دانلود تحقیق صنایع استان خراسان

صنایع

industries

صنعت

تاریخچه صنعت استان خراسان گویای آن است که گسترش آن در گذشته بر حمل ونقل کالا در جاده ابریشم متکی بوده و محصولات خراسان از قبیل منسوجات ، خشکبار ، صابون و سفال و ... از این جاده در داخل و خارج از کشور توزیع می شده است . با اختراع ماشین بخار و در پی آن ساخت کشتیهای بخار از اهمیت جاده ابریشم کاسته شد و محصولات استان نیز به صنایع تبدیلی (کشاورزی و دامی )از جمله کارخانه های پنبه پاک کنی و قند منحصر گردید .طی سالهای  1905 تا 1915 میلادی با مشارکت چند تبعه روسیه چهار کرخانه پنبه پاک کنی در نیشابور و جوین سبزوار تاسیس شد . نخستین کارخانه قند خراسان که ششمین کارخانه کشور بود در سال 1329 ه.ش با نام کارخانه آبکوه مورد بهره برداری قرار گرفت . دومین کارخانه قند در سال 1330 در تربت حیدریه و سپس در سال 1335 کارخانه قند چناران شروع به کار کرد . از سال 1338 با توجه به تولیدات کشاورزی استان احداث کارخانه های تولید کمپوت و سایر صنایع غذایی در خراسان آغاز شده و به سرعت گسترش یافت . امار و ارقام نشان می دهد که رشد و توسعه بخش صنعت در استان بعد از پیروزی انفلاب اسلامی و بویژه پس از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران صورت گرفته و افزایش ظرفیتهای صنعتی استان وهمچنین گسترش صنایع غذایی ، صنایع چرم ، صنایع کانیهای غیر فلزی و ... در این برهه زمانی رشد چشمگیری داشته است .

صنایع غذایی

سهم نسبی صنایع غذایی در کل صنایع کارخانه ای استان در پایان سال 1375 از نظر تعداد5/17 % و از نظر شاغلان 5/29 5 بوده است . مهمترین صنایع غذایی استان 11 کارخانه قند می باشد که سالانه 220 هزار تن قند وشکر ( 42 % کل تولید کشور ) از نظر چغندرکشت شده در استان تولید می کند که در طی سالهای اخیر با وارد کردن شکر قرمز (تصفیه نشده ) این میزان افزایش یافته است. 17 کارخانه آرد ، 38 کارخانه کمپوت ، 3 کارخانه تولید کنسانتره میوه ، 22 کارخانه کنسرو ، 37 کارخانه تولید رب گوجه فرنگی و 9 گارخانه تولید عصاره ( اسانس ) از مهمترین صنایع وابسته به محصولات کشاورزی استان است . 6 واحد تولید صنایع غذایی خوراک دام ، 11واحد تولید فراورده های مواد گوشتی ، 11 مرکز تولید مواد لبنی نیز از مهمتری کارخانجات وابسته به محصولات دام وطیور استان است . علاوه بر آن بخش عمده ای از صنایع ماشین سازی و ریخته گری استان علاوه بر موجبات رشد و توسعه کشاورزی با تولید انواع پمپ ( 13 کارخانه ) و ساخت ادوات کشاورزی ( 36 کارخانه ) با تولید انواع ماشین آلات صنایع غذایی ، صنایع بسته بندی ، ساخت سوله ، بخش عمده ای از نیازهای فنی و تجهیزاتی کارخانجات استان را تامین کرده و فناوری ان را افزایش داده است .

صنایع غذایی استان ، صنایع تخصصی و پیشرفته ای است که از امتیاز استاندارد برای صادرات بر خوردار است . 22 % کالاهای صادراتی از گمرک استان را تولیدات صنایع غذایی تشکیل می دهد و این میزان علاوه بر فر آورده های صنایع غذایی استان است که از سایر مرزهای کشور صادر می گردد .

چشم انداز توسعه صنایع غذایی

توسعه کارخانه های قند موجود در راستای سیاستهای حمایتی از کشت چغندر قند و ایجاد کارخانه های تولید روغن نباتی مایع و روغنکشی با توجه به افزایش کشت دانه های روغنی در استان ساخت کارخانه (( مشهد میوه )) اجرای طرح تولید شیر خشک و خوراک کودک ، اجرای طرحهای تولید شیر پاستوریزه و فر اورده های لبنی و ایجاد کشتارگاههای صنعتی دام و طیور از مهمترین طرحهای توسعه صنایع غذای استان است .

