دانلود مقاله تاریخچه پیدایش نفت

تاریخچه نفت تاریخچه پیدایش نفت خلاصه : تاریخچه پیدایش نفت در سال 1908 نفت در خاورمیانه برای اولین بار در ایران و در شهر مسجد سلیمان کشف شد و بعد از آن در دیگر کشورهای خاور میانه نفت کشف شد.

تئوری پیدایش نفت تئوریهای مختلفی نسبت به پیدایش نفت و گاز طبیعی وجود دارد و بطور دقیق نمیتوان گفت منشا موادی که نفت رابوجودآورده چه بوده است امادو نظریه ای که بیشترازهمه عمومیت دارد.

مقدمه : .صنعت نفت در جهان تاریخی بسیار کهن دارد وقدیمیترین تمدنی که تا به حال شناخته شده در درههای نیل ؛دجله و فرات و در چین بوده است.

اسناد تاریخی و کاوشهای باستان شناسی نشان می دهد که مردم مزبور از کهنترین روزگاران نفت را می شناختند.چهار هزار سال قبل از میلاد مسیح مردم دجله و فرات قیر را به عنوان ملاط ساختمانها به کار میبردند.در ایران کاوشهای باستان شناسی معلوم داشته که ساکنین کشور ما از 5 تا 6 هزار سال پیش قیر را به عنوان ملاط در ساختمان و یا برای نصب و بهم چسباندن جواهرات و ظروف سفالین و اندود کردن کشتیها بکار میبردند.امروزه بزرگترین منابع نفتی جهان در خاورمیانه ؛ایالات متحده امریکا؛ آفریقای شمالی و روسیه است.اولین چاه نفت در دنیا در شهر پنسیلوانیا بنام تیستوسوپل امریکا توسط شخصی به نام ادوین دریک در سال 1859 حفر شد.عمیقترین چاه در دنیا چاهی در لویزینای امریکاست که 6500 متر عمق دارد.در سال 1908 نفت در خاورمیانه برای اولین بار در ایران ودر شهر مسجد سلیمان کشف شد و بعد از آن در دیگر کشورهای خاور میانه نفت کشف شد.

تئوری پیدایش نفت تئوریهای مختلفی نسبت به پیدایش نفت و گاز طبیعی وجود دارد و بطور دقیق نمیتوان گفت منشا موادی که نفت رابوجودآورده چه بوده است امادو نظریه ای که بیشترازهمه عمومیت داردعبارتنداز : 1:پیدایش نفت معدنی یا غیر عالی:پیدایش نفت به طریق معدنی ترکیب هیدروژن و کربن تحت فشار و درجه حرارت موجود در اعماق زمین است.

2:پیدایش نفت به طریق آلی:در اثر به وجود آمدن هیدروژن و کربن حاصل از گیاهان و حیوانات در دریاها بخصوص حیوانات ریز ذره بینی بنام پلانکتون و پس از یکسری فعل و انفعالات شیمیایی نفت تشکیل شده است.میدانید که تئوری آلی بیشتر مورد قبول دانشمندان است زیرا دلایل و شواهد نشان میدهد که در جاییکه مخازن نفتی وجود دارد بیشتر زمینهایی هستند که زمانی دریا بوده اند.

از لحاظ شیمیایی نفت مرکب از دو عنصر کربن و هیدروژن بصورت خالص گازی است سبک و آتشگیر.

نفت از جهتی خالص و از جهتی مرکب است.بدان جهت خالص است که ترکیبی از هیدروکربونهای گوناگون است و ساختمان ملکولها به واسطه کم و زیاد شدن تعداد اتمها یکی از دو عنصر مذکور با هم متفاوت است و این بر حسب ترکیب ملکولهای اتمهای کربن است.

مخزن زیر زمینی گاز و نفت بطور کلی برای بوجود آمدن یک مخزن نفت باید عوامل زیر موجود باشد: 1:مبدا هیدروژن و کربن که از گیاهان و حیوانات زمینی و دریایی مدفون شده در زیر گل و لای در مکانی که زمانی دریا بوده.

2:شرایطی بوجود بیاید تا این نباتات و حیوانات تجزیه شده و هیدروژن وکربن حاصل از آن با هم ترکیب شوند و نفت و گاز طبیعی را بوجود بیاورند 3:سنگهای متخلخل وجود داشته باشد تا هیدروکربن بتواند از جائیکه تشکیل شده حرکت (مهاجرت) کند.

4:طبقه غیر قابل نفوذی وجود داشته باشد تا از حرکت بیشتر هیدروکربن جلوگیری کند (cap rock) و آنرا بصورت جمع آوری شده در مخازن نفتی نگهدارد.

