آنزیم مهمترین گروه از پروتئین ها هستند که انجام واکنشهای بیوشیمیایی و سرعت بخشیدن به آنها را بر عهده دارند و به همین دلیل این ترکیبات کاتالیزگرهای زیستی نامیده میشوند که به عنوان کاتالیزگرهای یاختهای نیز معروفند.
مقدمه آنزیمها ترکیباتی هستند که میتوانند سرعت واکنش را تا حدود 107 برابر افزایش دهند.
آنزیم مانند یک کاتالیزگر غیر آلی میزان واکنش را با پایین آوردن انرژی فعال سازی واکنش لازم برای انجام واکنش تسریع میکند و برخلاف آن انرژی فعال سازی را با جایرگزین کردن یک سد انرژی فعال سازی بزرگ با یک سد انرژی سازی کوچک پایین میآورد.
انجام سریع یک واکنش در موقعیت آزمایشگاهی به شرایط ویژهای مانند دما و فشار بالا نیاز دارد.
لذا باید در یاخته که شرایط محیطی در آن کاملا ثابت است و انجام چنین واکنشهایی بسیار کند است، مکانیسمی دقیق وجود داشته باشد.
این عمل بوسیله آنزیمها صورت میگیرد.
کاتالیزورها در واکنشها بدون تغییر میمانند، ولی آنزیمها مانند سایر پروتئینها تحت شرایط مختلف پایدار نمیمانند.
این مواد در اثر حرارت بالا و اسیدها و قلیاها تغییر میکنند.
کاتالیزورها تاثیری در تعادل واکنش برگشت پذیر ندارند، بلکه فقط سرعت واکنش را زدیاد میکنند تا به تعادل برسند.
آنزیمها با کاهش انرژی فعال سازی (activation) سرعت واکنش شیمیایی را افزایش میدهند.
آنزیمها مولکولهای پروتئینی هستند که دارای یک یا چند محل نفوذ سطحی (جایگاههای فعال) هستند که سوبسترا یعنی مادهای که آنزیم بر آن اثر میکند، به این نواحی متصل میشود.
تحت تاثیر آنزیمها ، سوبسترا تغییر میکند و به یک یا تعدادی محصول تبدیل میشود.
تاریخچه کشف آنزیمها در واقع به پژوهشهای وسیع پاپن و پرسوز وابسته بود.
آنان در سال 1833 موفق شدند از جو سبز شده ترکیبی را به نام مالت کشف کنند که نشاسته را به قند مبدل میساخت و این ترکیب را دیاستاز نامیدند که امروزه به نام آنزیم آمیلاز معروف است.
چند سال بعد شوان برای نخستین بار آنزیم پپسین را که موجب گوارش گوشت میشد، کشف کرد و همین طور ادامه پیدا کرد اما وکونه نخستین کسی بود که آنزیم را بجای دیاستاز بکار برد.
سیر تحولی و رشد بیشتر تاریخ بیوشیمی ، تاریخ تحقیق آنزیمی است.
کاتالیز بیولوژیکی برای اولین بار در اواخر قرن 18 طی مطالعات انجام شده بر روی هضم گوشت توسط ترشحات معده انجام شد.
بعد بوسیله تبدیل نشاسته به قندهای ساده توسط بزاق ادامه یافت.
« لویی پاستور » گفت که تخمیر قند به الکل توسط مخمر بوسیله خمیر مایه کاتالیز میشود.
بعد از پاستور ، « ادوارد بوخنر » ثابت کرد که تخمیر توسط مولکولهایی تسریع میگردد که بعد از جدا شدن از سلولها ، همچنان فعالیت خود را ادامه میدهند.
« فردریک کوهن » این مولکولها را "آنزیم" نامید.
جداسازی و کریستالیزه کردن آنزیم « اوره آز » در سال 1926 توسط « جیمز سامند » منجر به رفع موانع در مطالعات اولیه آنزیم شناسی گردید.
ساختار آنزیمها آنزیمها ماهیتی پروتئینی دارند و ساختار بعضی ساده یعنی از یک زنجیره پلی پپتیدی ساخته شدهاند و بعضی الیگومر هستند.
