مقدمه
قارچها موجوداتی هتروتروف بوده، فاقد ریشه ، ساقه و برگ هستند و در یکی از پنج سلسله موجودات زنده قرار داده شدهاند. این موجودات به علت فقدان کلروفیل (سبزینه) قادر به سنتز مواد آلی نیستند و در نتیجه ناگزیرند به صورت ساپروفیت بر روی مواد آلی مرده گیاهی و جانوری و یا به صورت انگل بر روی یاختههای زنده و یا داخل آنها زیست کنند. نوع دیگر زندگی همزیستی قارچها با دیگر موجودات است که در میکوریزا و گلسنگها دیده میشود.
ساختار قارچ
ساختار اغلب قارچها از رشتهها و یا ریسههای نخی شکل به نام هیف تشکیل شده است. در قارچهای پست ، ریسهها یا هیفها فاقد دیواره عرضی هستند. انشعابات هیفها یا ریسهها شبکهای به نام میسیلیوم را بوجود میآورند. شبکه میسیلیوم را میتوان به صورت کپک بر روی مواد آلی مختلف مشاهده کرد. آنزیمهایی که توسط قارچهای مختلف بوجود میآیند میتوانند انواع مواد آلی را تجزیه کرده و به مواد سادهتری مبدل کنند. قارچها از لحاظ ساختار یاختهای جزء یوکاریوتها هستند در اطراف هسته و دیگر اجزای یاخته غشای دو لایه وجود دارد. در اطراف یاخته ، دیواره یاختهای حاوی کیتین قرار میگیرند.
تولید مثل در قارچها
اکثر قارچها به دو طریق جنسی و غیر جنسی تکثیر مییابند. در قارچهای تک یاختهای ، تولید مثل غیر جنسی به روش تقسیم دوتایی و جوانه زدن انجام میگیرد و قارچهای پر یاختهای غیر از قطعه قطعه شدن ریسه یا هیف ، انواع هاگهایی از قبیل اسپورانژیوسپور (زئوسپور و آپلانسپور) گویند یا ، جنسی حاصل میشود. این نوع تولید مثل در قارچها به پنج روش صورت میگیرد.
روش ترکیب گامتهای متحرک ویژه قارچهای پست است. قارچهای پست ، یا خود تک یاختهای و متحرکاند و یا یاختههای متحرک تولید میکنند. تماس گامتانژیایی ، آمیزش گامتانژیایی ، اسپرمزایی و تولید مثل جنسی توسط یاختههای رویشی از انواع دیگر روشهای تولید مثل جنسی در قارچها بشمار میروند.
تقسیم بندی قارچ ها
سلسله قارچها را به دو شاخه ، قارچ های حقیقی و قارچ های کاذب ، تقسیم کردهاند قارچهای حقیقی خود به پنج زیر شاخه تقسیم میشوند که عبارتند از:
زیر شاخه ماستیگو مایکوتینا
یا قارچهای زئوسپوری که ممکن است ساختار آنها و یا هاگهایی که تولید میکنند متحرک و دارای تاژک باشند. نوع تاژک ومحل قرار گرفتن آن در این قارچها از نظر رده بندی مهم است قارچهای این زیر شاخه از نظر نوع ساختار و تولید مثل جزء پستترین قارچها بشمار میآیند. اشکال ابتدایی این قارچها فاقد ریسه یا هیف بوده و ساختار تک یاختهای دارند که در واقع بخشی رویشی و نیز زایشی قارچ بشمار میآید. سپس ساختار آنها اندکی پیشرفتهتر شده، بخش رویشی و زایشی از یکدیگر مجزا میشوند.
در قارچهای تکامل یافتهتر این گروه ، ساختار ریسه یا هیف بوجود میآید. ریسه یا هیف آنها فاقد دیواره عرضی است. تولید مثل جنسی در این گروه نیز روند تکاملی را طی میکند و از ایزوگامی به آنیزوگامی و سپس ائوگامی میرسد. تعدادی نیز گامتهای غیر متحرک دارند و به روش تماس گامتانژیایی تولید مثل جنسی انجام میدهند که این قارچها تکامل یافتهتر از دیگر قارچهای این گروه هستند. این گروه از قارچها به صورت ساپروفیت بر روی بقایای مواد آلی یا به صورت انگل داخلی و خارجی بر روی یاخته میزبان زیست میکنند.
زیر شاخه زیگومایکوتینا
قارچهای این گروه نیز جزء قارچهای پست بشمار میآیند و ریسه یا هیف آنها فاقد دیوارههای عرضی (سپتا) است. تولید مثل غیر جنسی توسط هاگهای غیر متحرکی انجام میشود که معمولا در کیسهای به نام اسپورانژیوم بوجود میآیند. تولید مثل جنسی توسط آمیزش دو گامتانژ صورت میگیرد. کیسهای به نام اسپورانژیوم بوجود میآیند. در این حالت اندامهای جنسی دیده نمیشوند. هیف یا ریسههای رویشی ، گامتانژ را بوجود میآورند. این قارچها اغلب خاکزی هستند و غیر از خاک بر روی مواد قندی مانند نان و مربا و غیره زیست میکنند.
زیر شاخه آسکومایکوتینا
این گروه به علت داشتن ریسه یا هیف دیوارههای عرضی (سپتا) هستند این قارچها جزء قارچهای عالی بشمار میآیند. در نتیجه تولید مثل جنسی ، هاگهایی به نام آسکوسپور در درون کیسههایی به نام آسک تولید میکنند. کیسههای آسک حاوی آسکوسپورها ، اغلب توسط پوششی به نام آسکوکارپ احاطه میشوند. آسکوکارپها به شکلهای مختلف بسته ، نیمه باز و باز وجود دارند.
رده بندی این گروه بر اساس نوع آسکوکارپ صورت میگیرد. مخمرها یا بوزکها فاقد آسکوکارپند. در این قارچها تولید مثل غیر جنسی اغلب توسط هاگهایی به نام کونیدیا انجام میشود که بر روی هیفی موسوم به کونیدیوفور قرار میگیرند ولی مخمرها یا بوزکها که ساختار تک یاختهای دارند به روش تقسیم دوتایی و یا جوانه زدن تولید مثل غیر جنسی انجام میدهند.
زیر شاخه با زیدیومایکوتینا
تکامل یافتهترین قارچ ها در این شاخه قرار میگیرند. هیفها یا ریسهها دارای دیوارههای عرضی هستند. در یاختههای هیف یک یا دو هسته وجود دارد. تولید مثل جنسی به صورت رویشی انجام میگیرد در نتیجه آن هاگهایی به نام بازیدیوسپور تولید میشوند که بر روی بازیدیوم قرار میگیرند. هنگام رویش بازیدوسپور ، ریسه یا هیف تک هستهای حاصل میشود و از ترکیب دو ریسه یا هیف تک هستهای مخالف ، ریسه یا هیفی دو هستهای بوجود میآید.