود کننده است.

5) از آنجا که زیره سبز گیاهی صادراتی است، قیمت آن کمتر دچار نوسانات شده و موجب اطمینان خاطر کشاورز از فروش محصول خود به قیمت مناسب می شود.

(م 9) حال با توجه به این ویژگیها در این پایان نامه به تحقیق و جمع آوری اطلاعات در مورد این گیاه ارزشمند پرداخته ایم.

فصل اول: تاریخچه و مبدأ زیره سبز زیره سبز بعنوان یک گیاه دارویی و ادویه ای از روزگاران کهن مورد استفاده قرار می گرفته بطوریکه در کتاب مقدس Ebers Papyrus (1550 قبل از میلاد) به شناخت بذر زیره اشاره شده است.

(م 1) در مبدأ جغرافیایی زیره سبز اختلاف نظر وجود دار د.

بعضی آنرا بومی مناطق جنوبی مدیترانه و عده ای بومی ناحیه علیای مصر و سواحل نیل می دانند.

(م 9) قدیمی ترین اثری که از زیره سبز در تاریخ بدست آمده مصرف آنرا به 5000 سال قبل می برد که مصریان برای مومیایی فراعنه از آن به همراه بادیان و مرزنجوش استفاده می کردند.

از زیره درپاپیروس ها به عنوان یک ضد تشنج، ملین، مسکن و محرک نامبرده و در طب سنتی هند محرک و مفید برای اسهال و ورم روده بکار برده می شده است.

(م 9) نظر به قدمت و وسعت کشت و تنوع نمونه های وحشی زیره سبز بخصوص گونه Cuminum Setifolium در ایران، این احتمال تقویت می شود که منشاء تکامل و اهلی شدن این گیاه غلات ایران باشد.

در ایران نمونه های نیمه وحشی این گیاه از سبزوار، سرخس و صالح اباد، سرخه سمنان، گرمسار، غرب کاشمر، بین خواف و تایباد، سرخس و دریاچه بزنگان و جنوب تربت حیدریه گزارش گردیده است.

فصل دوم: گیاه شناسی زیره سبز برای آشنایی بیشتر با زیره سبز ابتدا گیاه شناسی تیره جعفری که زیره سبز متعلق به این خانواده است بررسی کرده و سپس جنس زیره و بویژه زیره سبز را مورد بحث قرار می دهیم.

2-1 تیره جعفری Apiaceae=Umbellifereae تیره جعفری از نظر داشتن گیاهان دارویی و تغذیه ای اهمیت زیادی دارد.

پودر یا دانه بسیاری از گیاهان این خانواده را بعنوان ادویه و بصورت افزودنی وارد غذاها می کنند و یا به شکلهای مختلف مثلاً ضد نفخ، مقوی معده، اشتها آور و ...

بکار می برند (م 2) گیاهان تیره جعفری گیاهانی هستند یکساله، دو ساله یا چند ساله، بندرت بوته ای یا درختچه ای، که در حالت درختچه ای با چوب نرم و گاهی نیز با رشد غیرطبیعی چوب پین همراه می باشند.

در اغلب گیاهان خانواده ساقه شیاردار بوده و دارای بافت کلانشیم محیطی کاملاً توسعه یافته است.

برگها متناوب، بندرت متقابل یا فراهم، ساده با مرکب بصورت پری، پنجه ای، سه تایی و یا رشته ای.

گل آذین از نوع محدود و به صورت چتر مرکب و گاهی بصورت چتر ساده است.

گلها کوچک، منظم، گاهی نامنظم و جز مادگی 5 قسمتی (Pentanerous) بالایی و دوجنسی یا یک جنسی است.

به ندرت ممکن است گیاه دوپایه (Dioecious) باشد.

پرچمها متناوب با گلبرگها و معمولاً 5 عدد هستند که بوسیله میله های مجزا برروی دیسکی شهددار قرار دارند.

پرچمها معمولاً زودتر از مادگی می رسند (Rrotendri) و همین مورد سبب گرده افشانی غیرمستقیم می باشد.

مادگی معمولاً شامل 2 برچه پیوسته است که از تخمدانی 2 خانه و یا پایینی می دهند.

میوه 2 فندقه شیروکارپ (Schizocarp) است که هر قسمت را مری کارپ می گویند.

میوه های شیزوکارپ صاف یا شیاردار بوده و گاهی توسط کرک، فلس و یا خار پوشیده شده اند.

(منایع 7 و 2 و 9) تیره جعفری را می توان به زیرتیره های زیر تقسیم بندی کرد.