ساختار بعضی از آنزیمها منحصرا از واحدهای اسید آمینه تشکیل یافته اما برخی دیگر برای فعالیت خود نیاز به ترکیبات غیر پروتئینی دارند که به نام گروه پروستتیک معروف است و این گروه میتواند یک فلز یا یک کو آنزیم باشد و با آنزیم اتصال محکمی را برقرار میکنند.
بخش پروتئینی آنزیم (بدون گروه پروستتیک) آپوآنزیم نام دارد و مجموع آنزیم فعال از نظر کاتالیزوری و کوفاکتور مربوطه هولوآنزیم نام دارد.
طبقه بندی آنزیمها آنزیمها را از نظر فعالیت کاتالیزی به شش گروه اصلی تقسیم میکنند.
اکسید و ردوکتازها : واکنشهای اکسید و احیا (اکسایش – کاهش) را کاتالیز میکند (دهیدروژناز).
ترانسفرازها : انتقال عوامل ویژهای مانند آمین ، فسفات و غیره را از مولکولی به مولکول دیگر به عهده دارند و مانند آمینو ترانسفرازها که در انتقال گروه آمین فعال هستند.
هیدرولازها : واکنشهای آبکانتی را کاتالیز میکنند.
مانند پپتیدازها که موجب شکسته شدن پیوند پپتیدی میشوند.
لیازها : موجب برداشت گروه ویژهای از مولکول میشوند.
مانند دکربوکسیلازها که برداشت دیاکسید کربن را برعهده دارند.
ایزومرازها : واکنشهای تشکیل ایزومری را کاتالیز میکنند.
مانند راسه ماز که از L- آلانین ترکیب ایزومریD- آلانین را میسازد.
لیگازها : آنزیمهایی هستند که باعث اتصال دو مولکول به یکدیگر و ایجاد پیوند کووالانسی بین آنها میشوند.
مانند استیل کوآنزیم A سنتتاز که موجب سنتز استیل کوآنزیم A میگردد.
طرز کار آنزیمها از ویژگیهای مهم آنزیمها این است که پس از انجام هر واکنش و در پایان آن سالم و دست نخورده باقی میمانند و میتوانند واکنش بعدی را کاتالیز کنند.
در یک واکنش ساده ابتدا آنزیم (E) با ماده اولیه یا سوبسترا (S) ترکیب میشود و کمپلکس آنزیم – سوبسترا میدهد در مرحله بعدی با انجام واکنش ، فراورده یا محصول (P) ایجاد میشود و آنزیم رها میگردد.
P+E←→ES←→S+E هر آنزیم بر سوبسترای ویژه خود اثر کرده و فرآورده ویژهای را تولید میکند.
به این منظور هر آنزیم ساختار سه بعدی ویژه خود را دارا است که آن را برای انجام فعالیت کاتالیزی مناسب میسازد و بخشی از آنزیم که با سوبسترا بند و بست مییابد، جایگاه فعال نام دارد و در مورد اتصال آنزیم به سوبسترا الگوهایی ارائه شدهاند که مدل کوشلند که الگوی القایی نام دارد و حالت دست در دستکش را دارد، نشان میدهد.
بطوری که محل اتصال حالت انعطاف پذیری دارد.
عوامل بازدارنده بعضی از ترکیبات میتوانند با آنزیم – سوبسترا ترکیب و فعالیت سوبسترا ایجاد فرآورده اختصاصی سوبسترای آن را تحت تاثیر قرار دهند و در صورتیکه این ترکیبات موجب تشکیل نشدن فراورده شوند، به نام بازدارندههای آنزیمی نامیده میشوند که به سه نوع زیر موجودند.
بازدارندههای رقابتی.
بازدارندههای نارقابتی.
بازدارندههای بیرقابتی.
پروآنزیم یا زیموژن برخی از آنزیمها ، ابتدا به صورت پروآنزیم یا زیموژن یا آنزیم غیر فعال در سلول ساخته میشوند و برای شرکت در واکنش و پدیدار شدن خاصیت کاتالیزوری آنها ، باید بوسیله ماده دیگر به صورت فعال درآیند.
عمل متقابل آنزیم و سوبسترا اگر چه میتوان آنزیم و سوبسترا را همانند قفل و کلید تصور کرد، اما این بدان معنی نیست که جایگاه فعال آنزیم ساختمانی سفت و غیر قابل انعطاف است.
در بعضی از آنزیمها ، جایگاه فعال فقط بعد از اینکه ماده زمینه به آن متصل شد، دقیقا مکمل سوبسترا میشود.