تقریبا در تمام منابع نفتی مقداری گاز در نفت بصورت حل شده وجود دارد که سبب ذخیره سازی انرژی گاز بصورت انرژی پتانسیل است و در هنگام بهره برداری سبب می شود که نفت به همراه گاز به سطح زمین انتقال یابد.

در بعضی مواقع مقدار این گاز آنقدر زیاد است که ضمن آنکه مقداری در نفت حل شده مقدار زیادی بطور گاز آزاد در بالای نفت با فشار زیاد جمع میشود که اصطلاحا کلاهک گاز( (gas cap گویند و بهره برداری نفت با آن خیلی بیشتر از راندن توسط گاز حل شده به تنهایی است.(gas cap drive ).

درباره نفت نفت ٬ نوعی انرژی ذخیره شده است که از "راه سوختن ٬ هم به نور و هم به حرارت" تبدیل می شود .

نفت و گسترش آن را با اختراع " موتور تحریقی " می شناسند اما هنگامی که کوروش " شاهنشاه ایران ٬ خود را آماده فتح بابل می کرد ٬ به او در باره خطر جنگ های خیابانی ٬ هشدار داده شد اما او با روش جنگی خاصی که داشت " ٬ با استفاده از آتش بر دشمنان خود پیروز شد چرا که "به اندازه ی کافی نفت و گاورس" داشت و توانست مردمی را که بر بام خانه ها ایستاده بودند را یا به " سرعت مواضعشان را ترک کنند یا در آتش بسوزند ." در جنگ ها ی باستان ٬"مردم ترویا سوار بر کشتی تند رو ٬ آتشی خاموش ناپذر پرتاب می کردند که هم زمان ٬ آتشی فرو ننشاندنی از آن جاری می شد " و دلاوران مستقر در امپراتوری بیزانس و روم شرقی ٬ با استفاده از " مخلوطی انفجار زا از نفت و آهک" ٬ به مقابله با دشمنان خویش می رفتند .

دیودور ٬ مورخ یونانی ٬ پیدایش نفت را در خاور میانه می داند جایی که " خروج گاز های نشت کرده را آتش می زدند " .

اما براستی نفت چیست ؟

داروی شفا بخش برای زخم های مردمان ایران باستان یا چسب برای درزگیری کشتی های جنگی جنگجویان ترویایی یا عایقی برای سقف و دیوار های مردمان چین باستان ؟

از کجا پیدا شد و چه ترکیبی دارد ؟

یک منبع تاریخی ٬ اشاره دارد که " پادشاهی از دودمان چین در ۲۰۰۰ سال قبل " ٬ به هنگام فرمان حفاری جهت استخراج نمک طعام ٬ متوجه ماده ای سیاه رنگ می شود که " زمانی کوتاه از آن ماده برای روشن کردن چراغ های نفتی " ٬ استفاده میکند ولی افسوس که " چشمه ٬ به زودی کور " می شود و نفت در آن برهه ٬ به فراموشی سپرده می شود .

هزار سال بعد ٬ " در شبه جزیره آپشرون ٬ نفت نشت یافته در همه ی سطح زمین ٬ جوششی دیگر در دل مردمان و مالکان موقتی آن می اندازد هرچند وقتی پس از سالها ( سال ۱۸۴۰ میلادی ) ٬ فرماندار باکو " به چراغ نفتی ای برخورد میکند و آن را به فرهنگستان علوم در سن پترزبورگ " می فرستد ٬ دانشمندان آن عصر ( !

) به او گزارش می دهند که " این ماده به درد هیچ کاری نمی خورد مگر چرب کردن چرخ ارابه ها !!!

" در اروپا و چند کشور آمریکای جنوبی ( از جمله پرو ) نیز ٬ آثاری از این " نوشداروی بی نام و نشان " ٬ یافت می شود تا جایی که در پنسیلوانیا ی آمریکا ٬ یک " مبلغ فرانسوی ٬ نفت را بعنوان نوشدارو " ٬ سر کشیده و اعجاز آنرا به دیگران گوشزد می کند!

و سرانجام ٬ سرهنگ دراک آمریکایی در سال ۱۸۵۸ میلادی در " منطقه تیتوس ویل پنسیلوانیا " ٬ نفت را به صورت علمی ٬ کشف میکند و " راه تبدیل آن را به زر ناب " ٬ می فهمد !

استخراج روزانه ۲۵ بشکه از این ماده و فروش آن ٬ با موفقیت های اولیه همراه می شود و با ایجاد دکل ها و ساخت تلمبه های ساده ٬ " سالانه ۶ میلیون بشکه نفت به مناطق حومه ی تیتوس ویل " ٬ صادر میکند !

و آغازی می شود برای آنچه که بعد ها ٬ جنگ نفت نامیده شد ...

