پیشگفتار آئین کار جهت تعیین ضریب ته نشینی ( زلنی ) برای گندم و آرد که بوسیله کمیسیون فنی مربوط تهیه و تدوین شده و در یکصد و شصت و یکمین کمیته ملی استاندارد کشاورزی و غذائی مورخ 74/5/14 مورد تائید قرار گرفته , اینک باستناد بند 1 ماده 3 قانون اصلاحی قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب بهمن ماه 1371 بعنوان آئین کار رسمی ایران منتشر میگردد .
برای حفظ همگامی و هماهنگی با پیشرفتهای ملی و جهانی در زمینه صنایع علوم , آئین کارهای ایران در مواقع لزوم مورد تجدیدنظر قرار خواهند گرفت و هرگونه پیشنهادی که برای اصلاح یا تکمیل این آئین کارها برسد در هنگام تجدید نظر در کمیسیون فنی مربوط مورد توجه خواهد شد .
بنابراین برای مراجعه به آئین کارهای ایران باید همواره از آخرین چاپ و تجدیدنظر آنها استفاده نمود .
در تهیه و تدوین این آئین کار سعی شده است که ضمن توجه به شرایط موجود و نیازهای جامعه حتی المقدور بین این آئین کار و آئین کار کشورهای صنعتی و پیشرفته هماهنگی ایجاد شود .
لذا با بررسی امکانات و مهارتهای موجود و اجرای آزمایشهای لازم این آئین کار با استفاده از منابع زیر تهیه گردیده است : 1- American Association of cereal chemists U .
S .
A 1983 sedimentation test for wheat AACC Method 59-61A 2- International Association for cereal chemistry ICC – standards NO – 116 Determination of the sedimentation value (according to zeleny) As an approximate measure of backing quality 3- ISO 5529 1992 Wheat – determination of sedimentation Index – zeleny test .
آئین کار جهت تعیین ضریب ته نشینی 1 ( زلنی )2 برای گندم و آرد 1- هدف هدف از تدوین این آئین کار تعیین ضریب ته نشینی گندم و آرد به منظور تعیین کیفیت نانوائی آن میباشد .
2- دامنه کاربرد این آئین کار فقط در مورد گندم و آرد تهیه شده از آن کاربرد دارد .
3- تعریف 3-1- ضریب ته نشینی - عبارتست از حجم مواد ته نشین شده آرد معلق در محلول اسید لاکتیک تهیه شده طبق روش مذکور در این آئین کار بر حسب میلی لیتر .
3-1- ضریب ته نشینی - عبارتست از حجم مواد ته نشین شده آرد معلق در محلول اسید لاکتیک تهیه شده طبق روش مذکور در این آئین کار بر حسب میلی لیتر .
4- اصول روش معلق نمودن آرد گندم که در شرایط معین آسیاب و الک شده در محلول اسید لاکتیک حاوی بر موفنل 3 بلو و اندازهگیری حجم رسوب حاصله از ذرات آرد پس از تکان دادن و ماندن در مدتهای معین معلق نمودن آرد گندم که در شرایط معین آسیاب و الک شده در محلول اسید لاکتیک حاوی بر موفنل 3 بلو و اندازهگیری حجم رسوب حاصله از ذرات آرد پس از تکان دادن و ماندن در مدتهای معین 5- مواد لازم 5-1- الکل ایزوپروپیلیک 4 - آب بکار برده شده برای تهیه معرفها و محلولها نباید بیش از 2 قسمت در میلیون قسمت (M.P.P) مواد معدنی داشته باشد .
5-1- الکل ایزوپروپیلیک 4 - آب بکار برده شده برای تهیه معرفها و محلولها نباید بیش از 2 قسمت در میلیون قسمت (M.P.P) مواد معدنی داشته باشد .
5-3- محلول برموفنل بلو - مقدار 4 میلی گرم برموفنل بلو را در مقدار لازم آب مقطر یا آب دیونیزه حل نموده و حجم آنرا به 1 لیتر برسانید .
5-4- محلول اسید لاکتیک - 250 میلی لیتر اسید لاکتیک غلیظ (85 درصد ) از نوع آزمایشگاهی را با آب مقطر تا حجم یک لیتر رقیق نمایند .
سپس محلول حاصل را زیر سرد کننده ( مبرد ) برگشت دهنده مدت 6 ساعت بدون اینکه آب آن کم شود بجوشانید .
5-5- محلول ته نشینی - 180 میلی لیتر از محلول اسید لاکتیک بند 5-4 را با 200 میلی لیتر الکل ایزوپروپیلیک بند 5-1 کاملا مخلوط نمایند و سپس حجم آنرا با آب مقطر به یک لیتر برسانید .
بعد آنرا برای مدت 48 ساعت در ظرف دربسته درون یخچال قرار دهید .
سپس با استفاده از محلول 0/01 نرمال هیدروکسید سدیم یا پتاسیم غلظت آنرا به 0/01 + 0/50 نرمال برسانید در اینصورت چگالی .5 محلول ±0/001 0/985 است .1 کاملا مخلوط نمایند و سپس حجم آنرا با آب مقطر به یک لیتر برسانید .
سپس با استفاده از محلول 0/01 نرمال هیدروکسید سدیم یا پتاسیم غلظت آنرا به 0/01 + 0/50 نرمال برسانید در اینصورت چگالی .5 محلول ±0/001 0/985 است .
برای جلوگیری از تبخیر لازم است محلول را تا موقع مصرف در یخچال قرار داد .
6- وسایل لازم 6-1- پی پت 25 میلی لیتری و 50 میلی لیتری - پی پتهای مذکور بایستی به ترتیب ظرف 10 ثانیه و 15 ثانیه تخلیه گردد .
