آواز وال ها ( whale song ) ، صدایى است که وال ها براى برقراى ارتباط تولید مى کنند. واژه
( song ) براى توصیف الگویى منظم و پیشگویى صداهایى که به وسیله گونه هایى از وال ها تولید مى شود ، مورد استفاده قرار مى گیرد. این مکانیسم براى تولید کردن صدا در خانواده وال سانان و پستانداران دریایى شامل : دلفین ها ، وال ها و نهنگ هاى دندان دار ، که به صدا براى ایجاد ارتباط بیشتر از حس هاى دیگر در پستانداران زمینى وابسته هستند ، استفاده مى شود ، زیرا سایر حسها در آب اثر محدود ترى دارد.
بینایى در پستانداران دریایى به دلیل اینکه نور در راه آب جذب مى شود محدود است. بویایى هم اثر کمترى دارد ، زیرا مولکول ها در آب خیلى آهسته تر پراکنده مى شوند تا در هوا. پستانداران دریایى از صدا ها براى برقراى ارتباط و تغذیه استفاده مى کنند.
طرفداران محیط زیست و وال شناسان ( cetologist ) معتقدند که افزایش صداها در اقیانوس هاى جهان به وسیله کشتیها و لرزه هاى دریاى باعث صدمه به وال ها مى شود.
تولید صداها
انسانها صدا ها را با بیرون راندن هوا از میان حنجره تولید مى کنند. تارهاى آوایى داخل حنجره باز و بسته مى شود و این امر براى تولید جریان هوا ضرورى است ، این جریانات همراه با گلو ، زبان و لبها صدا ها را تولید مى کنند.
وال ها صدا ها را با مکانیسم متفاوتى تولید مى کنند. این مکانیسم در 2 زیر خانواده عمده در وال ها متفاوت است: Odentoceti ( Toothed whale ، شامل دلفین ها ) و Mystceti ( Baleen wale ، شامل وال هاى بزرگ و وال هاى آبى )
تولید صدا در Toothed whale
مناطقى که در سر دلفین ها تولید صدا مى کنند.
دلفین ها صداهاى طولانى ، مکرر وپائینى مانند وال ها ایجاد نمى کنند. به جاى آن صدایى سریع وبلند از تق ها و سوت ها ایجاد مى کنند. صداى تق معمولا براى جهت یابى و مجموع تق ها و سوت ها براى ارتباط برقرار کردن استفاده مى شود. یک گله دلفین ممکن است صداهاى متفاوت و گوشخراشى تولید کنند که مقدار خیلى کمى از آنها قابل تشخیص است.
صدا هاى مختلف در آنها به وسیله عبور دادن هوا از میان ساختارهایى در سر که مانند عبور دادن هوا از بینى در انسانها ست تولید مى شود ، که این ساختارها لبهاى آوایى ( Phonic lips ) نامیده مى شوند.
هوا از یک مجراى خیلى باریک عبور میکند ، پرده لب هاى آوایى به داخل کشیده مى شود و به وسیله بافت ها محاصره مى گردد و به ارتعاش در مى آید. این ارتعاش مانند ارتعاش حنجره در انسانها ست ، که به طور آگاهانه و با یک حساسیت فوق العاده کنترل مى شود.
تمام دلفین ها و یک گونه از وال ها Sperm whales ، 2 لب آوایى دارند ، بدین نحو قادرند 2 صداى مستقل ایجاد کنند. در یک نوع آن هوا از لب هایى آوایى عبور کرده و از Vestibular sac خارج مى شود. و در نوع دیگر هوا دوباره به داخل بر مى گردد و وارد قسمت پائینى بینى شده و دوباره تولید مى شود و از سوراخ بینى نهنگ که در بالاى سرش قرار دارد خارج مى شود.
در یک سرى از تحقیقات نشان داده شده است که یک گونه از دلفین ها به نام دلفین هاى پوزه دار(Bottlenose dolphins ) ، صدا را به وسیله ترکیبات پیچیده بینى و ششها و با کمک عضله Platopharygeal تولید مى کنند و صداى تولید شده تا زمانى که دلفین ها نفس خود را در زیر آب حبس مى کنند ، ادامه مى یابد.