هم زمان با پیدایش و استخراج نفت در منطقه پنسیلوانیا ٬ امپراتوری بریتانیای کبیر برای ادامه تسلط خود بر دریاها و اقیانوس ها ٬ نیاز به تغییر روشی در اقتصاد خود می بیند .

مستعمرات بی شمار این امپراتوری و الزام دسترسی آسان و سریع به هر کدام از این مستعمرات ٬ دریا داران بریتانیای را به فکر " سوخت و تجهیزات ناوگان جنگی از زغال سنگ به نفت انداخت ." سیاستمداران بریتانیایی به سازمان های اطلاعاتی خود ٬ دستور می دهند تا کشف اطلاعات کنند و " تا جایی که امکان دارد ٬ مناطق نفت خیز را به منظور تامین سوخت ناوگان جنگی " ٬ بیابند و گزارش کنند .

...

سال های آغازین دهه ی ۱۹۰۰ میلادی است ...

حوزه های بزرگ نفتی خلیج فارس ...

ایران ...

ویلیام ناکس دارسی ٬ مهندسی است از نیوزیلند ...

مغز متفکری است در کشف و استخراج نفت ...

او ٬ ژرژ برنارد رینولدز را به استخدام در می آورد ...

۶ ژوئیه ۱۹۰۱ ...

رینولدز٬ از دانشگاه مهندسی هندوستان در رشته نفت فارغ التحصیل گردیده ...در مناطق نفتخیز به کار پرداخته ...تجربه بس گرانبها دارد ...

او به سرزمینی پا میگذارد که عقب افتادگی فنی مالکین اصلی آن سرزمین از یک طرف و اختلاف افکنی های مذهبی از سوی دیگر توسط روباه پیر و استعمارگری که برای استیلای خویش بر دریاها ٬ نیاز به خونی تازه دارد ٬ تهدید می شود ...

نخستین فعالیت های نفتی در کرمانشاهان ٬ صورت می گیرد ...

هرچند رینولدز معتقد بوده که : " ما هر چه بیشتر به بندرگاهها نزدیک تر باشیم، در هزینه ها و در اوقاتمان صرفه جوئی بیشتری خواهیم کرد.

فرضاً که در " چیاسرخ"ً نفت به میزان تجارتی کشف گردد، احتساب هزینه ها جهت سفارش لوله های نفت، مخارج گزاف لوله ها، صرف وقت زیاد برای لوله کشی چنان مسافتی طولانی از استان کرمانشاهان به استان خوزستان وسرانجام انتقال آن به بندرگاهی امن، ساختن تلمبه خانه های متعدد ( در فواصل معین ) – جهت پمپاژ نفت – گماشتن تفنگداران ثابت و گشتی،‌ جهت محافظت از خطوط لوله نفت، متضمن هزینه سنگینی خواهد بود ...

" سرانجام پس از ۷ سال اتلاف وقت و صرف هزینه های بیهوده، موقع اعزام اکیپ نفتی فرا می رسد و رینولدز و گروه او عازم جنوب می شوند ...

رینولدز یادآوری میکند : "باز کردن و پیاده نمودن آن همه ماشین آلات، دکل حفاری و غیره،‌ بار کردن و بستن دقیق آنها روی عراده ها ی مخصوص و عبور دادن آنها از کوههای زاگرس، از اعماق دره ها تا فراز قله ها آنهم با نیروی انسانی ( که جمعاً ۴ ماهی به طول انجامید) کار ساده ای نبود ...

" او در جای دیگری ظاهرا این گونه به مشکلات اشاره میکند : " معضلات از آغاز خود را یکی پس از دیگری نمایاندند ...

به راستی مشکلات بزرگ و فراوان بودند ...

مشکلاتی که از قوه تحمل هر انسانی خارج بود ...

حمله ملخ ها در آن سال بی سابقه بود ...

توده های انبوه ملخ های مرده ...

آب آشامیدنی آلوده ...

لوله های دیگ بخار، به علت استفاده از آبهای معدنی دچار خوردگی و زنگ زدگی شده بود ...

ماشین آلات و ادوات حفاری که شدیداً به آن نیاز بود، برای چندین بار پشت دروازه های ایران ( در بصره ) مانده بود ...

غلات مورد نیاز اغنام و احشام به سرقت می رفت ...

ابزار فنی مربوط به حفاری که به کار کسی نمی آمد، مورد دستبرد و چپاول یاغیان و گردنه زنان قرار گرفته بود ...

گرفتاری بزرگی که دامنگیر اردوی نفت گردید،‌ شیوع بیماری" وبا" بود و مساله بهداشت وضع اسفناکی داشت ...

حفاران به هیچ وجه راضی و دلخوش نبودند و فزون بر آن، خطرات عمومی در اراضی ای که در آنها به کار مشغول بودند، از سوی دسته هائی که ماهیت شان مجهول بود، مورد تهدید دائمی قرار داشت ...

