دانلود تحقیق ایزوتوپ ها

ایزوتوپ ها در سال ١٢٣٩ شمسی (١٩١٠م) دانشمندان با مشکلی مواجه شدند و آن اینکه بعضی محصولات واپایشی ها.

خواص شیمیایی یکسانی داشتند ولی خواص فیزیکی آنها متفاوت بود.

"سدی" که یک دانشمند (شیمی دان) انگلیسی است متوجه شد محصول نهایی و پایدار واپاشی اورانیم یا رادیم خواص شیمیایی سرب را دارد.

همچنین محصول نهایی واپاشی توریوم نیز خواص شیمیایی سرب را دارد ولی همه آنها جرم اتمی متفاوت با سرب معمولی (طبیعی) داشتند.

به عنوان مثالی دیگر، هسته هایی با عدد اتمی ٦ که مربوط به کربن هستند یافت می‌شدند که عدد جرمی آنها ١٢ نبود بلکه ١٣ و ١٤ بود.

حال این سؤال پیش آمد که آیا در جدول تناوبی باید جای جدایی بر آنها در نظر گرفت؟

دانشمندان به این نتیجه رسیدند که هر خانه جدول متناوبی می‌تواند معرف عنصری باشد که از نظر شیمیایی با عنصر دیگر تفاوت دارد.

به همین خاطر عناصری که خواص شیمیایی یکسانی داشتند (عدد اتمی یکسان) ولی از نظر فیزیکی خواص متفاوت نشان می‌دادند (عدد جرمی متفاوت داشتند) را ایزوتوپ نامیدند.

ایزوتوپ از دو کلمه به معنی هم و دیگری به معنی جا اقتباس شده است و تداعی کننده اینست که این عناصر در یک خانه جدول تناوبی جای می‌گیرند.

بنابراین ایزوتوپ‌های یک عنصر دارای یک عدد اتمی هستند ولی عدد جرمی آنها متفاوت است.

یعنی تعداد نوترون‌های هسته متفاوت می‌باشد.

به عنوان مثال ایزوتوپ‌های کربن عبارتند از: ، ، البته حدود ٩٠% کربن موجود در طبیعت است.

ایزوتوپ‌های سرب ، ، ، می‌باشد.

در جدول زیر ایزوتوپ‌های چند عنصر و درصد فراوانی آنها را در طبیعت می‌بینید.

باید توجه داشت که در فرآیندهای هسته‌ای عدد اتمی و عدد جرمی دو طرف معادله یکسان است یکی از فرض های بدیهی نظریه اتمی دالتون این است که هر یک از اتمهای یک عنصر از هر لحاظ (از جمله جرم) با اتمهای دیگر آن یکسان است.

ولی در اوایل قرن بیستم معلوم شد که یک عنصر ممکن است شامل چند نوع اتم باشد که اختلاف آنها با یکدیگر در جرم اتمی است.

فردریک سودی اصطلاح ایزوتوپ (از واژه یونانی به معنای هم مکان) را برای اتمهای یک عنصر که که از نظر جرم با یکدیگر تفاوت دارند پیشنهاد کرد.

برای بررسی ایزوتوپها از طیف نگار جرمی استفاده می شود.دستگاههایی از این نوع ابتدا توسط فرانسیس استون (1919) و آرتور دمپستر (1918) با پیروی از اصول روشهایی که جی جی تامسون در 1912 ارائه کرده بود ساخته شد.

اگر عنصری شامل چند نوع اتم با جرمهای متفاوت (ایزوتوپها ) باشد، این تفاوت در مقادیر یونهای مثبت حاصل از این اتمها پدیدار می گردد.طیف نگار جرمی یونها را بر حسب مقادیر نسبت بار به جرم ، از یکدیگر جدا می کند، و سبب می شود که یونهای مثبت متفاوت در محلهای مختلف روی یک صفحه عکاسی اثر کند.

وقتی دستگاه کار می کند، اتمهای بخار ماده مورد مطالعه در معرض بمباران الکترونی قرار گرفته و به یونهای مثبت تبدیل می شوند.این یونها بر اثر عبور از یک میدان الکتریکی ، به قدرت چندین هزار ولت ، شتاب پیدا می کنند.

اگر ولتاژ این میدان ثابت نگه داشته شود، تمام یونهایی که مقدار بار به جرم مساوی دارند، با سرعت مساوی وارد یک میدان مغناطیسی می شوند.

