چند لائی ها تخته لایه از چندلایه چوبی به تعداد فرد تشکیل شده که پس از آغشتگی با چسب ، بطور متقاطع (الیاف هرلایه با دیگری زاویه 90 درجه را تشکیل میدهد) بر روی همدیگر تحت تأثیر فشار زیاد و حرارت چسبیدهاند .
معمولاً تخته لایهها دارای ضخامت بین 3 تا 18 میلیمتر بوده و تعداد لایه ها ممکن است 3 ، 5 ، 7 ، 9 ، 11 ، .....
باشد .
عموماً جهت اتصال لایهها از چسب اوره فرمالدئید با غلظت 62% (مواد جامد) استفاده میشود .
در صورتیکه تولید تخته لایه ضدآب مورد نظر باشد در آن صورت از چسب فنل فرمالدئید نیز استفاده میشود .
مقدار چسب مصرفی در مقایسه با چوب مورد مصرف کم بوده و بین 70 تا 200 گرم در هر مترمربع سطح تخته تولیدی در تغییر است که حدوداً 10% وزن تخته را تشکیل میدهد .
گرده بینه (Log)مورد نیاز جهت تولید تخته لایه نباید دارای وزن مخصوص زیاد باشد ، حداکثر مقدار قابل قبول kg/m3600 می باشد .
علاوه بر این چوب مصرفی باید راست تار استوانهای شکل ، بدون گره و شکاف بوده و دارای قطر بیش از ۴۰سانتیمتر باشد که البته هرچه بیشتر باشد بهتر است .
طول گرده بینه باید حداقل 2 متر باشد که بهترین طول 6/2 متر است .
مهمترین چوبهائی که در کشور جهت تولید تخته لایه مورد استفاده قرار میگیرد چوب صنوبر ، راش و ملچ میباشد .
چوب درختان پس از قطع و حمل به کارخانه معمولاً باید مدتی در یارد کارخانه نگهداری شود .
بمنظور جلوگیری از تخریب بیولوژیک و فعالیت قارچ ها ، بهتر است که آنها را یا در استخر آب غوطهور ساخت و یا در صورتیکه اینکار میسر نباشد بوسیله فوارههای گردان بر روی گرده بینهها مرتباً آب پاشی کرد ، در این صورت رطوبت گرده بینهها همواره بیشتر از نقطه اشباع الیاف خواهد شد و از معایب مختلف مصون خواهند ماند .
لازم بذکر است که عموماً در کارخانجات کشور این اصول رعایت نمیگردد و بعضاً از فواره گردان جهت حفاظت چوب در یارد استفاده میشود .
حوضچه پخت بمنظور نرمکردن چوب لازم است که مدتی گرده بینهها در حوضچه پخت قرار گیرند .
حوضچه پخت محفظهای است که عموماً در داخل زمین قرار گرفته و دارای سرپوش فلزی است .
در کف حوضچهها لولههائی بصورت رادیاتور قرار گرفته که روی آن تا ارتفاع حدود cm50 از آب پوشیده است .
این لولهها وظیفه تأمین حرارت حوضچه را بعهده دارند .
در این حالت چوبها بر روی شبکهای قرار میگیرند که در کف حوضچه و بالای آب گرم قرار دارد پس از تکمیلنمودن حوضچه از گرده بینهها درب آن بسته میشود و این حوضچه تقریباً شبیه دیگ زودپز عمل میکند بدین ترتیب تنههای درختان در مجاورت بخار آب قرار میگیرند .
اصولاً درجه حرارت و مدت زمان قرارگرفتن گرده بینه در حوضچه پخت به درجه سختی و وزن مخصوص چوب مورد مصرف بستگی دارد ولیکن بطور متوسط درجه حرارت در حوضچههای پخت کارخانجات کشور بینoc120-80 است .
مدت پخت برای چوب راش 48 ساعت ، چوب گردو 74 ساعت ، ملچ 24 ساعت میباشد .