این پدیده تناسب القایی نام دارد.
عمل اختصاصی آنزیمها برخلاف کاتالیزورهای غیر آلی ، فعالیت آنزیم اختصاصی است، یعنی هر آنزیم میتواند بر سوبسترای مشخص اثر کند.
در عین حال درجات مختلفی از تخصص وجود دارد.
علت اختصاصی بودن آنزیمها را باید در ساختار فضایی آن جستجو کرد.
بعضی از آنزیمها میتوانند نه تنها بر روی یک سوبسترای معین اثر کنند، بلکه قادرند بر روی تمام موادی که دارای یک عامل شیمیایی هستند، موثر باشند.
در این صورت کلیدی را که مثال زدیم میتوان به شاه کلیدی تشبیه کرد که قادر است تمام قفل درهای یک راهرو را باز کند.
نامگذاری آنزیمها در گذشته اسامی آنزیمها بر پایه تخصص آنها یا توان عملشان بر روی یک ماده خاص انتخاب میشد.
آنزیمهایی که پلی پپتیدها را به قطعات کوچکتری از زنجیرههای پپتیدی یا به اسیدهای آمینه تجزیه میکنند، بطور کلی پروتئینازها ، نامیده میشوند و ...
.
در حال حاضر نامگذاری جدید آنزیمها بطور رسمی بر بنای پیشنهادات کنفرانسهای بینالمللی بیوشیمی صورت میگیرد.
در تقسیمبندی جدید آنزیمها را بر حسب واکنشهای شیمیایی که رهبری میکنند، به 6 گروه تقسم بندی میکنند: اکسیدو ردوکتازها - ترانسفرازها - هیدرولازها - لیازها - ایزومرآزها و لیگازها.
چشم انداز بحث مطالعه آنزیمها دارای اهمیت عملی بیاندازه است.
بسیاری از بیماریها بخصوص ناهنجاریهای ژنتیکی ارثی ممکن است به علت عبور یا عدم وجود یک یا چند آنزیم باشد.
در مورد حالات دیگر بیماری علت ممکن است افزایش فعالیت یک آنزیم باشد.
اندازهگیری فعالیت آنزیمها در پلاسما ، گویچههای قرمز خون یا نمونههای بافتی در تشخیص بعضی از بیماریها دارای اهمیت است.
بسیاری از داروها اثر خود را از طریق انجام واکنش با آنزیمها اعمال میکنند.
آنزیمها ابزار عملی مهمی در پزشکی ، صنعت شیمی ، پردازش مواد غذایی و کشاورزی هستند.
روکش کردن آنزیمها "روکشکردن آنزیمها"، یکی از فرآیندهای مهم در صنایع غذایی برای حفظ، افزایش کیفیت و بهبود بستهبندی مواد غذایی است، که با پیدایش نانوفناوری، اجرای آنها آسانتر شدهاست.
یکی از دغدغههای شرکتهای صنایع غذایی جهان، بهبود کیفیت، نگهداری و بستهبندی "مواد غذایی" برای دور تگه داشتن آنها از آسیب باکتریها و آنزیمهای تخمیرکننده است.
مثلا اینکه چگونه میتوان طول عمر و ماندگاری شیر را افزایش داد؟
(البته شیر خوراکی نه شیر جنگل) یا اینکه چگونه میتوان از آلودهشدن محیط زیست توسط مواد زائد یا پسابهای کارخانههای صنایع غذایی جلوگیری کرد؟
زیرا در آنها آنزیمها و پروتئینهای فراوانی وجود دارد که با ایجاد محیط مناسب برای رشد باکتریها و انگلها، محیط زیست را آلوده میسازند.
فساد مواد غذایی، اغلب به دو روش صورت میگیرد: ۱- توسط یک عامل میکروبی خارجی.
۲- توسط آنزیمهایی که واکنشهای تخمیری را سرعت میبخشند.
آنزیمها، پروتئینهایی هستند که سرعت واکنشهای شیمیایی را بالا میبرند، مثلا میتوانند زمان فاسدشدن میوهها را از چند ماه به چند روز کاهش دهند.
البته باید به این نکته توجه داشت که میتوان از آنزیمها برای تولید مواد با ارزش غذایی سود جست ودر فرآیندهای مفیدی مانند "تخمیر نان" و "تخمیر شیر در تولید پنیر" از آنها استفاده کرد.