صنایع نساجی ، چرم و پوشاک

سهم نسبی صنایع نساجی ، چرم و پوشاک در کل صنایع کارخانه ای استان تعداد 9% و از نظر اشتغال 8/14% بوده است . مهمترین صنایع این رشته شامل 12 کارخانه فرش ماشینی ، 14 کارخانه تولید چرم ، 27 کارخانه تولید پوشاک ، 19 کارخانه ریسدگی نخ اکریلیک ، 5 کارخانه تولید پتو و 3 کارخانه تولید پارچه های فاستونی است . نظر به اهمیت صنایع چرم و پوس در استان ، شهرک صنعتی تخصصی به نام (( چرم شهر )) به مساحت 100 هکتار در مشهد ایجاد شده است که تا کنون تعداد 62 واحد صنعتی تولید چرم و پوست در این شهرک مستقر شده اند و در اینده کلیه واحدهای تولید چرم و پوست مشهد جمع اوری و به این شهرک منتقل خواهد شد . ظرفیت تولیدی چرم استان خراسان بیش از 20 میلیون پا در سال می باشد .

سهم صادرات نساجی ، چرم و پوشاک از کل صادرات انجام شده استان ، 32 % است که 16 % آن را فرش ماشینی و موکت و 12% را البسه و نخ تشکیل می دهد . آمار صدور چرم از گمرک استان در سال 1375 حدود 9 میلیون دلار ( 4% کل صادرات استان ) بوده است .

آینده صنایع نساجی و چرم و پوشاک

توسعه کارخانجات ریسندگی و بافندگی پارچه های ، پنبه ای والیاف مصنوعی ، احداث دو طرح پنبه پاک کنی ، پنبه هیدروفیل - با توجه به شرایط مناسب جنوب استان - همچنین ایجاد واحدهای تبدیلی فرآوری پوست وچرم وتولید لباسهای چرمی در شهرک صنعتی (( چرم شهر )) به منظور ایجاد اشتغال و ارتقای ارزش افزوده بیشتر و صادرات لباس و پوشاک با توجه به بازارهای مطمئنی که ایجاد شده است از موارد مهم توسعه صنایع نساجی و چرم و پوشاک استان است .

صنایع شیمیایی و سلولزی

سهم نسبی صنایع شیمیایی و سلولزی در کل صنایع کارخانه ای استان از نظر تعداد واحد صنعتی 4/16 5 و از نظر افراد شاغل 9% است . فعالیت های متنوع این رشته صنعتی به صورت مصرفی و واسطه ای در توسعه و رشد بسیاری از صنایع استان نقش بسزایی داشته و با توجه به توان ومزیتهای نسبی استان گسترش و توسعه ظرزفیتهای تولیدی آن براحتی میسر است . تولید موادی همچون : اسید سولفوریک ، سود و کلر برای واحدهای تولید کننده محصولات شوینده و پاک کننده قطعات لاستیکی و پلاستیکی ، رنگهای صنعتی و ساختمان و رزین ، لوله های پی ، وی ، سی و پلی اتیلن ، ظروف ملامین ، مقوا و روکش چوب و تخته چند لا از جمله فعالیتهای این رشته صنعتی است . در حال حاضر 487 کارخانه با 6300 نفر شاغل و حدود 11 % ارزش افزوده ، تولیدات صنعتی این بخش استان را در اختیار دارند . بهره وری نیروی کار این رشته صنعتی در حدود 2 برابر بهره وری متوسط نیروی کار استان است و بزرگترین واحد تولیدی این بخش از صنایع ، پتروشیمی بجنورد است که بیش از هزار نفر در آن فعالیت دارند . 39 کارخانه تولید قطعات صنعتی پلاستیکی با ظرفیت 9 هزار تن در سال و 13 واحد تولید ظروف ملامین ، 19 کارخانه مقوا و کارتن سازی ، 11 واحد تولید رنگهای صنعتی و ساختمانی با تولید بیش از 27 هزار تن در سال از دیگر واحدهای صنعتی این رشته به شمار می آیند . صادرات محصولات شیمیایی و سلو لزی از گمرک استان بیش از 5/2% کل صادرات استان گزار ش شده است .