زیرتیره جعفری (Apiodeue)، سانی کولوتئیده (Saniculoideau) آرالیوئیده (Araliodeae) آنچه بطور سنتی در تیره جعفری جای می گیرد به مفهوم ویژه شامل گونه های علفی با دو برچه است که از پهلو پهن شده و شیزوکارپ دارند، د ارای کاپوفور بوده و مجرای ترشحی آنها دارای روغنهای فرار است.

(م 7 م 1 م 2) 2-2 جنس زیره سبز Cuminum گیاهانی هستند یکساله، معطر، بدون کرک (جز میوه)، ساقه علفی با انشعابات 2 تایی و گاهی 3 تایی که ارتفاع آن 10 تا 50 سانتی متر است.

برگها متناوب، دارای انشعابات دو بار سه قسمتی و رشته ای شکل اند.

گل آذین از نوع چتر مرکب می باشد.

کاسبرگها و گلبرگها هرکدام 5 عدد است و به تخمدان گل متصل می شونمد، پرچمها 5 عدد می باشند که به قسمت داخل باز می شوند، مادگی شامل 2 برچه پیوسته است که تشکیل تخمدانی دوخانه و پایینی را می دهد، میوه دوکی شکل بوده و در دو سر باریک می شود و از نوع دوفندقه شیزوکارپ است که شامل دو مریکارپ می باشد، پریکارپ میوه تانن زیادی داشته و بر اثر املاح آهن رنگین می شود، رنگ میوه زرد یا خرمایی مایل به خاکستری است.

(م 1 و 2 و 7) 2-3 زیره سبز Cuminum Cyminum (14= n2) گیاهی است یکساله که ارتفاع آن بر حسب شرایط محیطی 10 تا 5 Cm متغیر است نام انگلیسی آن Cumin و در عربی به آن کمون می گویند.

در برخی مناطق خراسان این گیاه کراویه نامیده می شود.

ریشه آن دراز، باریک و سفید است و ساقه آن علفی، راست، منشعب با تقسیمات دوتایی و به ندرت سه تایی است که این انشعابها در نهایت به گل آذین چتر مرکب ختم می شود.

رنگ برگها تیره و ظاهر آن شفاف و بی کرک است برگها رشته ای شکل و فاقد گوشوارک نیز می باشد.

زیره سبز گیاهی عمدتاً خود گشن و دگر گشنی آن 2 تا 3 درصد می باشد (و گرده افشانی آن عمدتاً توسط باد صورت می گیرد تا حشرات).

گلها کوچک و به رنگهای سفید، قرمز صورتی و یا بنفش دیده می شود.

کاسه گل شامل 5 کاسبرگ جدا نوک تیز و سبز و جام گل از 5 گلبرگ آزاد تشکیل شده است.

تعداد پرچمها 5 عدد بوده و تخمدان آن 2 برچه ای است که نهایتاً تولید میوه 2 فندقه شیزوکارپی می کند که بصورت دو بذر به هم چسبیده می باشد.

میوه ز یره سبز بطول 5 تا 6 mm قطر آن 5/1 تا 2 mm، کشیده و دوکی شکل است که در دو طرف باریک می شود.

میوه بسیار معطر و پوشیده از تارهای خشن است.

رنگ بذر از سبز تا قهوه ای تغییر می کند.

بذر سالم و رسیده زرد است ولی هرچه از عمر آن بگذرد رنگ آن تیره تر می گردد و وزن هزار دانه حدود 3 گرم می باشد.

بذر این گیاه قسمت مهم مورد استفاده این گیاه می باشد، میوه شامل (7%) روغن، (13%) رزین (5/2 تا 4%) اسانس و آلورون است.

بوی مخصوص اسانس و میوه گیاه مربوط به کومینول است.

(م 1 و 2 و 5 و 7 و 9) بذر این گیاه قسمت مهم مورد استفاده این گیاه می باشد، میوه شامل (7%) روغن، (13%) رزین (5/2 تا 4%) اسانس و آلورون است.

(م 1 و 2 و 5 و 7 و 9) فصل سوم: زیره سبز و نیازهای آن برای رشد و نمو 3-1 محیط رشد زیره سبز با توجه به منشاء اصلی شدن زیره سبز مناسبترین منطقه رشد برای آن منطقه معتدله می باشد مناسبترین محدوده دمایی مورد نیاز این گیاه 26-9 درجه سانتی گراد است که این دما در اکثر مناطق زیره کاری در ماههای آخر زمستان و اوایل بهار تأمین می گردد.