" تمام تلاشها،‌ بی ثمر مانده بود، گرچه دو حلقه چاه اکتشافی به خصوص چاه شماره یک در ۲۲ فوریه به نفت رسیده بود، ولی محصول آن آنقدر ناچیز بود که بعدها آن حوزه نفتی ، به منظور تمرکز دادن مخازن جنوب، جزء مناطق متروکه در آمد ...

دارسی ٬ اعلام نومیدی کرده بود ...

کارشناسان نفت به رینولدز اولتیماتوم دادند ...

رینولدز برای حل ماجرا و پایان دادن به " یاس و نومیدی سرمایه گذاران " ٬ ناگزیر در سال ۱۹۰۷ ٬ کمپینگ خود را در نفتون ( مسجد سلیمان)‌ مستقر می کند ...

او به موفقیت خود ٬ ایمان دارد چنانچه در نامه ای به دارسی میگوید : "در نظر داشته باشید که من با این هدف به اینجا آمده ام تا امکانات را به طور کامل مطالعه و بررسی کنم.

چنانچه شما نخواهید یا نگذارید کار را به طرز اصولی و منطقی به سامان برسانم،‌ آشکارا نقض غرض شده است ...

من از آغاز به موفقیت این مهم اطمینان کامل داشته و بازدید مجددم از مسجد سلیمان ، موجب افزایش امید و اطمینانم به کشف نفت گردیده است ...

" هنوز پیغام رینولدز به دارسی و لندن نرسیده که یک تلگراف ۷ کلمه ای به رینولدز مخابره می شود : " operations , pack up and be back " Stop این تلگراف به معنای تمام ٬ نشانگر نومیدی سرمایه گذارانی بود که ۳۵۰ هزار لیره تا به آن هنگام ٬ از دست رفته می پنداشتند ولی ...این پیام و محتوای ۷ کلمه ای آن ٬ " به علت اشکال فنی تلگرافخانه خرمشهر ٬ به بوشهر( شعبه دفتر تجارتی دولت انگلستان ) ، مخابره گردید و از آنجا ( پس از آنکه خط راه داد ) به کنسولگری خرمشهر تجدید مخابره شد ...

کنسولگری تلگرام مزبور را با قاصدی به اهواز ٬ پادگان تفنگداران جنوب ٬ فرستاد و آنها با پیک مخصوص آنرا به مفصد مسجد سلیمان فرستادند و تحویل شخص " رینولدز" دادند !

اما چاه شماره یک ، چهار روز قبل به نفت رسیده بود!

" " مسجد سلیمان ...

روز ۱۶ ماه مه ۱۹۰۸ ( برابر با۲۶ اردیبهشت ۱۲۸۷ ) یعنی تقریبا ۹۹ سال و ۶ ماه قبل، ساعت ۰۳ / ۴ بامداد در حالیکه ستارگان به روشنی در آسمان صاف و بدون لکه ابری دیده می شدند، استخراج نفت از عمق ۳۶۰ متری زمین به ثمر رسید ...

" رینولدز که سالها رنج و مشقت را بر خود هموار کرده بود ٬ در باره ی این لحظه ی تاریخی ( فوران نفت ) ٬ چنین ابراز شادمانی میکند : "همانگونه که مته حفاری با قدرت و زورمندی به کندن و کاویدن در گردش بود ، در یک طبقه آسماری زمین و لایه ای چنان سخت که ما هرگز به مانند آن برخورد نکرده بودیم ،‌ لایه ای که می توانست ویران کننده دستگاه باشد و مهر و دهنه زدن به آن ، کاری بس دشوار می نمود و کنترل چاه را بسیار مشکل و شاید محال می کرد ، نفت فواره زد ، فواره ای به ارتفاع تقریبی یکصد فوت ...

بلافاصله و با سرعت گودالی عمیق و بزرگ کنده شد ‌ تا نفت چاه دیوانه ، در آن جا داده شود ...

بوی گاز، بی نهایت زننده و نفرت انگیز بود و در یک لحظه فضا از رایحه کریه آن پر شد و شامه ها را به سختی آزار می داد.

بلاشک تماشای کشف نفت منظره ای دیدنی بود و رویدادی استثنائی، که گروه فعال و فداکار ما برای نخستین بار در طول زندگی خود در آن بامداد بهاری ، در حالی که هنوز هوا تاریک بود ٬ مشاهده می کردند ...

نفت با صدائی بس مهیب و البته با شکوهی ویژه رو به آسمان خدا فواره می زد و بوی گاز و نفت به همه جا پیچیده شده بود ...

" ...

و بدین سان ٬ نفت ٬ خونی تازه شد در شریان کشتی ها و ناوگان جنگی بریتانیا ی کبیر ...

بادبان ها برافراشته شد ...