برای چوب صنوبر نیاز به قرارگرفتن در حوضچه پخت نمیباشد و در صورتیکه اشباع از آب باشد بدون بخاردادن قابل تبدیل است .
اندازه بری و پوست کنی(Trimming & Debarking) قبل از قراردادن گرده بینههای پخته شده بر روی دستگاه لوله بری (Peeler) باید آنها را به طول مناسب که حداکثر از طول تیغه نمیتواند زیادتر باشد ، برید و سپس آنها را پوست کنی کرد .
عمل پوست کنی بوسیله تیغهای بصورت دستی صورت میگیرد .
لوله بری (Peeling) گرده بینه پس از مرکزیابی و تثبیت بر روی دستگاه لوله بری حول محورش که جهت کاملاً افقی و موازی با تیغههای دستگاه دارد شروع به گردش میکند .
در این عمل پیوسته تیغه دستگاه در تماس با پیرامون گرده بینه میباشد و به همان ضخامت که از گرده بینه بر میدارد به طرف آن نزدیک میشود ، در نتیجه همواره لایهای با ضخامت یکسان از گرده بینه جدا میگردد .
دستگاههای لوله بر قادرند لایههائی با ضخامت بین یک تا 5 میلیمتر را تهیه نمایند .
عمل تثبیت گرده بینه توسط چنگک هائی که مرغک نامیده میشود صورت میگیرد .
بنابراین بخشی از گرده بینه که در تماس با مرغک میباشد قابل لولهبری نبوده و بعنوان مغزی (core) باقی میماند .
در دستگاههای لولهبری موجود در کشور قطر مغزی باقیمانده حدود 20-15 سانتیمتر میباشد .
در تکنولوژیهای روز دنیا ، نگهداری گرده بینه توسط غلطک هائی صورت میگیرد ، بدین ترتیب قطر مغزی باقیمانده حدود 5-4 سانتیمتر میباشد .
بدین ترتیب میزان راندمان افزایش مییابد .
لازم بذکر است راندمان تولید تخته لایه در ایران حداکثر 50% گزارش شده است .
شکل های شماره 1 و 2 دستگاه لولهبری را در هنگام کار نشان میدهد .
قیچی کردن (Clipping) لایه چوبی که بصورت پیوسته از دستگاه لولهبری خارج میگردد لازم است به ابعاد مورد نظر بریده شوند اینکار توسط: قیچی یا گیوتین صورت میگیرد .
همچنین در این مرحله در صورتیکه معایبی از قبیل پوسیدگی ، گسیختگی و....
در لایهها وجود داشته باشد با عمل قیچی کردن جدا میگردد .
خشک کردن لایهها (drying) خشک کردن لایهها یکی از مراحل مهم تهیه تخته چندلا است که باید در تنظیم عوامل مؤثر در آن یعنی درجه حرارت ، رطوبت و زمان آن دقت کافی بکار رود .
خشککنهائی که برای خشک کردن لایههای تخته چندلا بکار میرود و معمولاً از نوع غلطکی است .
بدین ترتیب که لایههای چوب در حین عبور از تونل هوای گرم خشک کن از بین غلطک هائی که در فواصله نزدیک هم قرار گرفتهاند عبور میکند .
درجه حرارت خشک کن حدود oc 160-150 بوده و رطوبت لایهها پس از خارج شدن از خشک کن دارای رطوبت حدود 8-6 درصد می باشند .
شکل شماره 3 دو نما از ماشین خشک کن را در حین کار نشان میدهد .
صاف بری(Dry Clipping) قبل از اینکه لایههای چوب به دستگاه چسب زنی فرستاده شوند لازم است که قطعات باریک در کنار هم قرار داده شده و به یکدیگر متصل شوند .
در عمل صاف بری چندین لایه چوب بر روی هم قرار گرفته بطوریکه ضخامت آنها از 10 تا 15 میلیمتر تجاوز نکند ، سپس بوسیله قیچیهای گیوتین کنارههای لایهها صاف میگردد تا بتوان آنها را کنار هم قرارداده و بهم متصل نمود .
