دانلود مقاله اکوسیستم جنگل های دریایی «جنگل های مانگرو» در جهان

چکیده جنگ های دریایی جنگل هایی هستند که در سواحل مناطق استوایی و نیمه استوایی قرار دارند و اکوسیستمی جذاب را پدید می آورند.

این جنگلها در جهان به نام عمومی «مانگرو» و به نام علمی «اوسینا مارینا»شناخته می شود و در ایران به «جنگلهای حرا» معروف است.

مانگرو به اکوسیستمی اطلاق می شود که از زمین های مرطوب حد واسط مناطق جزر و مدی دریا همراه با مجموعه هایی از گیاهان بی نظیر و جانوران خاص که در مناطق ساحلی و کنار تالابی اکوسیستم تکثیر پیدا می کنند تشکیل شده است.

از آنجا که جنگل حرا در جزیره قشم و سواحل جنوبی استان هرمزگان از وسیع ترین نمونه های آن در دنیاست از اهمیت خاصی برای ایرانیان و دانشمندان سایر ملتها برخوردار است.

در این مقاله در قسمت اول به معرفی اکوسیستم جنگل های دریازی و ویژگی های جنگلهای مانگرو در جهان و در قسمت دوم به معرفی خصوصیات جنگلهای حرا، نواحی پراکنش آنها و چگونگی رشد و تکثیر و سازگاری با شوری آب دریا و موارد استفاده و اهمیت و اثرات زیست محیطی این جنگلها پرداخته شده است.

واژه های کلیدی: اکوسیستم، جنگل های دریایی حاره، مانگرو، اوسینا مارینا، خور، تالاب.

مقدمه جنگل های دریایی چهره ای از سیمای طبیعی استوایی و نزدیک استوا هستند که از چند دهه گذشته مورد توجه مجامع زیست محیطی جهان قرار گرفته اند.

جنگل های دریایی که جنگلهای مانگرو ( Mangrove ) نامیده می شوند، اکوسیستم کاملا ویژه ای هستند که اجتماعات گیاهی و جانوری آنها در ارتباط با شرایط خاص شکل می گیرد.

این اکوسیستم در زمره غنی ترین و حاصلخیزترین اکوسیستم های دنیا به حساب می آید، چرا که از اکسیژن مناسب که از رودخانه ها به آن وارد می شود و از مواد معدنی غنی که در دریاها به وفور یافت می شود برخوردارند.

اما مسئله اصلی شوری بالای آب و خاک در این مناطق است که این اکوسیستم به طور اعجاب انگیزی با آن تطابق یافته است.

در سال های اخیر، با تخریب جهانی «جنگلهای استوایی» توجه فزاینده ای به «اکوسیستم درخت زارهای دریایی» که در معرض تهدید یا نابودی هستند صورت پذیرفت.

بطوری که این اکوسیستم را بسیاری از متخصصین به عنوان زیست گاهی برای شمار مختلفی از گونه دهای آبزی و حیوانات وابسته به آن دانسته اند.

بسیاری از این گونه ها ارزش تجاری دارند.

همچنین این اکوسیستم را عامل تعیین کننده ای در پایداری سواحل در مقابل فرسایش امواج سهمگین دریایی می دانند و نقش بارز آن را در تامین چوب و علوفه انکار نمی کنند و نیز وجود آن را در سیستم کاهش انیدریک کربنیک کره زمین بی تاثیر نمی دانند.

مانگرو به اکوسیستمی اطلاق می شود که از زمین های مرطوب حدواسط مناطق جزر و مدی دریا همراه به مجموعه هایی از گیاهان بی نظیر و جانوران خاص که در مناطق ساحلی و کنار تالابی اکوسیستم تکثیر پیدا می کنند تشکیل شده است.

مجموعۀ درخت زارهای دریایی را در نوار باریکی از پناهگاههای ساحلی، بین کمترین و بیشترین حد از سطح آب دریا که با تغییرات جزر و مد سواحل مناطق گرم و حاره ای در میان «خورها» و « تالاب های ساحلی» و زوایای مناسب در مصب رودخانه ها رویش دارند می توان دید.

این جنگل های «غرق آبی» با موقعیت ویژه خود به جنگل های جزر و مدی یا جنگل های باتلاقی نیز موسوم هستند که نام عمومی دیگر آن « جنگلهای مانگرو» است.

در گذشته محیط های جنگلی مانگرو به عنوان سرزمین های خشن و بی فایده در نظر می آمد و به شیوه های مختلف تخریب می شد به طوری که گسترۀ جهان به میزان 80 درصد از جنگل های دریازی به دلیل راه سازی، دفن غیر بهداشتی ضایعات یا استفاده بیش از حد از سرشاخه های درختان و قطع یکپارچه آن برای استخراج هیزم و تهیه ذغال و ایجاد سیستم های کشت آبی تخریب شد و رو به نابودی نهاد.

به کمک استقرار یک سیستم مدیریت زیست محیطی موثر می توان شرایط متنوع طبیعی این اکوسیستم جذاب را با ملحوظ داشتن شرایط حفاظتی به استنادارزش های ژنتیکی بسیارش سامان داده و از آن حفاظت نمود.