در کشور ما نیازهای محیطی زیره سبز در اکثر مناطق کشور قابل تأمین است و شاید عامل محدود کننده زراعت آن رطوبت نسبی بالا در مناطق شمالی کشور باشد به این دلیل است که زیره سبز مورد حمله چندین قارچ قرار می گیرد و محدود شدن زراعت زیره سبز به حاشیه کویر نظیر استانهای خراسان، اصفهان و کرمان نیز شاید به همین دلیل باشد (م 2 و 7) 3-1-1 نیازهای حرارتی زیره سبز دمای آب و هوای مدیترانه یا برای رشد و نمو زیره سبز مناسبتر است.

تجربیات نشان می دهد که بذر زیره سبز در دماهای نزدیک به صفر درجه جوانه نمی زند.

حداقل دمای رشد زیره سبز 9 درجه و حداکثر آن 26 درجه سانتی گراد اعلام کرده اند و در مورد حداکثر دمای قابل تحمل گیاه گزارشی موجود نمی باشد.

در تستهای تعیین قوه نامیه محدود حرارتی 20-30 درجه سانتی گراد برای زیره سبز پیشنهاد شده (م 2 و 7) 3-1-2 نیازهای رطوبتی زیره سبز مطالعه مناطق کاشت و زیستگاههای طبیعی این گیاه بیانگر این است که رطوبت نسبی بالا مناسب رشد گیاه نمی باشد.

رطوبت نسبی بالا موجب ابتلای زیره به دو بیماری بلایت آلتراناریایی و بوته میری می شود.

(م 2 و 7) 3-1-3 خاک مناسب زیره سبز گیاهچه زیره سبز بسیار ظریف و ضعیف است، سبز شدن آن در خاکهای سنگین خصوصاً در صورت تشکیل سله در لایه سطحی خاک بسیار مشکل می باشد.

لذا خاکهای شنی – لومی برای زراعت زیره سبز پیشنها می گردد، همچنین وجود تهویه کافی و اکسیژن فراوان خاک برای زراعت موفق این گیاه توصیه می گردد و PH خاکها نیز باید در محدوده 3/8-5/4 باشد.

3-1-4 نیاز نوری زیره سبز زیره سبز بدلیل دارا بودن برگهای رشته ای، در صد کمی از نور رسیده به سطح زمین را دریافت می کند.

لذا بحث سایه اندازی و رقابت بر سر جذب نور در این گیاه منتفی است، روزهای آفتابی و خشک شرایط مطلوبی را بریا فرار گیاه از ابتلا به بیماریهای قارچی فراهم می کنند.

3-2 اجزای عملکرد زیره سبز اجزای عملکرد زیره سبز عبارتند از تعداد بوته در واحد سطح، تعداد دانه در بوته و وزن دانه است با توجه به حساس بودن زیره سبز به عمق کاشت و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، ایجاد تراکم مطلوب در این گیاه از اهمیت ویژه یا برخوردار است.

پس از تعداد بوته تعداد چتر در بوته در درجه اهمیت بعدی قرار دارد که حدوداً از 1/16 تا 1/55 در گزارشهای مختلف فرق می کند.

متوسط تعداد دانه در چتر نیز 11 عدد ذکر شده که این عدد به عوامل مختلف زراعی وابسته است و بسته به شرایط تغییر می کند.

وزن دانه آخرین جزء عملکرد است که تابعیت آن از عوامل ژنتیکی بیشتر از عوامل محیطی است.

وزن هزار دانه زیره سبز در گزارشهای مختلف در حدود 04/3 تا 20/5 گرم ذکر شده است.

3-2-1 عملکرد دانه زیره سبز پتانسیل عملکرد دانه زیره سبز از طریق تعداد بوته در واحد سطح، تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر و وزن دانه تعیین می شود.

چنانچه حداکثر اعداد گزارش شده از هر یک از اجزای فوق را در نظر گرفته و در هم ضرب کنیم.

عملکرد دانه بیش از 2000kg در هکتار نخواهد شد.

بیشترین عملکرد گزارش شده به میزان 1800kg در شرایط 4 بار آبیاری در اصفهان بوده است.

در بقیه گزارشات عملکرد کمتر از 1000kg در هکتار گزارش شده.

3-3 مراحل نمو زیره سبز نمو عبارت از وقوع تغییرات موروفولوژیکی، فیزیولوژیکی و فنولوژیکی است که در طول فصل رویش گیاه باعث عبور از یک مرحله رشدی و ورود به مرحله بعدی می گردد.

این مراحل از جوانه زنی شروع و به رسیدن دانه روی گیاه مادری خاتمه می یابد.