جفت کردن و اتصال لایهها عمل جفت کردن و اتصال لایهها پس از صاف بری صورت میگیرد .
در این حالت لایههای چوب بوسیله نوارهای کاغذی آغشته به چسب متصل میشوند تا به اندازههای مورد نظر تبدیل گردند .
در مواردی از دستگاههائی شبیه چرخ خیاطی جهت اتصال لایهها به یکدیگر استفاده میگردد .
چسب زنی (Gluing) بیش از 75% چسب مورد مصرف در صنایع تخته لایه دنیا از نوع چسب اوره فرمالدئید میباشد که بصورت آماده و محلول با درصد مواد جامد حدود 62% خریداری میگردد و در کارخانه پس از اضافهنمودن 1 تا 3 درصد کلرور آمونیوم بعنوان هاردنر و حدود 20 تا 25 درصد آرد گندم بعنوان پرکننده و مخلوط نمودن آن در همزن با اضافهنمودن مقداری آب مورد استفاده قرار میگیرد .
چسبزنی در کارخانجات تخته لایه کشور توسط دستگاه چسب زن غلطک دار صورت میگیرد .
در این چسبزنها لایه چوبی از بین دو غلطک که عکس جهت هم میگردند و در تماس با مخزن چسب هستند عبور میکند و به چسب آغشته میشود .
برای تولید تختههای سه لا فقط لایه وسط چسب زنی میشود و در تختههای پنج لا ، لایههای 2 و 4 چسب زنی میشود بدین ترتیب در تختههای ضخیمتر و با تعداد لایههای بالاتر ، لایهها یک در میان چسب زنی میشوند .
جورکردن و توأم کردن لایهها قبل از پرس پس از چسب زدن ، لایهها باید برای پرس شدن و تشکیل تخته لایه ، توأم گردند .
همانگونه که گفته شد تعداد لایههای هر تخته فرد میباشد و ضخامت نهائی هر تخته و تعداد لایهها ، ضخامت لایههای رو و زیر و مغزی متفاوت است .
مثلاً برای تولید تخته سه لائی با ضخامت حدود 8/3 میلیمتر از یک لایه مغزی با ضخامت 2/2 میلیمتر از چوب صنوبر که ارزان قیمت است استفاده میگردد و برای لایههای رو و زیر مثلاً از چوب راش که چوبی با نقوش زیبا و گرانقیمت تر میباشد با ضخامت 8/0 میلیمتر استفاده میگردد .
پرس کردن نظر به اینکه چسب مصرفی جهت اتصال لایههای تخته لایه از گروه چسب های ترموست میباشد ، لذا از پرس گرم برای پلیمریزاسیون چسب استفاده میشود .
این پرس ها چند طبقه (معمولاً 10 تا 12 طبقه) میباشند و عمل تغذیه و تخلیه آن بصورت دستی صورت میگیرد و در هنگام بازشدن دهانه پرس ، لایههای جور شده در مرحله قبل ، وارد پرس میگردند .
درجه حرارت این پرسها حدود oc120-100 و فشار آن تقریباً kg/cm2 10-6 برای تولید تختههای سه لا می باشد زمان پرس به تعداد لایهها و ضخامت تخته لایه بستگی دارد .
لازم بذکر است که سطح هر طبقه پرس از آلیاژ فولادی ساخته شده است که ضریب هدایت حرارتی آن زیاد میباشد ، داخل صفحات مجوف است که معمولاً بخار آب جهت گرم شدن پرس در داخل آن گردش میکند .