سیل کارشناسان و سرمایه گذاران به سمت خوزستان (پایتخت نفت ایران ) ٬ سرازیر شد ...

کار اصلی انجام شده بود ولی کارهای دیگری هم بود که می بایست به سرعت ٬ صورت می گرفت .

برنامه ی رینولدز به قرار زیر بود : " استخدام کارکنان جدید و تکمیل کادر فنی ـ تهیه وسایل فنی مدرن – سفارش خرید وسائط نقلیه موتوری – خرید و به کار انداختن اولین کارخانه مولد برق - طرح و تنظیم پروژه های شهرسازی – خانه سازی – جاده سازی – بنای مسجد و کلیسا - ساختن باشگاههای کارمندی و کارگری – برنامه ریزی نخستین خطوط لوله نفت جهت انتقال آن به آبادان ( که در آن هنگام عبادان خوانده می شد ) – مذاکره و عقد قرارداد با شیخ خزعل برای اجاره نمودن جزیره آبادان جهت ایجاد پالایشگاه ( که در آن زمان محـــدوده مزبور نیز به ناروا تیول شیخ بود) – کشیدن جاده از در خزینه به مسجد سلیمان– سفارش یک فروند کشتی باری و مسافری جهت حمل و نقل بین دار خزینه و اهواز – سفارش قطار باری و مسافری – کشیدن خطوط راه آهن ( که از مسجد سلیمان ، کوی " چشمه علی " به " دار خزینه " و بالعکس در تردد بود ) – انتخاب کوی و برزن های مناسب جهت ایجاد و ساختمان خانه های مسکونی برای سکونت کارکنان و از همه مهم تر تسویه حساب و تادیه غرامت اراضی به خان های بختیاری ...

" واژه ی نفت در پارسی کهن و توسط ایرانیان به کار می رفته و ریشه ی آن از واژه ی " نباطو " بوده که در زبان اکدی ها به معنای " روشنا / درخشش / تابیدن / طلیعه " بوده و در گذر زمان به صورت " نبطو " و سپس به شکل " نبط " و نهایتا به شکل امروزی ؛ یعنی ٬ نفت در آمده است و گاهی در ادبیات پارسی هم به کار رفته است : " به اسپ و به نفت آتش اندر زدند همه هندیان دست بر سر زدند " و یا " از هلیله قبض شد ٬ اطلاق رفت آب ٬ آتش را مدد شد همچو نفت " در فرهنگ انگلیسی ٬ از واژه ی Petroleum استفاده می شود که از دو واژه ی لاتین گرفته شده است : petro به معنای سنگ و oleum به معنای روغن و این برداشتی است از وجود روغن در لابلای سنگ ها ...

نفت خام ٬ در طبیعت به صورت مایع و در بستر هایی از زمین یافت می شود که ترکیب زیادی از هیدرو کربور ها را در خود داراست ...

نفت به طور کلی برای تولید انرژی حرارتی و حرکتی مورد استفاده قرار می گیرد هر چند پس از از فراورش های مختلف فیزیکی و شیمیایی ٬ کاربرد های فراوانی در زندگی روزمره ٬ پیدا کرده است ...

از زمان پیدایش نفت تا کنون ٬ بارها و بارها ٬ کشور های دارنده ی نفت ( که غالبا فاقد علم و تکنولوژی و فن اولیه بوده اند ) و کشور های پیشرو ( از نظر علم و استثمار سرمایه های ملی مالکین اصلی ) ٬ همواره در تضاد ٬ تکاپو ٬ جنگ و ...

بوده اند .

به گفته ی نظریه پرداز معروف ٬ کلاوز ویتز ٬ " جنگ ٬ ادامه سیاست است که با به کار گیری ابزاری متفاوت ٬ معمول می گردد .

" و در این میان ٬ نقش نفت به عنوان یک منبع فوق العاده ارزشمند انرژی زا ٬ سرمنشا بسیاری از تنش های منطقه ای ٬ قاره ای و جهانی بوده است ...

شاید خنده دار باشد وقتی برگی از تاریخ می زنیم و می بینیم که " در طول جنگ ( جنگ جهانی اول ) ٬ پالایشگاه آبادان با ۶۵ درصد بازدهی ٬ سوخت مورد نیاز نیروی دریایی انگلیس را به عنوان یک محصول اصلی ٬ تولید میکرد " و این در حالی است که دولت وقت ایران ٬ اعلام بی طرفی کامل نموده است ...

جنگ جهانی دوم ...

جنـگ ایران و عراق ...

جنگ عراق با کویت در دو نوبت ...

لشکر کشی آمریکا و متحدانش برای "سیطره بر منطقه ی نفت خیز خلیج فارس" و ...

کشور ما ...

این دردانه ی یادگار مانده از تمامی زحمتکشان و پیشینیان ...