توسعه تولیدات مناسب متکی به فر آورده های پتروشیمی بجنورد و برنامه ریزی برای توسعه فرآورده های شیمیایی متکی به تولیدات گاز سرخس به عنوان مواد اولیه بسیاری از صنایع استان و کشور ، تکمیل کارخانه های خمیر مایه و لاستیک بیرجند (کویر تایر )، دارویی نصر ( تولید کننده داروهای انسانی ) ، ایجاد کارخانه های لوله واتصالات ( پی ، وی ، سی و اتیلن ) تولید کننده دستکش جراحی و کارخانه تولید فایبر گلاس با قطر زیاد از موارد مهم گسترش صنایع شیمیایی و سلولزی استان است .

صنایع کانی غیر فلزی

سهم نسبی صنایع کانی غیر فلزی در کل استان در سال 1375 از نظر تعداد 3/31% و از نظر اشتغال 7/23% بوده است . بیشتر تولیدات این رشته در ساخت مسکن و وسایل بهداشتی ساختمان به کار می رود . محصولات 2 کارخانه سیمان با ظرفیت روزانه 3500 تن و 9 کارخانه کاشی با ظرفیت سالانه بیش از 4 میلیون متر مربع و 7 گارخانه گچ ماشینی با ظرفی سالانه 855 هزار تن علاوه بر تامین نیازهای استان به سایر مناطق مجاور استان نیز صادر می گردد . کارخانه های تولید آجر ماشینی با ظرفیت 877 میلیون قالب در سال در کنار 3 کارخانه تولید قطعات بتون پیش ساخته ، موجبات رشد و توسعه  ساخت واحدهای مسکونی رادر استان فراهم کرده است . 119 واحد تولید سنگ نما با ظرفیت بیش از 5/1 میلیون مترمربع در سال از دیگر محصولات صنایع کانی غیر فلزی است که دارای بازارهای مطمئنی در خارج از کشور می باشد . دو کارخانه بزرگ تولید ظروف چینی با ظرفیت 54 هزار تن در سال مشتریان   

عمده ای در بازار های داخلی و خارجی کشور به دست آورده اند .

در سال 1375 سهم صادرات کانی غیر فلزی از کل صادرات انجام شده از گمرک استان 3 5 ( حدود 7 میلیون دلار) گزارش شده است : این میزان علاوه بر کالاهایی است که از گمرک استانهای کشور صادر می گردد.

گسترش صنایع غیر فلزی

 طرحهای گسترش صنایع کانی فیر فلزی استان بدین شرح است :

1- تکمیل کارخانه سیمان بجنورد 2- توسعه کارخانه سیمان شرق 3- احداث کارخانه 700 تنی شهرستانهای تربت حیدریه و سبزوار 4- توسعه کارخانجات تولید چینی با هدف صدور تولیدات آن 5- ایجاد کارخانجات شیشه جام و تولیدات ظروف شیشه ای و شیشه انعکاسی (رفلکس ) 7- کارگاههای کائولن شویی و واحدهای صنعتی سرامیک و تولید سرامیکهای آهن ربایی دایم و تسمه مغناطیسی و تولید مواد سیاه

 صنایع ماشین سازی و ساخت تجهیزات (محصولات فلزی )

سهم نسبی این رشته از فعالیتهای صنعتی در استان از نظر تعداد  کارخانجات 8/22 % و از نظر افراد شاغل21% می باشد . تولیدات این بخش از صنایع استان شامل انواع رینگهای سبک و سنگین ، قطعات محوری ، سیبک ، جعبه فرمان ، اکسل ، شاتون و میل گاردن انواع اتومبیلها ی ساخت کشور و نیز تولید انواع وسایل آبیاری تحت فشار و الکترو موتور است . حدود 31 کارخانه ساخت قطعات خودرو- که تقریبا 50 درصد قطعات خودرو را تولید می کنند- در استان فعالیت دارند که امکان توسعه آنها نیز مهیاست .