همچنین آنزیمهایی به نام "پکتیناز" در صنایع تولید آبمیوه برای شفاف کردن آن به کار میروند.
اگر بتوان به روشی آنزیمها یا باکتریها را از محیط عمل دور کرد، فرآیند فساد مواد غذایی به تأخیر میافتد.
با تکامل نانوفناوری و شناخت محققین از ذرات ریز و بنیادی مواد و دست بردن در ساختار مواد از طریق ریزترین ذرات آنها، تواناییهای جدیدی در صنایع مختلف -از جمله صنایع غذایی- به وجود آمدهاست، به عنوان مثال میتوان به "روکشکردن آنزیمها و پروتئینها" اشاره کرد.
با روکشکردن آنزیمها، آن ها را از محیط فعالیت دور کرده و مانع از فعالیت آنها میشوند.
به این ترتیب، فساد مواد غذایی به تأخیر میافتد و طول عمر آن ها افزایش مییابد.
آنزیمها تنها در محیط های زنده رشد و فعالیت میکنند و در خارج این محیطها به سرعت تخریب میشوند.
یکی از پروژههای مهم که در مراجع علمی مورد توجه قرار گرفته است، روکشکردن آنزیم "توسط یک ساختار پلیمری" (۱) میباشد.
با این روش آنزیم ها تا ۵ ماه فعال می مانند.
به گفته محققین تبدیل آنزیمهای آزاد به این نانوذراتِ حاوی آنزیم، باعث ثبات خاصیت کاتالیزوری (۲) آنها میشود.
در این روش یک شبکه کامپوزیتی (۳) را با فرآیند پلیمریزاسیون در اطراف هر مولکول آنزیم ایجاد میکنند تا از تخریب آن جلوگیری شود.
این نانوذراتِ حاوی آنزیم قطری حدود ۸ نانومتر دارند و در دمای ۴ درجه سانتیگراد تا ۵ ماه عمر میکنند.
"روکشکردن آنزیمها"، یکی از فرآیندهای مهم در صنایع غذایی برای حفظ، افزایش کیفیت و بهبود بستهبندی مواد غذایی است، که با پیدایش نانوفناوری، اجرای آنها آسانتر شدهاست.
(۱) پلیمرها عموما موادی با ساختار کربنی هستند که از به هم پیوستن واحدهای یکسان که "مونومر" نامیده می شوند، به دست میآیند.
(۲) کاتالیزورها موادی هستند که سرعت واکنشهای شیمیایی را افزایش میدهند ولی خود در واکنش شرکت نمیکنند.
آنزیم ها هم نوعی کاتالیزور میباشند که در فرآیندهای غذایی شرکت می کنند.
(۳) مواد کامپوزیتی از دو یا چند ماده متفاوت، که هر کدام خاصیت منحصر به فردی دارند، تشکیل شدهاند.
با ترکیبکردن این مواد، به ترکیبی دست مییابیم که مجموعه خواص مواد تشکیل دهنده را همزمان دارد.
برای مثال بتن آرمه هم از خاصیت سختی بتن بهرهمند است و هم از خاصیت انعطاف پذیری آهن و بنابراین در برابر زلزله مقاوم است.
هضم غذا و آنزیمهای موثر بر آن مقدمه غذاهای (Aliments) انسان متشکل از پروتئینها ، کربوهیدراتها ، لیپیدها ، ویتامینها ، املاح و آب هستند که به نسبتهای گوناگون در مواد خوراکی وجود دارند.
غذاها در طی مراحل مختلف گوارش تبدیل به مواد غذایی (Nutriments) مانند اسیدهای آمینه ، مونوساکاریدها ، اسیدهای چرب ، الکلها ، ویتامینها ، نمکها ، یونها و آب میگردند که این گوارش تحت تاثیر آنزیمهای مختلف بخشهای مختلف دستگاه گوارش انجام میشود.
مواد غذایی حاصل از هضم غذاها میتوانند از غشای سلولی بگذرند و به درون سلول راه یابند و بدین وسیله میتوانند انجام واکنشهای متابولیسم سلولی را میسر ساخته و نیاز سلول به ماده و انرژی را تامین کنند.