برای اطمینان از چگونگی حفاظت، شناخت ارزش های این سیستم در مقیاس جهانی و محلی امری مهم است.

این شناخت برای طیف وسیعی از مناطق ساحلی که از ذخایر طبیعی ویژه ای برخوردارند صادق است.

به هر حال در این نگرش می بایست علایق مردم محلی به حساب آید تا با برنامه ریزی کاشت گونه های جنگلی و سیستم مناسب بهره برداری در هم آمیخته شود.

به علاوه، ترویج بیشتر پژوهش های پایه در ارتباط با این اکوسیستم ضروری است زیرا مسئولیت حفظ میراث های طبیعی بر دوش نسل کونی است تا سهمی برای نسل آینده باقی بماند.

ویژگی های جنگل های مانگرو وجه تسمیه: مانگرو واژه ای از هند غربی و مشتق شده از لغت پرتغالی Mango به معنای انبه و لغت انگلیسی Rove به معنای بیشه است که به درختان و درختچه هایی اطلاق می شود که در سواحل دریاها و اقیانوسها قرار دارند و در آبهای مناطق استوایی و نیمه استوایی اجتماعاتی را شامل می شوند که پراکندگی آنها محدود به مناطق جزر و مدی می شود.

ویژگی های گیاهی: مانگرو ها از هالوفیتهای نهاندانه باتلاقی 2 هستند.

شامل گیاهانی تک لپه و دولپه اند واز نظر طبقه بندی دارای شباهت یکسان نیستند.

مانگروها شامل 8 تیره و 12 جنس و حدودا 80 گونه مختلف اند و پراکندگی آنها محدود به جنوب شرقی اسیاست (حدود 65 گونه).

عوامل موثر در پراکنش مانگروها عواملی از قبیل شرایط آب و هوایی و جزر و مد و بافت و ساختمان خاک و شوری آب فاکتورهایی هستند که رویشگاه و پراکنش مانگروها را محدود و مشخص می سازند.

1- درجه حرارت: این گیاهان محدود به نواحی گرم که میانگین درجه حرارت هوا از 19 درجه سانتیگراد بیسشتر است هستند.

مناطقی که میانگین حرارت ماهانه آنها کمتر از 19 درجه سانتیگراد باشد در خارج از محدوده اکولوژیکی قرار می گیرند.

این گیاهان تحمل نوسانات زیاد حرارت تا (10 درجه) را حتی در رویشگاههای طبیعی خود ندارندو در این شرایط رشد و توسعه آنها رضایت بخش نیست.

به طور کلی در مکانی که مانگرو می روید آب همیشه گرم است.

2- موجهای شدید کرانه و فعالیتهای جزر و مدی: چون مانگرو به مکانهای آرام مثل خورها و دلتاها نیاز دارد، موجهای شدید باعث محدود شدن توسعه مانگروها می شوند.

امواج شدید نهالها را از بین می برند و رسوبات نرم را فرسوده می کنند.

به علت فرآیندهایی که در خاک و بستر رویشگاه رخ می دهد بهترین پراکنش مانگروها را مربوط به مناطقی با بالاترین مد و پایین ترین جزر دانسته اند.

3- رسوبات دانه ریز: نهالهای این گیاهان در خاکهایی که دارای بافت نرم شامل سیلت، رس و مواد آلی باشد به خوبی رشد می کند و خاکهای آتشفشانی محل رویش مانگرو را حاصلخیز می سازد ( اگرچه رسوبات کوارتزی و گرانیتی خاکهای فقیری هستند) به هرحال اجتماع گیاهان مانگرو سبب تشکیل خاکهایی با عناصر بسیار ظریف و ریز با بافت سنگین می شود که با مواد الی و ترکیبات بسیار غنی سولفوره همراه است.

منشا ترکیبات سولفوره را می توان نتایج فرایندهای زیر دانست.

الف) احیای کربنات کلسیم آب در یا در مجاورت ماده آلی ب) تحت تاثیر تثبیت انتخابی این سولفات در ریشه گیاهان و احیای آن در بافت گیاه در اثر متابولیسم درختان به نظر می رسد مادامی که خاکها در مرحله هوازی قرار دارند سولفوره و یقینا شور هستند چه این خاکها در محل لب شور خلیج های دهانه با کولابهای ساحلی تشکیل می شوند.

وقتی این خاکها به مرحله هوازی می رسند سولفوره ها اکسیده می شود و سولفاتهای اسیدی مختلف که بیشتر از جنس آهن و همچنین آلومینیم و منگنز هستند ایجاد می کنند و قسمتی از شوری آن هم در خاک باقی می ماند.

درختان جنگل های مانگرو چگونه در آب رشد می کنند؟

شناور بودن میوه و دانه گیاهان مانگرو بهترین مکانیسم تولید مثل و انتشار در شرایط خاص ساحلی است.