مراحل قابل تشخیص در طول نمو زیره سبز شامل جوانه زنی، سبز شدن گیاهچه، ظهور برگ واقعی، تولید انشعابات یا بریدگی های برگ، شاخه دهی تشکیل چتر، تشکیل چترکها، ظهور گلها، گرده افشانی، پر شدن دانه و رسیدگی می باشد که این دوره حدوداً 100 تا 170 روز طول می کشد (م 2 و 7 و 6) 3-4 واکنش زیره سبز به تنشهای محیطی 3-4-1 اثر تنش کم آبی بر مولفه های عملکرد بذر در زیره سبز در مورد این اثر به تحقیقی که در این زمینه انجام شده اشاره می کنیم: در این مطالعه اثر تنش کم آبی بر تولید گیاه زیره سبز مورد بررسی قرار گرفت.

تیمارهای اعمال شده شامل رطوبتهای در حدود FC3/2 و FC3/1 بودند.

ویژگیهای مورد بررسی عبارت از عملکرد بذر، وزن هزار دانه، تعداد چتر در بوته، وزن اندام هوایی، وزن شیر و نسبت وزن هوایی به ریشه بودند.

این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا شده است.

مکان تحقیق مزرعه گیاهان داروئی مجتمع تحقیقاتی البرز بود.

(این مجتمع در جنوب شرقی شهر کرج در عرض جغرافیایی 35 درجه و 48 دقیقه شمالی و 51 دقیقه شرقی، در ارتفاع 1320 متری از سطح دریا قرار گرفته است).

متوسط بارندگی در منطقه 230mm، حداقل و حداکثر درجه حرارت به ترتیب 20- و 38 درجه سانتیگراد می باشد خاک مزرعه تحت آزمایش دارای بافت لومی – شنی و ظرفیت زراعی 17% بود.

بذور مورد استفاده از مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان خراسان تهیه گردید، قوه نامیه بذور 90% و وزن هزار دانه 2/2 تا 8/2 گرم بود.

زمین مزرعه بعد از آماده سازی بصورت کرتهایی با ابعاد 5/2×5 متر درآمد و در داخل آن جوی پشته هایی با فاصله 30Cm ایجاد گردید.

برای تعیین حد FC و FC3/2 و FC3/1 با توجه به نتایج آزمایش خاک، بعد از اولین آبیاری کامل، هر روز از 3 نقطه مختلف کرت نمونه از اعماق مختلف، ‌از کنار پشته ها معادل منطقه ریشه برداشته و در آون با 105 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت قرار داده شد.

سپس نمونه ها توزین گردید و درصد رطوبت هر نمونه محاسبه شد.

به محض رسیدن میزان رطوبت در حد تیمار مورد نظر آبیاری در کرت مربوطه انجام گرفت و این عمل تا کامل شدن دوره رشد گیاه انجام گرفت.

پس از رسیدن کامل، بوته ها همراه با ریشه با دقت برداشت هر بوته جداگانه در پاکت قرار داده شد و ویژگیهای مورد نظر اندازه گیری و یادداشت گردید.

تجزیه آماری برای ارزیابی تفاوت تیمارها از روش تجزیه واریانس دو طرفه، برای مقایسه میانگینها از روش دانکن و برای ضرایب همبستگی دوگانه از روش پیرسون استفاده گردید.

برای محاسبات آماری از نرم افزارهای MSTATC و SPSS و برای رسم نمودارهای آماری از نرم افزار EXCEL استفاده شده است.

نتایج نتایج تجزیه آماری نشان دادند که تیمارهای آزمایش بر ویژگیهای عملکرد بذر، وزن هزار دانه، وزن اندام هوایی و تعداد چتر در بوته در سطح 1 درصد اثر معنی دار داشته است (01/0 ضرایب همبستگی نیز بین اندام هوایی و وزن ریشه (7234/0) و بین تعداد چتر در بوته و وزن ریشه 6042/0 قابل توجه می باشد.

با توجه به نتایج این بررسی می توان گفت در حالی که رطوبت در حد ظرفیت زراعی در اختیار زیره سبز باشد، حداکثر محصول بذر و وزن هزار دانه بدست می آید و در شرایطی که تنش رطوبتی وجود داشته مقدار محصول بطور معنی داری کاهش پیدا خواهد کرد، با این وجود مقدار محصول با کاهش میزان رطوبت بطور خطی کاهش پیدا نمی کند.

زیرا عملکرد و وزن هزار دانه در رطوبت 3/2FC و FC3/1 تفاوت معنی داری نشان ندادند و این بیانگر آن است که گیاه زیره سبز در شرایط تنش رطوبتی خود را سازگار با کمبود رطوبت می کند.