تو لید صدا در Baleen whale
وال ها ساختارهاى آوایى ندارند ولى به جاى آن ساختارهایى شبیه حنجره دارند که نقش تولید صدا را بر عهده مى گیرند. اما فاقد تارهاى آوایى هستند. به هر حال این فرآیند به طور کامل قابل مقایسه با انسانها نیست ، زیرا وال ها براى تولید صدا هوا را به بیرون نمى دمند. آنها هوا را در داخل بدنشان به چرخش در مىآورند. ممکن است انحناهاى جمجمه اى ( cranial sinuses ) در تولید صدا در وال ها نقش داشته باشند ، اما تا کنون فرآیند هاى سلولى آن مشخص نشده است.
چون والهاى گوژپشت صداهاى پیچیده اى تولید مى کنند ، عده اى معتقدند که صدا هاى ساده در این وال ها براى انتخاب جفت مى باشد. صدا هاى ساده در دیگر وال ها در تمام طول سال استفاده مى شود.
دلفین ها قادرند که به وسیله صدا ها جهت یابى کنند ( به وسیله ارسال امواج فرا صوتى ) و قادرند به اندازه و موقعیت اجسام به طور دقیق پى ببرند. در صورتى که وال ها این توانایى را ندارند. بویایى در وال ها پیشرفته نیست و صدا هایى که براى انسان قابل شنیدن است در وال ها نقش قطب نما را دارد.
آواز وال هاى گوژپشت
اسپکتوگرام آواز وال ها
آواز هاى 2 گروه از وال ها ، وال هاى گوژپشت و زیر گونه وال هاى آبى ، که در اقیانوس هند زندگى مى کنند مورد بررسى قرار گرفته است. وال هاى گوژ پشت نر یک آواز مخصوص در فصل جفتگیرى دارند و دانشمندان حدس مى زنند که هدف از این آوازها انتخاب جفت است. به هر این آوواز ها یک رفتار تعاونى بین وال هاى نر براى انتخاب جفت است. به عبارت دیگر با این کار قلمرو خود را مشخص مى کنند و در مقابل وال هاى ماده جلب توجه مى کنند. این آوازها در وال هاى ماده دیده نشده است.
جالب توجه است که در طول این آوازها وال ها تنها هستند و دنباله رو گله نمى باشند و به طور منفرد به وال ماده نزدیک مى شوند.
2 دانشمند به نام هاى Roger payne و Scotmcvay آنالیز آواز این وال ها را در سال 1971 طراحى کردند. این آنالیز داراى یک سلسله مراتبى است که اساس وپایه آن ارسال صداهاى منفرد در یک زمان کوتاه است. این صدا ها فرکانسى بین 20Hz تا 10kHz دارند ، ( رنجى که در انسان قابل شنیدن است20Hz تا 20kHz است ). اسپکتوگرام این صداها در تصویر بالا مشخص شده است. وال ها در این گزارش صدا هایى قطعه هاى مشابهى به طور مکرر در طول 2 تا 4 دقیقه دارند. که این صداها به فراوانى در طول ساعت ها و روزها و به طور یکنواخت تکرار مى شود.
تصویر شماتیکى از آواز وال هاى گوژپشت
تمام آواز وال هاى یک منطقه تقریبا یکسان و شبیه هم هستند و در طول زمان و به آهستگى تکامل پیدا مى کنند. براى مثال در تحقیقات نشان داده شده است که صداها ، در ابتدا به صورت خط صاف بالاى تصویر مى باشد و به آهستگى این خط صاف شروع به موج دار شدن مى کند. در قسمت هاى بعدى صداها بلندتر است.
این تکامل در آواز وال ها در طول سال و به سرعت انجام مى شود. و نمودارها در سال هاى بعدى داراى تفاوت هایى است.