دانه های بارور شده از همان ابتدا از گیاه اصلی نمی افتد، بلکه از قاعده میوه شروع به جوانه زدن می کند و روی گیاه ریشه و ساقه های نیزه مانند رشد می کنند.

این مرحله یک تا سه سال طول می کشد و گیاهی با حدود یک متر طول، از گیاه مادری جدا می شود، داخل آب می افتد و زندگی را مستقلا ادامه می دهد.

گیاهان جدید روی آب دریاها به حالت افقی قرار می گیرند و به سرعت حرکت می کنند و بعد از رسیدن به آبهای تازه مثل تالاب ها به حالت عمودی در می ایند تا ریشه ها به سمت پایین قرار بگیرند و بتوانند در گل و لای، ریشه بدوانند.

بعضی از گونه حتی می توانند به مدت یک سال روی آب دریا معلق بمانند.

در گونه Avicenna marinaکه گونه بومی استان هرمزگان است نحوۀ تکثیر به شکل دیگری است.

در این گونه و گونه های نظیر آن، جوانه های بذر وقتی از گیاه مادری می افتد، هنوز داخل یک پوسته قرار دارند و در این حالت روی آب شناور می مانند که گاهی 3 یا 4 روز طول می کشد و پس از تثبیت در خاک شروع به رشد و نمو می کنند.

درختان جنگل های مانگرو چگونه آب شور دریا را به آب شیرین تبدیل می کنند؟

از خصوصیات منحصر به فرد گیاهان مانگرو (حرا) که آنها را از سایر اکوسیستم ها مجزا می کند، قابلیت مقاومت به غلظت بالای نمک در آب اطراف ریشه هاست.

اولین خط دفاعی بسیاری از گیاهان مانگرو ممانعت از ورود نمک به داخل گیاه به وسیله خاصیت نیمه تراوایی ریشه و جذب انتخابی و فیلتر کردن املاح است.

روش دیگر سازگاری، ترشح سریع نمکی است که وارد سیستم گیاه شده است.

برگهای بسیاری از گونه های مانگرو غدد نمکی ویژه ای دارد.

به جرأت می توان گفت این سیستم، یکی از فعالترین سیستم های ترشح کننده نمک است که تا کنون شناخته شده است تا جایی که در گونه هایی از این گیاهان، می توان نمک را بر روی یرگهای آن دید، ولی در برخی گونه ها که به واسطه مکانیسم اول از خشکی اجتناب می کنند با ظاهری متفاوت جلوه گری کرده نمک به اندام های آنها نمی رسد و برگها شور نیستند.

جمع آوری نمک و تغلیظ آن در برگهای پیر در حال ریزش پوسته مرده گیاه، راهکار دیگری است که گیاهان مانگرو برای رهایی از شوری به کار می برند، علاوه بر این فعل و انفعالات، وجود کوتیکول های پوسته موجود روی برگ درختان، واکسی بسیار ضخیم با پرزها و زایده های مو مانند متراکم برای کاهش فراتراوش آب و تعرق، از دیگر شاخص های درختان جنگل های مانگرو است.این خصوصیات باعث کاهش جذب آب و کاهش ورود نمک ها که همراه با جذب آب به گیاه وارد می شوند می گردد.

در این گیاهان روزنه های برگ در زیر برگ واقع شده اند که منجر به تعرق کمتر آب می شوند.

بسیاری از این درختان در مقایسه با سایر گیاهان سیستم ریشه گسترده تری در زیر زمین دارند.

البته ریشه های اصلی این گیاهان از عمق دومتری پایین تر نمی روند، که دلیل آن کمبود اکسیژن در اعماق بیشتر زمین است.

شکل از درختان جنگلهای مانگرو در جهان چه استفاده هایی می شود؟

تقریبا در اکثر نقاط دنیا از گونه های مانگرو به عنوان هیزم استفاده می شود و در برخی مناطق، حتی به عنوان منبع اصلی درآمد مردم به شمار می رود.

در بنگلادش از چوب این درختان برای تهیه چوب کبریت و کاغذ روزنامه استفاده می شود.

در اندونزی که از بزرگترین کشورهای تولید کننده خمیر کاغذ در دنیاست، 20 درصد مواد خام این خمیر از گیاهان مانگرو به دست می آید.

در فیلیپین و سوماترای اندونزی نیز این درختان نهایتا به کاغذ تبدیل می شوند.

بعضی گونه ها نوعی مواد خام بسیار مقاوم تولید می کنند که علاوه بر استفاده ی آنها در صنایع چوب به شکل سنتی برای تهیه قند و الکل هم استفاده می شود.

مناطقی که حد واسط رودخانه و دریا قرار دارند، در تمام دنیا از لحاظ اکولوژیکی و زیست محیطی، فوق العاده و به شدت حاصلخیزند.

جنگل های حرا هم از این قاعده مستثنی نیستند و با توجه به ویژگی خاصشان، جایگاه خوبی برای رشد ماهی ها و صنعت شیلات هستند.

بعضی از ماهیها باید بخشی از چرخه زندگی خود را در جنگل های مانگرو سپری کنند.