(م 11) 3-4-2 تنش شوری در مناطقی که زیره سبز کاشت می گردد شوری آب و خاک یکی از موانع اصلی کاهش عملکرد است.

لذا داده ها و گزارشهای موجود می توان نتیجه گیری کرد که زیر سبز شوریهای کم تا متوسط را عمل می کند.

3-4-3 تنش گرمایی هرچند در منابع علمی زیره سبز را جزو گیاهان حاره ای نیز آورده اند ولی شواهد حاکی از حسایت – شدید مراحل فنولوژی این گیاه به گرماست.

در شرایط روزهای گرم، گیاه وارد مراحل زایشی شده و دوام این دوره نیز رابطه مستقیمی با گرما دارد.

کوتاه شدن دوره زایشی گیاه با کاهش عملکرد آن همراه می باشد.

3-5 زیره سبز در تناوب زیره سبز را بعد از گندم، پنبه، ذرت و آیش.

پس از برداشت محصول زیره سبز، می توان زمین را زیر کشت محصولاتی نظیر ذرت علوفه ای، سورگوم، سویا، هویج، ارزن و کنجد قرار دارد.

3-6 کوددهی زیره سبز علاوه بر کربن، اکسیژن و هیدروژن که از اتمسفر و آب تأمین می گردد نیتروژن، فسفر و پتاسیم از دیگر عناصر پرمصرف در تولید گیاه زراعی است نیاز کودی زیره سبز اندک بوده و میزان حاصلخیزی خاک تعیین کننده مقدار عنصر کودی مورد نیاز خواهد بود.

بطور کلی 30-60-30- Kg در هکتار بترتیب ازت – فسفر و پتاس خالص توصیه می گردد.

(م 7 و 9) فصل چهارم: از کاشت تا برداشت زیره سبز 4-1 تهیه بستر بذر هدف نهایی از تهیه زمین و بستر بذر ایجاد شرایط مناسب برای رشد گیاه می‌باشد.

تهیه زمین یا آماده نمودن خاک برای بذر کاری بدین منظور انجام می شود که بذر کاشته شده به سهولت در خاک جوانه زده، سبز شده و محصول بدهد.

تهیه زمین شامل عملیات تهیه فیزیکی و شیمیایی خاک می باشد.

برای تهیه بستر بهتر است در اوایل پائیز پس از افزودن کودهای حیوانی، زمین شخم مناسبی بخورد.

خاکی که این گیاه در آن کشت می گردد باید کاملاً نرم و بستر عاری از کلوخ باشد که لقای بذر با خاک زیاد شود تا جوانه زنی بهتر بهتر صورت گیرد، زیرا جوانه های زیره سبز بسیار ضعیف بوده و به سله و فشردگی زیاد خاک حساسیت دارد.

باید توجه داشت فشردگی خاک در لایه سطحی زمین برای گیاهان دانه ریز بعلت حفظ رطوبت خاک مناسب بوده و باعث استقرار بهتر گیاه می گردد.

بنابراین احتمال می رود برای داشتن تحمل پذیری خوب و کاهش مقدار بذر مصرفی و حفظ رطوبت خاک بایستی تمهیداتی صورت گیرد که سطح خاک فشرده شود.

4-2 آماده سازی بذر جهت کاشت بهتر است قبل از کشت، بذرهای زیره سبز را جهت افزایش درصد جوانه زنی به مدت 36-24 ساعت در آب نسبتاً جاری قرار داد تا مواد بازدارنده جوانه زنی که در پوسته بذر وجود دارد حل شده و از بین بروند.

در مناطق آلوده به بیماری بلایت آلترناریائی و فوزاریوم استفاده از بذر سالم و ضدعفونی بذر با قارچ کشها موثر (سیستمیک) توصیه می گردد.

بهرحال بذر مورد استفاده می بایست از قوه نامیه، وزن هزار دانه و خلوص خوبی برخوردار بوده و قبل از کشت با قارچ کشهای سیستمیک توصیه شده ضدعفونی گردد.

4-3 کاشت بذر زیره سبز کاشت زیره سبز به روشهای خشکه کاری و هیرم کاری و به شکهای کرتی و ردیفی صورت می گیرد.

تا سالهای اخیر کشت این محصول بصورت دیم بوده، ولی در حال حا ضر بیشتر بصورت آبی کشت و کار می گردد.

در کشت دیم در زمان مناسب زمین بذرپاشی می شود و سپس بوسیه دیسک و ماله بذر را زیر خاک می کنند.

در کشت آبی زیره سبز روشن خشکه کاری بذر کود در زمینی که در پاییز شخم خورده، پاشیده می شود و سپس بذر و کود نموده و سپس بوسیله دیسک یا کولیتواتور آنها را زیر خاک می کنند و دنبال آن ماله می زند.