مراحل گوارش غذا ورود غذا در دستگاه هاضمه.
دگرگونیهای شیمی - فیزیکی غذاها و تبدیل آنها به مواد غذایی.
عبور مواد غذایی از پرزهای مخاطی روده و ورود آنها به جریان خون و لنف و رسیدن به سلولها.
دفع مواد جذب نشده به صورت مدفوع و دفع مواد زاید متابولیسم سلولی به صورت ترشحات گوناگون در دستگاه گوارش.
گوارش دهانی دهان محل دریافت غذا و جایگاه احساس طعم است.
اعمال مکانیکی دندانها ، لبها و زبان موجب خرد شدن ذرات غذایی ، خیس و لغزنده شدن آنها توسط بزاق میگردد.
بزاق از سه جفت غدد بزاقی بناگوشی ، زیر زبانی و زیر فکی ترشح میشود.
مقدار آن برحسب غذا به 1.5 - 1 لیتر در 24 ساعت میرسد.
PH طبیعی بزاق 7 - 6.8 است.
مواد آلی و معدنی بزاق در هر لیتر بزاق 2 گرم موسین وجود دارد که باعث چسبندگی بزاق میشود.
موسین مخلوطی از موکو پروتئینها و موکو پلیساکاریدها است.
در بزاق به مقدار جزئی پروتئین گلوبین وجود دارد.
مواد معدنی بزاق شامل کلرورها ، سولفاتهای قلیایی ، فسفات کلسیم ، بیکربنات و منیزیم است.
در هر لیتر بزاق 0.06 گرم تیوسیانات پتاسیم وجود دارد که مقدار آنها در افراد معتاد به دخانیات بیشتر است.
الکل ، مرفین ، ید و جیوه که وارد بدن شوند توسط بزاق دفع میشوند.
آنزیمهای بزاق مهمترین آنزیم بزاقی پتیالین یا آلفا آمیلاز میباشد که نشاسته را به مالتوز تبدیل میکند.
یونهای کلر ، فعال کننده این آنزیم میباشند.
در بزاق آنزیمهای مالتاز و انورتاز وجود دارد که از میکروبهای موجود در دهان ترشح میشوند.
آنزیم دیگر بزاق ، لیزوزیم است که باعث هضم پروتئینهای غشای باکتریها میشود.
غذای خرد شده در دهان به کمک عمل بلع از حلق و مری گذشته و ضمن آغشته شدن با ترشحات آنها به معده میرسد.
گوارش معدی اعمال مکانیکی معده و اثرات شیمیایی شیره معده موجب دگرگونیهای بیوشیمیایی غذا میشوند و حرکات معدی ، غذا را با شیره معده مخلوط میکند.
شیره معده مخاط معده دارای غدد متعددی است که هر یک قسمتی از ترکیبات موجود در شیره معده را ترشح میکنند.
تحریکات روحی و عصبی ، تحریکات مکانیکی و تحریکات شیمیایی عواملی هستند که سبب ترشح شیره معده می شوند.
در یک لیتر شیره معده ، حدود 2 گرم اسید هیدروکلریک و یک گرم در لیتر کلرورهای سدیم ، پتاسیم و منیزیم ، سولفاتها و فسفاتهای قلیایی خاکی وجود دارد.
آنزیمها و مواد آلی شیره معده یکی از مواد آلی موسین است که نقش حفاظتی مخاط معده را در برابر آنزیمها برعهده دارد و احتمالا زخم معده ناشی از اختلال در ترشح موسین و یا غیر فعال شدن آن توسط آنزیمهای موسیناز و لیزوزیم میباشد.
آنزیم پپسین از سلولهای اصلی دیواره معده به صورت پپسینوژن غیر فعال ترشح میشود.
پپسین جزء آنزیمهای آندوپپتیداز است.
آنزیم رنین که پرزور هم نامیده میشود از سلولهای اصلی دیواره معده ترشح میشود.
این آنزیم در مجاورت یون کلسیم ، کازئین محلول شیر را به پاراکازئینهای نامحلول تبدیل کرده و موجب انعقاد شیر میشود و سپس پپسین روی لختههای شیر عمل میکند.
آنزیم لیپاز معدی فعالیت کمتری دارد و PH بهینه آن 5 - 4 است.
وجود آنزیمهای کاتپسین ، موسیناز و لیزوزیم نیز در شیره معده گزارش شده است.