از این میان می توان به رشد بعضی صدفها اشاره کرد که به ریشه گیاهان حرا متصل شده و قابلیت رشد و پرورش در تالاب ها و مرداب های این جنگل ها را دارند.

بعضی از حلزون ها و میگوها هم زندگی خود را مدیون جنگل های حرا هستند.

اما امروز به دلیل آلودگی هایی که در سطح جنگل های حرا اتفاق افتاده است صید آبزیان با کاهش چشمگیری مواجه شده است، چرا که بسیاری از ماهی هایی که لابلای شاخه ها و ریشه های درختان حرا تخم ریزی کرده اند حالا پناهگاهی ندارند.

جنگل های مانگرو یکی از جوامع و چهره های جالب گیاهی ایران جنگل های مانگرو هستند که نواحی ساحلی خلیج فارس و دریای عمان قرار گرفته اند.

جنگل های مانگرو ایران در گستره جذر ومد،مصب هاو جزایر بین خورها در طول سواحل کشیده شدهاند که به صورت جوامع کوچک و بزرگ گسسته یا پیوسته دیده می شوند .

یکی از جوامع و چهره های جالب گیاهی ایران جنگل های مانگرو هستند که نواحی ساحلی خلیج فارس و دریای عمان قرار گرفته اند.

جنگل های مانگرو ایران در گستره جذر ومد،مصب هاو جزایر بین خورها در طول سواحل کشیده شدهاند که به صورت جوامع کوچک و بزرگ گسسته یا پیوسته دیده می شوند .جنگلهای مانگرو ایران آخرین حد پراکنش جنگل ها در آسیای جنوب غربی به شمار می آید پراکنش جنگل ها در ایران از شرقی ترین بخش دریای عمان در ایران ،در خلیج گواتر شروع می شود و با حرکت به غرب خلیج فارس و زیاد شدن عرض جغرافیای در رویشگاه نایبند در استان بوشهر پایان می یابد جنگل های مانکرو در ایران شامل دو گونه اند: – Avicennia marina – Rhizophora mucronta جنگل های مانگرو با سایر اکوسیستم ها ی جنگلی تفاوت اساسی دارند این جنگل ها نه به خشکی تعلق دارند نه به دریا بلکه مشترک بین آب و خشکی اند.جنگل های مانگرو ایران ،جنگل های یکدست هستند که از گونه حرا تشکیل شده اند در بخش کوچکی ار سواحل جنوبی ایران در خور بندر جاسک گونه چندل نیز در وسعت کم دیده میشود.بخش عمده جنگل ها در نواحی مرکزی خلیج فارس واقع شده اند.

بزرگترین جامعه متحد جنگلی در جزیره قشم و محدوده خمیر واقع شده اند که با مسافتی حدود ده هزار هکتار جنگل هایی مترکم،نیمه متراکم،کم تراکم و پراکنده وسیع ترین و مرغوب ترین اراضی جنگلی مانگرو ایران را تشکبل می دهند .این جنگل ها به طور عام ساحلی هستند و در حاشیه رود خانه ها دیده می شوند.

گونه های مانگرو در ایران صفات مشترکی دارند و جهت بقائ از از ویژگی های خاصی برای استقرار پیروی می کنند مهمترین آنها عبارتنند از: ۱) در عرض های جغرافیایی خاص زندگی میکنند (در عرض جغرافیایی ۲۵ تا۲۷ درجه شمالی وطول شرقی۵۵ تا ۶۵ گسترش یافته اند ودر عرض جغرافیایی بیش از ۲۸ درجه اراضی مانگرو قطع می شوند).

۲) محل استقرار آنها در منطقه جذر مدی است واز ساحل شروع و تا آخرین حد اثر جزر ومد ادامه دارند.

۳) مانگرو های ایران ساحلی هستند ودر حاشیه خورها و مصب رودخانه ها مستقراند.

۴) خاک مورد نیازآنها از نوع خاک گل آلود، لجنی ،شور و اشباع از آب هستند.

۵) جهت تطابق با محیط اقدام به بروز ویژگی های خاصی نموده اند که باعث استقرار آنها می شود مهمترین آنها عبارتنند از: ـ تولید ریشه های هوایی تنفس کننده به نام pneumatophores ـ خاصیت زنده زایی بذر ریشه های تنفس کننده به اشکال مختلف در گونه های مختلف تشگیل می شوند که علاوه برنقش تنفس در محیط بی هوازی موجب استقرار گیاه در محیط بی ثبات بستر می گردند همچنین بذر در گونه های حرا و چندل زنده زا است ،زنده زایی در اصل اهرم سازوکار تولید مثل است ۶) به طور عام به صورت درختچه ودرخت با تاج گسترده هستند ۷) در محیط زندگی خود حاکم مطلق بوده و سایر گونه ها قادر به رقابت با آنه نیستند.