در کشت ردیفی از دستگاه فاروئر گندم استفاده می شود.

قبل از کود و بذرپاشی کلوخهای زمین را بوسیله دیسک کاملاً نرم کرده و بعد بوسیله لولر پستی و بلندیهای زمینی را هموار می کنند تا تراکتور بهتور بتواند ردیفها را دربیاورد.

سپس اقدام به پخش بذر می کنند که پخش بذر ممکن است با دستگاه کودپاش سانتریفوژ و یا با دست انجام گیرد و پس از آن دستگاه فاروئر اقدام به درآوردن جوی و پشته به عرض 50-40cm می کنند.

محققان در بررسی اثر مقادیر بذر و روشهای کشت در عملکرد زیره سبز طی 2 سال زراعی در منطقه تربت جام کشت ردیفی را توصیه نموده اند.

4-4 تاریخ کاشت زیره سبز با توجه به حساسیت زیره سبز به عوامل اقلیمی بویژه فتوپریود و دما ضروری است که کشت این گیاه زمانی صورت گیرد که زمان کافی بمنظور رشد علفی و شاخه بندی وجود داشته باشد.

در کشتهای هراکش، زیره فرصت کافی جهت طی نمودن رشد زایشی بطور طبیعی دارد و از رشد کافی و شاخه بندی خوبی برخوردار است و در نتیجه عملکرد آن بالاست، ولی در زراعتهای کرپه و دیرکشت زیره این فرصت را پیدا نمی کند.

لذا در مناطق گرمتر که خطر سرمازدگی زمستان وجود ندارد کشت زیره بصورت پاییزه در نیمه آذر و در مناطق سرد اسفند ماه توصیه می گردد.

بهرحال کشت زمستانه زیره سبز عملکرد بالاتری برخوردار خواهد بود.

4-5 برداشت زیره سبز 4-5-1 عملکرد زیره سبز فاکتورهای زیادی از جمله رقم، محیط، نوع و آرایش کشت، مقادیر بذر، مدیریتهای زراعی از جمله کوددهی، آبیاری و روشهای آن، مبارزه با آفات، بیماریها، علفهای هرز و زمان و نحوه برداشت از متغیرهایی می باشند که در عملکرد زیره سبز مؤثرند.

به هر حال عملکرد از مقادیر بسیار ناچیز تا 2000 کیلوگرم در هکتار می تواند در نوسان باشد.

متوسط عملکرد در شرایط دیم و آبی بطور متوسط بین 200 تا 1000kg در هکتار تغییر می کند.

4-6 زمان برداشت و آماده سازی محصول برای بازار برداشت محصول زیره سبز در مناطق مختلف زیره کاری اعم از دیم و آبی عمدتاً از اواخر اردیبهشت تا اواخر خردادماه بسته به شرایط آب و هوایی انجام می گیرد.

جهت جلوگیری از ریزش دانه، در زمانی که بوته ها تازه به زردی می گرایند برداشت با دست یا داس انجام می شود و به مدت چند روز خرمن شده و اقدام به زیر و رو کردن توده جهت جلوگیری از فساد و تخمیر و خشک کردن کامل بوته زیره می نمایند و سپس با چوبه دست و چنگکهای مخصوص و یا بوسیله خرمن کوب و یا با دادن دانه ها را جدا کرده و نهایتاً محصول را بوجاری اولیه نموده و در داخل گونی ریخته و به انبار و یا محل سکونت انتقال می دهند و سپس جهت فروش به واسطه ها و یا تجار محلی عرضه می شود.

4-7 آب مورد نیاز زیره سبز آب مورد نیاز (ETC) یا نیاز آبی به مقدار آبی گفته می شود که بصورت پتانسیل برای تکمیل رشد گیاه و تأمین میزان تبخیر – تعرق در طول دوره رشد مورد نیاز می باشد.

مقدار تبخیر تعرق پتانسیل گیاه مرجع (ETO) را در طول دوره رشد زیره سبز 560 میلی متر و نیاز آبی زیره سبز را در طول دوره رشد 335 میلی متر یا 3350 متر مکعب در هکتار بدست آورده است.

بعبارت دیگر متوسط ضریب گیاه زیره در طول دوره رشد 59/0 می باشد.

4-7-1 اثر آبیاری بر اجزاء عملکرد زیره سبز 4-7-2 وزن هزار دانه زیره سبز آبیاری کامل وزن هزار دانه زیره سبز را کاهش می دهد، زیرا بیشترین تأثیر آبیاری صرف افزایش رشد شاخ برگی می شود.