این سرعت، مقدار بار به جرم و شدت میدا مغناطیسی، شعاع مسیر یون را در میدان مغناطیسی تعیین می کند.

اگر شدت میدان مغناطیسی و ولتاژ شتاب دهنده ثابت نگه داشته شوند، تمام یونهایی که مقدار بار به جرم مساوی دارند، در یک محل بر روی صفحه عکاسی متمرکز می شوند.

این محل را می توان با تغییر پتانسیلی که موجب شتاب یونها می شود، تغییر داد.

ولی یونهایی که مقدار بار به جرم متفاوت دارند در محلهای مختلف روی صفحه عکاسی متمرکز می شوند.

هر گاه یک وسیله الکتریکی که شدت اشعه یونی را اندازه می گیرد، جای گزین صفحه عکاسی شود، دستگاه را طیف سنج جرمی می نامیم.

با استفاده از طیف سنج جرمی می توان هم جرم اتمی دقیق ایزوتوپها و هم ترکیب ایزوتوپی عناصر (انواع ایزوتوپهای موجود و مقدار نسبی هر یک) را تعیین کرد.

ایزوتوپها، اتمهایی با عدد اتمی مساوی و عدد جرمی متفاوتند.

این اتمها دارای خواص شیمیایی بسیار مشابه هم (در اغلب موارد غیر قابل تشخیص) هستند.

مثلا در طبیعت دو نوع اتم کلر وجود داردکه هر دو 17 پروتون و 17 الکترون دارند ولی یکی دارای 18 نوترون و دیگری دارای 20 نوترون است.

بنابراین، اختلاف ایزوتوپها در تعداد نوترونهای هسته ها آنهاست.

بعضی از عناصر فقط به یک شکل ایزوتوپی در طبیعت وجود دارند(مثل سدیم، بریلیم و فلوئور).

ولی اغلب عناصر بیش از یک ایزوتوپ دارند.مثلا قلع دارای ده ایزوتوپ است.

اصطلاح نوکلید، به طور کلی، برای گونه های اتمی به کار می رود.

بسیاری از ایزوتوپها از ایزوتوپها رادیواکتیو هستن ، یعنی ذراتی با فرکانس بالا را از هسته (مرکز) اتمهای خود را ساطع می کنند .

از آنها می توان برای دنبال کردن مسیر مواد متحرکی که از دید پنهان هستند ، مانند جریان خون در بدن یک بیمار در بیمارستان ، استفاده کرد.

جریان خون مقدار کمی از یک ایزوتوپ رادیو اکتیو به درون جریان خون بیمار تزریق می شود .

سپس مسیر آن توسط آشکارسازهای خاصی که فعالیت رادیواکتیویته را مشخص می کنند دنبال می شود .

این اطلاعات به یک کامپیوتر داده می شود ، که صفحه آن هر گونه اختلالی ، مانند انعقاد خون در رگها ، را نشان می دهد .

با استفاده از روشی مشابه ، می توان از ایزوتوپها برای مطالعه جریان مایعات در تاسیسات شیمیایی نیز استفاده کرد.

فرسودگی ماشین آلات آهنگ فرسودگی ماشین آلات صنعتی را نیز می توان با استفاده از ایزوتوپها اندازه گرفت .

مقادیر اندکی از ایزوتوپهای رادیواکتیو به بخشهای فلزی ماشین آلات ، مانند یاتاقانها و رینگ وپیستونها اضافه می شود .

سپس سرعت فرسودگی با اندازه گرفتن رادیواکتیویته روغنی که برای روغنکاری این بخشها به کار رفته است مححاسبه می شود.

ایزوتوپهای عناصر:‏ اتم های یک عنصر از اجتماع ذرات بنیادی به نام پروتون ، نوترون و الکترون تشکیل یافته اند.

پروتون بار مثبت و ‏الکترون بار منفی و نوترون فاقد بار است.

تعداد پروتون ها نام و محل قرار گرفتن عنصر در جدول تناوبی ‏‏(جدول مندلیف) مشخص می شود.

اتم اورانیوم در خانه شماره 92 قرار دارد.

یعنی دارای 92 پروتون است.

‏تعداد نوترون ها در اتم های مختلف یک عنصر همواره یکسان نیست که برای مشخص کردن آنها از کلمه ‏ایزوتوپ استفاده می شود.