در برخی از کارخانجات عمل پرس در دو مرحله صورت میگیرد : ابتدا پرس سرد و سپس گرم در شرکت چوکا که عملکرد پرس به روش فوق میباشد ، ابتدا تختههای آماده در پرس سرد تحت فشار kg/cm2 15 به مدت 60 دقیقه قرار گرفته و پس از آن در پرس گرم که دارای بیست طبقه است تحت فشار حدود Psi 3000 و درجه حرارت حدود oc 100-90قرار میگیرد کناره بری نظر به اینکه لایههای چوب در هنگام جورکردن لایهها قبل از پرس کاملاً برهم منطبق نبوده ،لذا کنارههای آن تا صاف میباشد و میبایست توسط دستگاههائی که دارای دو اره گرد بوده که بصورت موازی یکدیگر قرار گرفتهاند کناره بری شود .
که بدین ترتیب این عمل در طی دو مرحله صورت میگیرد .
سنباده زنی تخته لایههای تولید شده پس از اینکه کاملاً سرد شدند توسط دستگاه ، سنباده زنی میشوند .
لازم بذکر است که در مواردی ، بنابه درخواست خریداران تخته لایهها بدون عمل سنباده زنی به بازار عرضه میگردد ضمن آنکه برخی از کارخانجات داخلی نیز فاقد دستگاه سنباده زنی میباشند .
تخته لایههای تولید شده پس از اینکه کاملاً سرد شدند توسط دستگاه ، سنباده زنی میشوند .
درجه بندی در آخرین مرحله و قبل از اینکه تخته لایهها بر روی پالت شمارش و بستهبندی شوند سطح رویی آن توسط کارگران باتجربه مشاهده و کنترل میشود و براساس معایبی که در سطح تختهها وجود دارد آنها را درجهبندی میکنند .
نئوپان صنعت تخته خورده چوب یکی از صنایع جدید است و در مقایسه با صنایع تخته فیبر وتخته چند لایه قدمت چندانی ندارد.
این صنعت در حال حاضر به علت استفاده از هر گونه ضایعات چوبی اعم از سه ریال شاخه ها، و مازاد مزارع پنبه وغلات، کتان و کنف و دیگر گیاهان چوبی در ردیف مهمترین صنایع وابسته به چوب قرار دارد.
تعدادی از واحدهای تولیدی تخته خرده چوب در ایران عبارتند از : نکا چوب، شموشک و شهید باهنر گرگان، نئوپان گنبد، و ........
تعریف تخته خرده چوب: تخته خرده چوب فرآورده چوبی صفحه ای شکل است که از مخلوط خرده چوب با سایر مواد لیگنو سلولزی و مواد چسبنده به کمک فشار و حرارت دادن ساخته می شود طبقه بندی تخته خرده چوب بر اساس روش ساخت (نوع پرس کردن ) تخته های حاصل از پرس صفحه ای(صاف) : در این روش جهت طول ذرات تشکیل دهنده کیک تخته خرده چوب به صورت اتفاقی مرتب شده است.
این تخته از نظر شکل مقطع (ساختمان نیمرخ ضخامت تخته) خود به چند دسته تقسیم می شوند که عبارتند از: تخته های یکنواخت یا یک لایه- تخته های سه لا تخته های ریزش تدریجی (بدون لایه مشخص) - وتخته های چند لا تخته های حاصل از پرس غلتکی(پرس بی انتها): در این روش غلتکهای پرس ثابت اند و فقط حرکت چرخشی دارند، کیک تخته خرده چوبها از بین غلتکها عبور می کند و به ضخامت تنظیم شده(فاصله بین دو غلتک بالا و پایین) در می آید در این روش می توان تخته های یک لا، سه لا، ریزش تدریجی و چند لایه تولید کرد .
تخته های تولید شده با پرس قالبی(قالب گیری شده ): تفاوت اساسی این روش با ساخت تخته خرده چوب با پرس صفحه ای در شکل ظاهری صفحه پرس است.