یک " باروری " می طلبد که " باور " کنیم : شمارش معکوس ٬ شروع شده ...

تب دهکده ی جهانی شدن ٬ همه ی جهان را در نوردیده با همه ی مخالفت ها و موافقت ها ...

اگر روزی نفت ما تمام شد ( که یقینا این چنین خواهد بود ) ٬ چه باید کرد ؟

ما ٬ دارنده ی اولیه ی نفت ٬ که شهیدان این سرزمین دیر پای هستیم و مظلومیت سالها ی دور و نزدیک استعمار را دیده و کشیده ایم ٬آیا دوباره باید به خورشید پناه برده و شب ها باید به " چراغ پیه سوز ها " چشم دوزیم ؟

مگر نه این است که استعمارگران فقط نحوه ی استخراج و یغماگری این سرمایه های ملی را به ما آموخته اند ( در حالی که نحوه ی استفاده ی بهینه از آن را در سینه ی هیچ کدام از پدران و مادر بزرگان خویش به یاد گار نداریم !

) ٬ پس چه باید کرد ؟

آیا دست بر سینه و مودب به نظاره ی " افول " این شمع رو به باد باید نشست یا " آرزویی تازه " باید طلبید !

؟

تیک تیک ساعت ٬ عمر صنعت نفت ایران را به یکصدمین سال خود میبرد ...

صد سال پیش ٬ منطقه نفتخیز مسجد سلیمان ٬ پایگاهی شد برای جنبشی که صنعت عظیم نفت ایران را در سالهای بعد در پی داشت ...

کشف ماده سودمند و ارزشمند نفت ، مرهون خدمات صادقانه و ممتاز مردی شد به نام" ژرژ برنارد رینولدز" ، که سهم اصلی را در این مهم داشته است اما راهیان این عرصه ٬ چه گمنام و چه پر آوازه ٬ هرگز از یاد نخواهند رفت ...

هم چنانچه که جناب آقای عباس طرفی ( مولف محترم کتاب جنگ و نفت / مدیران صنعت نفت ایران ) ٬ در ابتدای کتاب خود ٬ بی پروا اما به جا اشاره کرده : " این کتاب ٬ به نفتگران زحمتکش و شریفی تقدیم است که به عنوان آفریدگان خلاق خداوند متعال ٬ دور از آغوش گرم خانواده ٬ در پهنه ی مواج دریا و بر روی خاک های تفتیده ی بیابان های جنوب کشور ٬ در کارخانه ها و پالایشگاهها ٬ شبانه روز خود را وقف عملیات اکتشاف ٬ حفاری ٬ بهره برداری و پالایش کرده اند .

" مهاجرت نفت شواهدی دایر بر انتقال نفت به محلی که در آن تجمع یافته وجود دارد.

به عبارت دیگر نفت و گاز متمرکز در مخزن ، از سنگی دیگر منشا گرفته و به محلی مناسب جهت ذخیره مهاجرت می‌کند.

از نظر مقایسه سنگ مخزن دارای فضاها و نافذ قابل ملاحظه و به هم مرتبط بود.

ولی منافذ سنگ منشا بسیار ریز و یا قابل چشم پوشی می‌باشد.

حرکت سیال ، از سنگ منشا به سمت لایه و معابر توسط و همچنین در درون مخزن ، مهاجرت نامیده شود.

تداوم مهاجرت هیدروکربور سبب تجمع آن شده که در نهایت منجر به تشکیل مخزن نفت می شود.

علائم و شواهد مهاجرت هیدروکربورها مواد آلی موجود در منافذ مرتبط سنگهای سطحی زمین ، اکسید شده و فاسد می‌شود.

بنابراین ، لازمه حفظ مواد نفتی در مخزن به دنبال افزایش عمق و ازدیاد دمای مخزن می‌باشد.

بخش بسیار کوچکی از مواد ارگانیکی سنگهای منشا به نفت و گاز تبدیل می‌شود.

مقدار نفت به صورت جازا بسیار ناچیز است.

به همین دلیل تشکیل مخزن دارای ذخیره قابل ملاحظه هیدروکربور در سنگ منشا غیر ممکن به نظر می رسد.

نفت و گاز بطور کلی همراه آب در منافذ سنگ مخزن تجمع می‌یابد.

به همین دلیل ، وجود نفت و گاز در منافذ و شکستگیها همزمان با دفن شدگی مخزن در صورت گرفته است.

نفت و گاز در بالاترین نقطه مخزن تجمع و تمرکز یافته که خود تاثیری بر حرکت نفت به سمت بالا و یا در جهات عرضی می‌باشد.

نفت و گاز و آب بر اساس وزن مخصوص نسبت به یکدیگر در مخزن قرار می‌گیرد.

نحوه قرار گرفتن گاز ، نفت و آب حاکی از حرکت آنها در داخل مخزن است.