۸) در هنگام مد تنها تاج درختان بالاتر از سطح آب قرار میگیرد و بقیه اندام گیاه در زیر آب قرار دارد ۹) دارای خصوصیات خاصی هستند این جنگل ها در حد فاطل خشکی و در زندگی می کنند نه به خشکی مطلق دارند ونه به دریا بلکه بین هر دو اکوسیستم قرار دارند.

۱۰ ) جزر ومد در شکل گیری مانگرو ها نقش اساسی دارد.

۱۱) مانگرو ها نسبت به شرایط محیطی ،آب و هواو شوری مقاومت زیادی دارند که تحمل گونه حرا نسبت به شرایط مذکور بیشتر از گونه چندل است.

● گونه های تشکیل دهنده مانگرو در ایران : ▪ گونه حرا گونه حرا به نام علمی Avicennia marina از جنس Avicennia واز خاانواده AVICENNIACEAE که به افتخار ابوعلی سینا که اولین بار آن را تشخیص داده نامگذاری گردیده است.حرا بردباری زیادی نسبت به شرایط مختلف اکولوژی دارد و نسبت به تغییرات آب و هوا و شوری از مقاومت زیادی بر خوردار است به گونه ای که در بارندگی های۲۵۰۰ میلیمتر در شرق آسیا تا حداکثر ۲۰۰ میلیمتر در ایران از کیفیت مناسب و یکسان بر خوردار است و دامنه شوری وسیعی از ۳۵ تا ۵۰PPT را تحمل می کند .

خاک مناطق استقرار آن خاکی است غرقابی شور ،ریز دانه و قهوهای تا سیاهرنگ و بد بو .در هنگام مد بخش بیشتر اندام های هوایی در داخل آب قرار میگیرد و فقط تاج درخت مشخص است به همین دلیل به صورت شناور نمایان امی گرددولی در هنگام جزر کلیه اندام های هوای و ریشه های هوایی قابل تشخیص هستند .

اهمیت اقتصاد گونه حرا در ارزشهای مستقیم و غیر مستقیم آن است بخش عمده کاربرد آن به دلیل استفاده از سر شاخه هاست که به مقدار زیاد قطع و مورد تغذیه دام قرار می گیرد ، ارزش های غیر مستقیم حرا عبارتند از جلو گیر از فرسایش سواحل ، حفظ محیط زیست ،تنوع زیستی ، کاهش انرژی امواج و قدرت تخریبی طوفان و مناطق آبزی پروری هستند.

۱) ویژگی های اختصاصی : گونه حرا جهت سازگاری با محیط ویژگی های خاصی به شرح زیر دارد که باعث بقائ و استقرار در شرایط زیستی دشوار شده است: ـ ریشه ها حرا دارای دو ریشه است ریشه اصلی وکم عمق که در زیر خاک قرار گرفته است .

ریشه های هوایی تنفس کننده که از ریشه اصلی تشکیل ودر روی خاک قرار می گیرد و با عث تنفس گیاه در محیط بی هوازی اطراف خود میشوند ریشه اصلی به دلیل غلظت زیاد نمک در خاک اشباع از آب پیرامون ریشه و بالا بودن سطح سفره آب های زیر زمینی قادر نیست اعمال فیزیولوژیکی لازم را به تنهایی وبه صورت کامل برای گیاه انجام دهداز این رو اقدام به تولید ریشه های هوایی در سطح انبوه نموده است که به تعداد زیاد و در شعاع گسترده ای دور هر درخت را فرا گرفته است اهمیت ریشه های هوایی در محیط زیست گونه حرا به شرح زیر است : الف)تنفس کننده هستند و در واقع به صورت یک سیستم تهویه عمل می کنند، عملکرد ریشه های تنفس کننده بدین گونه است که برای لحظه ای باز می شوند و عدسک آنها تنها اجازه ورود هوا را می دهند ، وقتی که ریشه های تنفس کننده به طور کامل زیر آب می روند اکسیزن بین سلول آن مصرف می گردد و فشار در آن منفی شده و CO۲ تشکیل می شود وقتی ریشه ها از آب خارج می شوند فشار منفی ایجاد شده به دلیل اکسیزن کم شده و عمل تهویه انجام می شود ب) باعث استقرار گیاه در خاک گل آلود و غرقابی می شود ج)سیستم استقرار و ریشه دوانی خاص حرا باعث کاهش اماوج شده و حرکات ملایم موجی ایجاد می نماید که علاوه بر تاثیر گذاری در استقرار و بقائ جامعه گیاهی مزبور محل امنی را برای انواع جانوران آبزی فراهم می آورد ـ بذر یکی از مهمترین ویژگی های خاص گونه حرا شیوه تولی مثلی آن است بدین ترتیب که بذر های آن زنده زا هستند و گونه حرا زنده زای کامل نیست و به آن شبه رنده زا یا نیمه زنده زا می گویند زیرا بذر ها قسمتی از مراحل رویش خود را بر روی درخت و قسمتی را در محیط باتلاقی انجام می دهد یکی از دلیل شبه زنده زایی گونه حرا مقاومت در مقابل شوری زیاد می باشد که گیاه می تواند بخش عمده مراحل زندگی خود را در خاک شور و گل آلود طی نماید ـ ساختار برگ برگ دارای پوسته ضخیم سبز رنگ و براق است در زیر پوسته روزنه های هوایی بزرگ و فرو رفته وجود دارد ،روزنه ها پوشیده از کرک هستند طریقه مقابله با شوری بدین گونه است که در داخل برگ های حرا نیروی مکشی به وجود می آید در این حالت فشار اسمزی به وجود آمده از فشار اسمزی داخل خاک بیشتر است که سبب میشود ریشه ها فقط آب خالص را از خود عبور و به برگ ها منتقل کنند وبه این ترتیب از ورود نمک جلو گیری می شود ۲) ویژگی مناطق استقرار گونه حرا در خلیج فارس و دریا ی عمان در مناطق زیر مستقر است ـ اراضی باتلاقی ،پر از گل و لای و شور ـ اراضی تحت تاثیر جذر و مد دریا ـ اراضی با عرض جغرافیایی حداقل ۲۵ درجه و طول حداقل ۵۵ درجه ـ حاشیه خور های اصلی و فرعی و آبراهه ها ۳) ویژگی های مرفولوژیک حرا گونه ای است درختچه ای یا درختی به ارتفاع ۳ تا ۵/۵ متر که در طبقات تراکمی مختلف و در مناطق مختلف ابعاد متفاوتی دارد در مناطق متراکم و نیمه متراکم به صورت درخت و درختچه بزرگ دبده میشود که ارتفایی حدود ۳ متر و در مناطق تنک به صورت درخچه های کوچک با خیلی کوچک ملاحظه می شوند که ارتفاعی بین ۱ تا ۲ متر دارند پوست درخت ضخیم به رنگ خاکستری –قهوه ای یا قهوه ای تیره می باشد که در درختان مسن قهو ه ای تیره است ودر درختان جوان به رنگ روشنتر نمایان می گردد.

