شرکت سهامی عام ایرانی تولید اتومبیل (سایپا) در سال 1344 در زمینی با مساحت 240 هزار متر مربع (در حال حاضر فقط مساحت زمین کارخانه مرکزی 415 هزار متر مربع می باشد) و زیربنای 20 هزار مترمربع با سرمایه اولیه 160 میلیون ریال بنام شرکت سهامی تولید اتومبیل سیتروئن ایران تاسیس گردید . در تاریخ 15 اسفند 1345 ثبت و در اواخر سال 1347 به مرحله بهره برداری رسید.
این شرکت تولید اولین محصولات خود را که شامل "وانت آکا" و سواری "ژیان" بود با روش کاملاً دستی و بدون بهره گیری از تجهیزات و امکانات مدرن آغاز نمود.
تولیدات شرکت بعد از سال 1353 به واسطه استفاده از ابزارهای جدید و مکانیزه شدن برخی از بخشهای تولیدی، سیر صعودی یافت و بر تنوع محصولات شرکت نیز افزوده شد. بعنوان مثال می توان به تولید خودروهای: مهاری، پیکاب در مدلهای معمولی، دولوکس و کار اشاره نمود.
نام شرکت در اوایل سال 1354 با حذف کلمه سیتروئن از انتهای عبارت فرانسوی آن به "شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل" به نام اختصاری (سایپا) که ماخوذ از عبارت فرانسوی Iraniane De Production Automobile Societe Annonyme می باشد، تغییر یافت. این شرکت در 16 تیرماه 1358 تحت مالکیت دولت در آمده و از 18 آذرماه 1360 تحت سرپرستی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران قرار گرفته و بر اساس مصوبه مورخ 1/2/65 هیات وزیران، کلیه سهام سرمایه آن به نمایندگی از طرف دولت جمهوری اسلامی بنام سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران منتقل گردید. در دی ماه سال 1378 به پیروی از سیاست های دولت جمهوری اسلامی ایران مبنی بر کاهش تصدی دولت و خصوصی سازی شرکتهای دولتی و به موجب تبصره 35 قانون بودجه کل کشور، با واگذاری بیش از 51 % سهام این شرکت به غیر، سایپا نیز در زمره شرکتهای خصوصی قرار گرفت.
امروزه شرکت سایپا با در اختیار داشتن بیش از 80 شرکت تابعه و وابسته بصورت مستقیم و غیر مستقیم، به یک گروه خودروسازی بزرگ با امکان تولید انواع مختلف خودرو تبدیل شده است.
1344: تاسیس شرکت به نام «شرکت سهامی تولید اتومبیل سیتروئن ایران»
1347: بهره برداری و شروع فعالیت با تولید انواع مدلهای خودرو «ژیان» (1359-1347)
1354: تغییر نام شرکت به «شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل» و تبدیل شدن به شرکت سهامی عام
1355: تولید «رنو5» در مدلهای سه درب و 5 درب (1372-1355)
1362: تولید «وانت نیسان» با حجم موتور cc2000 (1369-1362)
1369: تولید «وانت نیسان» با حجم موتور cc2400 ( در حال حاضر در شرکت زامیاد ادامه دارد)
1371: تولید «وانت نیسان دو کابین» با حجم موتور cc2400(1373-1371)
1371: تولید «رنو 21» با حجم موتور cc1721(1373-1371)
1372: تولید «پراید کابراتوری» در مدلهای GTX, LX, CD5 (همچنان ادامه دارد)
1374: کسب رتبه اول کیفیت در بازار داخلی و تکرار این رتبه در سالهای 1375، 1376، 1378
1377: دریافت اولین گواهینامه ISO9001 در صنعت خودروسازی کشور از موسسه QMI کانادا
کسب گواهینامه بهترین شرکت تولیدی در میان شرکتهای تحت پوشش وزارت صنایع
انجام مقدمات عملیات گسترده برای ساخت داخل نمودن قطعات محصولات تولیدی
1378: موفقیت در تعمیق ساخت داخل محصولات تا سطح 81% ارزش CDK پراید و 79% در مورد نیسان
اخذ تاییدیه انطباق مشخصات گازهای خروجی آلاینده با استاندارد ECE 1504
دریافت لوح سبز تبدیل شدن به یک گروه خودروساز بزرگ با امکان تولید انواع کامل خودرو Full Range))
عرضه متجاوز از 51% سهام شرکت به بخش خصوصی
1379: تولید سواری « پراید face lift» و « پراید انژکتوری» در مدلهای مختلف ( همچنان ادامه دارد)
دریافت لوح رتبه اول کیفیت در میان تولیدکنندگان وانت در ایران از نیسان ژاپن
دریافت لوح تقدیر از وزارت صنایع بعنوان واحد نمونه صنعتی کشور
تامین کلیه قطعات نیسان توسط سازندگان داخلی و توقف خرید CKD نیسان
1380: دریافت اولین گواهینامه کیفیتQS 9000 در صنعت خودروسازی کشور از موسسه QMI کانادا
دریافت گواهینامه های OHSAS 18001 و ISO 14001 (مدیریت ایمنی، بهداشت و زیست محیطی) از موسسه DNV هلند
بهره برداری از خطوط جدید تولید ( طرح و توسعه)، پروژه های رینگ خرمشهر، مالیبل و شیشه ایمنی
کسب مقام اول در زمینه بهترین عملکرد «سبز» از دومن نمایشگاه محیط زیست
شروع تولید محصول «زانتیا» در مدلهای لوکس و سوپر لوکس و«کاروان»
1381: دستیابی به رشد بی سابقه 64 درصدی در میزان تولید پراید
انجام مقدمات و تمهیدات لازم جهت واگذاری عملیات فروش وانت نیسان به شرکت زامیاد از ابتدای سال 82
تولید آزمایشی خودرو جدید پراید 141 و معرفی آن به بازار
انجام مقدمات گسترده جهت دریافت گواهینامه ISO9000: 2000
1382: دریافت گواهینامه ISO9000: 2000 از موسسه بین المللی DNV هلند
تبیین اهداف شرکت سایپا در صنعت خودروسازی کشور، درگرو تحلیل چرخه حیات شرکت از بدو تاسیس تا به امروز میباشد. به استناد تاریخچه موجود، شرکت سایپا تقریبا" چهار دوره متمایز را در حیات خود تجربه نموده است:
• دوره تاسیس و استقرار به عنوان یک خودروساز
دوره اول از اواسط دهه چهل با تاسیس شرکت سهامی تولید اتومبیل سیتروئن ایران با همکاری و پشتیبانی شرکت فرانسوی سیتروئن آغاز و به مدت تقریبا" ده سال فعالیت خود را به عنوان یکی از اولین شرکت های خودرو ساز ایرانی با تولید انواع خودرو ژیان ادامه میدهد. سادگی تکنولوژی تولید و محصول نهایی از ویژگی های این دوره بشمار میآید.
• دوره استقلال و استمرار تولید
دوره دوم از اواسط دهه پنجاه با تغییر نام شرکت به شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل (سایپا) و تولید خودرو رنو5 آغاز میگردد. دراین دوره که تا اوایل دهه هفتاد بطول انجامید، بدلیل شرایط عمومی منطقه و جنگ و همچنین رکود اقتصادی، صنعت کشور با کاهش قدرت خرید عمومی و میزان تقاضا مواجه بود. بااین وجود شرکت سایپا ضمن استمرار تولید، با توج به افق آینده اقدامات لازم جهت توسعه تولیدات را در دستور کار قرار میدهد. انواع محدود محصولات و میزان محدود تولیدات از ویژگی های بارز این دوره محسوب میشود.