6-1- پی پت 25 میلی لیتری و 50 میلی لیتری - پی پتهای مذکور بایستی به ترتیب ظرف 10 ثانیه و 15 ثانیه تخلیه گردد .
6-2- استوانه شیشهای مدرج سر سمباده ای با در شیشهای یا پلاستیکی به گنجایش 100 میلی لیتر - فاصله بین نقطه صفر و 100 میلی لیتر آن بهتر است برابر با 185 میلی متر باشد .
6-3- ساعت مخصوص ( کرونومتر )6 6-3- ساعت مخصوص ( کرونومتر )6 6-4- آسیاب مخصوص آزمایش زلنی - برای تبدیل گندم به آرد برای آزمایش ته نشینی آسیاب باید مجهز به زمان سنج برای تنظیم زمان نرم کردن و الک کردن باشد و بتواند آرد با خاکستر و درجه نرمی لازم جهت آزمایش ته نشینی را تهیه نماید .
آسیاب باید مجهز به الک 150 مش7 باشد .
6-5- دستگاه تکان دهنده چند خانه - از این دستگاه برای تکان دادن استوانههای مدرج حاوی محلول استفاده میشود و باید دارای قفسه مخصوص برای نگهداری 1 تا 8 استوانه مدرج بوده و مجهز به زمان سنج باشد و بتواند 40 بار در دقیقه و 30 درجه در هر طرف نوسان نماید .
7- نمونه برداری نمونه برداری مطابق استاندارد شماره 2087 ( روش نمونه برداری غلات ) میباشد .
نمونه برداری مطابق استاندارد شماره 2087 ( روش نمونه برداری غلات ) میباشد .
8- روش کار 8-1- تعیین ضریب ته نشینی برای گندم - گندم را ابتدا به کمک آسیاب مخصوص سدیمانتاسیون به آرد تبدیل نموده و سپس طبق روش مذکور در بند 8-2 ضریب مربوطه را تعیین نمائید .
8-1- تعیین ضریب ته نشینی برای گندم - گندم را ابتدا به کمک آسیاب مخصوص سدیمانتاسیون به آرد تبدیل نموده و سپس طبق روش مذکور در بند 8-2 ضریب مربوطه را تعیین نمائید .
8-2- تعیین ضریب ته نشینی برای آرد 8-2-1- معادل 3/2 گرم آرد برمبنای رطوبت 14 درصدی 8 را توزین نموده و آنرا داخل استوانه مدرج 100 میلی لیتری بریزید .
سپس 50 میلی لیتر بروموفنل بلو (5-3) به آن اضافه نموده و همزمان با آن کرونومتر را به کار اندازید و در استوانه مدرج را بسته و در حالیکه آن را به طور افقی نگهداشتهاید به طرف راست و چپ و به فاصله 18 سانتیمتر برای 12 بار و در هر جه به مدت 5 ثانیه حرکت دهید .
8-2-2- حال استوانه مدرج را داخل قفسه تکان دهنده شکل شماره 1 قرار دهید و محتوی را برای مدت 5 دقیقه تکان دهید تا مخلوط گردد .
کل زمان از موقع اضافه نمودن برموفنل بلو تا خاتمه عمل مخلوط کردن جمعا باید 5 دقیقه گردد .
8-2-3- بعد استوانه مدرج را از داخل قفسه دستگاه خارج نموده و 25 میلی لیتر معرف مخصوص آزمایش زلنی (5-5) به آن اضافه نموده و مجددا آنرا داخل قفسه دستگاه قرار دهید و برای مدت 5 دقیقه دیگر تکان دهید .5) به آن اضافه نموده و مجددا آنرا داخل قفسه دستگاه قرار دهید و برای مدت 5 دقیقه دیگر تکان دهید .
8-2-4- حال استوانه مدرج را از داخل قفسه دستگاه بیرون آورده و درست و برای مدت 5 دقیقه آنرا بحالت عمودی قرار دهید .
8-2-5- بعد از زمان درست 5 دقیقه فوق حجم قسمت ته نشین شده را برحسب میلی لیتر و با دقت 0/1 میلی لیتر بخوانید .
این حجم عبارتست از ضریب ته نشینی آرد .
9- دقت آزمایش اختلاف دو آزمایش متوالی نباید بیش از 2 واحد باشد .
اختلاف دو آزمایش متوالی نباید بیش از 2 واحد باشد .
10- نتیجه ضریب سدیمانتاسیون از حدود 8 برای آردی که پروتئین آن خیلی پائین و گلوتن آن خیلی ضعیف باشد تا 76 برای آردی که پروتئین آن بالا و گلوتن آن خیلی قوی باشد متغیر است .
یادآوری 1- نتایج آزمایشهائی که در آزمایشگاههای مختلف با روش شرح داده شده درمورد آرد انجام میشود در صورتیکه نوع آرد یکسان باشد باهم مطابقت دارد .
لیکن درمورد گندم نتیجه آزمایش بستگی زیادی به روش آسیاب کردن نمونه دارد .
یادآوری 2- با توجه به اینکه اسید لاکتیک غلیظ دارای ملکولهای مجتمع 9 شده می باشد و قبل از آزمایش باید این ملکولها از هم جدا گردد لذا همانطور که ذکر شد باید به طریق عمل برگردان برای مدت 6 ساعت آنرا حرارت داد .
یادآوری 3- اسید لاکتیک و الکل ایزو پروپیلیک باید عملا عاری از مواد معدنی باشد یعنی میزان آن از 40 M.P.P ( قسمت در میلیون ) تجاوز نکند .