نقش لبنیات در دوران بارداری
توصیه های تغذیه ای برای زنان باردار طی سالهای متمادی دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است . سابقاٌ به زنان باردار توصیه می شد که فقط یک مقدار کمی وزن زیاد کنند که منجر به رژیم های کم کالری می شد . در یک زمان دیگر زنان تشویق به خوردن برای دو نفر می شدند که در نتیجه وزن بیش از حد لازم بدست می آوردند . امروز ما نیازهای یک زن باردار را بهتر درک می کنیم و تشخیص می دهیم که برخی از78پمواد معدنی ممکن است در رژیم روزانه دوران بارداری ناکافی باشد .
نوزادان متولد شده از زنانی که در دوران بارداریشان از یک رژیم غنی از مواد مغذی بهره برده اند سالمتر از نوزادان زنانی بوده اند که رژپم غذایی ایشان فاقد مواد مغذی ضروری بوده است . بعبارت دیگر موضوع حائز اهمیت مقدار و نوع مواد موجود در رژیم غذایی است و نه مقدار غذایی که خورده می شود .
امروزه ثابت گردیده که زنان باردار بایستی از یک رژیم متعادل تغذیه ای به جهت رشد جنین و تغییرات جسمی جنین و مادر پیروی کنند . این رژیم غذایی متعادل و مناسب در دوران بارداری بایستی حاوی 4 پارامتر زیر باشد .
1- پروتئین
2- کلسیم
3- آهن
4- اسید فولیک
بنابراین مصرف منابع غذایی سرشار از عناصر چهارگانه فوق در دوره بارداری ضروری و اجتناب ناپذیر خواهد بود . در میان مواد غذایی شیر و فرآورده ای لبنی بعنوان بهترین منبع تامین پروتئین و کلسیم در دوران بارداری شناخته شده اند .
در طی دوران بارداری سرعت متابولیسم بدن تا 25% افزایش پیدا میکند . بنابراین سرعت تشکیل و توسعه بافتهای جنینی بسیار زیاد است و در این راستا موجود بودن پروتئین زیاد در رژیم غذایی مادر به عنوان یک جزء ضروری تلقی می شود . پروتئین ها در ساختار سلولهای مغذی جنین شرکت می کنند ویک بخش حیاتی در توسعه صحیح بافت عصبی مغز در نظر گرفته می شود در طی دوران حاملگی مصرف 10 تا 16 گرم پروتئین بیشتر از زمان عادی توصیه می شود .
شیر و فرآورده های آن بعنوان بهترین منابع تامین پروتئین شناخته شده است پروتئین گیاهی تنها در کنار پروتئین های حیوانی اثر بخش خواهد بود بعنوان مثال پروتئین شیر خرما وقتی در کنار پروتئین شیر گاو قرار گیرد بعنوان یک منبع پروتئینی مناسب برای دوران بارداری محسوب می گردد . از دیگر منبع مهم پروتئین حیوانی می توان از گوشت قرمز و سفید و نیز تخم مرغ یاد کرد . لیکن پروتئین شیر به لحاظ کیفیت اسید آمنه و هم قیمت مناسب آن مورد توجه بیشتر است .
هر لیتر شیر گاو حاوی 30 تا 35 گرم پروتئین با ارزش بیولوژیک بالا می باشد . همانگونه که گفته شد پروتئین ها عنصر ساختاری بدن در حال رشد جنین را تشکیل می دهند . بافتها و اندامهای جنینی با سر هم شدن میلیونها پروتئین بدنبال یکدیگر رشد می کنند . شیر ماست از جمله مواد حاوی مقادیر قابل توجهی پروتئین هستند .
در دوران بارداری نیاز خانم ها به کلسیم افزایش می یابد . چرا که یک خانم باردار علاوه بر خود نیاز جنین اش را نیز تامین می کند . سرعت بافت سازی در جنین چنان بالا است که کوچکترین کمبودی در تامین مواد غذایی ضروری . تاثیرات جبران ناپذیری را بدنبال خواهد داشت . همین نقش کلسیم درپیشگیری از ابتلا به فشار خون در دوران بارداری جلوگیری می کند . متخصصیان زنان و زایمان به خانم های که سابقه فشار خون بالا دارند . قرص کلسیم تجویز می کنند تا در بارداری های بعدی مبتلاٌ به فشار خون نشوند .
بهر حال عدم تامین کلسیم در طی دوران بارداری موجب برداشت کلسیم از ذخیره بدنی مادر شده و تراکم استخوانی مادر را کاهش می دهد . بنحوی که زمینه پوکی استخوانی مادر فراهم می گردد . علاوه بر این در خانم های که شیرده هستند مصرف کلسیم بسیار مهم است چرا که کلسیم از طریق شیر مادر به جنین انتقال می یابد و سبب تکامل سریع تر و کامل تر کودک می شود . شیر، پنیر و ماست بعنوان منابع غنی از کلسیم شناخته شده اند . میزان مصرف مجاز روزانه برای زنان باردار و شیرده بین 1200 تا 1500 میلی گرم بیان شده است . هر لیتر شیر گاو به طور متوسط حاوی 1200 میلی گرم کلسیم می باشد . البته ذکر این نکته مهم است که برای جذب و متابولیسم کلسیم شیر نیاز به عناصر دیگری نظیر فسفر و ویتامین د نیز می باشد . که بطور طبیعی در شیر موجود می باشد .
کلسیم نقش مهمی در تشکیل و استحکام استخوانها و دندان جنین خصوصاٌ سه ماه دوم دارد . خوردن و نوشیدن حداقل 4 وعده لبنیات در روز به جهت تامین کلسیم مورد نیاز در دوران بارداری توصیه شده است . شیر غنی شده و کم چرب یکی از بهترین انتخابهای قابل دسترس خواهد بود . در صورتی که بعلت حساسیت به شیر مصرف مقادیر لازم از آن امکان پذیر نباشد ، مصرف شیر به همراه غذا ، مصرف ماست و پنیر و یا در صورت امکان دسترسی ، شیرهای کم لاکتوز توصیه می گردند .
در مجموع آنچه اهمیت شیر و فرآورده های آنرا در حین دوران بادراری مشخص می سازد تنها مرتبط با حضور قابل توجه کلسیم و پروتئین در آنها نمی باشد ، این دسته از محصولات غذایی منبع مهمی از عناصر دیگر نظیر روی ، منیزیم و ویتامین ها می باشد .شیر و فرآورده های آن هم اکنون حامل مناسبی برای غنی سازی با انواع ریز مغذی های ضروری نظیر املاح ، ویتامین ها ، اسیدهای چرب ضروری ، فیبرها و ... در نظر گرفته می شوند که هر دسته برای قشر خاصی از افراد جامعه زنان باردار طراحی و تولید می‌گردند .