بنابراین اتم های مختلف یک عنصر را ایزوتوپ می گویند.

مثلاً عنصر هیدروژن ‏سه ایزوتوپ دارد: هیدروژن معمولی که فقط یک پروتون دارد و فاقد نوترون است.

هیدروژن سنگین یک پروتون ‏و یک نوترون دارد که به آن دوتریم گویند و نهایتاً تریتیم که از دو نوترون و یک پروتون تشکیل شده و ناپایدار ‏است و طی زمان ، تجزیه می شود.

‏ ایزوتوپ سنگین هیدروژن یعنی دوتریم در نیروگاه های اتمی کاربرد دارد و از الکترولیز آب به دست می آید.

‏در جنگ دوم جهانی آلمانی ها برای ساختن نیروگاه اتمی و تهیه بمب اتمی در سوئد و نروژ مقادیر بسیار ‏زیادی آب سنگین تهیه کرده بودند که انگلیسی ها متوجه منظور آلمانی ها شده و مخازن و دستگاه های ‏الکترولیز آنها را نابود کردند.‏ غنی­سازی ایزوتوپی ( 1 ) تمام ایزوتوپ­های یک عنصر خواص شیمیایی تقریباً یکسانی دارند، از این رو جداسازی این ایزوتوپ­ها بایستی متکی بر عوامل دقیقی که به وسیله­ی اختلاف در جرم اتم­ها به وجود آمده است، باشد.

برخی از این تکنیک­ها فیزیکی هستند آنها متکی بر فرآیندهای فیزیکی هستند که عوامل وابسته به جرم می­باشند.

برخی شیمیایی هستند اختلاف جرم ایزوتوپی ممکن است سرعت واکنش­های شیمیایی را تحت تأثیر قرار دهد.

از آنجایی که از عوامل جزیی برای دستیابی به جداسازی استفاده می­شود؛ افزایش غلظت به دست آمده برای هر فرایند غنی سازی کوچک می­باشد.

این مسأله باعث می­شود که فرایند غنی سازی بسیاری در دفعات زیادی در یک رشته گام­ها یا مراحل غنی سازی به کار برده شود.

هر گام محصول غنی شده­ی مرحله­ی قبلی را به دست می­دهد و آن را بیشتر غنی می­کند.

این روش یک سیستم غنی کنندگی متوالی ایجاد می­کند که آبشار (cascade ) نامیده می­شود.

دو فاکتور یا عامل مهم عملکرد آبشار را تحت تأثیر قرار می­دهد.

فاکتور اولی، ضریب جداسازی است که بزرگ­تر از 1 است که مقدار قابلیت غنی سازی ذاتی یک مرحله­ی واحد است.

دومین فاکتور جداسازی، بیشترین مراحل مورد نیاز برای دستیابی به درجه مطلوب غلظت است.

فاکتور دومی، اتلاف قابل قبولی از ایزوتوپ مطلوب در جریان پسماند می­باشد.

ایزوتوپ‌ها (از یونانی Ισότοπο، =هم‌جا)، اتم‌هایی هستند که عدد اتمی (Z) یکسان و عدد جرمی (A) متفاوتی دارند.

عدد اتمی بیانگر تعداد پروتون‌های هسته اتم است.

بنابراین ایزوتوپ‌های یک عنصر، تعداد پروتون‌های مساوی دارند.

اختلاف در جرم اتمی ایزوتوپ‌ها از اختلاف تعداد نوترون‌های موجود در هسته آنها ناشی می‌شود برای نشان دادن ایزوتوپ‌های یک عنصر، ابتدا نام آن عنصر، سپس یک خط فاصله (-) و در آخر جرم اتمی آن ایزوتوپ نوشته می‌شود.

مثلاً هیدروژن دارای سه ایزوتوپ هیدروژن-1 (پروتیوم)، هیدروژن-2 (دوتریوم) و هیدروژن-3 (تریتیوم) است که هسته آنها به ترتیب حاوی 0، 1 و 2 نوترون است.

یا ایزوتوپ اورانیوم ۲۳۵ را به صورت U-235 نمایش می‌دهند.