شرکتهای صنعتی پارت سازان ، را فرمان ، ایژ روستا ، شاران ، لاما ، از مهمترین کارخنجات صنایع ماشین سازی استان است . صنایع ریخته گری و ساخت تجهیزات آهنگری شده تا وزن 20 تن با قطر 650 میلیمتر ، انواع پرو فیلهای باز و بسته و قطعات چدن از جمله فعالیتهای این رشته صنعتی است . تیغه اره توس و مجتمع فولاد اسفراین توس ، متالوژی پودر خراسان از عمده ترین واحدهای صنعتی این بخش از صنایع است . ساخت لوازم خانگی مانند بخاری ، آبگرمکن ، لباسشویی ، جارو برقی ، یخچال ، فریزر خانگی و صنعتی ، کولر آبی ، رادیاتور های آلومینیومی و فولادی از جمله فعالیتهای این بخش از صنایع فلزی سبک به شمار می آید . ساخت ماشین آلات تولید مواد غذایی ، تجهیزات و دنباله بندهای تراکتور ( ادوات کشاورزی) و قوطی سازی از دیگر فعالیتهای این رشته صنعتی رو به رشد است که از نظر استانداردهای جهانی امتیازات مناسبی را به دست آورده است .

توسعه صنایع ماشین سازی و ساخت تجهیزات و محصولات فلزی

مهمترین موارد توسعه صنایع ماشین سازی و محصولات استان عبارتند از : توسعه تولیدقطعات وسایل نقلیه، گسترش تولید ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز سایر رشته های صنعتی ، اعم از ماشین آلات تولیدی و ساخت تجهیزات و قطعات صنعتی و غیره در زمینه تولیدات ادوات کشاورزی و آبیاری با فشار، تکمیل کارخانه ماشینهای الکتریکی سنگین جوین سبزوار ، ریخته گری و آهنگری اسفراین ، ایجاد واحدهای تولید مواد اولیه به صورت شمش در زمینه تولید وسایل برقی و الکترونیکی ، تولید لامپ و تلویزیون و سیم الکتریکی و انواع کابل و سیم لاکی و فیوزهای مینیاتوری و ... که رعایت استانداردهای مطلوب و فراهم شدن سرمایه گذاری لازم در این رشته ها نیاز به حمایت جدی و پشتیبانی همه جانبه دارد .

توزیع جغرافیایی صنایع در استان

81% تعداد واحدهای صنعتی خراسان در شمال استان (67% در مشهد ) و 19 % بقیه در بخش جنوبی آن پراکنده شده اند .

در آینده با گسترش شهرکهای نواحی صنعتی و فراهم شدن تسهیلات بیشتر ، سهم صنایع در جنوب استان بخصوص در زمینه بهره برداری از معادن افزایش خواهد یافت . از مهمترین واحدهای تولید صنعتی استان می توان به کارخانه های سیمان مشهد ، بجنورد ، قاین ، کویر تایر بیرجند ، دوچرخه سازی قوچان ، پتروشیمی بجنورد، کارخانه ریخته گری و آهنگری اسفراین ، کارخانه های تولید قطعات خودرو مشهد ، سبزوار ، نیشابور ، آلومینیای جاجرم ، فولاد نیشابور ، کارخانه نان رضوی ، تلویزیون سازی اطلس و ... اشاره کرد .

قابلیتهای توسعه صنایع استان

تنوع مواد معدنی و فراوانی محصولات کشاورزی و دامی استان موجب توسعه صنایع غذایی ، صنایع نساجی و صنایع کانی غیر فلزی است .

امکانات و قابلیتهای فراوان در زمینه های کشاورزی ، دامی ، معدنی ، صنعتی، گردشگری ،( توریستی ) ، بازرگانی ، و موقعیت مکانی استان ، عزم و اراده استوار نیروهای انسانی متخصص و کار آمد موجب شده است . بخش صنعت استان نسبت به گذشته و همچنین نسبت به سایر فعالیتهای اقتصادی نقش مهمتری پیدا کند .

با توجه به بررسی های دقیق کارشناسی ، استعدادهای مناطق مختلف استان برای توسعه صنعتی به لحاظ بهره مندی از منابع و امکانات ، خطوط هادی به شرح زیر اعلام می گردد :

1- صنایع آب بر در شهرستانهای نیشابور ، اسفراین ، مشهد ( با استفاده از پساب تصفیه شده فاضلا ب شهری ) و بهره برداری از منابع آب رودخانه های مجاور ( سد بار - سد بید واز )

2- صنایع وابسته به معدن در شهرستانهای طبس ، خواف ، سبزوار ، بجنورد ، تربت حیدریه ، گناباد و نهبندان .

