مقدمه :
نظر به اینکه جهت پرسنل فنی شاغل در ادارات نظارت و آزمایشگاههای کنترل مواد غذایی که تحت عنوان شغلی تکنیسین آزمایشگاه انجام وظیفه می نمایند، تاکنون آموزش مدون وجود نداشته و شاغلین مذکور، اکثراً از دیپلمه هائی تشکیل می شوند که با فراگیریهای تجربه به کار اشتغال دارند. جهت افزایش کارآئی و آشنائی این افراد با روشهای نوین علمی و فنی، لازم بود آموزش را با توجه به نیاز در این زمینه فرا گیرند و براین اساس اقدام به تهیه و تدوین برنامه ای با نام دوره آموزش ضمن خدمت تکنیسنهای مواد غذایی و بهداشتی گردید تا بدینوسیله نیارمندیهای فنی این دو واحد توسط آموزش دیدگان به نحو مطلوب مرتفع گردد.
هدف
افزایش کارآئی و آشنا نمودن تکنیسینهای مواد غذایی و بهداشتی شاغل در ادارات و آزمایشگاههای کنترل مواد غذایی و بهداشتی با روشهای جدید کنترل در مرحله تولید ، توزیع و نیز کاربرد دستگاهها و لوازم مختلف آزمایشگاهی.
امکانات لازم جهت اجرای دوره آموزشی
1-کادر آموزشی:
لازم است مدرسین این دوره حداقل دارای تحصیلات لیسانس یا فوق لیسانس صنایع غذایی و پنج سال تجربه در زمینه مربوطه باشند.
شرایط شرکت کنندگان در دوره آموزشی:
1-داشتن مدرک تحصیلی کاردانی یا کارشناسی صنایع غذایی یا تغذیه
2-استخدام تمام وقت آزمایشی یا قطعی در دانشگاه آزاد اسلامی ( غیر بازنشسته و غیر مامور از سایر ادارت و موسسات ) با عناوین کاردان و کارشناس تغذیه، کاردان و کارشناس برنامه و خدمات غذایی و کاردان و کارشناس مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی
معیار ارزشیابی ازشرکت کنندگان:
1-حضور منظم در کلاس
2-مشارکت در فعالیتهای یادگیری
3-موفقیت در آزمون پایان دوره
مدت دوره:468 ساعت
شامل 144 ساعت دورس نظری و 324 ساعت عملی و کارورزی است .
*توجه: فقط آموزش های نظری مشمول بخشنامه ها وتسهیلات مربوط به آموزش کارکنان می شود.
شناسه:1707 – ویرایش اول
عناوین مباحث و شرح فعالیتهای درسی
شیمی مواد غذائی : 90 ساعت(36 ساعت نظری و 54 ساعت عملی)
الف-مباحث نظری 36 ساعت
1-مقدمه ای بر شیمی مواد غذائی ، تاریخچه مواد غذایی ، نقش شیمی مواد غذایی در جامعه
2-آب و یخ:
ثابت های فیزیکی آب و یخ
مولکول آب
ساختمان یخ خالص ، ساختمان آب خالص
ساختمان آب ویخ تحت تاثیر مواد محلول
آب پیوسته
فعالیت آب
3-کربوهیدراتها:
ساختمان و نامگذاری
واکنش های شیمیائی
ویژگیهای عملی قندها در مواد غذایی
ویژگیهای عملی پلی ساکاریدها
4-چربیها:
تعریف و دسته بندی
نقش چربیها در مواد غذائی
چربی در غذا
ترکیب و ساختمان گلیسیرید
ویژگیهای فیزیکی
ویژگیهاو واکنشهای شیمیائی
شیمی و تکنولوژی فرآیند کردن چربیها و روغنها
5-اسیدهای آمینه، پیتیدها و پروتئینها:
ساختمان و نامگذاری
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی اسید های آمینه و پروئین ها
توزیع
مقدار و عمل پروتئین ها در غذاهای گوناگون
عمل پروتئین ها
6-آنزیمها:
نامگذاری
تعریف اختصاصی بودن آنزیمها
تاثیر پذیری فعالیت آنزیمها در اثر شرایط محیطی
بازدارندگان آنزیمها
7-ویتامینها ومواد معدنی
دلایل اصلی از بین رفتن ویتامین ها و مواد معدنی
ویژگیهای شیمیائی و یتامین ها و مواد معدنی
8-رنگینه ها:
کلروفیل
میو گلوبین و هموگلوبین
آنتوسیانین ها
فلاونوئیدها
لوکوسیانین ها
تاتن ها
بتانین ها
کنیون و کزانتون ها
کاروتینوئیدها
رنگهای طبیعی دیگر، رنگهای سنتیک
9-طعم دهنده ها:
طعم و طعم دهندگی در مواد غذایی
ادراک حس طعم
10-اجزای دیگر مواد غذائی
اسید هاو بازها
سیستمهای بافر و املاح
عوامل تعلیق کننده
پایدار کننده ها
قوام دهنده ها
عوامل شفاف کننده
آنتی اکسیدان ها
عوامل ضد میکروبی
11-ویژگیهای شیر:
ترکیب شیر گاو
ساختمان شیر
ارزش غذائی شیر
12-ویژگیهای تخم مرغ:
ساختمان وترکیب پیوسته تخم مرغ و فشارهای آن
ترکیب سفیده و زرده
تاثیر انبارداری و فرآیند کردن بر تخم مرغ و فرآورده های آن
13-ویژگیهای بافت ماهیچه ای:
ارزش غذایی
ساختمان ماهیچه
پروتئین های سلول غضلانی
انواع ماهیچه
بافت پیوندی
تغییرات بیوشیمیائی پس از مرگ
اثرات فرآیند کردن بر ترکیب گوشت
14-ویژگیهای بافتهای خوراکی گیاهی:
ترکیب شیمیایی
ساختمان فیزیولوژی
واکنش در برابر فشار
غلات
خشکبار
نشاسته
سبزی ومیوه
ادویه
چای و قهره
کاکائو
توتون
15-بسته بندی:
ظروف فلزی و غیر فلزی
چینی
لعابی
ملامین و سرامیک
مواد بسته بندی شامل آلومینیوم
شیشه
کاغذ و دیگر بسته بندی های مجاز و رنگهای بکار رفته
ب-مباحث عملی: 54ساعت
مباحث ذیل، به صورت عملی در آزمایشگاه مورد بررسی قرار خواهند گرفت .
آشنایی با روشها و دستگاههای آزمایشگاهی
آشنائی با اجزاء تشکیل دهنده دستگاهها
پلاریمتری
اسپکتر و فتومتری
فتومتر شعله ای
گاز کروماتوگرافی
کروماتوگرافی کاغذی
لیکوئید کروفاتوگرافی
میکروسکپ
فور
بن ماری
اتوکلاو
ترازوی حساس
PH متر
سانتریفوژ
اصول کلی نگهداری و مراقبت از دستگاهها
میکروبیولوژی مواد غذایی 36ساعت نظری+36 ساعت عملی
1- میکروبشناسی
مقدمه ای بر میکروبشناسی
شناسائی و رده بندی میکروارگانیسمها
مشاهده میکروسکومیکروارگانیسم
2-باکتری:
ویژگیهای باکتری
شکل وساختمان باکتریها
کشت باکتریها
تولید و مثل و رشد
آنزیمها
متابولیسم
موتاسیون و ژنتیک
خانواده های مهم باکتریها
3-میکروارگانیسم های دیگر به جز باکتریها:
قارچها ( کپک و مخمر ها)
جلبکها
تک یاختگان
ویروسها
4-کنترل میکروارگانیسم ها:
اصول کنترل توسط عوامل فیزیکی
کنترل توسط عوامل شیمیائی
آنتی بوتیکها و عوامل شیمیوتراپیک دیگر
5-میکروارگانیسم ها و بیماری:
تاثیر متقابل میزبان و میکروب
مقاومت ومصونیت
واکنش های ایمنی عفونتهای ناشی از غذا و آب
عفونتهای هوائی
6-میکروارگانیسم ها در مواد غذایی:
غذا به عنوان یک محیط مناسب برای رشد میکروبها
میکروارگانیسم های مهم
میکروب شناسی مواد غذائی
آلودگی مواد غذائی
اصول کلی فساد مواد غذائی
تغییرات شیمیائی حاصل از فعالیت میکروارگانیسم ها
7-اصول نگهداری مواد غذائی:
اصول کلی نگهداری مواد غذائی
نگاهداری مواد غذائی با استفاده از حرارتهای بالا
نگاهداری با استفاده از دماهای پائین
نگاهداری از راه خشک کردن
نگاهداری مواد غذائی با استفاده از افزودنی ها
8-آلودگی، نگاهداری و فساد انواع مواد غذائی شامل:
فرآورده های غلات
فرآورده های قندی
سبزیها و میوه ها
گوشت و فرآورده های آن
ماهی و غذاهای دریائی دیگر
تخم مرغ
پرندگان
شیر و فرآورده های آن
غذاهای کنسرو شده
غذاهای متفرقه