4-7-3 تعداد چتر در بوته زیره سبز آبیاری کامل نقش چندانی در افزایش تعداد چترها در بوته ندارد و آزمایشات نشان داده که در دیم کاری بوته ها دارای تعداد چتر زیاد می باشند.

آبیاری تکمیلی تا حدی تعداد چتر را افزایش می دهند، اما اختلاف آن با تعداد چتر در بوته های دیم معنی دار نمی باشد.

4-7-4 تعداد دانه در چتر زیره سبز هرچند بعضی از گزارشات نشان می دهد که با افزایش آبیاری تعداد دانه در چتر کاهش یافته و از 3/30 دانه در یک بار آبیاری به 6/22 دانه در چهار بار آبیاری می رسد، اما گزارشات دیگر حاکی از آن است که بین آبیاری کامل و دیم تفاوتی از نظر تعداد دانه در چتر مشاهده نمی شود.

بعضی از پژوهشها نیز نشان داده اند که با افزایش آبیاری تعداد دانه در چتر افزایش پیدا می کند که علت این امر ممکن است بدلیل خشکی زیاد آن مناطق باشد.

4-7-5 عملکرد دانه اکثر پژوهشهای انجام شده در مورد زیره سبز نشان می دهند که در سالهای نرمال از نظر بارندگی نیازی به آبیاری نبوده و آبیاری زیاد باعث کاهش عملکرد دانه می گردد.

(م7و9و5و3و) فصل پنجم: بیماریها، آفات و علفهای هرز زیره سبز 5-1 بیماریهای زیره سبز یکی از مهمترین موانع تولید مطلوب زیره سبز خصوصاً در سالهای پرباران ابتلای زیر سبز به بیماری های گیاهی می باشد.

بررسی منابع نشان می دهد که تا کنون سه بیماری مهم قارچی از زیره سبز در دنیا گزارش شده است.

بیماری بوته میری، سوختگی برگ و سفیدک سطحی زیره سبز که به ترتیب عامل این سه بیماری Fusarium oxysporum، Alternaria burnsii .

Erysipje polygoni می باشند.

از بین این سه بیماری مهم در دنیا تنها 2 بیمایر بوته میری و سوختگی برگ در ایران از اهمیت زیادی برخوردارند که به بررسی این دو بیماری می پردازیم.

5-1-1 بیماری بوته میری یا پژمردگی زیرهْ سبز عامل این بیماری Fusarium spp اعلام می کنند.

اولین علائم بیماری، پژمردگی نوک برگهای در حال رشد است.

برگ گیاهان آلوده معمولاً تغییر رنگ داده و زرد رنگ می شوند، اما گاهی بدون اینکه برگها شروع به زرد شدن کنند سبز خشک شده و گیاه بدون هیچ گونه علامتی دیگر از بین می رود.

معمولاً ظاهر ریشه گیاهانی که پژمردگی را نشان می دهند با ریشه گیاهان سالم تفاوتی ندارند.

بعضی اوقات زخمهای قهوه ای رنگی روی سطح ریشه های آلوده دیده می شود.

در مراحل پیشرفته بیماری ریشه های فرعی از بین می روند و اپیدرم سطحی ریشه نیز اغلب از بین می رود.

سیستم آوندی تغییر رنگ داده و به رنگ قهوه ای درمی آید و سیلیوم قارچ عامل بیماری عمدتاً به بافتهای آوندی محدود می شود.

علائم بیماری حدود یک ماه بعد از کاشت که گیاه در مرحله 8-6 برگی دیده می شود و تا اواخر رشد ادامه پیدا می کنند.

گیاه در تمامی مراحل رشد به عامل بیماری حساس است.

شروع حمله قارچ عامل بیماری به گیاه معمولاً بعد از سرما و یخبندان زمستانی است که غالباً در فروردین ماه اتفاق می افتد.

5-1-1-1 روشهای مبارزه تلاش در جهت اصلاح و معرفی ارقام مقاوم زیره سبز به این بیماری استفاده از تناوب زراعی از بین بردن بقایای گیاه بعد از برداشت محصول در خارج از مزرعه در ابتدای بیماری در مزرعه بوته های بیمار را بلافاصله از بین برد ضدعفونی کردن وسایل و ماشینهای کشاورزی ضدعفونی کردن بذرها با سموم سیستمیک 5-1-3 بیماری سوختگی زیره سبز این بیماری اولین بار در هندوستان گزارش و عامل آن Alternaria burnsii نامیده شده و تلاش برای پیدا کردن ارقام مقاوم در مقابل این بیماری تا کنون به جایی نرسیده است.