3- صنایع واسته به کشاورزی در زمینه تولید ماشین آلات و دنباله بندها ( ادوات کشاورزی ) و کود و سموم نباتی و دامی که وابستگی مکانی با کشاورزی ندارند ، در قالب شهرکهای صنعتی و نواحی صنعتی استان قابل توسعه است . صنایع فرآوری محصولات کشاورزی (انواع میوه ها و زراعتهای صنعتی ) در نواحی شمالی و مرکزی استان گسترش یافته اند و به دلیل دسترسی به مواد اولیه فراوان و ارزان و استفاده از زیر بناهای آماده ، قسمت عمده ای از تولیدات آنها - که قابلیت رقابت در بازارهای جهانی را داردو صادر می گردد .

4- امکانات زیر بنایی : خراسان از شبکه مناسب راههای ارتباطی مانند راههای آسفالته ، خطوط راه آهن ، فرود گاههای مناسب و نیروی الکتریکی مطمئن و مناسب برای مصارف کارگاههای صنعتی ، دسترسی به فر آورده های نفتی و شبکه گاز طبیعی خانگیران ( سرخس ) ، تاسیسات و تجهیزات وسیع مخابراتی به عنوان عوامل مؤثر در شکل گیری مراکز صنعتی برخوردار است .

5- نیروی انسانی : این استان با دارا بودن مراکز متعدد آموزش فنی حرفه ای و مراکز آموزش عالی مهمی چون دانشگاه فردوسی و همچنین مراکز آموزشی دانشگاه آزاد در شهرستانهای استان ، مجتمعهای آموزشی در کارخانه ریخته گری اسفراین ، مؤسسه تحقیقاتی و آموزشی وابسته به ادراه کل صنایع خراسان و ... همواره نیروی انسانی آموزش دیده مورد نیاز بخشهای مختلف تولیدی را در اختیار دارد .

6- موقعیت مکانی : مرز مشترک با دو کشور و همسایگی با 5 استان و قرار گرفتن در شرق کشور ، همچنین وجود منطقه آزاد تجاری سرخس از مهمترین مزیتهای مکانی برای توسعه اقتصادی - اجتماعی است . منطقه ویژه تجاری - صنعتی سرخس به دلیل موقعیت خاص مکانی ( قرار گرفتن در مسیر ترانزیت کالا و همجواری با کشور ترکمنستان و فاصله کوتاه آن با بازارهای کشورهای تازه استقلال یافته اسیای مرکزی ) یکی از مکانهای مهم توسعه صنعتی و تجاری استان است . این منطقه از امکانات زیر بنایی لازم ( آب - برق - گاز- راه آهن - جاده و فرودگاه ) برخوردار است و در آن اراضی وسیعی برای ایجاد انواع صنایع و ساخت انبارهای مختلف اختصاص داده شده است که در صادرات و واردات و نگهداری کالا و تهیه مواد اولیه مورد نیاز واحدهای صنعتی و کاهش هزینه های تولید و همچنین خرید و فروش بسیار مؤثر است .

7- تجهیز منابع مالی محلی : استان خراسان به دلیل بر خورداری از در آمد سرانه بالا ( حاصل از درآمدهای زیارتی ) در کشور ، امکان بیشتری برای تجهیز منابع مالی در جهت توسعه اقتصادی دارد . صادرات غیر نفتی از گمرک استان در سال 1375 بیش از 141/4 میلیارد ریال معادل 237 میلیون دلار بوده است که 88% آن را کالاهای صنعتی تشکیل داده است . سهم صادرات کالاهای صنعتص از گمرک استان در سال 1375 نسبت یه کل کشور حدود 15% بوده است که اقلام و میزان صادرات کالاهای تولیدی استان بدین شرح است :

14% کمپوت و رب ، 53% صابون تولیدی کارگاههای صنعتی ، 14 % سرم ، 5% فرش ماشینی ، 7 % پتو، 3% سیمان ، 3% گچ ماشینی  که از طریق گمرک استان صادر شده است .

شهرکهای صنعتی استان

شهرکهای صنعتی استان مکانهایی است که بر اساس نظریه هیا ت علمی بررسی و مکان یابی شده تا گروههای مختلف صنایع در آنجا استقرار یابند بدین ترتیب تمرکز خدمات و تاسیسات زیر بنایی موجبات رفاه صنعتگران و صاحبان صنایع را فراهم آورده و آسیب های زیست محیطی را نیز به حداقل کاهش داده است .