یک تنه اصلی دارد که در هنگام مد در آب قرار می گیرد از تنه اصلی شاخه های فرعی زیادی می رویند که تقریبا قطری برابر قطر تنه اصلی دارند .برگ ها به تعداد زیاد در هر شاخه دیده می شوند رنگ برگ سبز تیره و براق است و شگل برگ ساده ضخیم ،نیزه ای ریا، چرمی و بدونه دندانه است .

در سطح زیرین دارای کرک های سفید رنگ است که به صورت لایه نازکی برگ را در بر گرفته و در سطح رویین براق است طول برگ ۵ تا ۷/۵ سانتیمتر است گل زرد رنگ روشن و خوشبی دارد.

ـ بذر بذر زنده زا مخروطی شکل و دارای ریشه چه دراز می باشد ریشه چه در گونه چندل نسبت به سایر گونه های مانگرو بلند تر است بذر ها در روی درخت مادر جوانه می زنند و تمام مراحل رویشی را روی درخت مادری انجام می دهند .

به همین دلیل به آنها زنده زای کامل یا واقعی می گویند یکی از دلیل این امر مقاومت کم این گیاه نسبت به شوری است زمان شروع ظهور میوه از اردیبهشت ماه است که از آن زمان شروع به جذب آب کرده باد میکند و در تیر ماه پس از کامل شدن روی درخت به زمین افتاده و کشت می شود از خصوصیات بارز چندل قدرت تکثیر زیاد و سریع آن است که در جامع مانگرو ها دارای سریع ترین تکثیر می باشد .تکثیر زیاد به دلیل بلندی ریشه چه آن است که باعث کشت سریع آن در محیط و تکثیر و کسترش در سطح وسیع می شود .