روش دیگر، نوشتن جرم اتمی ایزوتوپ در قسمت بالا و سمت چپ نماد شیمیایی عنصر است مانند 235U که برای نمایش همان ایزوتوپ اورانیوم ۲۳۵ است.از آنجا که ایزوتوپ‌های یک عنصر ساختار الکترونی مشابهی دارند، بنابراین ویژگی‌های شیمیایی آنها نیز یکسان است، اما ویژگی‌های هسته‌ای آنها متفاوت است.

اگر نسبت تعداد نوترون‌های موجود در یک ایزوتوپ به پروتون‌های آن خیلی کم یا خیلی زیاد باشد، هسته تمایل به متلاشی شدن پیدا می‌کند.

نمونه ای از جدول ایزوتوپی از عناصر ۱ تا ۲۹.

خانه های آبی رنگ ایزوتوپ های پایدار و خانه های صورتی رنگ ناپایدارند.

هیدروژن فقط دو ایزوتوپ پایدار دارد.

جابجائی ایزوتوپی و ساختار فوق ریز اتمی بطور اساسی بوسیله ساختمان و اجزای هسته تعیین می‌شوند.

با اندازه‌گیری جابجائی ایزوتوپی و ساختار فوق ریز در طیف اتمی می‌توان اطلاعاتی از ساختمان هسته بدست آورد.

برای اندازه‌گیری جابجائی ایزوتوپی و ساختار فوق ریز به تجزیه طیفی با قدرت تفکیک بسیار بالائی نیاز داریم .

زیراکه فاصله خطوط طیفی در این موارد در حدود دهم، صدم و حتی هزارم آنگسترم می‌باشد.

روشهای قدیمی برای اندازه‌گیری عبارت بودند از روشهای نوری کلاسیکی مانند منوکورماتور با قدرت تفکیک بالا، طیف سنجی تبدیل فوریه، تکنولوژی طیفی (Radio-frequency)rf با اختراع لیزر، انقلابی در طیف نگاری پدیدار گشت ، نور لیزر با خواصی همچون همدوسی فضائی و زمانی بالا، تکفامی، شدت بالا و قابلیت کوک پذیری (طول موج) می‌تواند قدرت تفکیک و حساسیت اندازه‌گیری طیفی را تا چندین مرتبه افزایش دهد.

در این پایان‌نامه جهت نمونه به ارائه حداقل دو روش لیزری برای اندازه‌گیری تجربی جابجائی ایزوتوپی، ایزوتوپهای پایدار عنصر Gd (گادولینیوم) مبادرت شده است .

این روشها عبارتند از: 1 - اندازه‌گیری جابجائی ایزوتوپی با استفاده از فلورسانس القائی لیزری در لامپ هالوکاتد عنصر Gd .

2 - اندازه‌گیری جابجائی ایزوتوپی با استفاده از فلورسانس القائی لیزری در باریکه اتمی عنصر Gd .

البته اندازه‌گیری جابجائی ایزوتوپی با استفاده از لیزر و پدیده اپتوگالوانیک در لامپ هالوکاتد عنصر Gd نیز امکان‌پذیر می‌باشد که در این پایان‌نامه ارائه نمیگردد.

در پایان هر آزمایش نتایج بدست‌آمده موردبحث و مقایسه قرار گرفته است .

جداسازی ایزوتوپ ها و فناوری نانو همانگونه که میدانیم هیچ ماده ای در طبیعت به طور خالص و صد در صد یافت نمی شود و این موضوع برای هر سه حالت ماده یعنی جامد ، مایع و گاز برقرار است.

برای مثال آهن ، مس یا طلا همیشه در سنگهایشان ناخالصی دارند و باید آنها را خالص سازی کرد همانگونه که میدانیم هیچ ماده ای در طبیعت به طور خالص و صد در صد یافت نمی شود و این موضوع برای هر سه حالت ماده یعنی جامد ، مایع و گاز برقرار است.

برای مثال آهن ، مس یا طلا همیشه در سنگهایشان ناخالصی دارند و باید آنها را خالص سازی کرد در مورد مایعات نیز باید مراحل مختلفی طی شود تا مخلوط های مایع در مایع یا جامد در مایع را جدا سازی کنیم .

در مورد گازها نیز جدا سازی لازم است در جدا سازی مواد باید به خصوصیات آنها مثل جرم ، حجم و خواص شیمیایی آنها توجه کرد .

بر حسب هر خاصیتی ، روش فیلتر کردن مخصوصی استفاده می شود .