تحقیقات نشان داده که زیره سبز تنها پس از مرحله گل دهی به عامل بیماری حساس می شود.

علائم این بیماری بسته به زمان ظهور و ابتلاء گیاه به بیماری متفاوت می باشد و با ظهور لکه های نکروتیک شروع و به مرگ گیاه خاتمه می پذیرد.

اما معمولاً اولین علائم بیماری بصورت ایجاد لکه های نکروتیک در نوک برگها دیده می شود و سپس تمامی برگ آلوده می شود.

در اوایل فصل بهار اگر هوا گرم و رطوبت نسبی بالا باشد بیماری با شدت زیادتری گسترش یافته و در مرحله گل دهی قسمتهای پایین گیاه کاملاً سیاه شده و از بین می رود.

محلول پاشی بوته ها به محض مشاهده اولین علائم بیماری در مراحل اولیه آلودگی با یکی از قارچ کشها می تواند این بیماری را کنترل نماید.

5-1-4 از بیماری های دیگر زیره سبز سفیدک سطحی زیره سبز (تاکنون در ایران گزارش نشده) 5-2 آفتهای زیره سبز مهمترین آفتی که از روی زیره سبز گزارش شده شته سبز هلو می باشد و این آفت یک آفت پلی فاژی می باشد.

مورچه ها نیز از آفات دیگر زیره سبز می باشند که معمولاً در اواخر مراحل رشد هنگامی که بذرها به راحتی از درون چترها جمع آوری می شود به مزارع حمله ور شده و در عرض چند روز قسمت اعظم بذرها را جمع آوری می کنند.

5-3 مبارزه با علفهای هرز زیره سبز زیره سبز از قدرت رقابتی ضعیفی در مقابل علفهای هرز برخوردار است.

و در صورتیکه علفهای هرز کنترل نشوند عملکرد زیره سبز بشدت پایین می آید.

زمان بحرانی جهت کنترل علفهای هرز 15 تا 30 روز پس از سبز شدن می باشد کاربرد وجین و علفکشها در علفهای هرز زیره سبز امیدبخش است.

در زیر علف کشهای مختلف را در زراعت زیره سبز در مکانها و زمانهای مختلف دسته بندی کرده ایم که عبارتند از: علف کشهای پیش مخلوط با خاک شامل اتال فلورالین، تری فلورالین، دی نیترامین، پندی متالین و EPTC که 10 روز قبل از کاشت برای مزرعه مصرف می گردند.

علف کشهای قبل از سبز شدن شامل کلروبرموران، متاکلر، پرومترین، کلروتال دی متیلسیمازین و اگزادیازون علاف کشهای بعد از سبز شدن شامل کلروبرموران، پرومترین و لینوران.

همچنین در رابطه با کنترل علفهای هرز Carawaly که شباهت زیادی به زیره سبز دارد، در کتاب مرجع راهنمای حفاظت از گیاهان در سال 2000 علف کشهای زیرا را توصیه می کنند: اتال فلورالین 60% با نام تجاری Edge-DC به میزان 4/1 Kg در هکتار اتال فلوراین 5% با نام تجاری Edge Granular به میزان 25-17Kg در هکتار اینوران با نام تجاری Alfalon به یمزان 26/1-65/1 لیتر در هکتار ستوکسیدیم 450 گرم در لیتر با نام تجاری Post-Ultra به میزان 65/0 لیتر در هکتار در 100 الی 150 لیتر آب.

(م1و2و3) استفاده از کشت بافت یکی از راههای جدید مبارزه با بیماری های زیره می باشد که هر ساله خسارت زیادی به محصول زیره سبز وارد می سازد برای جلوگیری از بوته میری، سوختگی و سفیدک پودری این روش می تواند یکی از راههای رسیدن به تنوع ژنتیکی و در نهایت سلکسیون برای ایجاد مقاومت در برابر فوزاریوم و علف های هرز باشد، به این منظور اندامهای مختلف گیاه را تحت تأثیر هورمونهای مختلف قرار می دهند و تولید کال و در نهایت گیاهچه می کنند و از توده های سلولی و گیاهچه های به وجود آمده سلکسیون بعمل می آورند.

هورمونهای مختلف و همچنین اندامهای مختلف یک گیاه در ایجاد کال اثر بسزایی دارند که هر کدام مقدار و نوع خاصی کال تولید می کنند (م4.7.9) فصل ششم: خواص، مصارف و جنبه های اقتصادی زیره سبز 6-1 خواص و مصارف داروئی زیره سبز دانه و کاه زیره سبز در مصارف داروئی، غذایی، عطر و صابون سازی کاربرد دارد.