نتیجه گوارش دهانی و معدی خرد شدن ، خیس خوردن و لزج شدن غذاها ، حل شدن پکتین مواد گیاهی و کلاژن مواد گوشتی ، کشته شدن و یا غیر فعال شدن تعدادی از میکروبهای موجود در غذاها ، تبدیل شدن مواد نشاستهای به ذرات معلق و تبدیل آنها به نشاسته محلول ، دکسترین و مالتوز و تبدیل قسمتی از مولکولهای پروتئین به پیتیدها توسط پپسین معدی.
گوارش غذا در دوازدهه روده کوچک محتوای اسیدی معده بطور منقطع از دهانه پیلور در دوازدهه میریزد و موجب تحریک دیواره آن میشود.
این تحریک به ترشح هورمونهای پنجگانه سکرتین منجر میشود که از راه خون به کبد ، لوزوالمعده و روده کوچک رسیده و ترشحات آنها را باعث میشوند.
شیره لوزوالمعده توسط مجرای ویرسونگ و صفرا از راه مجرای کلدوک در محل آمپول واتر به دوازدهه میریزد و PH اسیدی محتوای معده را خنثی میسازد.
آنزیمهای شیره لوزوالمعده شیره لوزوالمعده مایعی است بیرنگ با طعم شور که با حجم مساوی میتواند اسیدیته شیره معده را خنثی کند.
آنزیمهای شیره لوزوالمعده شامل تریپپسین ، کیموتریپپسین ، کربوکسی پپتیداز ، آمیلاز ، لیپاز ، ریبونوکلئاز و داکسی ریبونوکلئاز و کلسترول استراز میباشند.
صفرا و عمل آن در گوارش کبد علاوه بر نقش اساسی خود در واکنشهای متابولیسمی با ترشح مداوم صفرا در گوارش سهم دارد.
صفرا مایعی است سیال ، زرد طلایی ، تلخ مزه و دارای PH قلیایی.
مواد گوشتی و چربی غذاها ، هورمون سکرتین و تحریک اعصاب پنوموگاستریک و هورمون هپاتوکرینین موجب ترشح صفرا میشود.
امولسیون کردن مواد غذایی ، خنثی سازی اسیدیته معده و دفع متابولیتهای سمی از اعمال صفرا میباشند.
گوارش در روده کوچک شیره رودهای از غدد برونر دوازدهه و غدد لیبرکوهن موجود در مخاط روده کوچک در شبانه روز به مقدار یک لیتر ترشح میشود.
مواد معدنی آن 0.6 گرم درصد و شامل کاتیونهای Ca+2 ، Mg+2 و Na و آنیونهای -CL و PO4-3 میباشد.
مواد آلی آن شامل آنزیمها و موسین است.
از آنزیمهای شیره روده میتوان به موارد زیر اشاره کرد: آنتروکیناز ، آمینوپپتیداز ، دیپپتیداز ، نوکلئوتیداز ، لیپاز رودهای، لیستناز ، مالتاز ، ساکاراز و لاکتاز.
محتوای دوازدهه وارد روده کوچک میشوند و تحت تاثیر حرکات دودی ، مالشی ، نوسانی و حرکات ویژه پرزها با شیره روده مخلوط شده و تحت تاثیر آنزیمها هضم مواد غذایی باقیمانده صورت میگیرد.
گوارش در روده بزرگ بیشتر مواد غذایی تا این مرحله هضم شدهاند و تنها مقداری از غذاهای هضم نشده مانند سلولز ، غضروف و مولکولهای پروتئینی و مواد جذب نشده وارد روده بزرگ میشوند.
باکتریها نشاسته را به مالتوز و گلوکز تبدیل میکنند.
باکتریها بر روی مواد دیگر هم عمل گوارش را انجام داده و مواد موجود در روده بزرگ به صورت خمیری در میآید، بعد از جذب مواد مورد استفاده ، مواد زاید به صورت مدفوع دفع میشود.
آنزیمها ( کاتالیزورهای بیولوژیک) در مصارف بیوتکنولوژیک متعدد مانند کشاورزی ، صنایع غذایی ،تصفیه پسابها و موارد دیگر کاربردهای گوناگونی دارند .