مهاجرت نفت مهاجرت اولیه نفت منظور از مهاجرت اولیه ، جز بیش مواد هیدر و کربنی از سنگ منشا بصورت محلول در آب ، ملکول آزاد ، جذب در مواد ارگانیکی یا غیر ارگانیکی و یا تلفیقی از آنها می‌باشد.

هیدروکربورها ضمن انتقال اولیه بایستی از سنگ منشا ، آزاد شده تا بتوانند حرکت کنند.

به هرحال ، جدایش مواد ارگانیکی قابل حل از سنگ منشا ، مکانیسم اصلی انتقال اولیه را بوجود می‌آورد.

مقدار از این تولید در واحد حجم بسیار کم است.

دما و فشار با ازدیاد عمق و دفن سنگها افزایش پیدا می‌کند.این عمل سبب کاهش مقدار غلظت سنگهای قابل انعطاف شده و به نحوی که در نهایت منجر به خروج مقدار زیادی از مایع درون خلل سنگ می‌شود.

سنگهای دانه ریز مانند رسها بیشترین فشار را متحمل می‌شود.

مایع محتوی این سنگهای تحت فشار به طرف بالا صعود می‌کند.

به همین دلیل افزایش فشار می‌توانند سر آغاز حرکت صعودی سیالات محسوب شود.

مطالعه‌ای که بر قابلیت انحلال پذیری هیدروکربورها در آب سازند صورت گرفته حاکی از کاهش قابلیت انحلال قابلیت انحلال هیدروکربورها ضمن افزایش اندازه ملکولی آن می‌باشد.

افزایش دما قابلیت حل هیدروکربور در آب را افزایش می‌دهد.

قابلیت انحلال هیدروکربورهای سنگینتر با کاهش دما کم می‌شود.

بنابراین هیدروکربورها بر اثر کاهش دما به تدریج از محلول اشباع شده خارج می‌شود.

این رهایی در هر سنگی که دمایی کمتر از دمای قبلی خود داشته باشد می‌تواند صورت گیرد.

نتیجه آزاد شدن هیدروکربور ، راه یابی آن به مسیر اصلی جریان است.

آزاد سازی نفت ، ناشی در کاهش دما ، در هر حال ، تنها مقدار کمی نفت از سنگهای ضخیم لایه ، می‌تواند از آب عبور جدا شود.

مهاجرت ثانویه نفت تمرکز مواد آلی و هیدروکربورها و یا واحد حجم سنگ بسیار محدود است و حرکت آن مواد نسبت به سنگ مخزن نیز به آهستگی صورت می‌گیرد.

مولکولهای هیدروکربور آزاد شده و یا بخشهای کوچک نفتی در حال ورود به سنگ مخزن اصولا کوچکتر از معبر سنگ بود و استفاده از نیروی ارشمیدس ، نیروی موئین ، نیروی هیدرودینامیکی ، تراوایی موثر و در صد اشباع آب سنگ مخزن به بخش بالاتر مخزن انتقال پیدا می‌کند.

حرکت صعودی هیدروکربور در مخزن منوط به جابجایی دیگر ملکولهای هیدروکربور بوده با این که بوسیله جریان آب صورت می‌گیرد.ورود هیدروکربور به مخزن تداوم حرکت صعودی آن را تامین می‌کند.

نفت و گاز شناور در آب با استفاده از نیروهای ارشمیدس و هیدرودینامیکی به سمت قله تاقدیس حرکت می‌کند.

تمرکز نفت و گاز در قله تاقدیس مقاومت آن دو را در مقابل جریان افزایش می‌دهد.

آب به ناچار در جهت شیب جریان به حرکت خود ادامه می‌دهد.

حضور جریان قوی آب و وجود اختلاف فشار ، سبب کج شدگی سطح آب و نفت می‌شود.

تداوم فشار هیدرودینامیکی ممکن است باعث جدایش مخازن از یکدیگر شده و تغییر کلی در تعادل مخزن را ایجاد کند.

مخزن در شرایطی تشکیل می‌شود که نفت و گاز در جهت مخالف نیروی هیدرودینامیکی به طرف بالا حرکت کرده و در ناحیه رخساره‌ای ، نیروی هیدرودینامیکی و نیروی موئین بر نیروی ارشمیدس غلبه کند.

بطور طبیعی در ناحیه تغییر رخساره‌ای مقدار تخلخل و تراوایی سنگ به سمت بالا کاهش یافته است.نفت از منافذ ریز یا معابری که بر اثر صعود نفت خام از لابه‌لای رسوبات آغشته به آب ایجاد شده است به سمت بالا حرکت می‌کند.

حرکت صعود کننده نفت تا زمانی که نیروی ارشمیدس نفت خام ، بر فشار موئین بین خلل برتر باشد تداوم پیدا می‌کند.