۴) ویژگی های مناطق استقرار ▪ اراضی باتلاقی گل ولای دار و شور ▪ محدوده جزر ومد ، حاشیه خور ها و مصب ـ ساختار برگ ساختمان و تغییر شکل برگ جهت بقاء چندل در اکوسیستم مانگروها در ایران هماننده گونه حرا است ـ سازگاری با محیط از نظر سازگاری با محیط مانند گونه حرا است ولی نسبت به شوری حساس تر است و مانند حرا دامنه شوری زیاد را تحمل نمی کنند از طرف دیگر نسبت به تناوب های متفاوت غرقاب و حدود جزر ومدی عمق گل ولای به شدت حساس است ۵) ویزگی های مورفولوزیکی گونه ای است درختی با ارتفاع ۴متر به بالا که در ایران به اندازه های مختلف حداکثر تا ۸متر دیده شده است تنه درخت صاف ،بلند و استوار شگل هستند پوسته بسیار ضخیم به رنگ خاکستری ،تاج درخت تخم مرغی شکل ،بیضوی ودر برگ ها ساده ضخیم ،چرمی ،تخم مرغی و گوشتی است گل ها به رنگ سفید مایل به زرد دیده می شوند ▪ عوامل موثر در شکل گیری مانگرو ها الف) راهای آبی جنگل های مانگرو در رابطه مستقم با راه های آبی هستند مانگرو ها در ایران در حاشیه خور های فرعی و اصلی و آب راه ها واقع شده اند بنابر این انواع محیط های آبی و خصوصیات آنها بر استقرا و شکل گیری مانگرو تاثیر مستقیم دارندب)آب شیرین یکی از مهمترین عوامل رشد و استقرار مانگرو هاست به آب و هوای ناحیه اندازه حوضه آبخیز،رسوب ها حرکات رود خانه ای ،جزر ومد بستگی دارد ت)فصل خشکی فصل خشک طولانی موجب عدم استقرار جنگ های مانگرو می باشد ث)عرض جغرافیای مانگرو ها در ایران در عرض های جغرافیای مساعد پراکنش دارد (۲۵تا۲۸) ج)جزرو مد جزر ومد با حرکات خود مواد غذایی را در اکوسیستم های مانگرو وارد می کنند و مواد غذای را در خود حل کرده و محصول غذای را به اکوسیستم مانگروها وارد و مواد زائد و مانده را خارج می نماید تناوب جزر ومد بر غلظت اکسیزن و مواد غذایی تاثیر می گذار و موجب کاهش یا افزایش آن میشود خ)غرقاب غرقاب نیز از مهمترین عوامل استقرار عوامل جنگل های مانگرو می باشد در جنگل های مانگرو ایران میزان غرقاب بستر جنگل ها در مناطق مختلف متفاوت است و همین تناوب موجب به وجود آمدن جنگل های متفاوت از نظر کمی و کیفی گردیده است ح)شوری جنگل های مانگرو در راه حل مختلف رشد و تکامل خود به میزان معینی نمک نیاز دارند اگر مقدار نمک بیش از حد لازم باشد برای گیاه مضر است و اگر کمتر از حد معمول باشد نیز گیاه قادر نیست مراحل زندگی خود را تکمیل نماید معمولا شوری بیش از ۴پی پی تی را تحمل می کنند.

● اجتماعات جانوری اجتمات جانوری جنگل های مانگرو در ایران عبارت اند از: ۱) بی مهرگان ۲) شکم پایان ۳) انواع دو کفه ای ها ۴) سخت پوستا ۵) مهره داران متداولترین میگو که در جوامع مانگروی زندگی می کنند شاه میگو با نام علمی Macrobrachium rosenbergii است که بیشتر در مناطقی که با آب شیرین در ارتباط است دیده می شود از سایر میگو ها می توان به indicus , monodon اشاره کرد.

ماهیان شناخته شده در جنگل های حرا ۳۲ گونه هستند که به ۱۷ خانواده تعلق دارند در بین ماهیان ماهی گل خورک muds kipper در مناطق گلی اجتماعات مانگرو ها دیده می شوند که از مهمترین ماهیان جنگل های حرا محصوب می باشند سایر ماهیان اغلب منشاء دریایی داشته و به هنگام مد وارد خورها شده و در این نواحی به تغذیه می پردازند از ماهیان منطقه می توان به : شانک،پو ،سفره ماهی قهوه ای ،گل خورک ،سنگسر ،ساردین ، زردک ، کفشک اشاره کرد .

گل خورک هاکه ماهیان خزنده نیز نامیده می شوند از گونه های آشنا و دائمی منطقه هستند گل خورک ها ماهیانی شبیه به خزندگان می باشند .

مانند خرچنگ ها در کفه های گلی حفره هایی ایجاد می کنند و در هر دو حالت جزر و مد فعال اند این ماهیان بیشتر اوقات جود را در خارج آب می گذرانند به خاطر ساز گاری با محیط دارای اندامهای هستند که همانند دوزیستان اجازه می دهند بر روی یستر گلی بخزند و بجهند ویا به سرعت در حفرات گلی خود را پنهان کنند حرکت آنها در واقع به وسیله باله های سینه ای همراه با جهش یا جست و خیز است .

چشم های بر جسته ی آن ها برای دید هوایی واضح تغییر یافته در حالی که توانایی آنها برای دیدن در زیر آب کاهش پیدا کرده است.

زیر هر چشم جانور پیاله ای پر از آب حاصل از چین خوردگی های پوستی وجود دارد که زمانی که چشم هایش به خاطر در معرض هوا بودن خشک می شود آنها را در درون این ظرف آب مرطوب می کند.

گل خورک ها با داشتن باله هایی پا مانند قادرند زمانی که خارج از آب هستند راه بروند، از موانع بالا بروند و حتی از نقطه ای به نقطه دیگر جست بزنند.

از طرفی آنها قادرند هم در آب و هم در خشکی تنفس کنند.

توانایی ترک آب این ماهی را قادر کرده تا پهنه های گلی کم عمق را مورد بهره برداری قرار دهد اما سوراخ های آبی همچنان برای بیشتر گونه های گل خورک منزلگاه و پایگاه اصلی بوده و از این محل است که فعالیت های خشکی خود را آغاز کرده و زمانی که توسط صیادانی تهدید می شود به آنجا عقب می نشیند.