آنزیم سلولاز از جمله آنزیمهای مهم صنعتی میباشد که در کشاورزی برای تجزیه ضایعات لیگنوسلولزی ، در صنایع غذایی برای کاهش سلولز مواد اولیه غذایی در صنایع کاغذسازی برای نرم کردن چوب و در مصارف مختلف دبگر کاربرد دارد.
در تحقیق انجام شده در این پایان نامه ، تولید آنزیمهای سلولاز ( اگزوگلوکاناز و اندوگلوکاناز) در برخی میکروارگانیسم ها شامل قارچ صنعتی فانئورک کریزسپوریوم ،قارچ ناقص آسپرژیلوس ترئوس ، مخمر و میکروکوکوس تجزیه کننده سلولز مقایسه شده است .
این مطالعات نشان داد که قارچهای مورد بررسی ، نسبت به سایر میکروارگانیسمها تولید آنزیم بالاتری را نشان میدهند و قارچ اسپرژیلوس ترئوس که از محیط طبیعی ( چوب پوسیده) جداسازی شده است نیز نسبت به سوش صنعتی فانئورکت کریزسپوریوم قادر است آنزیمهای سلولاز را به میزان بیشتری تولید نماید.
در بخش دیگر تحقیق ، تأثیر برخی عوامل بر تولید و پایداری آنزیم سلولاز آسپرژیلوس ترئوس و فانئورکت کریزسپوریوم مورد بررسی قرار گرفت .
قندهای گلوکز و ساکارز موجب کاهش تولید آنزیمها در دو میکروارگانیسم میشد .
همچنین بیشترین فعالیت آنزیمها در pH، 4 تا 7 و درجه حرارت 40 تا 50 درجه سانتیگراد مشاهده گردید.
در بررسی تأثیر فلزات سنگین بر پایداری ساختمان و فعالیت آنزیم مشخص شد که این آنزیمها نسبت به یونهای فلزی ++Cu و ++Fe مقاومت نسبی نشان میدهند و نکته جالب در بررسی تأثیر فلز جیوه آن بود که آنزیمهای تولید شده به وسیله آسپرژیلوس ترئوس به برخی فلزات مانند جیوه مقاومت بالایی نشان میدهند .
به عنوان مثال ، فعالیت اگزوگلوکاناز و اندگلوکاناز این قارچ در غلظت 500 میکروگرم در میلی لیتر کلرور جیوه به ترتیب به میزان 72% و 90 % فعالیت آنزیم در غیاب فلز حففظ میشود ، در حالی که فعالیت همین آنزیمها در فانئورکت کریزسپوریوم در این غلظت فلز جیوه به ترتیب به صفر و 68% مقدار اولیه کاهش مییابد.
در ادامه مطالعات ، آنزیمهای سلولاز از قارچ آسپرژیلوس ترئوس که تولید بالای آنزیم را دارا میباشد استخراج شده ،مورد خالص سازی نسبی قرار گرفت و پروتئینهای بدست آمده با ژل الکتروفورز نمودن بررسی شد .
آنزیمهای تولید شده به وسیله این قارچ توسط سولفات آمونیوم رسوب داده شد و روشهایی مانند دیالیز تعادلی ، رسوب با استن ،تعویض یون و ژل فیلتراسیون برای خالص سازی آن مورد استفاده برای تخلیص آنزیم ، روش ژل فیلتراسیون با سفاکریل S-300 نتایج بهتری نشان داد .
با استفاده از این روش ،میزان بازیافت پروتئین پس از خالص سازی ، نسبت به محلول آنزیمی تغلیظ شده برابر با 40% محاسبه گردید .
همچنین پس از ژل فیلتراسیون 55% از فعالیت اندگلوکانازی و 77% از فعایت اگزوگلوکانازی آنزیم تغلیظ شده بازیافت گردید .
نتایج بدست آمده از ژل الکتروفورز نشان دهنده تولید آنزیمهای سلولاز با وزن ملکولی بالا در حدود 200 کیلو دالتون به وسیله این قارچ میباشد.
تثبیت آنزیمهای سلولاز آسپرژیلوس ترئوس و فانئورکت کریز سپوریوم در ژلهای آگارز و پلی اکریل آمید موجب کاهش چشمگیری در فعالیت آنزیمهای تولید شده به وسیله آسپرژیلوس ترئوس شد ، اما فعالیت آنزیمهای فانئورکت کریزسپوریوم حفظ گردید .