صفحات این پرس به شکلهای بر جسته، فرو رفته، انحنا دار، و یا پروفیل دار ساخته می شود و تخته هایی با شکل های مختلف به وجود می آورند: مانند صفحات ورزالیت طبقه بندی تخته خرده چوب بر اساس چگونگی سطح(رویه): ۱- تخته خرده چوب بدون روکش : که به دو صورت سنباده شده وجود دارد این تخته بیشتر در مصارف عمومی و جاهایی که در معرض دید شدید، مانند: سقف کاذب، طبقات داخلی کمد مورد استفاده قرار می گیرد ۲- تخته خرده چوب با روکش طبیعی(چوبی): برای تزیین و زیبایی سطوح تخته خرده چوب می توان از آن روکش های چوبی (طبیعی) مانند:گردو، راش، ....
استفاده کرد.
این تخته بیشتر در جاهایی که تزییین سطوح مورد نظر باشد، مورد استفاده قرار می گیرد، مانند: دکوراسیون داخلی، صفحه میز و کابینت ۳- تخته خرده چوب با روکش مصنوعی: سطوح این نوع تخته خرده چوب ها به وسیله روکشهای مصنوعی (کاغذ آغشته به چسبهای مصنوعی) پوشیده می شود.
سطح حاصله با توجه به نوع کاغذ مصرفی (ساده، رنگی، نقش دار) یا دارای نقوش مختلفی از چوب باشد.
از این تخته در مکانهایی که حرارت و رطوبت زیاد باشد می توان مصرف کرد، مانند: دیوار حمام و رختکن، میز رستورانها، کابینت آشپز خانه۴- تخته خرده چوب لعاب دار(لاک کاری شده): سطوح این نوع از تخته ها، توسط یک لایه رنگ آغشته به مواد حفاظتی و ضد رطوبتی پوشیده می شود و بر حسب مورد مصرف ممکن است یک سطح یا هر دو سطح آن لاک کاری شودر،این تخته در دیوارهای آشپزخانه،حمام، سرویسهای لابراتورها و موارد دیگر مصرف می شود MDF (Medium Dencity Fibernation) مخفف M DF است .
MDF فیبر با چگالی متوسط است که بصورت فشرده از ضایعات چوب تهیه می گردد و از مقاومت زیادی در مقابل رطوبت برخوردار است.
MDFهمواره به عنوان مغز و درون کار در صنعت چوب مورد استفاده قرار می گیرد.
آنچه MDF را زیبا می سازد پوشش روی آن است که بسته به نوع کار متفاوت می باشد.
از معروفترین روکشهای MDF می توان PVC ، VINILIUM، HPL و فرمیکا را نام برد.
لازم به ذ کر است فرمیکا بسته به نوع ضخامتش متفاوت می باشد.
بنابراین هرچه از روکشهای ضخیمتر و مقاومتر در پوشش MDF استفاده شود جنس مرغوبتری بدست خواهد آمد MDFچیست: MDF نوعی فیبر است که از خرده چوب بهم فشرده تحت فشار و حرارت به وجودمی آید.
اکنون در بیشتر موارد سازندگان کابینت از MDF به جای تخته سه لائی یا تخته های نئوپان استفاده می نند.
دلائل استفاده: ۱-چگال بودن MDF ، یعنی زیاد بودن ذرات چوب در واحد حجم آن، محکم و بدون گره بودن این نوع فیبر که به سوراخ کاری و سوهان کاری آن و ایجاد فرم های دلخواه کمک می کند.
۲- سطح آن هموار است.
۳- وجود ذرات بسیار ریز و نرم ، بافت غیر قابل تشخیصی دارد.
۴-این نوع فیبر براحتی با چسب چوب به هم می چسبد، ۵- سطح آن را می توان رنگ روغن یا رنگ پلاستیک زد و همچنین با لترون یا اچ پی ال یا ملامین روکش کرد.
۶- نسبت به اب مقاومت بیشتری دارد.
مصارف: MDF نه تنها برای ساخت کابینت، بلکه برای ساخت دیوارهای چوبی، کمد و دکوراسیون داخلی منازل نیز استفاده می شود.