فرآیندهای جدا سازی به دو صورت هستند : ۱) غربال ملکولی : غربال ملکولی فرآیندی است که طی آن به خاطر تفاوت اندازه ( حجم ) و خواص شیمیایی ملکولها ، میتوان آنها را از یکدیگر جدا کرد .

برای این کار از موادی استفاده می شود که دارای روزنه های بسیار ریز یا به اصطلاح میکرو روزنه ( Micro porose ) می باشند.

از لحاظ کلاسیک نمیتوان با استفاده از غربال های ملکولی ایزوتوپهای یک ملکول را جدا کرد زیرا دارای اندازه و خواص یکسانی هستند .

تکنیکهای خاص و پر هزینه ای برای جدا سازی ایزوتوپها وجود دارد: ▪ تبادل شیمیایی ( Chemical exchange ) ▪ جداسازی نفوذی ( Diffusion separation ) ▪ جداسازی بیولوژیکی ( Biological separaton ) ▪ جداسازی ایزوتوپی لیزری ( Laser isotope separation ) ۲) غربال کوانتومی : پژوهشگران دانشگاه pittsburg راه جدیدی برای جداسازی ایزوتوپهای سنگین و سبک یک عنصر پیشنهاد دادند.

شبیه سازی کامپیوتری آنها نشان داد که نانو لوله ها Nanotube با قطر کم میتوانند به عنوان غربال کوانتومی برای جدا سازی مخلوط هیدروژن و ایزوتوپهای آن (تریتیوم یا دوتریوم) استفاده شوند .

این غربال کوانتومی میتواند برای مخازن خنک کننده سوخت اتمی به کار برود .

● ایزوتوپ های هیدروژن نانولوله های کربنی میتوانند هیدروژن بسیار زیادی را جذب کنند ، تا حدی که میتوان از آنها به عنوان مخزن سوخت هیدروژن استفاده کرد .

ساختمان نانوتیوب های کربنی به گونه ایست که هر اتم کربن با سه اتم دیگر پیوند دارد که در این صورت میتواند با یک هیدروژن واکنش دهد .

هیدروژن های جذب شده قابلیت تراکم دارند .

همانطور که میدانید ، درابعاد کوچک ،اصل عدم قطعیت هایزنبرگ جلوه گر میشود: X P > h E t > h t مقادیر مجاز زمان ، E مقادیر مجاز انرژی و P محدوده تکانه مجاز ذره است .

بر طبق این اصل اگر جسمی در مسافت X محدود شود ، تکانه اش دارای عدم قطعیتی به اندازه حداقل x/h خواهد شد .

یعنی تکانه دیگر مقداری معین و معلوم نخواهد بود.

● اصل عدم قطعیت هایزنبرگ Heisenberg uncertainly principle طبق مدل اتمی بور، الکترون، به عنوان ذره ای باردار در اطراف هسته در حرکت است.

برای تعیین مسیر هر جسم دانستن مکان و سرعت جسم در هر لحظه ضروری است.

اصل عدم قطعیت هایزنبرگ نشان می دهد که تعیین دقیق مکان و اندازه حرکت جسمی به کوچکی الکترون نا ممکن است.

هر چه تلاش کنیم که یکی از این دو کمیت را دقیق تر تعیین کنیم، از دقت کمیت دیگر، نامطمئن تر هستیم.

هر قدر که جرم ذره بیشتر باشد ، جنبش آن نیز بیشتر است .

پس زمانی که ایزوتوپها در نانولوله محدود می شوند ، به حرکت درمی آیند و چون جرم هیدروژن از ایزوتوپ ها کمتر است ، کمتر تکان می خورد و به راحتی از نانولوله رد می شود ، ولی ایزوتوپهای دیگر به دلیل جرم بیشتر درون نانولوله گیر می کنند و جذب کربنها می شوند.

ا ین عمل جدا سازی با نانو لوله هایی با قطر حدود ۶ آنگستروم و در دمای ۲۰ کلوین ا نجام می شود و تریتیوم ۱۰۰۰۰ بار بیشتر از هیدروژن جذب می شود .

دانشمندان این جداسازی را در مورد H۲ – HD , T۲ – H۲ , CH۴ – CD۴ و ایزوتوپ هلیوم انجام دادند که موفقیت آمیز بودآنها متوجه شدند که با افزایش دما ، قدرت جذب نانولوله ها کاهش می یابد.