گل خورک ها زمانی که آب پایین است در خطر شکار شدن توسط پرندگان ساحلی و همچنین تعدادی دیگر از حیوانات خشکی مانند مارها و پستانداران قرار دارند.

از سوی دیگر هنگامی که آب بالا است بیشتر گونه های گل خورک برای اجتناب از مورد حمله قرار گرفتن توسط ماهیان صیادی که آب های کم عمق را می کاوند، در سوراخ های زیرآب رفته خود پناه می گیرند.

یک سوراخ علاوه بر استفاده شدن به عنوان پناهگاه همچنین می تواند به عنوان پرورشگاهی برای بزرگ کردن تخم ها نیز به کار رود.هر بهار نر ها برای ایجاد قلمرو های فردی سطح گلی را کنده و سوراخی حفر می کنند .

خزندگان جنگل های مانگرو شامل ۲ گروه لاک پشت دریایی شامل لاک پشت عقابی و لاک پشت سبز و۵ گونه مار است از پرندگان می توان به پلیکان ، حواصیل ،فلامینگو،عقاب ماهیگیر ،شاهین ، زنبور خور ، پرستو ، چکاوک ، تو کا،صدف خور را می توان نام برد.

بررسی نقش جنگلهای مانگرو در حفاظت سواحل جزیره قشم مانگروها گیاهان شورپسند هستند که در معرض جزر و مد دریا در بستر خورها و اراضی مسطح گلی در خاکهای سیلتی سنگین انتشار دارند .

این رویشها در هنگام مد در آب غوطه ور شده و در هنگام جزر چون جزایر زیبایی نمایان می گردند .

حوزه انتشار این گونه در ایران در استان هرمزگان (بندر خمیر، لافت، کولغان، بندر تیاب ، سیریک و بندر جاسک) ودر سطح محدود در استانهای سیستان و بلوچستان و بوشهرمی باشد .

رویشگاهای جنگلهای مانگرو از جالبترین چهره های حیاتی از نظر نوع و تنوع طبیعت زیستگاه می باشد .

این رویشگاهها به سبب تولید و کربن گیری بالا، عمق کم آب، تابش نور خورشید و اثرات زیانبخش کم موجهای خروشان دریا، آرام بودن آب دریا، غنای مواد غذایی، جریان مناسب اکسیژن و مواد غذایی و بهره گیری انواع مختلف آبزیان از ساقه ها و ریشه های تنفسی این درختان در هنگام طغیانهای شدید دریا سبب شده است که بسترجنگل محیط مناسبی برای زیستگاه این موجودات باشد .

تولید چو ب به منظور سوخت و تهیه خمیر کاغذ و کبریت سازی، تغذیه دام از شاخ و برگ درختان، تهیه ابریشم مصنوعی و پرورش زنبور عسل،حفاظت خاک مناطق ساحلی در مقابل موجهای خروشان، نقش موثر در بقا حیات وحش و تولید کمی و کیفی فراورده های شیلاتی، زیستگاه عالی جهت نوزاد انواع ما هیها ، میگوها و صدفهای خوراکی و خرچنگها و نقش تفرجگاهی از دیگر فوائد این جنگلها می باشد.

مانگروها به عنوان دیواره یا سد جهت حفاظت از سواحل عمل می کنند، به گونه ای که همه ساله در دنیا بسیاری از مانگروها به دلیل نقش حفاظتی خود از بین می روند .

در مناطقی که شدت امواج و توفانهای دریایی زیاد است قسمت اعظم جنگلها به مرور از شکل افتاده و دچار ضعف و کاستی می شوند .

برای رفع این مشکل می توان هر ساله به کشت گونه های مانگرو اقدام کرد، تا هم از سواحل بطور دایم حفاظت نمود و هم به توسعه جنگل کمک کرد .

گونه اوسینا ( گونه غالب استان هرمزگان ) جهت حفاظت سواحل در زمره بهترینها به شمار می رود .

زیرا بدلیل وجود ریشه های هوایی استقرارکافی دارند و در برابر نمک زیاد نیز مقاوم هستند.

مانگروهایی که کوتاه هستند به صورت درختچه می باشند و جهت جلوگیری از تخریب سواحل به کار می روند، مانگرو ها میزان فرسایش را در سواحل با شکستن نیروی امواج کم می کنند و انرژی حاصل از امواج را در منطقه پخش میکنند .

در خورها، درختچه ها بتدریج سیلتها را ته نشین می کنند و سطوح ساحل را ثابت نگاه می دارند .

کاشت جنگلهای انبوه به مثابه دیواره هایی است که ساحل را از هجوم امواج و توفانها محافظت می کنند.

با توجه به نقش حفاظتی این جنگلها و تاثیر آنها در کاهش فرسایش دیواره های ساحلی و بدام انداختن رسوبات در بین جنگلها، نقش حفاظتی این جنگلها در محدوده بندر خمیر و لافت که یکی از وسیعترین مناطق گسترش این جنگلها در استان هرمزگان و ایران می باشد با استفاده از تکنیکهای سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی مورد بررسی قرار گرفته اند.