نفت و گاز خارج شده از سنگ منشا ابتدا در مرز بین سنگ منشا و مخزن تجمع پیدا می‌کند.

حرکت صعود کننده نفت خام و گاز به دنبال تجمع آنها و افزایش فشار جابجایی به صورت رشته‌های باریک به سمت بالای سنگ مخزن آغاز می‌شود.

تجمع هیدروکربور در سنگ مخزن پس از رسیدن هیدروکربورهای رشته مانند به بخش فوقانی سنگ مخزن شروع می‌شود.

ویژگیهای زمین شناسی در مهاجرت و تمرکز هیدروکربورها این ویژگیها با توجه به شناخت نواحی هیدروکربوردار به شرح زیر است: آب اطراف مخزن نفت را فرا گرفته است.

به همین دلیل مشکلات نفت به هیدرولوژی ، فشار سیال و حرکت آب بستگی دارد.

حرکت آب به سمت ناحیه کم فشار بوده و مقدار حرکت به پتانسیل بالا و قدرت جریان در سازند آبدار بستگی دارد.

گاز و نفت هر دو نسبت به آب شناور بوده و همچنین نسبت به آب دارای وزن حجمی پایین‌تری می‌باشند.

از آهکی تا سیلیس ، منشا رسوبی سنگ ، در صد تخلفل سنگ از 1 تا 40 در صد و به تراوایی از 1 تا چندین میلی‌داری بستگی دارد.

نفتگیرها ممکن است حاصل پدیده ساختمانی ، چینه‌ای و یا تلفیقی از هر دو باشد.

در شرایطی که اختلاف پتانسیل سیال وجود داشته باشد.

احتمال ایجاد معبر و تمرکز فراهم می‌آید.

اندازه و شکل میکروسکوپی خلل و پیچا پیچی معابر تراوا و خصوصیات سنگهای مخزن بطور کامل متغیر است.

مهاجرت و تجمع در خلال معبر تراوا و محیط شیمیایی صورت می‌گیرد.

حداقل زمان تشکیل ، مهاجرت و تجمع نفت کمتر از 1 میلیون سال است.

مرز فوقانی یا سقف مخازن کم و بیش غیر قابل نفوذ است.

دمای مخازن نفت متغیر و از 50 تا 100 درجه سانتیگراد نوسان دارد.

فشار مخازن متفاوت بوده و مقدار آن برحسب تاریخچه زمین شناسی متغیر می‌باشد.

نقش سطح تماس آب و نفت در مهاجرت نفت سطح تماس آب و نفت در بسیاری از مخازن کج شدگی داشته و مقدار کج شدگی از یک متر تا دو متر و یا بیشتر در کیلومتر می‌باشد.

بطور استثنا کج شدگی سطح آب و نفت تا 250 متر در کیلومتر نیز مشاهده شده است.

کج شدگی سبب جابجایی نفت و گاز از یک سوی مخزن به طرف دیگر آن می‌شود.

این امر از نظر توسعه و استخراج چنین مخازنی حائز اهمیت می‌باشد.

در شرایطی که جابجایی تجمع نفت بسیار شدید باشد ذخیره نفتی از موضع واقعی خود ، متد حرکت می‌کند.

به نحوی که ممکن است ضمن صفر اولین چاه آثاری از وجود مخزن در محل دیده نشود.

نفتگیر نفتگیر یا تله نفتی ، به محل تجمع نفت و گاز گفته می‌شود.

به عبارت دیگر به ناحیه‌ای که از حرکت صعودی نفت و گاز جلوگیری کرده و سبب تجمع نفت گاز شود تله نفتی گفته می‌شود.

سنگ مخزن مناسب ، منافذ به هم مرتبط ، وجود نفت و گاز و عامل بازدانده حرکت صدور کننده نفت و گاز یا پوش سنگ از جمله عوامل اصلی تشکیل دهنده نفت گیری باشد.

قسمتهای عمده یک نفتگیر قله قله به بلندترین نقطه نفتگیر اطلاق می‌شود.

نقطه ریزش نقطه ریزش به پایین ترین نقطه‌ای که نفت در نفتگیر تجمع یابد گفته می‌شود.

نقطه ریزش بر سطح ریزش که سطحی افقی است قرار دارد.

بستگی به ساختمان نفتگیر به فاصله قائم بین قله و نقطه ریزش نفتگیر گفته می‌شود.

مخزن مخزن ممکن است تا نقطه ریزش از نفت و گاز پر شده باشد و یا این که در نقطه‌ای بالاتر از آن حاوی نفت و گاز شود شیب ساختمانی مخزن ممکن است تحت تاثیر شیب ناحیه‌ای قرار داشته و به همین دلیل با بستگی ساختمان مخزن یکسان نباشد.