قبل از به کارگیری نانو تیوبها ، دانشمندان از موادی به نام زئولیت استفاده می کردند.

این مواد انواع مختلفی دارند و دارای روزنه های بسیار ریز میباشند ، ولی این روزنه ها یکسان نیستند و بعضی از آنها آنقدر بزرگند که مواد را به خوبی جدا نمی کنند.

ولی امروزه علم نانوتکنولوژی به ما کمک می کند که این کار را با صرف هزینه های کمتر به راحتی انجام بدهیم .

● زئولیت ها Zeolite : زئولیت ها سیلیکاتهای آبدار می باشند، و پیوند آبدار در آنها بسیار سست است، به طوریکه در دمای پایین، آب خود را از دست می دهند.

قابلیت تعویض یونی آنها زیاد است.

زئولیت ها هم به روش طبیعی و هم به روش مصنوعی تشکیل می گردند.

یکی از موارد مصرف زئولیت ها فیلتر ملکولی می باشدچنانچه زئولیت ها در دمای ۳۵۰ تا ۴۰۰ درجه سانتیگراد برای مدت چند ساعت حرارت داده شوند آب موجود در مجاری و فضای کانال مانند، آزاد و به زئولیت بدون آب تبدیل می‌شود.

قطر فضاهای کانال مانند، مشخص و تابع ترکیب شیمیایی زئولیت است.

قطر این فضا در زئولیت پتاسیم‌دار ۱۳ آنگستروم، سدیم‌دار ۴ آنگستروم و برای کلسیم‌دار ۵ آنگستروم است.

موادی که ابعاد ملکول آنها کمتر از قطر فضای زئولیت باشد جذب شده و آنهایی که بزرگ‌تر هستند جذب نخواهند شد.

مطالعه ایزوتوپهای پایدار H, C, O بر روی اسکارن ها و سنگ های گرانیتوییدی ناحیه سنگان نشان می دهد که گرانیت های حاشیه ای، غنای قابل توجهی از نظر 18O دارند.

این افزایش در ارتباط با تبادل ایزوتوپی بین پلوتون و سنگ های اطراف است.

براساس محاسبات و با استفاده از ضریب تفکیک می توان گفت که کانی های اولیه اسکارن (گارنت و کاینوپیروکسن) با سیال های ماگمایی در تعادل ایزوتوپی بوده اند.

این تفسیر را می توان در مورد کانی های غیر سیلیکات مانند کلسیت نیز به کار برد.

میزان بالای 18O در بعضی از گارنت های موجود در اسکارن، احتمالاً نتیجه تبادل ایزوتوپی با سیال های غنی از 18O بوده است، که احتمالاً در اثر واکنش های کربن دهی به وجود آمده اند.

با استفاده از داده های ایزوتوپی اکسیژن مشخص شده است.

که میزان Xco2 سیال های اسکارن ساز بین 0/08-0/03 در گارنت اسکارن ها تا 0/15-0/1 در گارنت-پیروکسن اسکارن ها تغییر می کند.

این برآوردها، همراه با کمیابی فاز CO2 سیال های درگیر، این فرضیه را که در سیال های اسکارن ساز XH20> >XCO2 بوده است، تٱیید می شود.

کلسیت های موجود در اسکارن ها، در مقایسه با سنگ های رسوبی معمولی کربناتی، کاهش قابل توجهی، هم در میزان 18O و هم در 13C نشان می دهند.

این کاهش ایزوتوپی ناشی از انجام واکنش ایزوتوپی بین سیال و سنگ های اطراف است.

تشکیل مگنتیت در نهشته های سنگان، براساس دماسنجی ایزوتوپ های زوج کلسیت-مگنتیت 430 درجه سانتیگراد پیشنهاد می شود.

داده های محدود ایزوتوپ هیدروژن آمفیبول های موجود در اسکارن های سنگان، تغییر ترکیب سیال های اسکارن ساز را نسبت به زمان نشان می دهد.

آمفیبول های Al دار پسرونده ممکن است از سیال هایی به وجود آمده باشند که اساساً مشخصات ایزوتوپی ماگمایی را نشان می دهند، در صورتی که آمفیبول های کم Al در مراحل تٱخیری پسروندگی، از سیال هایی که عمدتاً مشخصات جوی دارند، حاصل شده اند.

،،