استفاده مکرر از آنزیم تثبیت شده نشان داد که فعالیت اگزوگلوکاناز این قارچ پس از 3 بار استفاده مکرر حفظ میشود و در چهارمین مرتبه استفاده ، 50 % از فعالیت آنزیم کاهش مییابد .
همچنین ، تأثیر آنزیمهای سلولاز آسپرژیلوس ترئوس بر پساب سلولزی صنایع کاغذ سازی موجب کاهش 70% از COD پساب سلولزی ، پساز 2 ساعت مواجهه با آنزیم میشد.
در بخش دیگر تحقیق ، سینتیک واکنشهای آنزیمی براساس معادله میکائیلیس – منتن ولینوور – برگ مورد مطالعه قرار گرفت و براساس منحنیهای ترسیم شده ، مقادیر Km و Vmax آنزیمهای خالص شده محاسبه شد و با مقادیر بدست آمده برای آنزیمها پیش از خالصسازی مقایسه گردید .
در مقادیر Km آنزیمها پس از تخلیص ، نسبت به آنزیمهای خام تغییر زیادی مشاهده نشد و سرعت واکنش آنزیمی پس از تخلیص افزایش یافته بود.
صوصیات آنزیم مولتی لوهمن محتوی مجموعه ای از آنزیم های مختلف با فعالیت کربوهیدرز (Carbohydrase) که به روش تخمیری از قارچهای Asperfillus niger، سوش انتخاب شده Aspergillus Oryzae تولید می گردد.
آنزیم مولتی ZY Multi پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای مانند زایلنز Xylans، بتا گلو کلنز B-glucans آرابانز Arabans که در پوسته تمام علات کنجاله ها و سایر مواد پروتئینی با منشا گیاهی وجود دارد را هیدرولیز می نماید.
آنزیم مولتی ZY Multi محتوی آنزیم هایی چون آلفا آمایلاز a-amylase ، همی سلولز Hemicellulase ، پتکتیناز Pectinase ، آلفا گالاکتوسایدز a-galactosidase و پروتوآز Protease است.
کاربرد: آنزیم مولتی ZY Multi مناسب برای فرمول دان بر پایه گندم، جو، ذرت، کنجاله آفتابگردان، کنجاله سویا و سایر منابع پروتئین گیاهی است.
کاربرد آنزیم فوق بر روی سایر غلات نیز موثر است.
خصوصیات فیزیمی آنزیم: آنزیم مولتی لوهمن ZY Multi مانند سایر آنزیم های لوهمن دارای پوشش نگهدارنده به فرم گرانول با پوشش ضد حرارت Micro Coating تولید می گردد.
رنگ آن قهوه ای کم رنگ و بدون بو است.
فعالیت آنزیم مولتی ZY Multi: 1 گرم آنزیم مولتی محتوی: Xylanse (IUB 3.2.1.8) 200 FXU B-glucanase (IUB 3.2.1.6) 21 FBG B-glucanase (IUB 3.2.1.4) 50 FBG Hemicellulase 1.250 PSU 30,000 VHCU a-galactosidase 3 GALU Protease 260 U مقدار مصرف: دز نرمال آنزیم 500 گرم در هر تن می باشد.
مقدار مصرف آنزیم با تغییرات در فرمول دان نیز قابل تغییر است.
جهت نتیجه بهتر توصیه می گردد با متخصصین تغذیع طیور و دامپزشکان مشورت نمایید.
ثبات آنزیم: بدلیل پوشش ضد حرارت آنزیم های لوهمن که با استفاده از روش Superior Coating Tehcnology آنزیم تا درجه حرارت 85 درجه و طی مراحل ساخت دان پلیت خصوصیات خود را حفظ می کند.
در شرایط نگهداری مناسب آنزیم خصوصیات خود را تا 24 ماه پس از تولید نیز حفظ می نماید.
نگهداری: درجای خشک و تاریک، کیسه آنزیم را نگهداری نمایید.
بسته بندی: در کیسه های 10 و 25 کیلویی خالص منابع : 1-= سایت اطلاع رسانی دانشنامه رشد : www.daneshnameh.roshd.ir 2- سایت اطلاع رسانی آفتاب : www.aftab.ir 3- سایت اطلاع رسانی تبیان : www.tebyan.net